Bảo vệ nhà đầu tư trái phiếu doanh nghiệp

Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, Tập 32, Số 3 (2016) 65-71 Bảo v ệ nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp Lê Th ị Bích Hu ệ* Khoa Lu ật, ĐHQGHN, 144 Xuân Th ủy, C ầu Gi ấy, Hà N ội, Vi ệt Nam Nh ận ngày 15 tháng 7 n ăm 2016 Ch ỉnh s ửa ngày 25 tháng 8 n ăm 2016; Ch ấp nh ận đă ng ngày 09 tháng 9 n ăm 2016 Tóm t ắt: Phát hành trái phi ếu là ph ươ ng th ức để doanh nghi ệp huy độ ng v ốn t ừ các t ổ ch ức và cá nhân nh ằm b ổ sung ngu ồn v ốn cho ho ạt độ ng kinh doanh. Các t ổ ch ức, cá nhân mua trái phi ếu doanh nghi ệp tr ở thành trái ch ủ c ủa doanh nghi ệp hay còn g ọi là nhà đầu t ư trái phi ếu ho ặc là ng ười s ở h ữu trái phi ếu. Nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp luôn có nguy c ơ g ặp r ủi ro c ủa trái phi ếu doanh nghi ệp do không đánh giá đúng v ề doanh nghi ệp phát hành c ũng nh ư trái phi ếu c ủa doanh nghi ệp đó. Vì v ậy, để b ảo v ệ nhà đầu t ư, pháp lu ật đã can thi ệp vào hoạt độ ng phát hành trái phi ếu c ủa các doanh nghi ệp. Bài vi ết kh ảo c ứu các quy đị nh c ủa pháp lu ật Vi ệt Nam hi ện hành v ề điều ki ện phát hành trái phi ếu doanh nghi ệp; v ề công b ố thông tin c ủa doanh nghi ệp phát hành và về quy ền c ủa nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp; t ừ đó đưa ra m ột s ố ki ến ngh ị hoàn thi ện pháp lu ật nh ằm b ảo v ệ quy ền và l ợi ích h ợp pháp c ủa nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp ở Vi ệt Nam. Từ khóa : B ảo v ệ, nhà đầu t ư, trái phi ếu doanh nghi ệp, ng ười s ở h ữu trái phi ếu. Trái phi ếu doanh nghi ệp là m ột lo ại ch ứng Trên th ực t ế, nhà đầu t ư có nguy c ơ g ặp khoán n ợ do doanh nghi ệp phát hành, xác nh ận nhi ều r ủi ro c ủa trái phi ếu doanh nghi ệp do ngh ĩa v ụ tr ả kho ản g ốc và lãi c ủa doanh nghi ệp doanh nghi ệp không có x ếp h ạng tín nhi ệm1; đối v ới ch ủ s ở h ữu trái phi ếu [1]. Ng ười mua các thông tin v ề vi ệc sử d ụng v ốn trong các đợ t trái phi ếu tr ở thành trái ch ủ c ủa doanh nghi ệp ∗ phát hành c ũng th ường r ất s ơ sài [2]. Điều này hay còn g ọi là bên cho vay ho ặc là nhà đầu t ư. lý gi ải vì sao nhà đầu t ư ch ưa m ặn mà đầu t ư Nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp có các vào trái phi ếu doanh nghi ệp. quy ền sau: (i) Quy ền được b ảo đả m thanh toán Để b ảo v ệ quy ền và l ợi ích hợp pháp c ủa đầy đủ , đúng h ạn g ốc, lãi trái phi ếu khi đế n nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp, c ần thi ết hạn; (ii) Quy ền được cung c ấp thông tin; (iii) ph ải xem xét các quy đị nh pháp lu ật có liên Quy ền được dùng trái phi ếu để chuy ển nh ượng, quan nh ư quy định v ề điều ki ện phát hành trái cho, t ặng, để l ại th ừa k ế, chi ết kh ấu, c ầm c ố phi ếu; v ề công b ố thông tin c ủa doanh nghi ệp trong các quan h ệ dân s ự và quan h ệ tín d ụng; phát hành và v ề quy ền c ủa nhà đầu t ư trái phi ếu. (iv) Quy ền góp v ốn b ằng trái phi ếu để thành l ập _______ công ty. 1 X ếp h ạng tín nhi ệm là m ột ho ạt độ ng nghi ệp v ụ mang tính chuyên nghi ệp được ti ến hành b ởi m ột t ổ ch ức chuyên môn (t ổ ch ức x ếp h ạng tín nhi ệm) nh ằm đánh giá kh ả n ăng _______ tr ả n ợ c ủa ng ười phát hành ch ứng khoán n ợ ho ặc ch ứng ∗ khoán n ợ. Để b ảo v ệ nhà đầu t ư, pháp lu ật nhi ều n ước b ắt ĐT.: 84-4-37548516 bu ộc doanh nghi ệp phát hành trái phi ếu ph ải được x ếp Email: huebichkl@gmail.com hạng tín nhi ệm tr ước khi phát hành. 65 66 L.T.B. Hu ệ / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 3 (2016) 65-71 1. Bảo v ệ nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp dụng và tr ả n ợ v ốn thu được t ừ đợ t chào bán bằng quy đị nh v ề điều ki ện phát hành được h ội đồ ng qu ản tr ị ho ặc h ội đồ ng thành viên ho ặc ch ủ s ở h ữu công ty thông qua; (iv) Pháp lu ật quy định điều ki ện phát hành Có cam k ết th ực hi ện ngh ĩa v ụ c ủa t ổ ch ức phát nh ằm nâng cao trách nhi ệm c ủa doanh nghi ệp hành, thanh toán, b ảo đảm quy ền và l ợi ích h ợp khi huy động v ốn thông qua phát hành trái pháp c ủa ch ủ s ở h ữu và các điều ki ện khác 4. phi ếu và b ảo v ệ l ợi ích c ủa nhà đầu t ư mua trái phi ếu c ủa doanh nghi ệp. Ở Vi ệt Nam, theo Nh ư v ậy, điều ki ện v ề các doanh nghi ệp ph ải có x ếp lo ại c ủa t ổ ch ức đị nh m ức tín pháp lu ật hi ện hành, doanh nghi ệp mu ốn phát 5 hành trái phi ếu riêng l ẻ c ần đáp ứng các điều nhi ệm ch ưa ph ải là b ắt bu ộc trong h ồ s ơ phát ki ện: (i) Th ời gian ho ạt độ ng t ối thi ểu là m ột hành trái phi ếu trong n ước. Trong khi đó, ở các năm k ể t ừ ngày doanh nghi ệp chính th ức đi vào th ị tr ường trái phi ếu phát tri ển, điều ki ện b ắt ho ạt độ ng; (ii) K ết qu ả ho ạt độ ng s ản xu ất, kinh bu ộc để doanh nghi ệp phát hành trái phi ếu là doanh n ăm li ền k ề tr ước n ăm phát hành ph ải có doanh nghi ệp ph ải được x ếp h ạng tín nhi ệm b ởi lãi theo báo cáo tài chính được ki ểm toán b ởi một t ổ ch ức x ếp h ạng tín nhi ệm độ c l ập tr ước Ki ểm toán Nhà n ước ho ặc t ổ ch ức ki ểm toán khi phát hành. Ch ẳng h ạn, ở Hàn Qu ốc, doanh độc l ập được phép ho ạt độ ng h ợp pháp t ại Vi ệt nghi ệp khi phát hành trái phi ếu ph ải được x ếp Nam 2; (iii) Đáp ứng yêu c ầu v ề t ỷ l ệ an toàn hạng tín nhi ệm b ởi ít nh ất hai CRA [3]. Hay ở Trung Qu ốc doanh nghi ệp ph ải có đị nh m ức tín vốn và các h ạn ch ế khác v ề b ảo đả m an toàn 6 trong ho ạt độ ng đố i v ới các ngành ngh ề kinh nhi ệm AAA khi phát hành trái phi ếu từ m ột t ỷ doanh có điều ki ện quy định t ại pháp lu ật nhân dân t ệ tr ở lên [4]. chuyên ngành; (iv) Có ph ươ ng án phát hành trái phi ếu được c ơ quan có th ẩm quy ền phê duy ệt _______ 3 và ch ấp thu ận . Đối v ới chào bán trái phi ếu ra 4 Kho ản 2 Điều 12 Lu ật ch ứng khoán n ăm 2006 s ửa đổ i, công chúng, doanh nghi ệp ph ải đáp ứng các bổ sung n ăm 2010. 5 Thu ật ng ữ ti ếng Anh là Credit Rating Agency (CRA), có điều ki ện: (i) Doanh nghi ệp có m ức v ốn điều l ệ th ể được d ịch là T ổ ch ức x ếp h ạng tín nhiệm hay T ổ ch ức đã góp t ại th ời điểm đă ng ký chào bán t ừ m ười đánh giá tín nhi ệm. Đây là t ổ ch ức chuyên môn đánh giá tỉ đồ ng Vi ệt Nam tr ở lên tính theo giá tr ị ghi kh ả n ăng tr ả n ợ c ủa doanh nghi ệp phát hành ch ứng khoán trên s ổ sách; (ii) Ho ạt độ ng kinh doanh n ăm nợ ho ặc ch ứng khoán n ợ. Trên th ế gi ới hi ện nay có m ột s ố li ền k ề chào bán ph ải có lãi, đồng th ời không có tổ ch ức x ếp h ạng tín nhi ệm l ớn nh ư Moody’s Investors Service Inc; Standard & Poor’s Financial Services LLC lỗ l ũy k ế tính đế n n ăm đă ng ký chào bán, không (S&P); Fitch Rating Ltd có các kho ản n ợ ph ải tr ả quá h ạn trên m ột n ăm; 6 AAA là m ột h ệ s ố x ếp h ạng tín nhi ệm, đánh giá kh ả n ăng (iii) Có ph ươ ng án phát hành, ph ươ ng án s ử hoàn thành ngh ĩa v ụ tài chính đặc bi ệt t ốt. H ệ th ống các h ệ số tín nhi ệm được th ể hi ện d ưới d ạng các ký t ự t ừ AAA _______ đến C ho ặc D. Moody’s s ử d ụng các ký t ự A, B, C và các 2 Báo cáo tài chính được ki ểm toán c ủa doanh nghi ệp phát th ứ h ạng được th ể hi ện l ần l ượt là Aaa, Aa, A, Baa, Ba, B, hành ph ải là báo cáo ki ểm toán nêu ý ki ến ch ấp nh ận toàn Caa, Ca, C. Ngh ĩa v ụ được x ếp h ạng Aaa được d ự đoán là ph ần. Tr ường h ợp doanh nghi ệp phát hành trái phi ếu tr ước có ch ất l ượng cao nh ất, v ới m ức độ r ủi ro tín d ụng t ối ngày 01 tháng 4 hàng n ăm, ch ưa có báo cáo tài chính n ăm thi ểu. Ngh ĩa v ụ được x ếp h ạng “B” được d ự đoán là có của n ăm li ền k ề được ki ểm toán thì ph ải có: Báo cáo tài mức r ủi ro cao. M ức “Ca” là có kh ả n ăng ho ặc g ần nh ư v ỡ chính được ki ểm toán c ủa n ăm tr ước n ăm li ền k ề v ới k ết nợ. M ức “C” là m ức th ấp nh ất, th ường xuyên v ỡ n ợ, r ất ít qu ả ho ạt độ ng s ản xu ất kinh doanh có lãi (i); Báo cáo tài kh ả n ăng thu h ồi được n ợ g ốc và lãi. S&P s ử d ụng h ệ chính quý g ần nh ất v ới k ết qu ả ho ạt độ ng s ản xu ất kinh th ống b ốn ch ữ cái A, B, C, D. Th ứ t ự x ếp h ạng l ần l ượt là doanh có lãi được ki ểm toán (n ếu có) (ii) và Báo cáo tài AAA, AA, A, BBB, BBB-, BB+, B, CCC, CC, C, D. chính c ủa n ăm li ền k ề v ới k ết qu ả ho ạt độ ng s ản xu ất kinh Trong đó, “AAA” là h ạng cao nh ất. “AA” đánh giá kh ả doanh có lãi được H ội đồ ng qu ản tr ị, H ội đồ ng thành viên năng hoàn thành ngh ĩa v ụ tài chính r ất t ốt. “BB” d ự đoán ho ặc Ch ủ t ịch công ty phê duy ệt theo Điều l ệ ho ạt độ ng kh ả n ăng b ị t ổn th ươ ng trong k ỳ sau th ấp nh ưng đối m ặt của công ty (iii). với nh ững b ất l ợi v ề điều ki ện kinh doanh, tài chính, kinh 3 Kho ản 1 Điều 13 Ngh ị đị nh s ố 90/2011/N Đ – CP ngày tế không rõ ràng. “D” là m ức v ỡ n ợ. Xem thêm Lê Hoàng 14/10/2011 c ủa Chính ph ủ v ề phát hành trái phi ếu doanh Nga, Th ị tr ường ch ứng khoán (Sách chuyên kh ảo), NXB nghi ệp. Tài chính, Hà N ội, 2015, tr. 82. L.T.B. Hu ệ / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 3 (2016) 65-71 67 Xếp h ạng tín nhi ệm có vai trò r ất quan vẫn ch ưa được thành l ập. Trong khi đó, theo tr ọng trong th ị tr ường trái phi ếu. Đố i v ới nhà “L ộ trình phát tri ển th ị tr ường trái phi ếu Vi ệt đầu t ư, trên c ơ s ở tham kh ảo k ết qu ả x ếp h ạng Nam đến n ăm 2020” được B ộ Tài chính phê tín nhi ệm h ọ đưa ra được nh ững phán đoán v ề duy ệt ngày 01/02/2013, m ột trong nh ững gi ải kh ả n ăng thanh toán c ủa doanh nghi ệp phát pháp hoàn thi ện khuôn kh ổ pháp lý là B ộ Tài hành trái phi ếu ho ặc v ề r ủi ro tín d ụng c ủa trái chính nghiên c ứu trình Chính ph ủ c ơ ch ế, chính phi ếu mà h ọ d ự đị nh đầ u t ư. B ởi l ẽ nhà đầu t ư ít sách v ề phát hành trái phi ếu doanh nghi ệp theo có kh ả n ăng t ự đánh giá m ột cách chính xác hướng rà soát l ại điều ki ện phát hành trái phi ếu năng l ực tài chính c ủa t ổ ch ức phát hành nên trên c ơ s ở xem xét vi ệc quy đị nh b ắt bu ộc có h ệ khó có th ể đưa ra các quy ết đị nh chính xác v ề số tín nhi ệm đố i v ới các đợ t phát hành trái vi ệc có nên đầu t ư trái phi ếu hay không và đầu phi ếu t ại th ị tr ường trong n ước sau khi c ơ ch ế tư nh ư th ế nào. Đối v ới doanh nghi ệp phát về x ếp h ạng tín nhi ệm được ban hành (n ăm hành, n ếu có k ết qu ả đị nh m ức tín nhi ệm t ốt, 2015 – 2016) [6]. M ới đây, ngày 17/4/2016 Th ủ doanh nghi ệp s ẽ được đánh giá cao và trái phi ếu tướng Chính ph ủ ban hành Quy ết đị nh số của doanh nghi ệp s ẽ h ấp d ẫn h ơn đối v ới nhà 507/Q Đ - TTg phê duy ệt quy ho ạch phát tri ển đầu t ư. Ng ược l ại, n ếu doanh nghi ệp b ị x ếp dịch v ụ x ếp h ạng tín nhi ệm đế n n ăm 2010 và hạng tín nhi ệm th ấp, doanh nghi ệp ph ải huy tầm nhìn 2030. Theo đó, ph ấn đấ u đế n n ăm động v ốn v ới lãi su ất cao ho ặc s ẽ không bán 2020, các đợt phát hành trái phi ếu doanh nghi ệp được trái phi ếu. đều ph ải được x ếp h ạng tín nhi ệm [7]. Qua đó, Do điều ki ện v ề x ếp h ạng tín nhi ệm ch ưa có th ể th ấy ý t ưởng v ề vi ệc quy đị nh b ắt bu ộc ph ải là điều ki ện b ắt bu ộc khi phát hành trái các đợt phát hành trái phi ếu doanh nghi ệp trong phi ếu doanh nghi ệp nên các doanh nghi ệp phát nước ph ải được x ếp h ạng tín nhi ệm c ũng nh ư hành trái phi ếu trong n ước không được x ếp vi ệc thành l ập t ổ ch ức x ếp h ạng tín nhi ệm đã có hạng tín nhi ệm. Vi ệc này d ẫn đế n các nhà đầu nh ưng đến nay v ẫn ch ưa được th ực hi ện. Do đó, tư ph ải t ự phân tích theo ph ươ ng pháp riêng, t ự nhà đầu t ư hi ện nay v ẫn đang ph ải đố i m ặt v ới xác định m ức độ an toàn c ủa trái phi ếu tr ước nhi ều r ủi ro c ủa trái phi ếu doanh nghi ệp. khi đư a ra quy ết đị nh đầ u t ư. Chi phí tìm hi ểu và tham v ấn v ề m ức độ an toàn c ủa trái phi ếu cao khi ến trái phi ếu doanh nghi ệp kém h ấp d ẫn 2. B ảo v ệ nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp với các nhà đầu t ư. bằng quy đị nh v ề công b ố thông tin Nh ằm góp ph ần minh b ạch hóa ho ạt độ ng Thông tin v ề doanh nghi ệp phát hành, v ề của doanh nghi ệp c ũng nh ư thúc đẩy sự phát trái phi ếu c ủa doanh nghi ệp đó r ất quan tr ọng tri ển c ủa th ị tr ường trái phi ếu doanh nghi ệp, đối v ới nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp, đặ c ngày 26/9/2014 Chính ph ủ đã ban hành Ngh ị bi ệt là nh ững nhà đầu t ư nh ỏ l ẻ. Thông tin giúp định s ố 88/2014/N Đ – CP v ề d ịch v ụ x ếp h ạng nhà đầu t ư đánh giá được r ủi ro c ủa trái phi ếu tín nhi ệm. Ngh ị đị nh này là ti ền đề pháp lý cho và có quy ết đị nh đầ u t ư đúng đắn. Tuy nhiên, sự ra đờ i c ủa t ổ ch ức x ếp h ạng tín nhi ệm ở Vi ệt các doanh nghi ệp th ường có xu h ướng gi ữ bí Nam. Th ực t ế cho th ấy, v ấn đề xây d ựng khuôn mật thông tin ho ặc cung c ấp thông tin không kh ổ pháp lý cho vi ệc thành l ập và ho ạt độ ng đầy đủ nh ằm b ảo v ệ bí m ật kinh doanh. Để của t ổ ch ức đị nh m ức tín nhi ệm đã b ắt đầ u được tránh tình tr ạng b ảo m ật thông tin quá m ức và kh ởi x ướng và tri ển khai t ại Vi ệt Nam t ừ n ăm bảo v ệ nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp, lu ật 7 2004 [5]. Tuy nhiên, cho đến nay, t ổ ch ức này pháp đã can thi ệp vào vi ệc ti ết l ộ thông tin c ủa các doanh nghi ệp phát hành. Ở ph ần l ớn các _______ 7 Ti ếp sau đề xu ất v ề vi ệc h ỗ tr ợ giúp đỡ d ự án thành l ập công ty định m ức tín nhi ệm, Hi ệp h ội các nhà đầu t ư tài trung tu ần tháng 5/2004 v ới s ự tham gia c ủa các chuyên chính Vi ệt Nam (VAFI) đã t ổ ch ức h ội th ảo v ới ch ủ đề gia Vi ện nghiên c ứu Normura (thu ộc T ập đoàn ch ứng “Thành l ập công ty đị nh m ức tín nhi ệm ở Vi ệt Nam” vào khoán Nomura – Nh ật B ản). 68 L.T.B. Hu ệ / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 3 (2016) 65-71 nước ngh ĩa v ụ thông tin c ủa doanh nghi ệp phát lượng trái phi ếu phát hành thành công; (ii) K ỳ hành được quy đị nh trong Lu ật ch ứng khoán hạn và lãi su ất trái phi ếu10 . [8]. Theo đó, thông tin ph ải được công b ố đầ y Các thông tin c ủa doanh nghi ệp công b ố đủ và công b ằng v ề doanh nghi ệp phát hành và tr ước và sau đợt phát hành trái phi ếu chính là trái phi ếu doanh nghi ệp. cơ s ở xem xét th ực tr ạng tài chính c ủa doanh Ở Vi ệt Nam, theo quy đị nh c ủa Lu ật nghi ệp và kh ả n ăng b ảo đả m an toàn cho nhà ch ứng khoán hi ện hành, ngh ĩa v ụ công b ố thông đầu t ư trái phi ếu. Các thông tin trong Báo cáo tin là ngh ĩa v ụ b ắt bu ộc đố i v ới doanh nghi ệp tài chính c ủa doanh nghi ệp được ki ểm tra và phát hành trái phi ếu theo c ả hai ph ươ ng th ức: xác nh ận b ởi công ty ki ểm toán độ c l ập kh ẳng 8 phát hành ra công chúng và phát hành riêng l ẻ . định độ tin c ậy đố i v ới trái phi ếu c ủa doanh Các doanh nghi ệp phát hành ph ải tuân th ủ nghi ệp phát hành. nghiêm ng ặt quy đị nh v ề công b ố thông tin để Tuy nhiên, trên th ực t ế, còn b ất c ập trong đảm b ảo ho ạt độ ng phát hành công khai, minh minh b ạch thông tin tr ước, trong và sau khi phát bạch, công b ằng và b ảo v ệ quy ền c ũng nh ư l ợi hành trái phi ếu doanh nghi ệp. Nhi ều doanh ích h ợp pháp c ủa các nhà đầu t ư. Tuy nhiên, nghi ệp không tuân th ủ các quy định công b ố Lu ật Lu ật ch ứng khoán n ăm 2006 s ửa đổ i, b ổ thông tin d ẫn đế n nhà đầu t ư ch ịu r ủi ro không sung n ăm 2010 ch ỉ điều ch ỉnh ho ạt độ ng phát được thanh toán g ốc và lãi trái phi ếu [9]. hành trái phi ếu riêng l ẻ c ủa công ty đại chúng. So v ới ch ế độ báo cáo c ủa doanh nghi ệp Phát hành trái phi ếu riêng l ẻ c ủa t ổ ch ức phát phát hành v ới B ộ Tài chính theo quy định c ủa hành không ph ải là công ty đại chúng được th ực Ngh ị đị nh số 90/2011/N Đ – CP, doanh nghi ệp hi ện theo quy đị nh c ủa Lu ật doanh nghi ệp và phát hành không ph ải công b ố thông tin v ề tình Ngh ị đị nh s ố 90/2011/N Đ – CP ngày hình thanh toán g ốc, lãi và s ử d ụng v ốn t ừ phát 14/10/2011 v ề phát hành trái phi ếu doanh 9 hành trái phi ếu. Doanh nghi ệp phát hành trái nghi ệp . phi ếu ph ải báo cáo v ới B ộ Tài chính các n ội Theo Ngh ị đị nh s ố 90/2011/N Đ - CP, đối dung: (i) K ế ho ạch phát hành; (ii) K ết qu ả phát với phát hành trái phi ếu trong n ước, doanh hành; (iii) Tình hình thanh toán g ốc, lãi và s ử nghi ệp phát hành có trách nhi ệm công b ố thông dụng v ốn t ừ phát hành trái phi ếu11 . Nh ư v ậy, có tin cho các nhà đầu t ư đă ng ký mua trái phi ếu. th ể th ấy quy ền ti ếp c ận thông tin c ủa nhà đầu t ư Nội dung công b ố thông tin bao g ồm: (i) T ổng trái phi ếu ch ưa được bảo v ệ. Điều này d ẫn đế n giá tr ị trái phi ếu và k ỳ h ạn phát hành; (ii) Tình khó kh ăn trong vi ệc giám sát s ử d ụng v ốn c ủa hình tài chính c ủa doanh nghi ệp t ại th ời điểm nhà đầu t ư trái phi ếu. Bên c ạnh đó, trên th ực t ế, phát hành; (iii) Ph ươ ng án phát hành trái phi ếu, thông tin tài chính trong báo cáo th ường niên, kế ho ạch s ử d ụng ti ền thu được t ừ phát hành báo cáo bán niên, và báo cáo quý m ặc dù ph ản trái phi ếu, ph ươ ng án tr ả n ợ g ốc, lãi trái phi ếu ánh s ố li ệu t ổng h ợp trong ho ạt độ ng kinh đã được c ấp có th ẩm quy ền thông qua; (iv) K ết doanh c ủa doanh nghi ệp nh ưng ch ưa ph ải là d ữ qu ả x ếp lo ại c ủa t ổ ch ức đị nh m ức tín nhi ệm li ệu ph ản ánh chi ti ết th ực tr ạng s ử d ụng v ốn (n ếu có). Sau m ười l ăm ngày k ể t ừ khi hoàn t ất thu được t ừ phát hành trái phi ếu [1]. Khi thông đợt phát hành trái phi ếu, doanh nghi ệp phát tin v ề th ực tr ạng s ử d ụng và kh ả n ăng sinh l ời hành ph ải th ực hi ện công b ố thông tin v ề k ết của v ốn thu được t ừ phát hành trái phi ếu không qu ả đợ t phát hành v ới các n ội dung: (i) Kh ối đầy đủ , đố i v ới tr ường h ợp phát hành trái phi ếu không có b ảo đả m, nhà đầu t ư trái phi ếu có th ể gặp r ủi ro do kho ản n ợ không có tài s ản b ảo _______ đảm và khi công ty lâm vào tình tr ạng phá s ản, 8 Điều 100, 101 và 102 Lu ật ch ứng khoán n ăm 2006 s ửa đổi, b ổ sung n ăm 2010. _______ 9 Theo Điều 10a Lu ật s ửa đổ i, b ổ sung m ột s ố điều c ủa 10 Điều 31 Ngh ị đị nh s ố 90/2011/N Đ – CP. Lu ật ch ứng khoán n ăm 2010. 11 Điều 30 và Điều 32 Ngh ị đị nh s ố 90/2011/N Đ – CP. L.T.B. Hu ệ / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 3 (2016) 65-71 69 họ không được quy ền ưu tiên so v ới ch ủ n ợ trách nhi ệm thanh toán trái phi ếu, b ảo toàn khác trong vi ệc nh ận l ại kho ản ti ền g ốc mua kho ản n ợ và các ho ạt độ ng qu ản lý khác. Tuy trái phi ếu. nhiên, quy định này không áp d ụng đố i v ới tr ường h ợp khi giá tr ị trái phi ếu trên 100 tri ệu Yên và tr ường h ợp theo quy đị nh c ủa B ộ T ư 3. Ghi nh ận quy ền c ủa nhà đầu t ư trái phi ếu pháp không có lý do cho r ằng công ty thi ếu doanh nghi ệp bi ện pháp b ảo v ệ ng ười s ở h ữu trái phi ếu. Ngoài ra, ng ười s ở h ữu trái phi ếu có th ể yêu Các quy định v ề b ảo v ệ quy ền l ợi c ủa nhà cầu tri ệu t ập h ội ngh ị có s ự tham gia c ủa ng ười đầu t ư ch ứng khoán ở Vi ệt Nam được quy đị nh sở h ữu trái phi ếu, công ty phát hành, ng ười ở Lu ật Doanh nghi ệp, Lu ật Ch ứng khoán. Lu ật qu ản lý trái phi ếu, và công ty nh ận ủy thác để doanh nghi ệp hi ện hành không quy định chi ti ết trao đổi ý ki ến. Quy ền tri ệu t ập ng ười đạ i di ện quy ền c ủa nhà đầu t ư trái phi ếu mà gián ti ếp ho ặc ng ười được ủy quy ền c ủa công ty phát bảo v ệ quy ền l ợi c ủa h ọ b ằng các quy đị nh v ề hành được quy đị nh t ại kho ản 2 Điều 729 Lu ật phát hành trái phi ếu và tr ả c ổ t ức. C ụ th ể là: công ty. H ội ngh ị có th ể thông qua ngh ị quy ết “Công ty không thanh toán đủ c ả g ốc và lãi c ủa về gia h ạn thanh toán trái phi ếu, mi ễn trách trái phi ếu đã phát hành, không thanh toán ho ặc nhi ệm ho ặc ti ến hành th ủ t ục tái c ơ c ấu, ch ấp thanh toán không đủ các kho ản n ợ đế n h ạn nh ận ng ười qu ản lý trái phi ếu ho ặc công ty trong ba n ăm liên ti ếp tr ước đó s ẽ không được ậ ủ ự ệ ộ ị ế 12 nh n y thác th c hi n các n i dung ngh quy t quy ền phát hành trái phi ếu” và “Công ty c ổ trên cho ng ười s ở h ữu trái phi ếu; b ầu và bãi ph ần ch ỉ được tr ả c ổ t ức cho c ổ đông sau khi mi ễn ng ười đạ i di ện ch ủ s ở h ữu trái phi ếu; công ty đã hoàn thành ngh ĩa v ụ thu ế và các ng ười th ực thi ngh ị quy ết; thay đổ i bi ện pháp ngh ĩa v ụ tài chính khác theo quy định c ủa pháp bảo đả m đố i v ới trái phi ếu có b ảo đả m [1]. 13 lu ật” . So sánh v ới Nh ật B ản, có th ể th ấy ở Vi ệt Pháp lu ật hi ện hành ch ưa có quy định v ề Nam, ng ười s ở h ữu trái phi ếu ch ưa được b ảo v ệ quy ền yêu c ầu c ủa ng ười s ở h ữu trái phi ếu đố i đầy đủ bằng các quy đị nh c ủa Lu ật doanh với doanh nghi ệp khi các điều ki ện liên quan nghi ệp, điều này d ẫn đế n khó kh ăn khi xác định đến phát hành có th ể gây b ất l ợi cho h ọ. M ặc dù trách nhi ệm c ủa doanh nghi ệp trong quá trình Lu ật ch ứng khoán hi ện hành và Ngh ị đị nh s ố sử d ụng v ốn b ằng phát hành trái phi ếu. 90/2011/N Đ - CP quy định doanh nghi ệp có th ể phát hành trái phi ếu thông qua t ổ ch ức b ảo lãnh 14 nh ưng không quy định trách nhi ệm c ủa 4. M ột s ố ki ến ngh ị tổ ch ức b ảo lãnh phát hành sau khi k ết thúc đợ t Thông qua vi ệc nghiên c ứu th ực tr ạng pháp chào bán đối v ới ng ười mua trái phi ếu. lu ật và tham kh ảo kinh nghi ệm l ập pháp c ủa Vi ệt Nam có th ể xem xét tham kh ảo kinh một s ố n ước trên th ế gi ới, có th ể đưa ra m ột số nghi ệm c ủa Nh ật B ản v ề b ảo v ệ nhà đầu t ư trái ki ến ngh ị sau: phi ếu. Theo Lu ật công ty Nh ật B ản, có th ể thi ết Một là: c ần quy đị nh b ắt bu ộc các doanh lập c ơ quan b ảo v ệ ng ười s ở h ữu trái phi ếu. nghi ệp ph ải s ử d ụng d ịch v ụ x ếp h ạng tín nhi ệm Điều 702 quy đị nh trong tr ường h ợp công ty để phát hành trái phi ếu. Cần g ấp rút thành l ập t ổ phát hành trái phi ếu ph ải thi ết l ập c ơ quan b ảo ch ức x ếp h ạng tín nhi ệm. Tuy nhiên, các doanh vệ ng ười s ở h ữu trái phi ếu, c ơ quan này có nghi ệp có th ể e ng ại s ử d ụng d ịch v ụ x ếp h ạng tín nhi ệm ho ặc có xu h ướng cung c ấp thông tin _______ không đúng s ự th ật n ếu t ổ ch ức x ếp h ạng tín 12 Tr ừ tr ường h ợp các ch ủ n ợ là t ổ ch ức tài chính được l ựa ch ọn theo kho ản 2 và 3 Điều 127 Lu ật doanh nghi ệp n ăm nhi ệm không đả m b ảo tính b ảo m ật thông tin. 2014. Vì v ậy, c ần xây d ựng khuôn kh ổ pháp lý ch ặt 13 Kho ản 2 Điều 132 Lu ật doanh nghi ệp n ăm 2014. ch ẽ v ề ho ạt độ ng c ủa t ổ ch ức này, đảm b ảo 14 Điều 17 Ngh ị đị nh s ố 90/2011/N Đ – CP. 70 L.T.B. Hu ệ / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 3 (2016) 65-71 quy ền l ợi c ủa nhà đầu t ư c ũng nh ư doanh của nhà đầu t ư trái phi ếu doanh nghi ệp nh ằm nghi ệp phát hành trái phi ếu. góp ph ần phát tri ển b ền v ững th ị tr ường trái Hai là : c ần s ửa đổ i Ngh ị đị nh s ố phi ếu doanh nghi ệp. 90/2011/N Đ – CP ngày 14/10/2011 v ề phát hành trái phi ếu doanh nghi ệp theo h ướng t ăng cường b ảo v ệ quy ền được thông tin đầ y đủ c ủa Tài li ệu tham kh ảo nhà đầu t ư, bao g ồm các thông tin v ề k ế ho ạch [1] Nguy ễn Th ị Lan H ươ ng, Nh ững v ấn đề pháp lý v ề phát hành trái phi ếu; kết qu ả phát hành trái tài chính doanh nghi ệp, NXB Chính tr ị qu ốc gia, phi ếu và tình hình thanh toán g ốc, lãi và vi ệc s ử Hà N ội, 2013. dụng v ốn t ừ phát hành trái phi ếu c ủa doanh [2] Nhi ều r ủi ro khi mua trái phi ếu doanh nghi ệp, nghi ệp trong th ời gian s ở h ữu trái phi ếu. đă ng vào 9h27 (GMT +7) th ứ sáu ngày Ba là : c ần ph ải xác đị nh n ội dung quy ền 12/10/2012, t ải t ừ: ngày 13/7/2016. của ng ười s ở h ữu trái phi ếu v ới t ư cách là ch ủ [3] Internal Affairs Department – Korea Financial nợ g ắn v ới vi ệc hình thành tài s ản c ủa doanh Investment Asociation (KOFIA), Capital Market nghi ệp. Có ngh ĩa là, Lu ật doanh nghi ệp c ần ghi in Korea, 2012, p. 82. nh ận nhóm quy ền c ủa ng ười s ở h ữu trái phi ếu ít [4] Asian Development Bank (ADB), Asia Bond nh ất quy ền yêu c ầu cung c ấp thông tin để có th ể Monitor, 2011. tham gia giám sát s ử d ụng v ốn phát hành trái [5] Thành l ập công ty đị nh m ức tín nhi ệm t ại Vi ệt phi ếu doanh nghi ệp. Nam, đă ng vào 10h33 (GMT + 7) th ứ n ăm ngày 27/5/2004, t ải t ừ ngày 13/7/2016. [6] Nguy ễn Tr ường Th ọ, L ộ trình phát tri ển th ị Thay cho l ời k ết tr ường trái phi ếu Vi ệt Nam: Nh ững n ội dung đáng quan tâm, T ạp chí Tài chính 03 (2013) 38. Bảo v ệ nhà đầu t ư trái phi ếu là m ột y ếu t ố [7] Mai Trinh, Ngân hàng và doanh nghi ệp được quan tr ọng giúp các doanh nghi ệp huy độ ng hưởng l ợi gì t ừ trái phi ếu doanh nghi ệp, đă ng vào vốn b ổ sung cho ho ạt độ ng s ản xu ất kinh 7h45PM ngày 22/6/2016, t ải t ừ: ngày 13/7/2016. doanh. Các nhà đầu t ư s ẽ đầ u t ư vào trái phi ếu [8] Lê Hoàng Nga, Th ị tr ường ch ứng khoán (Sách doanh nghi ệp n ếu h ọ đánh giá được r ủi ro c ủa chuyên kh ảo), NXB Tài chính, Hà N ội, 2015, trái phi ếu doanh nghi ệp, ki ểm soát được vi ệc s ử tr. 289. dụng v ốn từ phát hành trái phi ếu. Do đó, trong [9] Lan Nhi (2015), S ửa lu ật, đưa trái phi ếu doanh th ời gian t ới, Lu ật doanh nghi ệp, Lu ật ch ứng nghi ệp ra ch ỗ sáng, đă ng vào 20h14 (GMT + 7) khoán, Ngh ị đị nh số 90/2011/N Đ – CP c ần Ch ủ nh ật ngày 08/11/2015, t ải t ừ được s ửa đổ i các quy định v ề bảo v ệ quy ền l ợi ngày 12/6/2016. Protecting Corporate Bond Investors Le Thi Bich Hue VNU School of Law, 144 Xuan Thuy, Cau Giay, Hanoi, Vietnam Abstract: Bond issuance is a method for enterprises to raise funds from organizations and individuals in order to replenish capital for business operations. Organizations and individuals that buy L.T.B. Hu ệ / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 3 (2016) 65-71 71 corporate bonds become bondholders (also known as corporate bond investors or bond owners). Corporate bond investors are always at risk because it is not easy for them to assess either the issuer’s financial ability or the issued bonds’ quality. Therefore, to protect corporate bond investors, relevant law should govern the issuance of corporate bonds. This article examines and analyzes the current legal provisions concerning the prerequisite for issuance of corporate bonds, disclosure of information about the issuer, and rights of corporate bond investors in Vietnam. Finally, the article proposes some recommendations to improve Vietnamese law to protect corporate bond investors’ legitimate rights and interests. Keywords : Protection, investor, corporate bond, bondholder.