Bảo đảm sự thuận lợi, công bằng và hợp lý trong việc tự xử lý tài sản bảo đảm khi vi phạm nghĩa vụ trả nợ theo các hợp đồng tín dụng

Tp chí Khoa h c HQGHN: Lu t h c, Tp 32, S 2 (2016) 51-58 Bo m s thu n l i, công b ng và h p lý trong vi c t x lý tài s n b o m khi vi ph m ngh a v tr n theo các h p ng tín d ng 1 Lê Th Thu Th y* Khoa Lu ật, ĐHQGHN, 144 Xuân Th ủy, C ầu Gi ấy, Hà N ội, Vi ệt Nam Nh n ngày 20 tháng 4 n m 2016 Ch nh s a ngày 25 tháng 5 n m 2016; Ch p nhn ng ngày 23 tháng 6 n m 2016 Tóm t t: Bi n pháp b o m cung c p cho bên nh n b o m quy n nh ot có iu ki n. iu ó có ngh a là bên nh n b o m có quy n áp d ng b t k ph ươ ng th c nh ot nào i v i tài sn b o m khi x y ra s ki n vi ph m ngh a v ưc b o m mi n r ng vi c nh ot tài s n bo m ưc th c hi n trong iu ki n th ươ ng m i h p lý ho c m t cách thi n chí trung th c. Lý thuy t này ưc áp d ng ph bi n nhi u n ưc. Tuy nhiên, Vi t Nam, lý thuy t này ch ưa ưc th a trong lu t th c nh và th c ti n. iu này d n n nh ng khó kh n không th tháo g trong vi c t x lý tài s n b o m Vi t Nam. Nh ng khó kh n này gây ra ách t c trong gi i quy t n xu c a ngân hàng trong nhi u n m qua Vit Nam. Vì v y, tháo g nh ng ách t c trên, các quy nh c a BLDS 2015 c n ưc h ưng d n và gi i thích theo h ưng b o m s thu n l i, công b ng và h p lý trong x lý tài s n b o m. Từ khóa: X lý tài s n b o m, giao d ch b o m, nh ot tài s n b o m. B lu t dân s (BLDS) 2015 ã ưc ban 1. Th c tr ng các quy nh c a pháp lu t v hành và s có hi u l c k t ngày 01/01/2017. x lý tài s n b o m tr ưc khi B Lu t dân BLDS 2015 ưc coi là có nhi u im m i s 2015 có hi u l c trong ó có nhi u n i dung liên quan n b o Hi n nay, các qui nh pháp lu t v x lý tài m th c hi n ngh a v dân s . Các iu t sn b o m ưc th hi n trong BLDS n m 303 n 308 c a BLDS 2015 quy nh v x lý 2005, Ngh nh s 163/2006/N -CP ngày 29 tài s n b o m. Tuy nhiên, các quy nh tháng 12 n m 2006 c a Chính ph v giao d ch này i vào cu c s ng c n có nh ng h ưng d n bo m, Ngh nh s 11/2012/N -CP ngày c th nh m b o m s thu n l i, công b ng 22 tháng 02 n m 2012 c a Chính ph v s a và h p lý trong x lý tài s n b o m nói chung i, b sung m t s iu c a Ngh nh s và trong tr ưng h p vi ph m ngh a v tr n ∗1 163/2006/N -CP ngày 29 tháng 12 n m 2006 theo các h p ng tín d ng nói riêng. ca Chính ph v giao d ch b o m và Thông _______ tư liên t ch s 16/2014/TTLT-BTP-BTNMT- ∗ T.: 84-4-37547670 NHNN ngày 06/06/2014 c a B T ư pháp, B Email: lethuthuy70@gmail.com Tài nguyên và Môi tr ưng và Ngân hàng Nhà 1 Bài vi t này ưc th c hi n trong khuôn kh tài c p HQGHN, mã s : QG.14.54 “ Pháp lu t v các bi n pháp hn ch trong ho t ng cho vay c a t ch c tín d ng 2014 n n m 2016 do PGS.TS. Lê Th Thu Th y làm ch Vi t Nam - Th c tr ng và gi i pháp hoàn thi n”; t n m nhi m. 51 52 L.T.T. Th ủy / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 2 (2016) 51-58 nưc hưng d n m t s v n v x lý tài s n công b th t c hành chính l nh v c t ai bo m. V m t lý thuy t, các v n b n qui thu c ph m vi ch c n ng qu n lý nhà n ưc c a ph m pháp lu t ã xây d ng ưc hai ph ươ ng B Tài nguyên và Môi tr ưng. V c ơ b n, các thc x lý tài s n b o m bao g m ph ươ ng vn b n này ã c p n vi c ng ký bi n th c x lý tài s n b o m b ng con ưng tòa ng t ai trong tr ưng h p x lý n h p án và ph ươ ng th c t x lý tài s n b o m ng th ch p2. thông qua bán u giá, bán tài s n b o m Vi c ng ký thay i ch s h u xe ô tô không qua u giá và nh n chính tài s n b o trong tr ưng h p x lý tài s n b o m ưc m thay th cho vi c th c hi n ngh a v c a qui nh t i Thông t ư s 06/2009/TT- bên b o m và các ph ươ ng th c x lý khác. BCA(C11) ngày 11/03/2009 quy nh vi c c p, H th ng các qui ph m pháp lu t có liên thu h i ng ký, bi n s các lo i ph ươ ng ti n quan m t thi t n ho t ng x lý tài s n b o giao thông c ơ gi i ưng b . Thông t ư này m là h th ng các qui ph m v chuy n quy n cng c p n th t c, h s ơ th c hi n vi c s h u tài s n. Vi c chuy n quy n s h u i thay i ch s h u trong tr ưng h p xe c m vi tài s n không ph i ng ký quy n s h u s c, th ch p cho ngân hàng phát m i. do các bên th a thu n. Tuy nhiên, i v i các Vit Nam, vi c t x lý tài s n b o m tài s n ph i ng ký quy n s h u thì vi c i v i các tài s n ph i ng ký quy n s h u chuy n quy n s h u ph i tuân theo các qui không thu n l i. Vi c x lý tài s n b o m s nh c a pháp lu t v th t c ng ký chuy n thu n l i n u nh ư bên b o m t nguy n tham quy n s h u tài s n. Th c ti n Vi t Nam, gia h tr bên nh n b o m x lý tài s n b o các tài s n ph i ng ký quy n s h u ưc s m, nh ư ký vào các v n b n, gi y t chuy n dng b o m ngh a v tr n t i các ngân nh ưng tài s n. Tuy v y, nh ng tr ưng h p này hàng th ươ ng m i ch y u là b t ng s n và không ph i lúc nào c ng di n ra trên th c t . ph ươ ng ti n v n t i. Trong ó h ơn 60% kho n Trong nhi u tr ưng h p, bên b o m không vay ưc m b o b ng b t ng s n nh ư nhà thi n chí h p tác nh m gây khó kh n cho bên t, d án [1]. Vì v y, trong ph m vi bài vi t nh n b o m x lý tài s n b o m. gi i này, chúng tôi ch y u t p trung phân tích các quy t tình hu ng này, iu 12.2 Thông t ư liên qui nh c a pháp lu t v ng ký bi n ng v tch s 16/2014/TTLT-BTP-BTNMT-NHNN quy n s h u tài s n trong tr ưng h p x lý tài qui nh “Trong tr ưng h p bên b o m không sn b o m i v i b t ng s n và ph ươ ng t nguy n ký h p ng, gi y t , tài li u ch ng ti n v n t i là ô tô là nh ng tài s n th ưng ưc minh vi c chuy n quy n s h u, quy n s d ng s d ng th ch p t i t ch c tín d ng và tài s n thì bên nh n b o m ưc quy n ký cng g p nhi u v ưng m c trong ng ký hp ng, gi y t , tài li u ó nh ưng trong h s ơ quy n s h u khi x lý tài s n b o m. ngh chuy n quy n s h u, quy n s d ng Tr ưc h t, h th ng các v n b n qui ph m tài s n ph i b sung m t (01) b n chính h p pháp lu t v ng ký bi n ng quy n s d ng ng b o m ã ưc công ch ng, ch ng th c t và tài s n g n li n v i t khi x lý t i s n theo quy nh c a pháp lu t ho c m t (01) b n th ch p ưc qui nh trong các v n b n: Lu t sao h p ng b o m ưc y ban nhân dân t ai n m 2013, Ngh nh s 43/2014/N - cp xã ch ng th c, t ch c hành ngh công CP ngày 15/5/2014 c a Chính ph ; có hi u l c ch ng c p t b n chính ho c v n b n khác t ngày 01/7/2014, Thông t ư s 24/2014/TT- ch ng minh có th a thu n v vi c bên nh n b o BTNMT ngày 19/5/2014 c a B Tài nguyên và m ưc quy n ký h p ng, gi y t , tài li u Môi tr ưng; có hi u l c t ngày 05/7/2014, chuy n quy n s h u, quy n s d ng tài s n Thông t ư s 23/2014/TT-BTNMT ngày bo m.” Qui nh này òi h i gi a t ch c tín 19/5/2014 c a B Tài nguyên và Môi tr ưng; _______ có hi u l c t ngày 05/7/2014 và Quy t nh s 2 Chúng tôi cho r ng vi c s d ng thu t ng “x lý n h p 1839/Q -BTNMT ngày 27/08/2014 v vi c ng th ch p” th c s không chính xác. L.T.T. Th ủy / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 2 (2016) 51-58 53 dng (bên nh n b o m) và bên b o m khi tài s n c ng góp ph n h n ch quy n t x lý ký h p ng b o m ph i th a thu n rõ “bên tài s n b o m c a t ch c tín d ng. T i m c nh n b o m ưc quy n ký h p ng, gi y 3.3.3.4 c a Thông t ư s 06/2009/TT-BCA(C11) t, tài li u chuy n quy n s h u, quy n s d ng thì h s ơ ng ký xe c ơ gi i trong tr ưng h p tài s n b o m”. Qui nh này m c dù có v x lý tài s n b o m là: to thu n l i cho bên nh n b o m trong vi c “- Bn sao h p ng tín d ng ho c h p x lý tài s n b o m, nh ưng th c ch t l i h n ng b o m (do t ch c tín d ng ký sao); ch quy n nh ot c a bên nh n b o m. Gi - H p ng mua bán tài s n ho c h p ng s trong h p ng b o m các bên không th a chuy n nh ưng tài s n ho c biên b n nh n tài thu n rõ v vi c “bên nh n b o m ưc sn ho c v n b n bán u giá tài s n (tùy t ng quy n ký h p ng, gi y t , tài li u chuy n tr ưng h p x lý c th ); quy n s h u, quy n s d ng tài s n b o m”. Nu x y ra tr ưng h p này và bên b o m - ng ký xe ho c ch ng t ngu n g c không h p tác thì rõ ràng bên nh n b o m ca xe; không còn cách nào khác là ph i kh i ki n ra - Ch ng t thu ti n theo quy nh c a B tòa án. Có th th y, nguyên t c òi h i s th a Tài chính. thu n c a các bên v ph ươ ng th c x lý tài s n Tr ưng h p xe là tài s n c m c , th ch p 3 bo m ã h n ch quy n nh ot c a bên có tranh ch p, xe kh i ki n, xe là tài s n thi nh n b o m trong vi c x lý tài s n b o m hành án ph i có thêm: khi x y ra s ki n phát sinh quy n x lý tài s n + Trích l c b n án ho c sao b n án ho c sao bo m (quy n nh ot có iu ki n). Nh ư quy t nh c a Tòa án; vy, nguyên t c này không b o m ưc quy n nh ot có iu ki n4 c a bên nh n + Quy t nh thi hành án c a c ơ quan thi bo m khi bên có ngh a v vi ph m ngh a hành án. v. Trong khi ó quy n nh ot có iu ki n Tr ưng h p xe ã ng ký a ph ươ ng là quy n tài s n quan tr ng nh t c a bên nh n khác, ph i có thêm phi u sang tên di chuy n bo m. Bên nh n b o m ch p nh n vi c kèm theo h s ơ g c, gi y khai sang tên di bo m th c hi n ngh a v c a bên b o m chuy n do ch xe, ho c c ơ quan ký h p ng vì bi t r ng n u bên có ngh a v vi ph m ngh a bán tài s n, các t ch c tín d ng ký xác nh n.” v thì bên nh n b o m có quy n nh ot Thông t ư này ch ưa làm rõ h p ng mua tài s n b o m. Song v i c ơ ch pháp lý hi n bán tài s n ho c h p ng chuy n nh ưng tài hành, rõ ràng quy n nh ot có iu ki n c a sn ho c biên b n nh n tài s n ho c v n b n bên nh n b o m không th t th c hi n ưc bán u giá tài s n (tùy t ng tr ưng h p x lý trên th c t . c th ) c n ph i ưc giao k t gi a bên nào v i Không ch các qui nh v x lý tài s n b o bên nào. C ng t ươ ng t nh ư v y, iu 9.5(c) m mà các qui nh v ng ký quy n s h u ca Thông t ư s 24/2014/TT-BTNMT qui nh v các gi y t c n ph i n p khi làm th t c _______ ng ký bi n ng quy n s d ng t, quy n s 3 Các nguyên t c này ưc ghi nh n t i iu 336, iu hu tài s n g n li n vi t trong tr ưng h p x 337 và iu 355 B lu t dân s n m 2005. iu 336 B lu t dân s n m 2005 qui nh nh ư sau: “Tr ưng h p ã lý n h p ng th ch p trong ó có “v n b n n h n th c hi n ngh a v dân s mà bên có ngh a v th a thu n ho c h p ng th ch p, góp v n có không th c hi n ho c th c hi n không úng th a thu n thì ni dung th a thu n v x lý tài s n th ch p, tài s n c m c ưc x lý theo ph ươ ng th c do các bên góp v n và v n b n bàn giao tài s n th ch p, ã th a thu n ho c ưc bán u giá theo qui nh c a góp v n theo th a thu n”. Thông t ư s pháp lu t th c hi n ngh a v .” 4 Quy n nh ot có iu ki n ây c n ưc hi u là 24/2014/TT-BTNMT c ng nh ư các v n b n qui quy n nh ot c a bên nh n b o m phát sinh khi x y ph m pháp lu t khác ch ưa làm rõ “v n b n bàn ra s ki n vi ph m ch không ph i là ph i có s th a giao tài sn th ch p” là v n b n gì, có ph i là thu n c a các bên v quy n nh ot. 54 L.T.T. Th ủy / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 2 (2016) 51-58 hp ng chuy n nh ưng quy n s d ng t và th c hi n các th t c không vi ph m tr t t tài s n s n li n v i t không hay là v n b n chung. (c). N u có th a thu n, trong b t k s khác và v n b n này ph i ưc ký k t b i các ki n vi ph m nào, bên nh n b o m có quy n ch th nào. Chính s không rõ ràng c a pháp yêu c u bên b o m t p h p tài s n b o m lu t d n n hi n t ưng các c ơ quan ng ký tài và ư a tài s n b o m t p trung t i n ơi mà bên sn yêu c u các bên ph i n p h p ng chuy n nh n b o m ch nh sao cho thun ti n h p nh ưng tài s n ưc ký k t b i bên b o m lý cho c hai bên.” Nh ư v y, bên nh n b o m vi ng ưi nh n chuy n nh ưng. òi h i này rõ có th l a ch n m t trong hai ph ươ ng th c x ràng làm khó t ch c tín d ng v i t ư cách là lý tài s n b o m là x lý theo qui trình t ư bên nh n b o m khi bên b o m không h p pháp ho c t x lý tài s n b o m. V ph ươ ng tác. Vi c yêu c u bên b o m ph i xu t trình th c nh ot tài s n b o m, iu 9-610 (a) hp ng chuy n nh ưng b t ng s n và vi c qui nh: “(a) Sau khi vi ph m, bên nh n b o òi h i ph i có s ng ý hay th a thu n c a m có quy n bán, cho thuê, c p phép s d ng bên b o m ã vô tình ti p tay cho hành vi vi ho c th c hi n ph ươ ng th c nh ot khác i ph m ngh a v thi n chí trung th c và cho thói vi tài s n b o m phù h p v i iu ki n quen b i ưc trong kinh doanh. Trong khi ó, th ươ ng m i h p lý. iu 9-610(b) c a UCC nh ng thói quen x u này c n ph i ưc lo i tr ch p nh n tài s n ưc nh ot thông qua kh i môi tr ưng kinh doanh lành m nh. ph ươ ng th c th c u giá công khai ho c không thông qua u giá. Trong vi c x lý tài s n b o m là b t ng s n th ch p, nhi u bang c a 2. Kinh nghi m c a n ưc ngoài v t x lý Hoa K c ng th a nh n vi c x lý tài s n b o tài s n b o m m không theo qui trình t ư pháp. Trong v US Bank, NA v. Eckert, 264 Or App 189 (2014), Marcus Smith QC phân tích: “M c ích c a tòa án phúc th m bang Oregon – Hoa K kh ng bi n pháp b o m là b o m ngh a v c a A nh: “Chúng tôi b t u b ng vi c mô t khung i v i B b ng m t quy n khác ngoài quy n pháp lu t thành v n có liên quan. ORS ch ươ ng kh i ki n A khi mà quy n kh i ki n có th vô 86 ư a ra qui trình mà b ng qui trình này ng ưi giá tr n u A vi ph m. Quy n mà B ưc h ưng th thác (trustee) có th x lý tài s n b o m th p h ơn quy n s h u y : B có l i ích b o không theo qui trình t ư pháp – ngh a là có th m, có ngh a là l i ích này ch m d t theo m t thông qua qu ng cáo và bán” [3]. iu ki n nh t nh ho c khi A th c hi n ngh a Trong th c ti n M , vi c x lý tài s n b o v b o m – thông th ưng là ngh a v tr m t m không c n có s ng ý c a bên b o m. kho n ti n.” [2] Quy n mà bi n pháp b o m Trong v Suntrust Bank v Wasserman, 2013 dành cho bên nh n b o m là quy n nh ot NY Slip Op 31920(U) liên quan n vi c bên tài s n b o m khi bên có ngh a v vi ph m nh n b o m (nguyên ơ n) kh i ki n bên b o ngh a v . Nh ư trên ã phân tích, quy n nh m ra tòa án yêu c u b ơn tr s d ư n sau ot này là quy n có iu ki n và ch phát sinh khi x lý tài s n b o m, b ơn t ch i vì cho khi bên có ngh a v vi ph m ngh a v . V i cách rng vi c x lý tài s n b o m không phù h p ti p c n này iu 9-609 c a B lu t th ươ ng m i vi iu ki n th ươ ng m i h p lý, tòa án t i cao th ng nh t (Hoa K ) qui nh: “(a). Sau khi x y bang New York nh n nh: “M c dù, ng ưc vi ra vi ph m, bên nh n b o m: (1). Có quy n lp lu n c a b ơn, nh ưng không có qui nh thu h i tài s n b o m; và (2). Không c n di nào b t bu c Thông báo ph i ch ra n ơi c a tài chuy n, có quy n d ng vi c s d ng tài s n và sn b o m. iu 9-613 UCC yêu c u thông nh ot tài s n b o m ngay t i n ơi c a bên báo v th i gian và a im bán u giá công bo m theo iu 9-610. (b). Bên nh n b o khai và th i gian c a hình th c nh ot khác m có th th c hi n các th t c ưc qui nh nh ư bán tài s n không qua u giá công khai. ti im (a): (1). Theo qui trình t ư pháp; ho c Và, Thông báo c a nguyên ơ n ã cung c p (2). Không theo qui trình t ư pháp mi n là vi c L.T.T. Th ủy / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 2 (2016) 51-58 55 ngày c a vi c bán tài s n b o m không qua sn b o m. Cô ã cung c p các b n tài li u u giá công khai (15 ngày k t ngày c a thông báo cho c hai bên v vi c bán tài s n thông báo này). Ngoài ra, Thông báo c ng theo th t c bán u giá công khai. FIB c ng ngh b ơn liên h v i nguyên ơ n n u c n np các tài li u v các ơn kh i ki n mà FIB ã thêm thông tin v vi c bán tài s nUCC không np cho Tòa án phá s n Hoa K theo qui nh òi h i nguyên ơ n ph i h p tác v i b ơn ca B lu t phá s n. Ch ng c này cùng v i l i trong n l c bán tài s n b o m” [4]. Nh ư v y, khai áng tin c y c a các nhân viên ngân hàng th c ti n áp d ng UCC M cho th y, bên ã c ơ s Tòa qu n k t lu n r ng Ngân nh n b o m có toàn quy n nh ot tài s n hàng tuân th theo úng lu t iu ch nh quan h bo m mà không c n có s ng ý hay h p x lý và bán tài s n b o m và phân b ti n tác c a bên b o m mi n r ng vi c nh ot thu t x lý tài s n b o m” [7]. iu ki n tài s n b o m phù h p v i iu ki n th ươ ng th ươ ng m i h p lý trong pháp lu t c a Hoa K mi h p lý. Tòa án Anh c ng kh ng nh m t tươ ng ương v i “ nh ot tài s n b o m cách d t khoát r ng vi c x lý tài s n th ch p mt cách thi n chí trung th c” trong pháp lu t không c n có s ng ý c a bên th ch p [5]. ca Úc. Quan im công khai hóa vi c nh iu ki n th ươ ng m i h p lý ưc tòa án ot tài s n ưc nhi u n ưc th a nh n. Tuy phúc th m bang New York mô t nh ư sau: nhiên, c ng có tr ưng h p, không b t bu c ph i “Vi c nh ot tài s n b o m ưc coi là phù qu ng cáo ho c ưa tài s n b o m ra th hp v i iu ki n th ươ ng m i h p lý n u ưc tr ưng. Trong v Sablebrook P/L v Credit th c hi n: (1). Trong iu ki n thông th ưng Union Australia Ltd [2008] QSC 242 (7 trên b t k th tr ưng nào ưc th a nh n; (2). October 2008), tòa án t i cao bang Queensland Theo giá hi n th i trên th tr ưng ưc th a ca Úc ưa ra quan im: “Ngh a v ưc qui nh n t i th i im nh ot; ho c (3) phù h p nh t i iu 85(1) không òi h i ph i ưa tài vi t p quán th ươ ng m i gi a các nhà kinh sn ra th tr ưng. Trong nh ng hoàn c nh nh t doanh v lo i tài s n thu c i t ưng x lý. nh, tài s n không bu c ph i ưa ra th tr ưng. (UCC 9-627 [b] [1]-[3]Khái ni m “th tr ưng Ví d , ng ưi mua ti m n ng s n sàng tr cao ưc th a nh n” có ngh a h p, ch áp d ng cho hơn giá tr tài s n ưc nh giá và giá th các th tr ưng mà ó có các báo giá chu n tr ưng hi n th i c a tài s n. Trong hoàn c nh cho các tài s n cùng lo i” [6]. V nguyên lý này, s c n tr ng h p lý òi h i bên nh n th chung, vi c bán tài s n không nh t thi t ph i ch p ph i th c hi n quy n bán nh ot ngay qu ng cáo nh ưng ph i b o m r ng ng ưi mua lp t c b ng vi c ch p nh n ngh tr ưc khi tt nh t v i giá t t nh t có c ơ h i ưc mua tài nó b rút l i.” sn b o m. Trong nhi u tr ưng h p, iu ki n Pháp lu t Úc có nh ng qui nh v a nh m th ươ ng m i h p lý yêu c u vi c nh ot tài bo m thu n l i cho ch n có th t x lý tài sn ph i ưc thông báo công khai. Trong v sn b o m m t cách nhanh chóng v a b o v Denton v. First Interstate Bank of Commerce, quy n và l i ích h p pháp ca con n . Theo ó 2006 MT 193, 333 Mont. 169, 142 P. 3d 797 bên nh n b o m có ngh a v thi n chí trung (2006), tòa án t i cao bang Montana – Hoa K th c (ngh a v c n tr ng h p lý) khi ti n hành nh n nh “Giám c thu h i n c a First x lý tài s n b o m. iu 123 c a PPSA Interstate Bank (FIB) mô t t i phiên x s ơ 2009 6 qui nh: “Bên nh n b o m x lý tài th m v qui trình mà theo ó Ngân hàng tuyên sn b o m theo iu 128 (ngoài mua tài s n b Anderson vi ph m ngh a v thanh toán n bo m) có ngha v i v i t t c các bên có theo h p ng SBA 5, và công b Anderson và li ích liên quan n tài s n b o m và bên b o Denten vi ph m kho n vay Dentoen và x lý tài m, ngay tr ưc khi ti n hành x lý, th c hi n _______ 5 H p ng SBA là h p ng cho vay theo ch ươ ng trình _______ các kho n vay dành cho doanh nghi p nh (Small 6 Tên vi t t t c a Lu t v các bi n pháp b o m b ng Business Administrative Loan). ng s n n m 2009 56 L.T.T. Th ủy / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 2 (2016) 51-58 ngh a v c n tr ng h p lý :(a) N u tài s n ng ký quy n s h u. Hi n t ưng này là m t bo m có giá tr th tr ưng t i th i im x lý trong nh ng nguyên nhân chính gây ra ách t c thì giá bán ph i ít nh t b ng giá tr th tr ưng; trong vi c x lý n x u hi n nay. Vì v y, chúng ho c (b). Giá bán ph i là giá t t nh t t ưc tôi xu t c n ph i nh n th c l i r ng m c ích mt cách h p lý t i th i im x lý tài s n b o và b n ch t c a bi n pháp b o m là dành cho m theo t ng hoàn c nh c th t i th i im bên nh n b o m quy n nh ot có iu x lý tài s n b o m.” ki n. Quy n ó ưc pháp lu t th a nh n mà không c n ph i có s th a thu n c th c a các Giá t t nh t có th là giá t i thi u b ng giá bên hay s ng ý c a bên nh n b o m. iu th tr ưng c a các tài s n ưc bán trên các th ó có ngh a r ng khi bên b o m s d ng tài tr ưng ưc th a nh n nh ư s giao d ch ch ng sn c a mình b o m cho vi c th c hi n khoán, OTC, s giao d ch hàng hóai v i ngh a v i v i bên nh n b o m thì m c tài s n không có th tr ưng ưc công nh n thì nhiên suy oán r ng bên b o m ã trao cho mt ng ưi bán c n tr ng có ngh a v ph i tham bên nh n b o m quy n nh ot có iu ki n kh o nh giá c a ng ưi nh giá có n ng l c. i v i tài s n c a mình. Ch c n phát sinh s Trong v Sablebrook P/L v Credit Union ki n bên có ngh a v ưc b o m vi ph m Australia Ltd [2008] QSC 242 (7 October ngh a v này i v i bên nh n b o m thì bên 2008), th m phán Applegarth phân tích: “Tôi nh n b o m có quy n x lý tài s n b o m th y r ng vi c không có ưc m t nh giá c p bng vi c thu h i tài s n b o m và nh ot nh t vào tháng 4/2003, và m t nh giá c l p tài s n b o m theo ph ươ ng th c mà bên nh n t Herron Todd White (HTW) ho c ít nh t, m t bo m cho là phù h p mi n r ng vi c x lý ánh giá v giá th tr ưng hi n th i t m t i tài s n b o m ưc th c hi n m t cách thi n lý b t ng s n a ph ươ ng là vi ph m ngh a v chí, trung th c theo nguyên t c công b ng và lu t nh trong hoàn c nh mà không có m t hp lý. thông tin áng tin c y v giá th tr ưng hi n th i c a t ưc xu t bán riêng l ” [8]. iu 303 BLDS 2015 ưc vi t nh ư sau: “1. Bên b o m và bên nh n b o m có quy n th a thu n m t trong các ph ươ ng th c x 3. Mt s ki n ngh nh m h ưng d n và gi i lý tài s n c m c , th ch p sau ây: a) Bán u thích các quy nh trong B Lu t dân s giá tài s n; b) Bên nh n b o m t bán tài s n; 2015 v x lý tài s n b o m theo h ưng c) Bên nh n b o m nh n chính tài s n thay bo m s thu n l i, công b ng và h p lý th cho vi c th c hi n ngh a v c a bên b o m; d) Ph ươ ng th c khác. 2. Tr ưng h p T nh ng phân tích trên, chúng tôi nh n không có th a thu n v ph ươ ng th c x lý tài th y các qui nh hi n hành c a Vi t Nam b t sn b o m theo quy nh t i kho n 1 iu bu c ph i có s th a thu n tr ưc v các ph ươ ng này thì tài s n ưc bán u giá, tr tr ưng h p th c x lý tài s n b o m không thông qua bán lu t có quy nh khác.” Cách hành v n c a iu u giá 7 ho c có s ng ý c a bên b o m lu t này gây ra cách hi u là ph i có s th a trong tr ưng h p x lý tài s n b o m không thu n c a các bên ho c có s ng ý c a bên thông qua bán u giá 8 là không phù h p v i lý bo m v ph ươ ng th c x lý tài s n c m c , thuy t chung v bi n pháp b o m. Qui nh th ch p n u không tài s n ph i ưc x lý theo hi n hành là nguyên nhân chính gây ra hi n ph ươ ng th c bán u giá. Chúng tôi cho r ng tưng các t ch c tín d ng không th t x lý vi các ti p c n này, vi c x lý tài s n b o m tài s n b o m, nh t là i v i tài s n ph i ca các t ch c tín d ng v n ti p t c g p khó _______ kh n khi các c ơ quan nhà n ưc s òi h i “th a 7 iu 336, iu 337 và iu 355 c a B lu t dân s n m thu n âu”, “s ng ý c a bên b o m âu”. 2005. Do v y, chúng tôi xu t c n h ưng d n iu 8 iu 10, 11 và 12 Thông t ư liên t ch s 16/2014/TTLT- 303 BLDS 2015 theo h ưng sau: BTP-BTNMT-NHNN L.T.T. Th ủy / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 2 (2016) 51-58 57 Th nh t, bên nh n b o m x lý tài s n Th ba , n u không thu c tr ưng h p th bo m theo úng ph ươ ng th c x lý tài s n nh t và th hai, tài s n ph i ưc bán u giá bo m do các bên ã th a thu n. Th a thu n theo úng qui nh c a pháp lu t. v ph ươ ng th c x lý tài s n b o m có th là Bên c nh ó, m t s các qui nh pháp mt n i dung c u thành h p ng c ơ s ho c là lu t liên quan c n ưc s a i, b sung theo mt th a thu n c l p. hưng sau: Th hai , n u các bên không có th a thu n, Th nh t, bên nh n b o m có quy n thu bên nh n b o m v n có quy n x lý tài s n gi tài s n b o m nh ưng ph i b o m vi c bo m không qua ph ươ ng th c bán u giá thu gi không vi ph m tr t t công c ng, không nu th a mãn các iu ki n sau ây: s d ng v lc ho c e d a s d ng v l c ho c (1) Tr ưc khi x lý tài s n b o m, bên có hành vi ph m khác xâm ph m tính m ng, nh n b o m ph i thông báo cho bên b o m sc kh e, danh d ho c nhân ph m c a bên b o v vi c bên có ngh a v ưc b o m vi ph m m. b o m an toàn cho vi c thu gi tài ngh a v ưc b o m và ph ươ ng th c x lý sn b o m, chính quy n c p xã, ph ưng, th tài s n b o m ưc áp d ng. tr n ho c công an c p xã, ph ưng, th tr n có (2) Tài sn b o m ưc nh ot m t ngh a v tham gia h tr bên nh n b o m thu cách công khai thông qua thông báo ho c qu ng gi tài s n b o m theo yêu c u c a bên nh n cáo r ng rãi. Tuy nhiên, i v i tài s n nhanh bo m. Chính quy n ho c công an c p xã, hng ho c i v i tài s n ang b gi m giá tr ph ưng không tham gia tr c ti p thu gi tài s n ho c giá tr tr ưng ang gi m, bên nh n b o bo m mà ch có nhi m v b o m an ninh, m có quy n nh ot ngay mà không c n tr t t t i n ơi thu gi tài sn. Chính quy n ho c ph i thông báo r ng rãi. ây là gi i pháp h p lý công an xã c ng tham gia ch ng ki n và ghi nh m h n ch thi t h i cho bên nh n b o m nh n vi c bên nh n b o m th c hi n các bi n và c bên b o m. Nu tài s n ưc m t ng ưi pháp h p l và h p lý nh m thu gi tài s n b o th ba chào mua v i m c giá cao h ơn m c giá m trong tr ưng h p bên b o m không h p th tr ưng hi n th i ho c giá tr theo nh giá tài tác, nh ư phá khóa, ư a tài s n b o m ra kh i sn c a c a t ch c nh giá có th m quy n, nơi bên bo m c t gi u, yêu c u bên b o m bên nh n b o m c ng có quy n bán tài s n và/ho c ng ưi th ba r i kh i nhà, t ưc thu ngay l p t c cho ng ưi th ba này mà không gi , niêm phòng tài s n b o m...Chính quy n ph i thông báo công khai. ho c công an xã ph i tham gia theo yêu c u c a bên nh n b o m, n u chính quy n và công an (3) Giá bán, giá chuy n nh ưng tài s n ho c cp xã t ch i h tr mà không có lý do chính giá chuy n giao tài s n b o m không th p áng mà gây thi t h i cho bên nh n b o m thì hơn giá th tr ưng hi n th i ca tài s n b o m ng ưi ng u c a các c ơ quan này ph i ch u (trong tr ưng h p có th tr ưng ưc th a nh n trách nhi m pháp lý bao g m trách nhi m k lu t cho tài s n cùng lo i) ho c theo giá tr ưc 9 và b i th ưng thi t h i, trong tr ưng h p nghiêm nh giá b i t t c nh giá có th m quy n. tr ng có th b truy c u trách nhi m hình s v ti thi u trách nhi m gây h u qu nghi m tr ng. _______ Th hai , c n có nh ng qui nh pháp lu t 9 iu 306 BLDS 2015 ch th a nh n giá tài s n b o m x lý i v i hành vi không h p tác c a bên theo th a thu n ho c theo nh giá c a t ch c nh giá ã bo m trong vi c chuy n quy n s h u cho lo i tr tr ưng h p t xác nh giá theo giá th tr ưng. i vi các tài s n ã có th tr ưng giao d ch ưc công nh n bên th ba n u nh ư vi c x lý tài s n b o m nh ư ch ng khoán thì vi c òi h i ph i ưc nh giá l i hp pháp. Trong tr ưng h p này, c ơ quan ng gây ra t n kém cho các bên. Vì v y, theo chúng tôi iu ký quy n s h u tài s n c n c vào h s ơ ng 306 BLDS 2015 c ng c n ưc h ưng d n và gi i thích ký chuy n i quy n s h u làm th t c theo h ưng i v i tài s n ã có th tr ưng giao d ch ưc công nh n thì không c n ph i nh giá mà xác nh theo chuy n quy n s h u cho bên th ba. Trong h giá th tr ưng t i th i im nh x lý s n b o m. sơ ng ký chuy n i quy n s h u ch c n 58 L.T.T. Th ủy / Tạp chí Khoa h ọc ĐHQGHN: Lu ật h ọc, T ập 32, Số 2 (2016) 51-58 hp ng b o m h p l và b n mô t s ki n m thông qua quá trình x lý tài s n b o m vi ph m ngh a v ưc b o m và quá trình x thì bên th ba ươ ng nhiên có quy n s h u lý tài s n b o m do bên nh n b o m l p hp pháp i v i tài s n b o m. kèm theo các tài li u liên quan n quá trình x lý tài s n b o m. Cơ quan ng ký không có quy n c ng nh ư không có ngh a v th m tra n i Tài li u tham kh o dung c a b n mô t s ki n vi ph m ngh a v [1] Linh, Tài s n m b o vay v n: Nan gi i ưc b o m và quá trình x lý tài s n b o vưng m c x lý n , m do bên nh n b o m l p. Trong tr ưng hp tài s n b o m ưc chuy n nh ưng cho Nan-giai-vuong-mac-xu-ly-no.aspx bên th ba thì bên th ba n p thêm h p ng [2] Marcus Smith QC, Security, tr.233-267, tr. 233 chuy n nh ưng tài s n ưc ký k t gi a bên trong cu n sách Dan Prentice, Arad Reisberg nh n b o m và bên th ba. (editors), Corporate finance law in the UK and EU, Oxford University Press, 2011. Th ba , n u x y ra tranh ch p v quy n s [3] US Bank, NA v. Eckert, 264 Or App 189 (2014). hu tài s n b o m gi a bên b o m v i bên [4] Suntrust Bank v Wasserman, 2013 NY Slip Op th ba s h u tài s n b o m thông qua quá 31920(U). trình x lý tài s n b o m thì bên b o m có [5] Calvert v Clydesdale Bank Plc & Ors [2012] ngh a v ch ng minh quy n s h u tài s n c a EWCA Civ 962 (27 June 2012). bên th ba i v i tài s n b o m có khi m [6] Merchants Bank of N.Y. v Gold Lane Corp. 2006 khuy t do vi c x lý tài s n b o m trái pháp NY Slip Op 02801 [28 AD3d 266]. lu t. N u bên b o m không ch ng minh [7] Denton v. First Interstate Bank of Commerce, 2006 ưc, tòa án công nh n quy n s h u h p pháp MT 193, 333 Mont. 169, 142 P. 3d 797 (2006). [8] Sablebrook P/L v Credit Union Australia Ltd ca ng ưi th ba i v i tài s n b o m. N u [2008] QSC 242 (7 October 2008). không x y ra tranh ch p v quy n s h u gi a bên b o m và bên th ba s h u tài s n b o Ensuring the Advantage, Equity and Rationality in the Process of the Self-help Repossesion of Collateral in case of Violating the Repayment Obligations under the Credit Agreements Le Thi Thu Thuy VNU School of Law, 144 Xuan Thuy, Cau Giay, Hanoi, Vietnam Abstract : Security provides a conditioned disposition right to a secured creditor. It means that a secured creditor may apply any means of disposition of mortgaged property as he sees fit on a debtor’s default providing that the disposition is exercised in the commercially reasonable manner or in good faith. This theory has been applied commonly in many countries for decades. However, it has not been recognized in Vietnam’s practical law. This has led to the unremovable difficulties in the self-help repossession of the mortgaged property in Vietnam. Such difficulties have caused the jams in resolving bad debts in the banking system of Vietnam for many years. To remove the said jams, the provisions of the Civil Code 2015 should give guidance to and explanations of in the direction of ensuring the advantage, equity and retionality in handling the mortgaged property. Keywords: Foreclosure, secured transactions, disposition of collateral.