Bài giảng: Sinh lý hô hấp

Sinh lý h« hÊp Bµi 1 Th«ng khÝ phæi Môc tiªu: Tr×nh bÇy ®­îc: -C¸c thÓ tÝch, dung tÝch v¸ l­u l­îng thë -Mèi liªn quan gi÷a phæi vµ lång ngùc -Sù biÕn ®æi ¸p lùc khoang phÕ m¹c vµ phÕ nang 1-Nh÷ng ®éng t¸c h« hÊp Kh«ng khÝ ra vµo phæi ®­îc lµ tu©n theo ®Þnh luËt vËt lÝ Boyle- Mariotte: P x V = K (ë nhiÖt ®é kh«ng ®æi) 1.1- §éng t¸c hÝt vµo: lµ tÝch cùc. - HÝt vµo BT - HÝt vµo cè 1.2- §éng t¸c thë ra. - Thë ra BT- lµ thô ®éng. - Thë ra cè –lµ tÝch cùc C¬ hoµnh Thë ra HÝt vµo C¬ bông Thë ra HÝt vµo c¬ liªn s­ên ngoµi 1.3- Mét vµi ®éng t¸c h« hÊp ®Æc biÖt - RÆn: ®éng t¸c trî lùc cho c¬ bµng quang, trùc trµng, tö cung. - Ho, h¾t h¬i: lµ ®éng t¸c h« hÊp b¶o vÖ -kh«ng cho dÞ vËt lät vµo khÝ qu¶n. - Nãi, h¸t-lµ thë ra lµm rung ®éng thanh ®íi, cö ®éng l­ìi, m«i ph¸t thµnh ©m. - TËp khÝ c«ng: thë chËm s©u, ªm ( chñ yÕu co c¬ hoµnh). 2- c¸c thÓ tÝch, dung tÝch h« hÊp 2.1- C¸c thÓ tÝch ho hÊp: - TV, IRV, ERV, RV - ý nghÜa 2.2- C¸c dung tÝch h« hÊp: - IC = TV + IRV - VC = IRV + TV + ERV (VC%) - FRC = ERV + RV - TLC = VC + RV - ý nghÜa 1800-2000 500 1200-1500 1100 3- l­u l­îng h« hÊp - §Þnh nghÜa - Th«ng khÝ phót: TV x f = 6-8 l/ min (f : tÇn sè) - Th«ng khÝ tèi ®a phót: 80-100 l/ min. - FEV1 - ChØ sè Tiffeneau= FEV1/ VC B×nh th­êng Tiffeneau  75% < 75%: RLTK t¾c nghÏn 4- kho¶ng chÕt (d) vµ th«ng khÝ phÕ nang (vA) 4.1- Kho¶ng chÕt lµ l­îng khÝ kh«ng trao ®æi víi m¸u, cã 2 lo¹i: - Kho¶ng chÕt gi¶i phÉu: l­îng khÝ ë ®­êng thë kho¶ng 150 ml. -Kho¶ng chÕt sinh lÝ: khoang chÕt gi¶i phÊu + kho¶ng chÕt phÕ nang. 4.2- Th«ng khÝ phÕ nang: lµ l­îng khÝ vµo tËn phÕ nang: VA= (TV - VD).f (f: tÇn sè) 5-mèi liªn quan gi÷u phæi vµ lång ngùc C =V1 / P1 (V1: biÕn ®æi thÓ tÝch) P1 : biÕn ®æi ¸p suÊt) 5.1-TÝnh ®µn håi (C-compliace) cña phæi do: -Søc c¨ng bÒ mÆt cña dÞch lßng phÕ nang. -Sîi chun cña thµnh phÕ nang.-Tr­¬ng lùc c¬ cña thµnh phÕ qu¶n. Ng­êi lín C = 200 ml / cm H2O. TrÎ em C = 5 - 10 ml / cm H2O 5.2-¸p lùc trong khoang phÕ m¹c +Cuèi th× thë ra: B×nh th­êng: -3 mmHg Cè g¾ng : 0 ®Õn +1 mmHg -Nguyªn nh©n t¹o ¸p lùc ©m khoang phÕ m¹c: +Phæi ®µn håi  co vÒ rèn phæi. +Thµnh ngùc v÷ng ch¾c  l¸ thµnh theo s¸t thµnh ngùc. -¸p lùc trong khoang phÕ m¹c thay ®æi trong cac thi tho: +Cuèi th× hÝt vµo: B×nh th­êng : -6 mmHg Cè g¾ng : -20 mmHg. 5.3-Trµn dÞch , trµn khÝ mµng phæi. 5.4-Sù biÕn ®æi ¸p lùc trong phÕ nang: -Cuèi th× hÝt vµo: B×nh th­êng: -3 mmHg. Cè g¾ng: -50 ®Õn –80 mmHg. -Cuèi th× thë ra: B×nh th­êng: +3 mmHg. Cè g¾ng: +80 ®Õn 100 mmHg. Bµi 2   HiÖn t­îng  lý ho¸ cña h« hÊp 1- CÊu t¹o mµng h« hÊp Trao ®æi khÝ gi÷a phÕ nang víi m¸u qua mµng h« hÊp (mµng trao ®æi khÝ). O2 tõ FN mau CO2 tõ mau FN . - Mµng cã 6 líp (tranh). - 2 phæi cã # 300 triÖu FN ( FN:0,2-0,6 mm). - DiÖn tÝch # 50 m2. - BÒ dµy mµng: 0,2 - 0,6m. Surfactant Thanh qu¶n KhÝ qu¶n 2- trao ®æi khÝ ë phæi2.1- Thµnh phÇn kh«ng khÝ thë ra, hÝt vµo vµ kh«ng khÝ phÕ nang: B¶ng 1: thµnh phÇn kh«ng khÝ h« hÊp kh« (%) Thµnh phÇn kh«ng khÝ phÕ nang lóc thë b×nh th­êng Ýt thay ®æi, chØ thay ®æi khi hÝt vµo s©u. 2.2- Sù khuÕch t¸n c¸c khÝ: tu©n theo ®Þnh luËt vËt lý: “Henry-Dalton” Ph©n ¸p khÝ ë phÕ nang vµ m¸u nh­ sau (b¶ng 2) B¶ng 2: ¸p lùc riªng phÇn c¸c khÝ h« hÊp (mmHg) 2.3- Nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh trao ®æi khÝ-tu©n theo ®Þnh luËt vËt lý:  §L cña Ficke. D = P . A .K/d 2.4- ¶nh h­ëng cña h« hÊp víi tuÇn hoµn. TuÇn hoµn phæi cã ¸p suÊt thÊp vµ bÞ chi phèi trong chu kú h« hÊp. 2.4.1- ¶nh h­ëng ®èi víi tuÇn hoµn phæi. Th× hÝt vµo, ¸p suÊt lång ngùc ©m h¬n, lµm m¸u vÒ phæi dÔ dµng h¬n, tim ph¶i, lµm viÖc nhÑ nhµng h¬n. 2.4.2- Mèi liªn quan gi÷a th«ng khÝ vµ tuÇn hoµn: Mèi t­¬ng quan VA/Q = 0,8 (tranh)3- chøc n¨ng vËn chuyÓn khÝ cña M¸u. M¸u vËn chuyÓn oxy tõ phæi tíi m«; vËn chuyÓn CO2 tõ m« vÒ phæi 3.1- M¸u vËn chuyÓn oxy. 3.1.1- C¸c d¹ng vËn chuyÓn. - D¹ng hoµ tan: 0,3ml O2/100ml m¸u. - D¹ng kÕt hîp: O2 + Hb  HbO2 (20ml O2%) 3.1.2- §å thÞ ph©n ly HbO2 -ThÝ nghiÖm NhËn xÐt: +§­êng ®i lªn +H×nh S - ý nghÜa: PO2 ë phæi ë m«… Nh÷ng yÕu tè ¶nh h­ëng tíi sù ph©n ly HbO2 3.1.3- M¸u vËn chuyÓn oxy tõ phæi tíi tæ chøc. Do chªnh lÖch ph©n ¸p oxy: FN-M¸u-M« HiÖu xuÊt sö dông oxy cña m«, b×nh th­êng 25% 3.2- M¸u vËn chuyÓn CO2. 3.2.1- C¸c d¹ng vËn chuyÓn CO2. D¹ng hoµ tan: chõng 2,5ml/100ml m¸u. D¹ng cacbamin: kho¶ng 4,5 CO2/100ml m¸u Hb + CO2  HbCO2 D¹ng kÕt hîp muèi kiÒm: 51ml CO2/100ml m¸u. 3.2.2- yÕu tè ¶nh h­ëng tíi vËn chuyÓn CO2.- Chªnh lÖch ph©n ¸p CO2 cao m¸u t¨ng c­êng lÊy CO2-PO2 cao ë phæi t¨ng ®µo th¶i CO2PO2 thÊp ë m«, m¸u nhËn thªm CO2 (hiÖu øng Haldane). - pH gi¶m  t¨ng ®µo th¶i CO2 .  * 3.2.3- HiÖn t­îng di chuyÓn ion Cl-- HCO3- - Lµ hiÖn t­îng Hamburger - ý nghÜa sinh lý. 3.2.4- §iÒu hoµ pH m¸u b»ng h« hÊp. Trong m¸u CO2 tån t¹i 2 d¹ng: H2CO3 vµ BHCO3.Th­êng tû lÖ H2CO3/BHCO3 kh«ng thay ®æi nªn pH æn ®Þnh. * Chèng toan huyÕt b»ng t¨ng th«ng khÝ phæi. 3.2.5- §å thÞ ph©n ly CO2. Bµi 3: ®iÒu hoµ h« hÊp  1- Trung t©m h« hÊp.ThÝ nghiÖm c¾t n·o tuû trªn ®éng vËt cña Legalolois(1810) Flourens(1842). 1.1- Trung t©m ë hµnh cÇu n·o. - ë cÇu n·o: cã trung t©m ®iÒu chØnh thë. - ë hµnh n·o: HV, TR, TT nhËn c¶m ho¸ häc,lµ trung t©m h« hÊp quan träng nhÊt 1.2- Trung t©m ë tuû sèng: - Nh÷ng n¬ron thÇn kinh chi phèi c¬ hoµnh. - Nh÷ng n¬ron thÇn kinh chi phèi c¬ liªn s­ên. 1.2.1- TÝnh tù ®éng cña trung t©m h« hÊp: ThÝ nghiÖm cña Ranson, Magoun vµ Gesell (1936) dïng ph­¬ng ph¸p vi ®iÖn cùc ghi ®­îc ®iÖn thÕ ho¹t ®éng cña n¬ron h« hÊp. Cã hai nhãm n¬ron: hÝt vµo vµ thë ra cã ë hai bªn ®­êng gi÷a hµnh n·o. 1.2.2- Sù liªn hÖ cña c¸c n¬ron h« hÊp ë hµnh cÇu n·o víi trung t©m ë tuû sèng: N¬ron hÝt vµo liªn hÖ víi n¬ron thÇn kinh hoµnh. N¬ron thë ra liªn hÖ víi n¬ron thÇn kinh liªn s­ên vµ thÇn kinh chi phèi c¬ bông. 2- lý thuyÕt vÒ nhÞp thë c¬ b¶n. Nguån ph¸t xung ®éng lµ trung t©m hÝt vµo. Trung t©m hÝt vµo h­ng phÊn l¹i do trung t©m nhËn c¶m ho¸ häc göi xung tíi (do H+ vµ CO2 kÝch thÝch). HV TR P 3- §iÒu hoµ h« hÊp.  §iÒu hoµ h« hÊp lµ ®iÒu hoµ nhÞp thë c¬ b¶n, cã 2 c¬ chÕ: 3.1- C¬ chÕ thÓ dÞch ®iÒu hoµ h« hÊp. ThÝ nghiÖm tuÇn hoµn chÐo cña Frederic (1880).  3.1.1- Vai trß cña CO2. C¬ chÕ - øng dông. 3.1.2- Vai trß cña oxy: C¬ chÕ 3.1.3- Vai trß cña nång ®é ion H+: CO2 + H2O  H2CO3 HCO3- + H+ 3.1.4- So s¸nh t¸c dông cña 3 yÕu tè ho¸ häc. 3.2- C¬ chÕ thÇn kinh ®iÒu hoµ h« hÊp. 3.2.1- Vai trß cña d©y X 3.2.2- Vai trß d©y thÇn kinh c¶m gi¸c n«ng: Vai trß d©y thÇn kinh c¶m gi¸c sè V 3.2.3- Vai trß thô c¶m thÓ (TCT) c¬ häc phæi. 3.2.4- Thô c¶m thÓ c¬, ho¸ ë ®­êng thë. 3.2.5- ¶nh h­ëng cña TCT ¸p lùc ®éng m¹ch. 3.2.6- ¶nh h­ëng cña mét sè trung t©m thÇn kinh kh¸c: -Trung t©m nuèt øc chÕ trung t©m h« hÊp. -Vïng hypothalamus (cã 3 TT liªn quan tíi HH). 3.2.7- ¶nh h­ëng cña vá n·o. 4- h« hÊp trong ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt. BÖnh thî lÆn; BÖnh nói cao. Po2 mmHg 5- ph¶n x¹ cã ®iÒu kiÖn vÒ h« hÊp