Bài giảng Đại cương nghiên cứu khoa học

8/16/16 1 TS. Đỗ ThịThanh Toàn 1. Nêu  được  khái  niệm  và  tầm  quan  trọng  của   nghiên  cứu  sức  khỏe  cộng  đồng 2. Mô  tả  các  bước  trong  quá  trình  phát  triển  một  đề   cương  nghiên  cứu  sức  khỏe  cộng  đồng 3. Trình  bày  được  cấu  trúc  cơ  bản  của  một  đề   cương  nghiên  cứu  sức  khỏe  cộng  đồng. 8/16/16 2 } Nghiên  cứu  khoa  học  (NCKH)  là  hoạt  động  phát   hiện,  tìm  hiểu  các  sự  vật,  hiện  tượng  về  bản  chất,   sự  vận  động  và  quy  luật  chi  phối,  kiểm  soát  hoặc   cải  tạo  sự  vật,  hiện  tượng  đó  thông  qua    mô  tả,   phân  tích (để  nhận  thức,  giải  thích  bản  chất  các   quy  luật  của  các  sự  vật  và  hiện  tượng)  và  can   thiệp (làm  thay  đổi  hay  kiểm  soát  sự  vật  và  hiện   tượng). (Luật  Khoa  học  công  nghệ  -­2000) KH         cơ  bản NC  ứng   dụng Theo  Mức   độ  ứng   dụng Theo   cách  tiếp   cận Định   tính Định   lượng NC  hành   động Theo  loại   thiết  kế  NC Dọc Ngang Quan  sát Can  thiệp Bệnh   chứng Thuần   tập Mô   tả Phân   tích Lâm   sàng Cộng   đồng Giá  trị  test   chẩn  đoán 8/16/16 3 } +  Nghiên  cứu  cơ  bản: chủ  yếu  là  các  nghiên   cứu  trong  phòng  thí  nghiệm,  cũng  có  mô  tả,   chứng  minh  và  thực  nghiệm  trên  các  mô  hình  .   Nghiên  cứu  có  thể  ở  tầm  phân  tử,  tế  bào  và  có   thể  là  các  nghiên  cứu  sử  dụng  sinh  vật  thí   nghiệm,  các  mô  và  cơ  quan  của  người  nhưng   chưa  phải  trên  cơ  thể  người.   } Ví  dụ:  Có  gì  đặc  biệt  trong  cấu  trúc  gen  di  truyền   của  loài  ruồi  giấm? } +  Nghiên  cứu  ứng  dụng: vận  dụng  các  quy  luật   được  phát  hiện  qua  nghiên  cứu  cơ  bản  để  đi  tìm   các  giải  pháp  và  nguyên  lý  của  giải  pháp.  Nghiên   cứu  trên  quy  mô  nhỏ. } +  Nghiên  cứu  triển  khai/hành  động: Áp  dụng   các  kết  quả  nghiên  cứu  ứng  dụng  trong  thực  tế   phục  vụ  trực  tiếp  cho  phòng  bệnh,  khám  chữa   bệnh  và  phục  hồi  chức  năng.  Nghiên  cứu  triển   khai  áp  dụng  trên  quy  mô  rộng  rãi. 8/16/16 4 (1)  Nghiên  cứu  lâm  sàng: } Đây  là  phương  pháp  nghiên  cứu  kinh  điển  nhất.   Tìm  ra  phương  pháp  tốt  hơn  hay  tốt  nhất  hoặc   phát  hiện  những  bất  hợp  lý,  những  sai  lầm,  những   rủi  ro  trong  chẩn  đoán  và  điều  trị  để  tiếp  tục   nghiên  cứu  sau  đó.   } Thử  nghiệm  lâm  sàng  các  thuốc  mới,  thiết  bị  y  tế   mới  để  đánh  giá  hiệu  quả  và  đo  lường  mức  độ  an   toàn  là  một  dạng  khá  đặc  biệt  của  nghiên  cứu  lâm   sàng  do  đó  được  kiểm  soát  khá  nghiêm  ngặt  theo   các  chuẩn  mực  của  GCP  (Good  Clinical  Practice). (2)  Nghiên  cứu  thực  nghiệm:   } Nhiều  trường  hợp  người  ta  không  thể  nghiên  cứu   bệnh  tật  cũng  như  thử  nghiệm  lâm  sàng  thuốc   mới  hay  thiết  bị  y  tế  mới  trực  tiếp  trên  con  người   vì  các  lý  do  khác  nhau,  người  ta  phải  nghiên  cứu   trong  phòng  thí  nghiệm:  trên  súc  vật  thí  nghiệm   (in-­vivo)  hoặc  trong  phòng  thí  nghiệm  không  sử   dụng  súc  vật  -­ thường    gọi    là    trong  ống    nghiệm   (in-­vitro) 8/16/16 5 (3)  Nghiên  cứu  cộng  đồng:   } Thường  sử  dụng  phương  pháp  dịch  tễ  học  và  y  xã   hội  học.   } Người  nghiên  cứu  sử  dụng  các  kiến  thức  y  học,   dịch  tễ  học  và  kinh  tế  -­ xã  hội  học  để  tìm  hiểu  tình   hình  sức  khoẻ  của  một  hay  nhiều  quần  thể  người,   cộng  đồng,  địa  phương,  vào  một  hoặc  những  giai   đoạn  thời  gian  khác  nhau,  hay  tìm  các  bằng   chứng  giải  thích  cho  tình  trạng  đó  hoặc/và  thử   nghiệm  các  giải  pháp  can  thiệp  nhằm  cải  thiện   hay  giải  quyết  vấn  đề  tồn  tại  của  sức  khoẻ  cộng   đồng.   (4)  Kết  hợp  hai  hoặc  cả  ba  cách  tiếp  cận } Giúp  hiểu  biết  ngày  càng  đầy  đủ  hơn  các  kiến   thức  đã  có  về  y  học  của  nhân  loại   } Phát  hiện  những  quy  luật  về  sức  khỏe  và  bệnh  tật   mà  trước  đó  chưa  biết } Đề  xuất  các  biện  pháp  hay  kỹ  thuật  mới  trong  dự   phòng  ,  khám  bệnh,  chữa  bệnh  và  phục  hồi  chức   năng  cho  cá  thể  và  cho  công  đồng } Góp  phần  tăng  cường  sức  khỏe  cho  cá  nhân  và   cộng  đồng,  cải  thiện  chất  lượng  sống.   } Góp  phần  tăng  cường  nguồn  lực  con  người  cho   phát  triển  kinh  tế  và  xã  hội. 8/16/16 6 1.697 4.016 14.709 Việt  nam  (DS: 85  triệu) Thái  lan  (DS: 61  triệu) Nhật  bản  (DS: 127  triệu) Việt  Nam:  hơn  60%  bài  báo  có  tác  giả  là  NCS  Việt  Nam   tại  nuớc  ngoài  hoặc  người  nước  ngoài! • Thiếu  kinh  phí  cho   nghiên  cứu??? • Hạn  chế sử  dụng   tiếng  Anh??? • Chất  lượng  NC   thấp??? • ... 8/16/16 7 1. Xác  định  vấn  đề  liên  quan  đến  lĩnh  vực  chuyên   môn  sẽ  được  nghiên  cứu.  Những  gì  cần  biết  mà   ta  chưa  biết? 2. Thu  thập  (tổng  quan)  các  thông  tin  có  liên  quan   đến  chủ  đề  nghiên  cứu.  Vấn  đề  nghiên  cứu  là  gì.   Các  kiến  thức  khoa  học    và  thực  tiễn  có  liên   quan.  Những  nghiên  cứu    trước  đây  của  chính   tác  giả  và  của  các  tác  giả  khác  nhau,  ở  các  thời   gian  khác  nhau,  đối  tượng  nghiên  cứu  hay  địa   điểm  nghiên  cứu  khác  nhau    để  chuẩn  bị  cho   việc  lựa  chọn  đề  tài. 3.  Lựa  chọn  đề  tài  nghiên  cứu:   } Xác  định  tính  cấp  thiết  của  vấn  đề,  chủ  đề  nghiên   cứu. } Xác  đinh  các  giả  thuyết  nghiên  cứu,  phạm  vi  hay   giới  hạn  của  nghiên  cứu,  các  câu  hỏi  nghiên  cứu } Đặt  tên  cho  đề  tài  nghiên  cứu } Xác  định  mục  tiêu  nghiên  cứu } Xác  định  các  nội  dung  nghiên  cứu  để  thực  hiện   các  mục  tiêu  đã  đề  ra } Xác  định  đối  tượng  ,  phương  pháp  nghiên  cứu   tương  ứng  với  các  mục  tiêu  và  nội  dung  nghiên   cứu 8/16/16 8 4. Thiết  kế  đề  cương  nghiên  cứu:  theo  các  quy   định  của  Bộ  GD&ĐT. 5.    Lập  kế  hoạch  : } Kế  hoạch  về  tiến  độ  thực  hiện  các  nội  dung  nghiên   cứu  theo  thời  gian,  với  các  dự  kiến  đầu  ra  tương  ứng. } Kế  hoạch  chuẩn  bị  và  hoàn  thiện  kỹ  thuật  trước  khi   triển  khai,  kể  cả  nghiên  cứu  thử,  kế  hoạch  giám  sát,   kế  hoạch  nhập  và  sử  lý  số  liệu,  kế  hoạch  phân  tích  và   viết  báo  cáo,  kế  hoạch  hoàn  thành  bản  thảo  và  đưa  ra   trình  bày  thông  qua  số  liệu  ở  bộ  môn  cũng  như  báo   cáo  trước  hội  đồng  cơ  sở  và  hội  đồng  cấp  trường,  cấp   Bộ.     } Kế  hoạch  nhân  lực:  ai  chủ  trì,  ai  phối  hợp,  ai  là  giám   sát  viên;;  kế  hoạch  tập  huấn  nghiên  cứu  viên  . } Kế  hoạch  kinh  phí  và  các  phương  tiện,  vật  tư  cần   cung  cấp Khởi thảo đề cương Xem xét, điều chỉnh Hoàn thiện đề cương 8/16/16 9 } Đề  cương  NCKH  là  một  bản  kế  hoạch  chi  tiết  mô  tả: ◦ Mục  đích,   tầm  quan   trọng  của  nghiên   cứu   (đặt   vấn  đề) ◦ Các  câu  hỏi,  mục   tiêu,  giả  thuyết   nghiên   cứu ◦ Quy   trình  triển  khai  nghiên   cứu   (phương   pháp,   công   cụ,   kế   hoạch   triển  khai,   phân   tích,  trình  bày   số  liệu) ◦ Tính   khả   thi  của  nghiên   cứu } Trình  bày  tư  duy  của  người  nghiên  cứu  1  cách  logic,   có  khoa  học,  dễ  thuyết  phục } Có  cơ  sở  để  hội  đồng  khoa  học  phê  duyệt  và  xin   kinh  phí } Tham  khảo  và  xin  ý  kiến  đóng  góp  của  đồng  nghiệp,   chuyên  gia } Chọn  đề  tài,  cỡ  mẫu,  loại  thiết  kế  NC  thích  hợp } Dự  trù  nguồn  lực  cần  thiết,  lường  trước  các  tình   huống  có  thể  xảy  ra,   } Dễ  triển  khai  NC  do  có  kế  hoạch  và  khung  thời  gian   và  sự  phân  bổ  của  các  nguồn  lực 8/16/16 10 Chọn  chủ   đề  NC Tham  khảo   tài  liệu Kế  hoạch   triển  khai Đối  tượng   và  phương   pháp Đề  xuất   mục  tiêu Dự  kiến  phân   tích,  kết  quả   nghiên  cứu Dù  trù   kinh  phí Dự  kiến  kết   luận  và     kiến  nghị Các  bước Câu  hỏi? Sản  phẩm Lựa  chọn   chủ  đề  NC • Vấn  đề  nghiên  cứu   là  gì?   • Tại  sao? • Vấn  đề  nghiên  cứu • Tên  đề  tài • Đặt  vấn  đề Tham  khảo   tài  liệu • Đã  có  những  thông   tin  gì  về  vấn  đề  NC? • Thông  tin  nào  cần   bổ  sung? • Tổng  quan  tài  liệu Hình  thành   mục  tiêu   nghiên  cứu • Kết  quả  mong  đợi   từ  NC  là  gì? • Câu  hỏi  NC • Mục  tiêu  NC • Giả  thuyết  NC 8/16/16 11 Các  bước Câu  hỏi? Sản  phẩm Phương   pháp   nghiên   cứu • Loại  NC  nào? • Cần  thu  thập   những  thông  tin  gì?   • Bằng  phương  pháp   nào?   • Trên  đối  tượng   nào?   • Bao  nhiêu?   • Ở  đâu?   • Khi  nào? • Thiết  kế  nghiên  cứu • Đối  tượng  nghiên  cứu • Địa  điểm  nghiên  cứu • Mẫu  và  cách  chọn   mẫu • Biến  số,  chỉ  số • Kỹ  thuật  và  công  cụ • Khống  chế  sai  số  NC • Vấn  đề  đạo  đức  NC   Các  bước Câu  hỏi? Sản  phẩm Xây  dựng   kế   hoạch  nghiên   cứu Cần  nguồn   lực  gì?  Ai  làm?   Ở  đâu?  Khi   nào? Kinh  phí  là  bao  nhiêu?  Phân   bổ?   Lấy   từ  đâu? • Lập   kế  hoạch   về   nhân   lực,  thời   gian,   tổ  chức   và   dự  trù  kinh  phí Xây  dựng  dự   kiến   kết  quả   nghiên   cứu Mong   đợi  kết  quả  nghiên   cứu  được   trình  bày  như   thế   nào? • Các  bảng   trống,   biểu  đồ • Các  test  TK Xây  dựng  dự   kiến  bàn  luận,   kết  luận   và   kiến  nghị? Những   phát  hiện  chính   từ   nghiên   cứu?  Giải  thích? Kết  luận  như  thế  nào? Kiến  nghị  như   thế  nào? • Dự  kiến  bàn  luận • Dự  kiến   kết  luận • Dự  kiến   kiến  nghị 8/16/16 12 1. Tên  đề  tài 2. Đặt  vấn  đề 3. Mục  tiêu  nghiên  cứu 4. Tổng  quan  tài  liệu 5. Phương  pháp  nghiên  cứu: ◦ Thiết  kế  và  qui  trình  nghiên  cứu ◦ Đối  tượng  nghiên  cứu ◦ Địa  điểm  nghiên  cứu ◦ Mẫu  và  cách  chọn  mẫu ◦ Biến  số,  chỉ  số ◦ Kỹ  thuật  và  công  cụ ◦ Quản  lý  và  phân  tích  số  liệu,  khống  chế  sai  số  NC   ◦ Vấn  đề  đạo  đức  NC   6. Dự  kiến  kết  quả   7. Dự  kiến  bàn  luận 8. Dự  kiến  kết  luận   9. Dự  kiến  khuyến  nghị 10. Kế  hoạch  nghiên  cứu  (nhân  lực,  vật  lực,  thời  gian   và  dự  toán  kinh  phí) 11. Danh  mục  tài  liệu  tham  khảo 12. Phụ  lục  (nếu  có) 8/16/16 13 Các  phần  giống  nhau: Tên  đề  tài;;  Đặt  vấn  đề;;  Mục  tiêu  chung,  cụ  thể;;   Tổng  quan  (Với  Báo  cáo  chi  tiết,  đầy  đủ  hơn) Phần  khác  nhau Đề  cương Báo  cáo Đối  tượng  và   phương  pháp   Viết  ở  thì  tương  lai Viết  ở  thì  quá  khứ  và  điều   chỉnh,  bổ  sung  (nếu  có) Kết  quả  nghiên  cứu Dự  kiến  các  bảng,   biểu,  đồ  thị  trống Bảng,  biểu  cụ  thể,  chi  tiết,   đầy  đủ  thông  tin Bàn  luận Dự  kiến  các  phần   sẽ  bàn  luận So  sánh  và  khái  quát  hóa  kết   quả  NC Kết  luận Dự  kiến  kết  luận   theo  mục  tiêu Kết  luận  theo  mục  tiêu Kiến  nghị Chưa  có Kiến  nghị  dựa  trên  KQ  NC Tài  liệu  tham  khảo Chưa  đầy  đủ Đầy  đủ  và  chuẩn  theo  mẫu Phần  khác Phụ  lục  nếu  có Lời  cám  ơn,  phụ  lục  chi  tiết