Bài giảng Dược lý chuyên đề

DÖÔÏC LYÙ CHUYEÂN ÑEÀ Caùc nhoùm thuoác Phaân loaïi Thuoác tieâu bieåu cho nhoùm Taùc ñoäng döôïc lyù Döôïc ñoäng hoïc Cô cheá taùc ñoäng Taùc duïng phuï ñoäc tính Töông taùc thuoác Söû duïng trò lieäu THUOÁC TAÙC DUÏNG TREÂNHEÄ THAÀN KINH TRUNG ÖÔNG Khoa Döôïc – ÑHYD 11/ 2004 Döôïc phaåm taùc ñoäng treân TKTU goàm: Caùc döôïc phaåm laøm suy nhöôïc TKTU Caùc döôïc phaåm kích thích TKTU Heä thoáng löôùi vaø caùc ñöôøng daãn truyeàn Thuoác meâ- Thuoác teâ Thuoác nguû Thuoác giaûm ñau Thuoác an thaàn Thuoác trò ñoäng kinh Caùc thuoác öùc cheá TKTU  Caùc thuoác kích thích TKTU : Thuoác kích thích hoïat naêng tinh thaàn Thuoác khaùng suy nhöôïc Thuoác kích thích öu tieân treân haønh naõo Thuoác kích thích öu tieân treân tuûy soáng THUOÁC MEÂ Noäi Dung Ñaïi cöông Cô cheá taùc ñoäng Caùc tai bieán khi gaây meâ Gaây meâ phoái hôïp Caùc loaïi thuoác meâ Thuoác meâ ñöôøng hoâ haáp Thuoác meâ ñöôøng tónh maïch THUOÁC MEÂ ÑAÏI CÖÔNG Ñònh nghóa Caùc giai ñoaïn cuûa söï meâ : Giai ñoaïn I (giai ñoaïn giaûm ñau) Giai ñoaïn II (giai ñoaïn kích thích) Giai ñoaïn III (giai ñoaïn phaãu thuaät) Giai ñoaïn IV (giai ñoaïn lieät haønh tuûy) Khi ngöng söû duïng thuoác meâ, hoaït naêng caùc trung khu thaàn kinh ñöôïc hoài phuïc theo thöù töï ngöôïc laïi Caùc tieâu chuaån cuûa moät thuoác meâ toát : Khôûi phaùt nhanh vaø eâm dòu. Khoûang an toøan roäng. Giaõn cô thích hôïp Khoâng ñoäc vaø khoâng coù taùc duïng phuï ôû lieàu trò lieäu. CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG + + + + + + + + + + + + + + + + - - - + - - - - - + + + - - - - - - - - - - Söï khöû cöïc maøng teá baøo  daãn truyeàn TK TAI BIEÁN KHI SÖÛ DUÏNG THUOÁC MEÂ TAI BIEÁN SAU KHI GAÂY MEÂ TRONG KHI GAÂY MEÂ Hoâ haáp Tim maïch Vieâm ñ hoâ haáp Suy tim Suy gan , thaän THUOÁC TIEÀN MEÂ Muïc ñích SD: Taêng taùc ñoäng gaây meâ Giaûm taùc ñoäng coù haïi cuûa thuoác meââ Caùc loïai thuoác tieàn meâ : An thaàn Giaõn cô Lieät ñoái giao caûm Khaùng rung tim Khaùng histamin Höng phaán tim CAÙC BÖÔÙC TIEÁN HAØNH GAÂY MEÂ Söûa soïan gaây meâ : duøng thuoác tieàn meâ Gaây meâ cô baûn ( Daãn meâ) : tieâm TM taùc duïng maïnh, ngaén haïn Gaây meâ boå tuùc ( Duy trì meâ) : söû duïng caùc thuoác meâ khaùc baèng ñöôøng hoâ haáp. Gaây meâ baèng tieâm truyeàn IV THUOÁC MEÂ ÑÖÔØNG HOÂ HAÁP Theå loûng boác hôi ETE MEÂ = DIETYLETHER C2H5 -0- C2H5 deã chaùy noå C2H5 -0- C2H5 C2H5 -0-0- C2H5 chaäm , an toøan, giaõn cô toát kích thích roõ ôû GÑ I co thaét thanh quaûn taêng tieát dòch ñöôøng hoâ haáp  vôùi atropin KK AS Ít aûnh höôûng ñeán hoâ haáp tim maïch ôû lieàu gaây meâ CLOROFORM CHCl3 Muøi ñaëc bieät, vò noàng ngoït Khoâng chaùy noå CHCl3 ----- AÙS -------- COCl2 ( ñoäc) Phosgen Taùc ñoäng meâ: maïnh, giaõn cô toát, kích thích ngaén Taùc ñoäng coù haïi: Khoaûng an toaøn heïp ( 0.2 – 1.5 %) + Tim maïch + Hoâ haáp + Gan - Thaän HALOTHAN (Fluothane ®) Khoâng chaùy noå TAÙC ÑOÄNG MEÂ: nhanh, maïnh gaáp 4 ete Giaõn cô toát. Khoâng kích öùng hoâ haáp .Tónh nhanh TAÙC ÑOÄNG COÙ HAÏI: Loaïn nhòp tim Ñoäc vôùi teá baøo gan Khoâng duøng 2 laàn keá tieáp vôùi khoaûng caùch ENFLURAN THUOÁC MEÂ THEÅ KHÍ : N2O TAÙC ÑOÄNG GAÂY MEÂ: Yeáu, khôiû phaùt chaäm, khoâng giaõn cô toát TAÙC DUÏNG PHUÏ: An toaøn , ít taùc duïng phuï Coù theå gaây chöùng thanh bì ( thieáu oxy /moâ) SÖÛ DUÏNG : phoái hôïp + 20-50% khí oxy duøng gaây meâ ñôn thuaàn gaây meâ duy trì phoái hôïp vôùi TMeâ khaùc THUOÁC MEÂ ÑÖÔØNG TIEÂM CHÍCH BARBITURAT THIOPENTAL: (Pentotal ®) 5mg/kg  meâ sau 20-30’’ . TG meâ 5-10' METHOHEXITAL ( Brietal®) 1.5mg/kg  meâ sau 11’ . Maïnh hôn 2-3 laàn TAÙC ÑOÄNG MEÂ Khôûi meâ nhanh, eâm dòu TG meâ ngaén nhöng coù theå tích tuï ôû moâ môõ  Caàn theo doõi BN TDP: gaây co thaét khí quaûn, suy nhöôïc HH,Tmaïch SÖÛ DUÏNG: Gaây meâ ñôn thuaàn Daãn meâ, phoái hôïp vôùi caùc TM khaùc THUOÁC MEÂ ÑÖÔØNG TIEÂM CHÍCH KETAMIN ( KETALAR ® ) 1970 Öu dieåm : Gaây meâ nhanh ,giaûm ñau maïnh, ít aûnh höôûng ñeán hoâ haáp , tim maïch Nhöôïc ñieåm: giaõn cô keùm Kích thích , gaây aùc moäng ,aûo giaùc  tieát ñôøm giaûi ôû treû em. Söû duïng : IM/IV tieàn meâ : atropin/scopolamin diazepam/ midazolam THUOÁC MEÂ ÑÖÔØNG TIEÂM CHÍCH PROPOFOL ( DIPRIVAN ® ) ( 2,6diisopropylphenol) Thuoác meâ IV môùi – daïng nhuõ dòch 1% TAÙC ÑOÄNG MEÂ : nhanh, maïnh # 2 thiopental Thöùc tænh nhanh ( ñoä thanh thaûi cao) TAÙC DUÏNG PHUÏ:  20-30% h/aùp ,  hoâhaáp SÖÛ DUÏNG: Thích hôïp cho BN khoâng caàn naèm vieän coù theå phoái hôïp + TM Ñöôøng HH NEUROLEPTANALGESIA Duøng phoái hôïp Thuoác an thaàn + thuoác giaûm ñau maïnh Droperidol Diazepam Fentanyl Öu ñieåm : Maïch, huyeát aùp, tim oån ñònh Thaän troïng: Caàn thoâng khí toát Duøng naloxon KEÁT LUAÄN SÖÏ LÖÏA CHOÏN THUOÁC MEÂ tuøy thuoäc: Tính chaát cuoäc giaûi phaåu Traïng thaùi beänh nhaân SÖÏ THAØNH COÂNG / PHAÃU THUAÄT tuøy thuoäc ------ ------ THUOÁC TEÂ THUOÁC TEÂ Ñònh nghóa. Söï phaân bieät vôùi thuoác meâ. Caùc phöông phaùp gaây teâ Gaây teâ beà maët (1) Gaây teâ xuyeân thaám (2) Gaây teâ daãn truyeàn (3) Gaây teâ tuyû soáng (4) Caáu truùc hoùa hoïc vaø hoaït tính gaây teâ THUOÁC TEÂ THIEÂN NHIEÂN : COCAIN Cocain :Alcaloid ñöôïc chieát suaát töø laù caây Erythroxylon coca (Nam Myõ). TAÙC ÑOÄNG LAØM TEÂ: nhanh ,maïnh, gaây teâ beà maët vaø daãn truyeàn toát TAÙC ÑOÄNG TREÂN TKTÖ : höng phaán ,kích thích  teâ lieät ôû lieàu cao. TAÙC ÑOÄNG TREÂN TK GIAO CAÛM : cöôøng giao caûm giaùn tieáp Taùc ñoäng treân HH- TM : kích thích  teâ lieät ôû lieàu cao THUOÁC TEÂ THIEÂN NHIEÂN :COCAINCaùc ñieåm khaùc bieät chính so vôùi caùc thuoác teâ khaùc : Coù hieäu löïc gaây saûng khoaùi, deã daøng ñöa ñeán nghieän thuoác. Ñoäc tính raát cao, bò giôùi haïn trong chæ ñònh trò lieäu. Nhaïy caûm vôùi noradrenalin vaø adrenalin. Taùc ñoäng co maïch rieâng bieät. COCAIN ÑOÄC TÍNH: ÑT Caáp : trieäu chöùng tim maïch - TK ÑT Maõn : caûm giaùc khoan khoaùi….. laïm duïng nghieän ( leä thuoäc )thuoác SÖÛ DUÏNG TL -gaây teâ beà maët ( dd 1-2% /maét) ( dd1-5% TMH)  giôùi haïn söû duïng do ñoäc tính THUOÁC TEÂ TOÅNG HÔÏP PROCAIN ( NOVOCAIN ® ) Thuoác teâ coù noái ester Daãn chaát cuûa acid para amino benzoic THUOÁC TEÂ TOÅNG HÔÏP : PROCAIN Töøng laø thuoác teâ thoâng duïng Khoù thaám qua da gaây teâ beà maët keùm Gaây giaõn maïch nheï Taùc ñoäng suy nhöôïc cô tim # quinidin ( khoâng duøng khaùng rung tim) Phaân huûy  PABA + dietyl amino etanol PROCAIN ÑOÄC TÍNH: Töông ñoái thaáp nhöng.. Tai bieán do phaûn öùng caù bieät : soác truïy tim maïch Lieàu ñoäc : Kích Thích TKTÖ  Suy nhöôïc Lieät HH vaø tim maïch SÖÛ DUÏNG: Gaây teâ xuyeân thaám & daãn truyeàn Choáng laõo suy (dd 2% hay + caùc vitamin) Khoâng duøng ñoàng thôøi vôùi sulfamid Töông ñöông caáu truùc PABA VI KHUAÃN SULFAMID PROCAIN + - THUOÁC TEÂ TOÅNG HÔÏP : LIDOCAIN, XYLOCAIN Thuoác teâ coù noái amid ( 1948 ) LIDOCAIN Gaây teâ beà maët vaø daãn truyeàn toát Maïnh gaáp 3 procain ÖÙc cheá daãn truyeàn cô tim ÑOÄC TÍNH: Thaáp . TDP : choùng maët, buoàn nguû , haï HA , co giaät, truïy tim ( quaù lieàu.. .. ) - daáu hieäu TK : C/maùu tónh maïch = 5.6mcg/ml - daáu hieäu ñoäc tim : 20mcg/ml. LIDOCAIN SÖÛ DUÏNG: Gaây teâ beà maët, xuyeân thaám, daãn truyeàn Choáng loaïn nhòp tim (IV) DAÏNG SÖÛ DUÏNG: DD chích 0.5%1.5% vaø 2% DD chích 1-2% phoái hôïp adrenalin DD ñaép 5% Daïng gel 2% coù ñoä nhôùt cao ( ñg. Tieâu hoùa) Daïng gel cho ñöôøng tieát nieäu 2% Daïng phun muø 5% Thuoác teâ coù noái eter PRAMOCAIN= PRAMOXIN QUINISOCAIN - Gaây teâ beà maët toát - Söû duïng ôû daïng dunh dòch / thuoác môõ - Duøng taïi choã trong caùc tröôøng hôïp ngöùa, phoûng, nöùt neû ôû da, haäu moân , hay trong phuï khoa.