Bài giảng Dạy học dựa trên giải quyết vấn đề

Dạy học dựa trên giải quyết vấn đề Quảng Nam, tháng 7 & 8 năm 2012 CÁC HOẠT ĐỘNG CHÍNH Khái niệm Ưu điểm, hạn chế Quy trình Kỹ năng cần có Lập kế hoạch Thực hành Kế hoạch nhân rộng Hoạt động 1: Các khái niệm Mục tiêu: Sau khi hoàn thành hoạt động này, học viên: 1. Trình bày và thống nhất được một số khái niệm, thuật ngữ có liên quan ( vấn đề, tình huống, tình huống có vấn đề, dạy học nêu vấn đề , dạy học dựa trên giải quyết vấn đề ); 2. Nắm được bản chất của phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề. MỘT SỐ KHÁI NIỆM VẤN ĐỀ TÌNH HUỐNG TÌNH HUỐNG CÓ VẤN ĐỀ DẠY HỌC NÊU VẤN ĐỀ DẠY HỌC DỰA TRÊN GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ “Điều cần được xem xét, nghiên cứu, giải quyết” “Câu hỏi hay một điều gì đó chứa đựng sự nghi ngờ, không chắc chắn, khó khăn được đưa ra để thảo luận hay tìm kiếm giải pháp” “Sự diễn biến của tình hình (tổng thể những sự kiện, hiện tượng có quan hệ với nhau, diễn ra trong một không gian, thời gian nào đó, cho thấy một tình trạng hoặc xu thế phát triển của sự vật), về mặt cần phải đối phó” “Là tình huống mà trong mối quan hệ với chủ thể hành động, nảy sinh mâu thuẫn giữa một bên chủ thể có nhu cầu giải quyết tình huống đó với một bên những tri thức, kỹ năng và phương pháp hiện có của chủ thể chưa đủ để giải quyết.” “Là toàn bộ những hoạt động như tổ chức tình huống có vấn đề, biểu đạt vấn đề và chỉ ra cho HS sự giúp đỡ cần thiết khi giải quyết vấn đề, kiểm tra cách giải quyết đó và cuối cùng chỉ đạo quá trình hệ thống hóa kiến thức và củng cố kiến thức thu được.” “Là dạy học dựa trên giải quyết vấn đề thực tiễn có liên quan đền người học và thuộc phạm vi nội dung học tập đã được qui định trong ‘chuẩn kiến thức.” KHÁI NIỆM Dạy học dựa trên giải quyết vấn đề là phương pháp dạy học theo định hướng lấy học sinh làm trung tâm . Trong đó học sinh học về các chủ đề thông qua các vấn đề có trong thực tiễn và liên quan tới nội dung môn học. Làm việc theo nhóm, học sinh xác định những điều đã biết, những điều cần biết, và làm thế nào để có được những thông tin cần biết trong việc giải quyết vấn đề. (Answers.com) Dạy học dựa trên giải quyết vấn đề là dạy học dựa trên các vấn đề thực tiễn có liên quan đến người học và liên quan đến nội dung học tập đã được quy định trong “chuẩn kiến thức, kỹ năng”. Trên cơ sở đó, người học tự chiếm lĩnh tri thức và phát triển các năng lực như lập kế hoạch, tự định hướng học tập, hợp tác, các kỹ năng tư duy bậc cao, kỹ năng sống. (PGS.TS Nguyễn Văn Khôi) THỰC TIỄN DẠY HỌC DỰA TRÊN GQVĐ NỘI DUNG MÔN HỌC HAY LIÊN MÔN VẤN ĐỀ Khởi đầu Vận dụng Khởi đầu KK TÌM HIỂU G.Q GIÁ TRỊ CỦA PBL Thuộc nhóm phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm Gắn nội dung môn học với thực tiễn Kích thích hứng thú học tập của học sinh Rèn luyện khả năng tự định hướng, tự học cho học sinh Phát triển tư duy phê phán, kỹ năng giải quyết vấn đề, ra quyết định Thúc đẩy làm việc hợp tác , phát triển kỹ năng sống Ví dụ: Dạy học dựa trên giải quyết vấn đề  Bài Ôn dịch, thuốc lá (Ngữ văn 8): * Giới thiệu bài mới (-> nêu tình huống): Hiện nay hầu như ở bất kỳ nơi nào cũng có bản khuyến cáo hoặc lời đề nghị: “ Cấm hút thuốc lá ”. Thế nhưng hằng ngày vẫn nhan nhãn những người không làm đúng như thế: Ở nhà sau bữa cơm, bố thường ngồi hút thuốc lá; trong quán café, nhiều người tụ tập tán chuyện với điếu thuốc lá phì phèo trên môi; rồi đến trường có những bạn trốn vào nhà vệ sinh để hút thuốc lá; Vì sao phải “ Cấm hút thuốc lá ”? Và làm thế nào để những người quanh em nhận thức đầy đủ hơn về vấn đề này? Ví dụ: Dạy học nêu vấn đề Bài Kiều ở lầu Ngưng Bích (Ngữ văn 9): Sau khi hướng dẫn HS tìm hiểu nỗi nhớ Kim Trọng rồi đến nỗi nhớ cha mẹ trong tâm trạng Thúy Kiều lúc ở lầu Ngưng Bích, GV có thể nêu vấn đề: Phải chăng đại thi hào Nguyễn Du mặc nhiên cho nàng Kiều coi trọng người yêu hơn đấng sinh thành? Phân biệt hai phương pháp dạy học Dạy học nêu vấn đề là PPDH trong đó HS Tham gia một cách có hệ thống vào quá trình giải quyết các vấn đề và các bài toán có vấn đề được xây dựng theo nội dung tài liệu học trong chương trình. Dạy học dựa trên giải quyết vấn đề là dạy và học dựa trên giải quyết vấn đề thực tiễn có liên quan đến người học và nội dung học tập được quy định trong “chuẩn kiến thức, kỹ năng”. Phân biệt hai phương pháp dạy học Dạy học nêu vấn đề - Vấn đề nằm trong bài học => vận dụng kiến thức trong bài học để giải quyết. Vấn đề có thể nêu trước, trong và sau khi tìm hiểu bài học. Dạy học dựa trên giải quyết vấn đề - Vấn đề nằm trong thực tiễn đời sống có liên quan đến bài học, bản thân=>Tìm hiểu bài học, vận dụng kiến thức trong bài học và vốn sống thực tế để giải quyết. Vấn đề nêu ngay từ đầu tiết học/đầu hoạt động. Giải lao (15 phút)  Hoạt động 2: Ưu điểm, hạn chế của dạy học dựa trên giải quyết vấn đề Mục tiêu Sau khi hoàn thành hoạt động này, học viên: 1. Trình bày được các ưu điểm, hạn chế của phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề; 2. Dự kiến được những thuận lợi, khó khăn và cách khắc phục khi vận dụng phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề. 1. Các tình huống có vấn đề * Tình huống 1: Bài Yêu thương con người (GDCD 7): Cuộc sống luôn có những con người tốt, làm việc tốt vì đồng bào, đồng loại. Hằng ngày họ đi quyên góp từng đồng tiền, từng tấm áo, từng lon gạo trợ giúp người nghèo khổ; xả thân cứu người đuối nước; truy bắt bọn cướp để bảo vệ sự bình yên cho xóm làng; Nhưng cũng có không ít người vì ích kỷ cá nhân mà sẵn sàng hành động một cách vô tâm, tàn nhẫn:Hờ hững trước một cụ già neo đơn, bệnh tật; cướp giật tài sản của người đi đường; ra tay sát hại người mình không ưa thích, kể cả những người thân thích, Để cho cuộc sống ngày càng văn minh hơn, và mối quan hệ giữa con người với con người ngày càng tốt đẹp hơn, nhân hậu hơn thì trước tiên bản thân em và các bạn phải làm gì? * Tình huống 2: Hoạt động ngoài giờ lên lớp môn Địa lý: TÌM HIỂU VỀ VẤN ĐỀ Ô NHIỄM MÔI TRƯỜNG NƯỚC Ở ĐỊA PHƯƠNG Trên đây là hai tình huống của dạy học dựa trên giải quyết vấn đề của hai môn học khác nhau. Theo anh/chị: - Trong phương pháp dạy học này, GV và HS có những hoạt động nào? - Từ đó cho biết các ưu điểm, hạn chế và cách khắc phục khi vận dụng phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề. * Phân công thảo luận: - Nhóm 1,2,3: Tình huống 1 - Nhóm 4,5: Tình huống 2 (Thời gian: 20 phút) 2. Công việc của giáo viên và học sinh GIÁO VIÊN Hình thành nhóm 2. Giới thiệu tình huống chứa đựng vấn đề; giới thiệu vấn đề; 3. Thúc đẩy các nhóm; 4. Phản hồi kết quả hoạt động nhóm; 5. Sử dụng các câu hỏi để định hướng các hoạt động của học sinh và đưa ra các gợi ý nếu cần HỌC SINH 1. Xác định rõ vấn đề 2. Đề xuất ý tưởng, giải pháp; xác định những kiến thức đã biết, chưa biết để giải quyết vấnđề 3. Tự nghiên cứu, tìm Hiểu các thông tin chưa biết 4. Kiểm nghiệm giả thuyết, giải pháp 5. Trình bày kết quả giải quyết vấn đề 3. Hoàn thiện phiếu thông tin (Phụ lục 2, tr. 25-26) Phân tích một số ưu điểm, hạn chế nổi bật và thảo luận, đề xuất cách khắc phục cũng như những điểm cần lưu ý khi vận dụng phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề. (Thời gian: 20 phút) => Ưu điểm của dạy học dựa trên giải quyết vấn đề 1. Thuộc nhóm phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm 2. Gắn nội dung môn học với thực tiễn 3. Kích thích hứng thú học tập của học sinh 4. Rèn luyện khả năng tự định hướng, tự học cho học sinh 5. Phát triển tư duy phê phán, kỹ năng giải quyết vấn đề, ra quyết định 6. Thúc đẩy làm việc hợp tác, phát triển kỹ năng sống => Khuyết điểm và hướng khắc phục của dạy học dựa trên giải quyết vấn đề 1. HS: - Có thể không làm đúng những điều GV muốn (tinh thần, thái độ, phương pháp làm việc,) -> quản lý, giúp đỡ, thuyết phục - Không đủ khả năng khám phá hết yêu cầu của bài học/hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp hoặc đi sai hướng giải quyết vấn đề -> không cầu toàn, theo dõi, chấn chỉnh kịp thời 2. GV: - Khó khăn khi chọn vấn đề phù hợp -> Đối chiếu nội dung, yêu cầu bài học với thực tế; cách xây dựng tình huống có vấn đề - Tốn thời gian để lập kế hoạch và thực hiện dạy học dựa trên giải quyết vấn đề -> Quy trình thực hiện Hoạt động 3: Các kỹ năng cần thiết trong dạy học dựa trên giải quyết vấn đề Mục tiêu: Sau khi hoàn thành hoạt động này, học viên: 1. Mô tả được yêu cầu và các mức độ khác nhau của vấn đề. 2. Trình bày được một số kỹ năng cần thiết trong dạy học dựa trên giải quyết vấn đề. Trong đó tập trung vào kỹ năng phát hiện vấn đề. 3. Vận dụng được các kỹ năng để tạo ra ví dụ cụ thể. 1. Khái niệm vấn đề: Vấn đề là câu hỏi hay một điều gì đó chứa đựng sự nghi ngờ, sự không chắc chắn, khó khăn và được đưa ra để thảo luận hay tìm kiếm giải pháp. 2. Các mức độ thể hiện của vấn đề: * Mức độ 1: Bài tập vận dụng * Mức độ 2: Câu chuyện thực tế dựa trên bài tập * Mức độ 3: Tình huống thực tế (Đối chiếu 3 mức độ trong tài liệu, tr.27-29) 3. Kỹ năng xác định vấn đề Nhóm 1 Từ nguyên lý, khái niệm xây dựng bài toán Nhóm 2 Tìm kiếm sự tồn tại của nguyên lý, khái niệm trong thực tiễn Nhóm 3 Khai thác các yếu tố trái ngược (a) Nhóm 5 Khai thác các yếu tố ngược (c/d) Nhóm 4 Khai thác các yếu tố ngược (b) (Phụ lục 3, tr.30-32. Thời gian: 30 phút) Tạo tình Huống có Vấn đề a) Nội dung: 1. Tồn tại mâu thuẫn, kiến thức đã có không đủ giải quyết; 2. Có cơ sở từ nội dung học tập; 3. Liên quan tới thực tiễn; 4. Giúp pháp triển kỹ năng tư duy ở mức cao; 5. Thu hút sự quan tâm, hứng thú từ người học; 6. Khuyến khích hợp tác, giải quyết vấn đề. b) Hình thức: 1. Chuyển hóa các bài tập thành tình huống trong thực tiễn và được thể hiện thông qua câu chuyện. 2. Câu chuyện ngắn gọn; đảm bảo đầy đủ các yếu tố để HS thực hiện và phải dễ hiểu, dễ nhớ, lôi cuốn. => Yêu cầu của vấn đề được sử dụng trong dạy học 4. Một số kỹ năng khácThảo luận: Tài liệu, tr. 32-45, thời gian 15 phút Nhóm 1 Kỹ năng giải quyết vấn đề Nhóm 2 Kỹ năng Lập sơ đồ Tư duy Nhóm 3 Kỹ năng Nhận biết Giả thuyết -Kết luận Nhóm 4 Kỹ năng Tư duy Hệ thống Nhóm 5 Kỹ năng Sử dụng Cây vấn đề Nhóm 5 Kỹ năng sử dụng “Khung Logic” Nhóm 1 Kỹ năng giải quyết vấn đề Phân tích Vấn đề Lựa Chọn Giải pháp Thực Thi Giải pháp Đánh Giá Giải pháp Nhóm 2 Kỹ năng Lập sơ đồ Tư duy Lên kế hoạch cho một buổi thuyết trình, báo cáo Đưa ra những ý tưởng sáng tạo nổi bật Phát triển khả năng thuyết phục, đàm phán Ghi nhớ mọi việc Lên kế hoạch cho những mục tiêu cá nhân Đạt được sự chủ động trong cuộc sống Nhóm 3 Kỹ năng nhận biết Giả thuyết -Kết luận Nhận biết giả thuyết: Tìm và liệt kê những điều đã biết, những manh mối được cho biết trước của vấn đề. Nhận biết kết luận: Tìm câu hỏi/mâu thuẫn lớn nhất, khái quát nhất của vấn đề. Chia câu hỏi lớn thành các câu hỏi nhỏ. Nhóm 4: Kỹ năng tư duy hệ thống Kết quả Tương lai Hậu quả Mâu thuẫn Nguyên nhân Giải pháp Nhóm 5: Kỹ năng Sử dụng Cây vấn đề Hậu quả Vấn đề trung tâm Nguyên nhân sâu xa Rễ Rễ Rễ Rễ Thân Tán lá Tán lá Tán lá Nhóm 5: Kỹ năng sử dụng“Khung Lôgic” Vấn đề Nguyên nhân Giải pháp Kết quả tương lai A A 1 A 1.1 A. 2. 2 A 2 A. 2.1 A. 2.2 TRẢI NGHIỆM 1 Nam đi mua bánh Pizza nhân ngày sinh nhật em trai, cửa hàng có 2 loại bánh: bánh nhỏ đường kính 10cm giá 20 ngàn đồng; bánh to đường kính 20cm giá 75 ngàn đồng. Nam băn khoăn, mua loại nào sẽ rẻ hơn. Giải lao Hoạt động 4: Quy trình dạy học  dựa trên giải quyết vấn đề  Sau khi hoàn thành hoạt động này, học viên: 1 Phân tích được quy trình dạy học dựa trên giải quyết vấn đề; 2. Cụ thể hóa nội dung từng bước trong quy trình. 1. Nghiên cứu tài liệu (tr. 46-48) Nhóm 1 Điền thuật ngữ vào Khung quy trình Nhóm 3 Tự tìm hiểu các kiến thức liên quan Nhóm 4 Giải quyết Vấn đề Nhóm 5 Trình bày kết quả Nhóm 2 Xác định, tìm hiểu vấn đề QUY TRÌNH PBL THUẬT NGỮ TRONG QUY TRÌNH 1.GT TH chứa đựng Vấn đề 2.Xác định và tìm hiểu Vấn đề 3.Đặt câu hỏi 4.Xác định KT cần cho GQVĐ 5.Tự nghiên cứu 6.Viết BC kết luận, tạo SP 7.Tự tìm hiểu KT liên quan 8.Yếu tố đã biết 9.Đề xuất ý tưởng, GT 10.Giải quyết Vấn đề 11.Kiểm nghiệm YT, GT 12.Yếu tố chưa biết 13.Liệt kê KT chưa biết 14.Trình bày kết quả 15.Định hướng nguồn TT 16.HTH kiến thức mới 17.Thể chế hóa KT học được 2. Phân tích quy trình dạy học Nhóm 2 Xác định, tìm hiểu vấn đề 1. Giới thiệu tình huống chứa đựng vấn đề; 2. Làm sáng tỏ vấn đề; 3. Đề xuất các ý tưởng, giả thiết; 4. Xác định các kiến thức cần cho việc giải quyết vấn đề; 5. Liệt kê những kiến thức chưa biết. Nhóm 3 Tự tìm hiểu các kiến thức liên quan Định hướng nguồn thông tin (SGK, Internet, tham vấn các chuyên gia ); 2. Tự nghiên cứu (có thể trao đổi với nhóm, ). Nhóm 4 Giải quyết Vấn đề Hệ thống hóa kiến Thức mới nhận được; 2. Đánh giá ý tưởng, giả thuyết. Nhóm 5 Trình bày kết quả Viết báo cáo kết luận hay tạo sản phẩm; 2. Thể chế hóa kiến thức Học được. Bài tập về nhà: Nhóm 1: Cho một ví dụ minh họa Mức độ 1; Nhóm 2: Cho một ví dụ minh họa Mức độ 2; Nhóm 3: Cho một ví dụ minh họa Mức độ 3; Nhóm 4: Cho một ví dụ minh họa Mức độ 4; Nhóm 5: Nhận xét chung các mức độ vận dụng. 2. . Nhóm 1, 2, 3: Thiết kế một bài dạy cụ thể theo phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề. Nhóm 4, 5: Thiết kế một hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp theo phương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề. Hoạt động 5: Các mức độ vận dụng của dạy học dựa trên giải quyết vấn đề Mục tiêu: Sau khi hoàn thành hoạt động này, học viên: 1. Phân biệt được bốn mức độ khác nhau của dạy học dựa trên giải quyết vấn đề; 2. Trình bày được cơ sở phân chia và điều kiện áp dụng các mức độ khác nhau của dạy học giải quyết vấn đề. 1. Các mức độ vận dụng (Thảo luận nhóm 20 phút) Nhóm 1: Ví dụ về DHDTGQVĐ ở Mức 1 Nhóm 5: Nhận xét chung về các mức độ vận dụng Nhóm 3: Ví dụ về DHDTGQVĐ ở Mức 3 Nhóm 4: Ví dụ về DHDTGQVĐ ở Mức 4 Nhóm 2: Ví dụ về DHDTGQVĐ ở Mức 2 Nhóm 1: Một ví dụ về dạy học dựa trên giải quyết vấn đề ở mức độ 1. Nhóm 2: Một ví dụ về dạy học dựa trên giải quyết vấn đề ở mức độ 2. Nhóm 3: Một ví dụ về dạy học dựa trên giải quyết vấn đề ở mức độ 3. Nhóm 4: Một ví dụ về dạy học dựa trên giải quyết vấn đề ở mức độ 4. Nhóm 5: Bốn mức độ dạy học dựa trên giải quyết vấn đề Các mức Đặt vấn đề Nêu giả thuyết Lập kế hoạch Giải quyết vấn đề Kết luận 1 GV GV GV HS GV 2 GV GV HS HS GV+HS 3 HS+GV HS HS HS HS+GV 4 HS HS HS HS HS+GV Tóm tắt hoạt động 5:  Các mức độ vận dụng của dạy học  dựa trên giải quyết vấn đề 1. Phân biệt được bốn mức độ khác nhau của dạy học dựa trên giải quyết vấn đề; 2. Trình bày được cơ sở phân chia và điều kiện áp dụng các mức độ khác nhau của dạy học giải quyết vấn đề. * Ngoài ra anh/chị có thắc mắc hay đề xuất nào nữa không? Giải lao (15 phút) Hoạt động 6: Lập kế hoạch dạy học  dựa trên giải quyết vấn đề Mục tiêu: Sau khi hoàn thành hoạt động này, học viên: 1. Nắm được các bước lập kế hoạch cho một bài dạy/một hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp;  2. Lập được kế hoạch dạy học dựa trên giải quyết vấn đề cho một vấn đề cụ thể thuộc chuyên môn đảm nhiệm. Giới thiệu Thiết kế hoạt động dạy học dựa trên giải quyết vấn đề (Tài liệu, tr. 58) 1. Thực hành (30 phút)  Mỗi nhóm thiết kế một hoạt động dạy học dựa trên giải quyết vấn đề. 2. Giới thiệu một số kế hoạch dạy học dựa trên giải quyết vấn đề Giáo án tiết dạy: Bài Phương châm về lượng trong hội thoại (môn Ngữ văn) 2. Giới thiệu Kế hoạch tổ chức ngoại khóa: - Tìm hiểu về vấn đề ô nhiễm môi trường nước ở địa phương (môn Địa lý) 2. Giới thiệu một số kế hoạch dạy học dựa trên giải quyết vấn đề Giáo án tiết dạy: Bài Phương châm về lượng trong hội thoại (môn Ngữ văn) 2. Giới thiệu Kế hoạch tổ chức ngoại khóa: - Tìm hiểu về vấn đề ô nhiễm môi trường nước ở địa phương (môn Địa lý) Tóm tắt hoạt động 6:  Lập kế hoạch dạy học  dựa trên giải quyết vấn đề 1. Tìm hiểu Kế hoạch bài dạy; 2. Thiết kế kế hoạch cụ thể cho một bài học, một hoạt động ngoại khóa. * Ngoài ra các anh/ chị còn có thắc mắc hoặc đề xuất nào nữa không? Nhận xét chung vềPhương pháp dạy học dựa trên giải quyết vấn đề(Tác giả: Trần Thục Hiền ) 1. Những định nghĩa về phương pháp dạy học dựa trên vấn đề Tùy thuộc vào góc độ nhìn nhận mà có thể định nghĩa phương pháp dạy học dựa trên vấn đề theo các cách sau đây: - Dạy học dựa trên vấn đề là hoạt động học tập trong bối cảnh thực tiễn nhằm cung cấp kỹ năng giải quyết vấn đề, tăng cường năng lực tự học và khả năng làm việc nhóm. - Dạy học dựa trên vấn đề là phương pháp học tập trong đó các vấn đề có liên quan đến thực tiễn được lựa chọn cẩn thận và được sử dụng làm nền tảng cho chương trình học. - Dạy học dựa trên vấn đề là một cách tiếp cận tổng thể trong giáo dục, ở góc độ chương  trình học lẫn quá trình học: chương trình học bao gồm những vấn đề được lựa chọn và thiết kế cẩn thận nhằm giúp người học tiếp nhận tri thức một cách có phê phán, tăng cường kỹ năng giải quyết vấn đề, khả năng tự học và kỹ năng làm việc nhóm; quá trình học có tính hệ thống như quá trình giải quyết vấn đề hoặc thử thách có thể gặp trong đời sống. - Dạy học dựa trên vấn đề là phương pháp dạy học nhằm giúp người học tiếp nhận tri thức và kỹ năng thông qua một quá trình học-hỏi được thiết kế dựa trên những câu hỏi,  những vấn đề, và những nhiệm vụ thực tiễn được xây dựng cẩn thận. 2. Mục tiêu của phương pháp dạy học dựa trên vấn đề Phương pháp dạy học dựa trên vấn đề hướng đến các mục tiêu tổng quát sau: - Về nhận thức: giúp người học có cơ hội nắm chắc kiến thức theo chiều rộng lẫn chiều sâu. Điều này có được là do trong quá trình tìm hiểu và giải quyết vấn đề, người học hoàn toàn chủ động trong việc xác định những nội dung có liên quan để nghiên cứu, tìm hiểu, và vận dụng. - Về kỹ năng : giúp người học phát triển năng lực đọc tài liệu, kỹ năng nghiên cứu khoa  học, kỹ năng giải quyết vấn đề, các kỹ năng xã hội như: làm việc nhóm, thuyết trình, tranh luận, thương lượng, Những kỹ năng này được hình thành trong quá trình người học nghiên cứu, vận dụng tài liệu, làm việc cùng với nhóm để giải quyết vấn đề và sau đó là trình bày kết quả trước tập thể lớp. - Về thái độ: giúp người học cảm thấy gắn bó và yêu thích môn học và sự học, thấy được những giá trị của hoạt động nhóm đối với bản thân. Sự thay đổi về thái độ như vậy sẽ diễn ra từng bước theo quá trình phát triển của phương pháp dạy học nếu được tổ chức có hiệu quả. 3. Những đặc điểm của phương pháp dạy học dựa trên vấn đề 3.1 Vấn đề là bối cảnh trung tâm của hoạt động dạy và học: Có thể nói rằng phương pháp dạy học dựa trên vấn đề đảo lộn thứ tự của hoạt động dạy và học nếu so với các phương pháp truyền thống ở đó thông tin được giảng viên (GV) trình bày từ thấp đến cao theo một trình tự nhất định, và người học sẽ chỉ được tiếp cận với một vấn đề cần được lý giải (nếu có) một khi họ đã được trang bị đầy đủ những kiến thức cần thiết. Trong phương pháp DHDTVĐ, người học được tiếp cận với vấn đề ngay ở giai đoạn đầu của một đơn vị bài giảng. Vấn đề có thể là một hiện tượng của tự nhiên hoặc là một sự kiện/tình huống đã, đang hoặc có thể sẽ diễn ra trong thực tế và chứa đựng những điều cần được lý giải. 3.2 Người học tự tìm tòi để xác định những nguồn thông tin giúp giải quyết vấn đề: Trên cơ sở vấn đề được nêu ra, chính người học phải chủ động tìm kiếm thông tin thích hợp để giải quyết vấn đề. Thông tin có thể ở nhiều dạng và từ nhiều nguồn khác nhau (sách, báo, phim, ảnh, từ internet). Nói cách khác, chính người học gần như phải tự trang bị cho mình phần “lý thuyết” nhằm có đủ kiến thức để tiếp cận và giải quyết vấn đề. 3.3 Thảo luận nhóm là hoạt động cốt lõi: Mặc dù phương pháp có thể được áp dụng cho riêng từng người học, trong đa số các ứng dụng người ta thường kết hợp với hoạt động nhóm. Thông qua thảo luận ở nhóm nhỏ, người học chia sẻ nguồn thông tin và cùng nhau hình thành các giả thuyết giúp giải quyết vấn đề, kiểm tra giả thuyết và đi đến kết luận. Nhờ hoạt động nhóm, người học được rèn luyện thêm các kỹ năng cần thiết khác ngoài mục đích lĩnh hội kiến thức. 3.4 Vai trò của giáo viên mang tính hỗ trợ: Giáo viên đóng vai trò định hướng (chỉ ra những điều cần được lý giải của vấn đề), trợ giúp (chỉ ra nguồn thông tin, giải đáp thắc mắc,), đánh giá (kiểm tra các giả thuyết và kết luận của người học), hệ thống hóa kiến thức, khái quát hóa các kết luận. 4. Phân loại vấn đề : Vấn đề dùng trong dạy học có thể được phân thành năm dạng, từ đơn giản đến phức tạp như sau [5]: Dạng vấn đề Nội dung Phương pháp Giải pháp GV NH GV NH GV NH 1 Biết Biết Biết Biết Biết Chưa biết 2 Biết Biết Biết Chưa biết Biết Chưa biết 3 Biết Biết Biết ít/nhiều Chưa biết Biết ít/nhiều Chưa biết 4 Biết Biết Chưa biết Chưa biết Chưa biết Chưa biết 5 Chưa biết Chưa biết Chưa biết Chưa biết Chưa biết Chưa biết * Dạng I: Vấn đề được giáo viên và người học (NH) biết cả về nội dung, phương pháp và giải pháp. Dạng này được dùng để kiểm tra những điều người học đã được học hoặc đã được làm quen. Ví dụ: Hãy tìm nghiệm của phương trình: 3×2 – 8x + 5 = 0 * Dạng II: Vấn đề được giáo viên và người học biết về nội dung. Về phương pháp và giải pháp, giáo viêm nắm rõ còn người học thì chưa biết và họ cần phải đưa ra quan điểm riêng. Ví dụ: Hãy đưa ra các giải pháp nhằm hạn chế hao phí điện năng trong phạm vi của một cơ quan, xí nghiệp. * Dạng III: Vấn đề được giáo viên và người học biết về nội dung. Về phương pháp và giải pháp, giáo viên có thể biết đầy đủ hoặc một phần, còn người học thì chưa biết và họ cần phải đưa ra quan điểm riêng. Ví dụ: Hãy xây dựng các phương trình toán bao hàm ba con số: 2, 3, 5. * Dạng IV: Vấn đề được giáo viên và người học biết về nội dung. Về phương pháp và giải pháp, cả giáo viên lẫn người học đều chưa biết. Ví dụ: Làm thế nào để một trái bóng đá có thể chìm trong nước? * Dạng V: Giáo viên và người học đều chưa biết nội dung của vấn đề cũng như phương pháp và giải pháp tiến hành. Ví dụ: Hãy đưa ra ba vấn đề quan trọng nhất đối với sự phát triển của Quốc gia và cách thức giải quyết các vấn đề đó. 5. Ưu, nhược điểm của phương pháp dạy học dựa trên vấn đề 5.1 Ưu điểm - Phát huy tính tích cực, chủ động trong học tập: Vì phương pháp dạy học dựa trên vấn đề dựa trên cơ sở tâm lý là kích thích hoạt động nhận thức bởi sự tò mò và ham hiểu biết cho nên thái độ học tập của người học mang nhiều yếu tố tích cực. Năng lực tư duy của người học một khi được khơi dậy sẽ giúp họ cảm thấy thích thú và trở nên tự giác hơn trên con đường tìm kiếm tri thức. - Người học được rèn luyện các kỹ năng cần thiết: Thông qua hoạt động tìm kiếm thông tin và lý giải vấn đề của cá nhân và tập thể, người học được rèn luyện thói quen/kỹ năng đọc tài liệu, phương pháp tư duy khoa học, tranh luận khoa học, làm việc tập thể Đây là những kỹ năng rất quan trọng cho người học đối với công việc sau này của họ. - Người học được sớm tiếp cận những vấn đề thực tiễn: Giáo dục của ta bấy lâu nay thường bị phê phán là xa rời thực tiễn. Phương pháp này có thể giúp người học tiếp cận sớm với những vấn đề đang diễn ra trong thực tế có liên quan chặt chẽ với chuyên ngành đang học; đồng thời họ cũng được trang bị những kiến thức, kỹ năng để giải quyết những vấn đề đó. - Bài học được tiếp thu vừa rộng vừa sâu, được lưu giữ lâu trong trí nhớ người học: Do được chủ động tìm kiếm kiến thức và vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề, người học có thể nắm bắt bài học một cách sâu sắc và vì vậy họ nhớ bài rất lâu so với trường hợp tiếp nhận thông tin một cách thụ động thông qua nghe giảng thuần túy. - Đòi hỏi giáo viên không ngừng vươn lên: Việc điều chỉnh vai trò của giáo viên từ vị trí trung tâm sang hỗ trợ cho hoạt động học tập đòi hỏi nhiều nổ lực từ phía giáo viên. Đồng thời theo phương pháp này, giáo viên cần tìm tòi, xây dựng những vấn đề vừa lý thú vừa phù hợp với môn học và thời gian cho phép; biết cách xử lý khéo léo những tình huống diễn ra trong thảo luận Có thể nói rằng phương pháp dạy học dựa trên vấn đề tạo môi trường giúp giáo viên không ngừng tự nâng cao trình độ và các kỹ năng sư phạm tích cực. 5.2 Nhược điểm - Khó vận dụng ở những môn học có tính trừu tượng cao: Phương pháp này không cho kết quả như nhau đối với tất cả các môn học, mặc dù nó có thể được áp dụng một cách rộng rãi. Thực tế cho thấy những môn học gắn bó càng nhiều với thực tiễn thì càng dễ xây dựng vấn đề, và vì vậy khả năng ứng dụng của phương pháp càng cao. - Khó vận dụng cho lớp đông: Lớp càng đông thì càng có nhiều nhóm nhỏ vì vậy việc tổ chức, quản lý sẽ càng phức tạp. Một GV rất khó theo dõi và hướng dẫn thảo luận cho cả chục nhóm người học. Trong trường hợp này, vai trò trợ giảng sẽ rất cần thiết. ----------------------- Thư giãn: TỔNG KẾT LỚP TẬP HUẤN TRIỂN KHAI TẬP HUẤN NHÂN RỘNG TẠI CÁC TRƯỜNG THCS Add your company slogan Thank You !