Bài giảng Chương 1: Khái niệm chung về máy điện (tiếp)

nh luật Kirchhoff 1 dòng từ thông : Ф1=Ф2+Ф3 10 3. CÁC VẬT LIỆU SỬ DỤNG TRONG MÁY ĐIỆN: 3.1 Vật liệu kết cấu. 3.2 Vật liệu dẫn từ. 3.3 Vật liệu dẫn điện. 3.4 Vật liệu cách điện. Cấp cách điện Y A E B F H Nhiệt độ tối đa cho phép (oC) 90 105 120 130 155 180 11 BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 2: MÁY BIẾN ÁP Phần A: Máy biến áp một pha I. Khái niệm. II. Cấu tạo MBA 1 pha. III. Nguyên lý hoạt động IV. Sơ đồ tương đương. V. Tính toán các thông số. Phần B: Máy biến áp ba pha I. Khái niệm. II. Cấu tạo MBA 3 pha. III. Nguyên lý hoạt động IV. Sơ đồ tương đương. V. Tính toán các thông số. VI. Tổ đấu dây MBA 3 pha. VII. Điều kiện các MBA 3 pha làm việc song song HÌNH ẢNH ỨNG DỤNG VÀ BÀI TẬP BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 2: MÁY BIẾN ÁP PHẦN A: MÁY BIẾN ÁP MỘT PHA I. Khái niệm. Máy biến áp là một thiết bị điện từ tĩnh làm việc trên nguyên lý cảm ứng điện từ để chuyển đổi điện áp xoay chiều 1 pha từ cấp điện áp này (U1)sang cấp điện áp khác (U2)với tần số không đổi (f). - Phần nối với nguồn gọi là sơ cấp, ký hiệu số 1: dòng điện sơ cấp (I1), điện áp sơ cấp (U1), số vòng cuộn dây sơ cấp (n1) - Phần nối với tải gọi là thứ cấp, ký hiệu số 2: dòng điện thứ cấp (I2), điện áp thứ cấp (U2), số vòng cuộn dây thứ cấp (n2) U1> U2 : Máy biến áp giảm áp. U1 < U2 : Máy biến áp tăng áp. 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 2: MÁY BIẾN ÁP PHẦN A: MÁY BIẾN ÁP MỘT PHA II. Cấu tạo MBA 1 pha. Máy biến áp gồm hai phần chính: Lõi thép và dây quấn Có các phần khác như vỏ máy, cách điện, sứ đỡ, các thiết bị làm mát, thùng giãn dầu, . . . Lõi thép của máy biến áp (Transformer Core) các lá thép mỏng ghép lại, về hình dáng có hai loại: loại trụ (core type) và loại bọc (shell type) Dây quấn: dùng dây đồng tiết diện tròn hoặc tiết diện hình chữ nhật - Cuộn dây quấn sơ cấp (Primary Winding) - Cuộn dây quấn thứ cấp (Secondary Winding) BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 2: MÁY BIẾN ÁP PHẦN A: MÁY BIẾN ÁP MỘT PHA II. Cấu tạo MBA 1 pha. Hình : Máy biến áp một pha loại trụ 26 BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 2: MÁY BIẾN ÁP PHẦN A: MÁY BIẾN ÁP MỘT PHA III. Nguyên lý hoạt động. u1 e1 i1 N1 N2 e2 i2 u2 Hình : Nguyên lý làm việc cơ bản của máy biến áp u1, N1  dt d Ne 11   dt d Ne 22   (  = msinωt) e1, e2 : sức điện động cảm ứng sơ cấp và thứ cấpi1  BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 2: MÁY BIẾN ÁP PHẦN A: MÁY BIẾN ÁP MỘT PHA III. Nguyên lý hoạt động. ) 2 tsin(NtcosN dt )tsin(d Ne m1m1 m 11     ) 2 sin(22    tNe m m22 m1 m1 1 m11 m1m1m1 fN44,4E fN44,4 2 N.f.2 E )2tsin(Ee fN2NE       Tỉ số biến áp: 2 1 2 1 N N E E k  2 1 1 2 2 1 N N I I U U k Hiệu suất MBA cao, tổn thất không đáng kể: U1 I1 = U2 I2  Sức điện động sẽ chậm pha hơn so với từ thông  góc /2 27 28 29 30 31 BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 2: MÁY BIẾN ÁP PHẦN A: MÁY BIẾN ÁP MỘT PHA V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. Tính toán các thông số r1 , x1 , r2(r’2), x2 (x’2), rm , xm. Qua hai thí nghiệm: - Thí nghiệm không tải MBA 1 pha. - Thí nghiệm ngắn mạch MBA 1 pha. V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. 1. Thí nghiệm không tải MBA 1 pha. zUo Io r1 jx1 r ’ 2 jx’2 rm jxm E1 E’2 U1đm V A W MBA thí nghiệm Uo Io Po Sơ đồ tương đương MBA khi không tải 32 V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. 1. Thí nghiệm không tải MBA 1 pha. r1 jx1 rm jxm zUo Io E1 E’2 Sơ đồ tương đương MBA khi không tải ro = r1 + rm xo = x1 + xm ro jxo Uo Io, Po Tổng trở MBA không tải zo Điện trở MBA không tải ro Điện kháng MBA không tải xo V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. 1. Thí nghiệm không tải MBA 1 pha ( Uo = U1đm ). ro jxo Uo Io, Po Qua thí nghiệm có: Io , Po , Uo o o o I U z  2 0 0 0 I P r   2 0 2 00 rZx  Hệ số công suất MBA không tải: r1  r’2 << rm x1  x’2 << xm ro = rm xo = xm 0 0 0 z r cos  0o 0 I.U P  tổn thất MBA không tải = tổn hao mạch từ Po = PFe 33 V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. 2. Thí nghiệm ngắn mạch MBA 1 pha. Un In U V A1 W MBA thí nghiệm Un In Pn Sơ đồ tương đương MBA khi ngắn mạch A2 Variac =I1đm I2đm r1 jx1 r’2 jx’2 rm jxm E1 E’2 V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. 2. Thí nghiệm ngắn mạch MBA 1 pha. Sơ đồ tương đương MBA khi ngắn mạch Un In r1 jx1 r ’ 2 jx’2 rm jxm Un In r1 jx1 r ’ 2 jx’2 r1  r’2 << rm x1  x’2 << xm Do r1 + r’2 = rn x1 + x’2 = xn Đặt Un In rn jxn r1 = r’2 = rn/ 2 x1 = x’2 = xn/ 2 34 V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. 2. Thí nghiệm ngắn mạch MBA 1 pha ( In = I1đm ). Qua thí nghiệm có: In , Pn , Un n n n I U z  2 n n n I P r   2 n 2 nn rZx  Hệ số công suất MBA ngắn mạch n n n z r cos  nn n I.U P  Un In ,Pn rn jxn r1 = r’2 = rn/ 2 x1 = x’2 = xn/ 2 r2 = r’2/ k 2 x2 = x’2/ k 2 tổn thất MBA ngắn mạch = tổn hao dây quấn Pn= PCu V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. 3. Độ biến thiên điện áp thứ cấp 2ñm22 UUU  U2 : điện áp thứ cấp khi có tải. Độ biến thiên điện áp thứ cấp: Độ biến thiên điện áp thứ cấp phần trăm: 100 U UU %U ñm2 2ñm2 2    )sin%Ucos%U(%U 2nx2nr2  Điện áp ngắn mạch Un (V) Điện áp ngắn mạch phần trăm Un (%) 100 )( (%) 1  dm n n U VU U Điện áp ngắn mạch thành phần điện trở Unr (%), điện kháng Unx (%) nnnx nnnr xIVU rIVU .)( .)(   100 . 100 )( (%) 100 . 100 )( (%) 1 1 1 1 x U xI x U VU U x U rI x U VU U dm nn dm nx nx dm nn dm nr nr   35 V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. 3. Độ biến thiên điện áp thứ cấp + Nếu tải trở : 2 Cos = 1, + Nếu tải cảm : + Nếu tải dung : I trễ pha so với U, trễ 2 Cos I sớm pha so với U, sớm 2 Cos Sụt áp Tăng áp 2 sin = 0, 2 Cos > 0, 2 sin > 0, 2 Cos > 0, 2 sin < 0, là hệ số tải  ñm1 1 I I  ñm2 2 I I  2 Cos : hệ số công suất của tải V. Tính toán các thông số trên mạch tương đương MBA. 4. Tổn hao và hiệu suất của máy biến áp + Tổn hao MBA bao gồm : 100 P P % 1 2  Tổn hao dây quấn PCu: tổn hao đo được trong thí nghiệm ngắn mạch Pn= PCu Tổn hao mạch từ PFe: tổn hao đo được trong thí nghiệm không tải Po= PFe Tổng tổn hao MBA : P = P o + Pn 2 Công suất tác dụng phần sơ cấp và thứ cấp của MBA : P1, P2 P1 = P2 + P + Hiệu suất MBA : 100x PPcosS cosS n 2 02dm 2dm    36 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CHÖÔNG 2: MAÙY BIEÁN AÙP PHAÀN B: MAÙY BIEÁN AÙP BA PHA I. Khaùi nieäm. Maùy bieán aùp ba pha laø moät thieát bò ñieän töø tónh laøm vieäc treân nguyeân lyù caûm öùng ñieän töø ñeå chuyeån ñoåi ñieän aùp xoay chieàu 3 pha töø caáp ñieän aùp naøy (U 1 )sang caáp ñieän aùp khaùc (U 2 )vôùi taàn soá khoâng ñoåi (f). Goàm ba MBA moät pha Maùy bieán aùp ba pha coù maïch töø rieâng hoaëc maïch töø chung BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CHÖÔNG 2: MAÙY BIEÁN AÙP PHAÀN B: MAÙY BIEÁN AÙP BA PHA II. Caáu taïo MBA 3 pha. Maùy bieán aùp goàm hai phaàn chính: Loõi theùp vaø daây quaán Coù caùc phaàn khaùc nhö voû maùy, caùch ñieän, söù ñôõ, caùc thieát bò laøm maùt, thuøng giaõn daàu, . . . Loõi theùp cuûa maùy bieán aùp 3 pha(Transformer Core) caùc laù theùp moûng gheùp laïi, veà hình daùng coù hai loaïi: loaïi truï (core type) vaø loaïi boïc (shell type) Daây quaán: duøng daây ñoàng tieát dieän troøn hoaëc tieát dieän hình chöõ nhaät - Cuoän daây quaán sô caáp (Primary Winding) - Cuoän daây quaán thöù caáp (Secondary Winding) 37 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CHÖÔNG 2: MAÙY BIEÁN AÙP PHAÀN B: MAÙY BIEÁN AÙP BA PHA III. Nguyeân lyù hoaït ñoäng. u 1 , N 1  dt d Ne 11   dt d Ne 22   (  =  m sinωt) e 1 , e 2 : söùc ñieän ñoäng caûm öùng pha sô caáp vaø thöù caápi1  Tæ soá bieán aùp: 2 1 2 1 N N E E k  2 1 1 2 p2 p1 N N I I U U k  Tùy theo cách đấu MBA ba pha, quy đổi U1đm, U2đm về giá trị pha và tính tỉ số biến áp. BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CHÖÔNG 2: MAÙY BIEÁN AÙP PHAÀN B: MAÙY BIEÁN AÙP BA PHA đm2 đm1 p2 p1 U U U U k  38 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CHÖÔNG 2: MAÙY BIEÁN AÙP PHAÀN B: MAÙY BIEÁN AÙP BA PHA đm2 đm1 đm2 đm1 p2 p1 U U 3 3/U U U U k  BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CHÖÔNG 2: MAÙY BIEÁN AÙP PHAÀN B: MAÙY BIEÁN AÙP BA PHA đm2 đm1 đm2 đm1 p2 p1 U3 U U 3/U U U k  39 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CHÖÔNG 2: MAÙY BIEÁN AÙP PHAÀN B: MAÙY BIEÁN AÙP BA PHA đm2 đm1 đm2 đm1 p2 p1 U U 3/U 3/U U U k  BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CHÖÔNG 2: MAÙY BIEÁN AÙP PHAÀN B: MAÙY BIEÁN AÙP BA PHA Caùc ñaïi löôïng treân nhaõn maùy ( ñònh möùc ) - Ñieän aùp ñònh möùc sô caáp: U 1ñm (V, KV) giaù trò daây - Ñieän aùp ñònh möùc thöù caáp: U 2ñm (V, KV) khi MBA khoâng taûi - Doøng ñieän ñònh möùc sô caáp: I 1ñm (A, KA) - Ñieän aùp ñònh möùc thöù caáp: I 2ñm (A, KA) Khi MBA ñaày taûi Hieäu suaát MBA cao Taàn soá ñònh möùc: f ñm (Hz) Hieäu suaát % - Coâng suaát ñònh möùc : coâng suaát bieåu kieán phía thöù caáp cuûa maùy bieán aùp : Sñm (VA, KVA), S ñm = S 2 = U 2ñm . I 2ñm 3 S ñm = S 1 = U 1ñm . I 1ñm 3 40 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CHÖÔNG 2: MAÙY BIEÁN AÙP PHAÀN B: MAÙY BIEÁN AÙP BA PHA IV. Sô ñoà töông ñöông MBA ba pha. MBA ba pha coù sô ñoà töông ñöông treân moät pha r 1 jx 1 r’2 jx’2 rm jxm z taûi U 1 p U’ 2p I 1p I’ 2 E 1 E’ 2 Löu yù: Caàn quy ñoåi caùc giaù trò cuûa MBA ba pha veà moät pha ñeå tính toaùn caùc thoâng soá V. Tính toaùn caùc thoâng soá treân maïch töông ñöông MBA. 1. Thí nghieäm khoâng taûi MBA 3 pha ( U o = U 1ñm ). r o jx o U op I op, P o Qua thí nghieäm coù: I op , P o ( 3 pha) , U op op op o I U z  2 p0 0 0 I3 P r   2 0 2 00 rZx  Heä soá coâng suaát MBA khoâng taûi: r 1  r’ 2 << r m x 1  x’ 2 << x m r o = r m x o = x m 0 0 0 z r cos  0o 0 p0op 0 I.U3 P I.U3 P     toån thaát MBA khoâng taûi = toån hao maïch töø P o = P Fe 41 V. Tính toaùn caùc thoâng soá treân maïch töông ñöông MBA. 2. Thí nghieäm ngaén maïch MBA 3 pha ( I n = I 1ñm ). Qua thí nghieäm coù: I n , P n , U n np np n I U z  2 np n n I3 P r   2 n 2 nn rZx  Heä soá coâng suaát MBA ngaén maïch n n n z r cos  nn n npnp n I.U3 P I.U3 P     U np I np , P n r n jx n r 1 = r’ 2 = r n / 2 x 1 = x’ 2 = x n / 2 r 2 = r’ 2 / k 2 x 2 = x’ 2 / k 2 toån thaát MBA ngaén maïch = toån hao daây quaán P n = P Cu V. Tính toaùn caùc thoâng soá treân maïch töông ñöông MBA. 3. Ñoä bieán thieân ñieän aùp thöù caáp 2ñm22 UUU  U 2 : ñieän aùp thöù caáp khi coù taûi. Ñoä bieán thieân ñieän aùp thöù caáp: Ñoä bieán thieân ñieän aùp thöù caáp phaàn traêm: 100 U UU %U ñm2 2ñm2 2    )sin%Ucos%U(%U 2nx2nr2  Ñieän aùp ngaén maïch U n (V) Ñieän aùp ngaén maïch phaàn traêm U n (%) 100 )( (%) 1  dm n n U VU U Ñieän aùp ngaén maïch thaønh phaàn ñieän trôû U nr (%), ñieän khaùng Unr (%) laø heä soá taûi  ñm1 1 I I  ñm2 2 I I  2 Cos : heä soá coâng suaát cuûa taûi 42 V. Tính toaùn caùc thoâng soá treân maïch töông ñöông MBA. 3. Ñoä bieán thieân ñieän aùp thöù caáp 2 Cos : heä soá coâng suaát cuûa taûi + Neáu taûi trôû : + Neáu taûi caûm : + Neáu taûi dung : I treã pha so vôùi U, treã 2 Cos I sôùm pha so vôùi U, sôùm 2 Cos Suït aùp Taêng aùp 2 Cos = 1, 2 sin = 0, 2 Cos > 0, 2 sin > 0, 2 Cos > 0, 2 sin < 0, V. Tính toaùn caùc thoâng soá treân maïch töông ñöông MBA. 4. Toån hao vaø hieäu suaát cuûa maùy bieán aùp + Toån hao MBA bao goàm : 100 P P % 1 2  Toån hao daây quaán P Cu: toån hao ño ñöôïc trong thí nghieäm ngaén maïch P n = P Cu Toån hao maïch töø P Fe: toån hao ño ñöôïc trong thí nghieäm khoâng taûi P o = P Fe Toång toån hao MBA : P = P o + P n 2 Coâng suaát taùc duïng phaàn sô caáp vaø thöù caáp cuûa MBA : P 1 , P 2 P 1 = P 2 + P + Hieäu suaát MBA : 100x PPcosS cosS n 2 02dm 2dm    43 VI. Toå noái daây MBA ba pha. Toå noái daây cuûa maùy bieán aùp bieåu thò goùc leäch pha giöõa söùc ñieän ñoäng daây sô caáp vaø söùc ñieän ñoäng daây thöù caáp. - Kieåu ñaáu daây ôû sô caáp vaø thöù caáp. C Cuoän daây sô caáp: Ñaàu ñaàu :A, B, C Ñaàu cuoái : X, Y, Z Trung tính : O hoaëc N TND phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá: - Chieàu quaán daây. - Caùch kyù hieäu caùc ñaàu daây. Cuoän daây thöù caáp: Ñaàu ñaàu :a, b, c Ñaàu cuoái : x, y, z Trung tính : o hoaëc n Xaùc ñònh toå noái daây: Kieåu ñaáu daây veõ ñoà thò vectô söùc ñieän ñoäng daây quaán sô caáp vaø söùc ñieän ñoäng daây quaán thöù caáp. Xaùc ñònh vectô ñieän aùp daây sô caáp vaø thöù caáp. söùc ñieän ñoäng daây sô caáp ñöôïc bieåu thò baèng kim daøi cuûa ñoàng hoà vaø ñaët ôû vò trí soá 12. Caên cöù vaøo goùc leäch pha giöõa söùc ñieän ñoäng daây sô caáp vaø söùc ñieän ñoäng daây thöù caáp ñeå bieåu thò söùc ñieän ñoäng daây thöù caáp baèng kim ngaén cuûa ñoàng hoà ôû vò trí töông öùng vôùi goùc ñoä ñoù theo chieàu thöù töï pha. thöïc teá thöôøng chæ saûn xuaát maùy bieán aùp loaïi Y/Y0 – 12; Y/Yn – 0; Y/ - 11; Y0/ - 11. 44 VII. MBA ba pha laøm vieäc song song. Ñieàu kieän ñeå caùc MBA ba pha laøm vieäc song song: - Cuøng toå noái daây maùy bieán aùp ba pha. - Cuøng tyû soá bieán aùp (k). - Cuøng giaù trò ñieän aùp ngaén maïch (u n ). 45 Xaùc ñònh toå noái daây: - Xaùc ñònh toå ñaáu daây khi bieát goùc leäch pha giöõa söùc ñieän ñoäng daây sô caáp vaø söùc ñieän ñoäng daây thöù caáp, baèng caùch laáy goùc/30 0 - Ví duï: Bieát maùy bieán aùp ba pha Y-  coù goùc giöõa söùc ñieän ñoäng daây sô caáp vaø söùc ñieän ñoäng daây thöù caáp laø 330 0 . Xaùc ñònh toå daáu daây cuûa maùy bieán aùp naøy? - Xaùc ñònh goùc leäch pha giöõa söùc ñieän ñoäng daây sô caáp vaø söùc ñieän ñoäng daây thöù caáp khi bieát toå ñaáu daây, baèng caùch laáy giôø x30 0 - Ví duï: Bieát maùy bieán aùp ba pha coù toå daáu daây Y- -1. Xaùc ñònh goùc giöõa söùc ñieän ñoäng daây sô caáp vaø söùc ñieän ñoäng daây thöù caáp cuûa maùy bieán aùp naøy? 46 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN I. Khaùi nieäm maùy ñieän khoâng ñoàng boä . Maùy ñieän KÑB laø loaïi maùy ñieän xoay chieàu, laøm vieäc theo nguyeân lyù caûm öùng ñieän töø, coù toác ñoä quay rotor khaùc vôùi toác ñoä töø tröôøng quay trong maùy. laøm vieäc ôû cheá ñoä ñoäng cô hoaëc cheá ñoä maùy phaùt. Thoâng thöôøng söû duïng ôû cheá ñoä ñoäng vì coù caáu taïo vaø vaän haønh ñôn giaûn daãn ñeán giaù thaønh reû, chi phí baûo trì thaáp. Ñoäng cô khoâng ñoàng boä coù khuyeát ñieåm laø khoù ñeàu chænh toác ñoä vaø heä soá cos thaáp. BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN II. Caáu taïo maùy ñieän khoâng ñoàng boä. Goàm hai phaàn chính : Stator vaø Rotor . Stator maùy ñieän khoâng ñoàng boä: loõi theùp, daây quaán vaø voû maùy. 47 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN II. Caáu taïo maùy ñieän khoâng ñoàng boä. Stator maùy ñieän khoâng ñoàng boä: loõi theùp, daây quaán vaø voû maùy. BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN II. Caáu taïo maùy ñieän khoâng ñoàng boä. Stator maùy ñieän khoâng ñoàng boä: loõi theùp, daây quaán vaø voû maùy. 48 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN II. Caáu taïo maùy ñieän khoâng ñoàng boä. Rotor laøphaàn quay goàm loõi theùp, truïc vaø daây quaán BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN II. Caáu taïo maùy ñieän khoâng ñoàng boä. Rotor daây quaán vaø loàng soùc Rotor loàng soùc 49 50 51 52 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN III. Nguyeân lyù hoaït ñoäng maùy ñieän khoâng ñoàng boä. 1. Khái niệm về từ trường quay Ñöa doøng ñieän ba pha vaøo boä daây quaán ba pha sinh ra töø tröôøng quay. Töø tröôøng quay coù ñoä lôùn khoâng ñoåi vaø baèng 3/2 töø tröôøng cöïc ñaïi cuûa moät pha. n 1 goïi laø toác ñoä töø tröôøng quay, toác ñoä ñoàng boä [voøng/phuùt] Töø tröôøng quay vôùi toác ñoä khoâng ñoåi n 1 p f60 n 1 = f laø taàn soá nguoàn ñieän , 50Hz p laø soá ñoâi cöïc töø p f n 1 = [voøng/giây] 53 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN III. Nguyeân lyù hoaït ñoäng maùy ñieän khoâng ñoàng boä. 2. Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ñoäng cô ñieän khoâng ñoàng boä BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN III. Nguyeân lyù hoaït ñoäng maùy ñieän khoâng ñoàng boä. 2. Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ñoäng cô ñieän khoâng ñoàng boä Ñaët ñieän aùp xoay chieàu ba pha,taàn soá f vaøo boä daây quaán stato . töø tröôøng quay toác ñoä n 1 doøng ñieän xoay chieàu ba pha p f60 n 1 = Töø tröôøng quay caûm öùng trong rotor söùc ñieän ñoäng E 2 . Daây quaán rotor noái ngaén maïch (Chieàu E 2 , I 2 ñöôïc xaùc ñònh theo qui taéc baøn tay phaûi). I 2 I 2 naèm trong töø tröôøng quay taïo thaønh momen M taùc duïng leân rotor, laøm noù quay vôùi toác ñoä n theo chieàu quay töø tröôøng (chieàu cuûa löïc xaùc ñònh theo qui taéc baøn tay traùi) löïc taùc duïng töông hoã 54 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN III. Nguyeân lyù hoaït ñoäng maùy ñieän khoâng ñoàng boä. 2. Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa ñoäng cô ñieän khoâng ñoàng boä Toác ñoä rotor n n 1 E 2 = 0 Toác ñoä rotor n = n 1 rotor seõ ñöùng yeân ñoái vôùi töø tröôøng quay I 2 = 0 M = 0 Ñoäng cô khoâng quay p f60 n1  1n)s1(n  Toác ñoä töø tröôøng quay: Toác ñoä tröôït n 2 (vaän toác tröôït): n2 = n1 - n Heä soáâ tröôït cuûa toác ñoä : 1 1 n nn s   s = (110)% Toác ñoä rotor n p f60 )s1(  Khi taûi taêng, heä soá tröôït cuõng taêng. Ñoäng cô khoâng ñoàng boä (n 1 >n) BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN III. Nguyeân lyù hoaït ñoäng maùy ñieän khoâng ñoàng boä. 3. Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa maùy phaùt ñieän khoâng ñoàng boä Duøng ñoäng cô sô caáp quay n > n 1 0 n nn s 1 1    Cô naêng ñoäng cô sô caáp ñöa vaøo rotor ñöôïc bieán thaønh naêng löôïng ñieän töø chuyeån töø rotor sang stator . 55 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN IV. Phöông trình caân baèng ñieän aùp treân daây quaán rotor- Sô ñoà töông ñöông maùy ñieän KÑB 1. Khi rotor ñöùng yeân: 0)jxr(IEU 22222   )jxr(IE 2222   f : taàn soá doøng ñieän rotor = taàn soá doøng ñieän stator. 2. Khi rotor quay: Khi rotor quay vôùi toác ñoä n, töùc vôùi heä soá tröôït s, töø tröôøng stator quay ñoái vôùi rotor vôùi vaän toác töông ñoái sn 1 neân taàn soá doøng ñieän rotor, ñieän khaùng taûn rotor vaø söùc ñieän ñoäng caûm öùng rotor laàn löôït laø : f 2s = sf x 2s = 2 ( sf )L 2 = s x 2   2m22dqs2 sENksf44,4E  k e =  22dq 11dq 2 1 N.k N.k E E heä soá qui ñoåi söùc ñieän ñoäng. I 2s = I 2 r 2s = r 2 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN IV. Phöông trình caân baèng ñieän aùp treân daây quaán rotor- Sô ñoà töông ñöông maùy ñieän KÑB 5. Maïch töông ñöông cuûa rotor quy veà stator : s s1 r ' 2 . ' 2 E r 1 jx 1 r ’ 2 jx’ 2 rm jxm U 1 I 1 I’ 2 E 1 E’ 2 s s1 r ' 2  r’2/s jx’2 . ' 2 E I’ 2 r’2 jx ’ 2 t2 I’ 2 56 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN IV. Phöông trình caân baèng ñieän aùp treân daây quaán rotor- Sô ñoà töông ñöông maùy ñieän KÑB 3. Maïch töông ñöông cuûa rotor quay: 4. Maïch töông ñöông cuûa rotor quay, quy veà rotor ñöùng yeân :   222 2 . jsxrIEs          2 2 2 2 . jx s r IE  r2 jsx22 . Es I 2r2s jx2ssE 2 . I 2s r2/s jx2 2 . E I 2 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN QUI ĐỔI CÁC ĐẠI LƯỢNG TỪ ROTOR VỀ STATOR: 12 ' 2 . EEkE e  ik I I 2'2  2 ' 2 .. RkkR ie 2 ' 2 .. XkkX ie 222 111 .. .. Nkm Nkm k dq dq i  Sức điện động Dòng điện Điện trở Điện kháng Hệ số qui đổi điện áp Hệ số qui đổi dòng điện 2 1 22 11 . . E E Nk Nk k dq dq e  57 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN IV. Phöông trình caân baèng ñieän aùp treân daây quaán rotor- Sô ñoà töông ñöông maùy ñieän KÑB Ñieän trôû s s1 r ' 2  ñaëc tröng cho söï theå hieän coâng suaát cô treân truïc cuûa maùy. Ñieän trôû bieán ñoåi, bieåu thò cho söï thay ñoåi cuûa taûi treân truïc maùy Khi ñoäng cô bò quaù taûi, toác ñoä ñoäng cô giaûm ñi, heä soá tröôït taêng leân vaø ñieän trôû r’ 2 s s1 giaûm, laøm cho doøng ñieän rotor vaø stator ñeàu taêng leân. Khi ñoäng cô ñieän bò keït khoâng quay hoaëc luùc môû maùy toác ñoä n = o vaø s = 1 s s1 ñieän trôû r’ 2 = 0 ; coi nhö thöù caáp bò ngaén maïch neân doøng ñieän stator vaø rotor ñeàu taêng leân raát nhieàu ( baèng töø 5-7 laàn doøng ñieän ñònh möùc ), cuõng vì theá tình traïng naøy ñöôïc goïi laø tình traïng ngaén maïch ñoäng cô ñieän . BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN s s1 V. Quaù trình bieán ñoåi naêng löôïng vaø hieäu suaát cuûa ñoäng cô KÑB. P 1 : coâng suaát ñieän ñaàu vaøo ñoäng cô P ñt : coâng suaát ñieän töø chuyeån qua rotor. P cô : coâng suaát cô lyù töôûng P 2 : coâng suaát cô höõu ích treân truïc p Cu1 : toån hao ñoàng treân daây quaán stator, P Fe : toån hao saét töø. P 2 P 1 P ñt p Cu1 p Cu2pFe P cô p Cô + p f p cô + p f : toån hao cô + toån hao phuï p Cu2 : toån hao ñoàng treân daây quaán rotor, 58 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN + Ñoäng cô ñieän laáy ñieän naêng töø löôùi ñieän vaøo vôùi coâng suaát:  : goùc leänh pha giöõa doøng vaø aùpP1 = mUpIpcos m: soá pha + Toån hao ñoàng cuûa daây quaán stator: pcu1 = mI 2 1 r 1 p Fe = mI 0 2 r m+ Toån hao loõi saét stator: + Coâng suaát ñieän töø P ñt qua rotor: s 'r 2 s r mI 222Pñt = P1 – (pcu1 + pFe) = mI'2 2 + Toån hao ñoàng trong rotor : pcu2 = mI'2 2r'2 = m 2 2 2 rI + Coâng suaát cô lyù töôûng cuûa ñoäng cô : s s1 s s1 rmI 2 2 2  P cô = P ñt - p cu2 = m.I' 2 2 r' 2 + Toån hao cô p cô vaø toån hao phuï: ( pcô + pf ) + Coâng suaát ñöa ra truïc ñoäng cô ñieän P 2 : P 2 = P cô – ( p cô + p f ) Toång toån hao trong ñoäng cô ñieän : p = pcu1 + pFe + pcu2 + pcô + pf  P 2 = P 1 - p Hieäu suaát : 100 P P 1 2 100 pP P 100 P pP 2 2 1 1         % = BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN MOMEN CUÛA ÑOÄNG CÔ KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ M ñt = 1 ñt P  s 'r 2P ñt = mI' 2 2  2' 21t 2 ' 2 1 1' 2 xx s r r U I           Momen ñieän töø öùng vôùi ñieän aùp nguoàn ñaët vaøo ñoäng cô laø :                 2 21 2 2 11 2 2 11 ñt )'xx( s 'r rf2 s/'r.U.p.m M Vôùi taàn soá vaø tham soá cho tröôùc, moment ñieän töø tæ leä vôùi bình phöông ñieän aùp. Momen tæ leä nghòch vôùi ñieän khaùng. Khi khôûi ñoäng ñoäng cô n = 0 , s =1, ta coù moment khôûi ñoäng:     2 21 2 211 2 2 11 mm 'xx'rrf2 'r.U.p.m M   59 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN MOMEN CUÛA ÑOÄNG CÔ KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ M ñt = 1 ñt P  + Moment ñieän töø: 60 n2 1 1  [Nm] [rad/s] p f60 n1  [vòng/phút] M ñm =  đmP + Moment định mức( moment đầu trục, moment cơ kéo tải của động cơ): Mđm = M2 = Mcơ ( Pđm = P2) 60 n2 [Nm] [rad/s] )s1( p f60 )s1(nn 1  [v/p]  cosIU3P đmđm1   100 P P % 1 2  cosIU3P đmđm1  .cosIU3PP đmđmđm2 Động cơ kđb ba pha BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN VI. QUAÙ TRÌNH MÔÛ MAÙY ÑOÄNG CÔ ÑIEÄN KHOÂNG ÑOÀNG BOÄ: Quaù trình môû maùy cuûa ñoäng cô (n = 0  n ñm ) ñm 2 21 2 21 1 mm I)74( )'xx()'rr( U I      2212211 2 2 11 mm )'xx('rrf2 'r.U.p.m M   Khi môû maùy: s = 1, yeâu caàu: > M ñaàutruïc - Doøng ñieän môû maùy phaûi haïn cheá ñeán möùc thaáp nhaát. - Moment môû maùy phaûi ñuû lôùn ñeå ñaûm baûo tieán haønh taêng toác. - Thôøi gian môû maùy ngaén. - Toån hao trong quaù trình môû maùy phaûi ñöôïc haïn cheá ôû möùc thaáp nhaát. - Thieát bò vaø phöông phaùp môû maùy phaûi ñôn giaûn – vaän haønh chaéc chaén. 60 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN CAÙC PHÖÔNG PHAÙP MÔÛ MAÙY ÑOÄNG CÔ KÑB: Coù hai phöông phaùp môû maùy: tröïc tieáp vaø giaùn ieáp 1. Phöông phaùp môû maùy tröïc tieáp: (U mm = U ñm ) Luùc môùi ñoùng ñieän doøng môû maùy lôùn, toác ñoä ñoäng cô taêng daàn thì doøng môû maùy giaûm xuoáng vaø khi toác ñoä oån ñònh thì doøng ñieän ôû laïi trò soá bình thöôøng. Phöông phaùp naøy coù doøng môû maùy lôùn gaây suït aùp treân löôùi ñieän ñang söû duïng. 2. Phöông phaùp môû maùy giaùn tieáp: (U mm < U ñm ) Muïc ñích cuûa phöông phaùp laø giaûm doøng môû maùy, U giaûm k laàn thì M mm giaûm k 2 laàn. a. Phöông phaùp môû maùy qua ñieän trôû: Boä ñieän trôû maéc noái tieáp vôùi daây quaán roâto trong quaù trình môû maùy, ñieän trôû loaïi ra khoûi maïch khi ñoäng cô veà traïng thaùi laøm vieäc 2 21 2 p21 1 mm )'XX()'R'rr( U I   giaûm ])'XX()'R'rr[(f2 )'R'r(pUm M 2 21 2 P211 P2 2 11 mm    Vaãn giöõ giaù trò lôùn (öu ñieåm) BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN b. Phöông phaùp môû maùy qua ñieän khaùng: Boä ñieän khaùng maéc noái tieáp vôùi daây quaán stato trong quaù trình môû maùy, ñieän khaùng loaïi ra khoûi maïch khi ñoäng cô veà traïng thaùi laøm vieäc Ñieän aùp môû maùy giaûm k laàn, doøng môû maùy giaûm k laàn, M mm giaûm k 2 laàn. c. Phöông phaùp môû maùy qua maùy bieán aùp töï ngaãu: Maùy bieán aùp caáp nguoàn ñieän thaáp vaøo boä daây quaán stato trong quaù trình môû maùy, ñöa ñieän aùp ñònh möùc vaøo ñoäng cô khi ñoäng cô veà traïng thaùi laøm vieäc Ñieän aùp môû maùy giaûm k laàn, doøng môû maùy giaûm k 2 laàn, M mm giaûm k 2 laàn. d. Phöông phaùp môû maùy baèng caùch ñoåi noái sao – tam giaùc: Ñieän aùp nguoàn caáp vaøo ñoäng cô khoâng ñoåi. Ñoäng cô môû maùy ôû cheá ñoä sao, laøm vieäc ôû cheá ñoä tam giaùc Ñieän aùp nguoàn caáp vaøo ñoäng cô khoâng ñoåi , Ñieän aùp caáp vaøo töøng boä daây ñoäng cô giaûm laàn, doøng môû maùy giaûm 3 laàn, M mm giaûm 3 laàn.3 61 BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN VII. ÑIEÀU CHÆNH TOÁC ÑOÄ VAØ ÑAÛO CHIEÀU QUAY ÑOÄNG CÔ KÑB. )s1( p f60 n  - Thay ñoåi soá cöïc töø: p 1 n  - Thay ñoåi taàn soá: fn  - Phöông phaùp thay ñoåi ñieän trôû phuï treân maïch rotor: 's 'r'r s 'r p  22 n' = n 1 (1 –s') - Phöông phaùp thay ñoåi ñieän aùp Ñieän aùp giaûm k laàn thì M giaûm k 2 laàn. Neáu M taûi khoâng ñoåi thì toác ñoä giaûm, + Ñaûo chieàu quay ñoäng cô kñb ba pha: ñaûo hai trong ba daây pha cuûa nguoàn ñieän ñaët vaøo ñoäng cô . + Ñaûo chieàu quay ñoäng cô kñb moät pha: ñaûo hai ñaàu cuoän daây pha ñeà cuûa ñoäng cô . BAØI GIAÛNG LT MAÙY ÑIEÄN VIII. CAÙC CHEÁ ÑOÄ HAÕM PHANH (THAÉNG) ÑOÄNG CÔ KÑB. - Thaéng taùi sinh: toác ñoä cuûa ñoäng cô keùo roâto lôùn hôn toác ñoä quay cuûa töø tröôøng. - Thaéng ngöôïc: ñoäng cô ñang quay theo chieàu thuaän, ñoåi hai trong ba daây pha cuûa nguoàn ñieän ñaët vaøo ñoäng cô , töø tröôøng ñoåi chieàu ngöôïc laïi , toác ñoä roâto giaûm veà khoâng tröôùc khi ñoåi chieàu. Ngay khi toác ñoä roâto veà 0, ngaét nguoàn ñieän ra khoûi maïch. - Thaéng ñoäng naêng: ñoäng cô ñang quay, ngay khi ngaét nguoàn ñieän ba pha, ñöa nguoàn moät chieàu vaøo boä daây ba pha cuûa ñoäng cô. 62 BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU II. Cấu tạo I. Khái quát III. Nguyên lý hoạt động IV. Quan hệ điện từ trong máy điện DC VI. Máy phát DC VII. Động cơ DC BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU I. Khái quát - Máy điện một chiều là thiết bị điện dùng để biến đổi cơ năng thành điện năng một chiều hoặc ngược lại. - Động cơ một chiều (DC motor) có moment khởi động lớn, dễ điều chỉnh tốc độ, điều chỉnh liên tục trong phạm vi rộng - Máy phát điện một chiều (DC generator) là máy phát kích từ cho máy phát điện đồng bộ - Nhược điểm: cổ góp điện làm cho cấu tạo phức tạp, giá thành đắt, làm việc kém tin cậy, nguy hiểm trong môi trường dễ cháy. 63 BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU II. Cấu tạo Cực từ phụ Cực từ chính Hình a ) Stator Máy điện một chiều gồm 2 phần : phần cảm và phần ứng. BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU II. Cấu tạo - Phần cảm gồm: cực từ chính , cực từ phụ , vỏ máy (gông từ), nắp máy, cơ cấu chổi than + Cực từ chính: làm bằng nam châm điện (máy có công suất lớn) và làm bằng nam châm vĩnh (máy có công suất nhỏ). Cực từ chính tạo nên từ trường chính trong máy, cực từ gắn lên vỏ máy bằng bu lông hoặc đinh vít , cuộn dây kích từ đặt trên các cực từ này được nối tiếp với nhau. + Cực từ phụ: đặt xen kẽ giữa các cực từ chính, mắc nối tiếp với dây quấn phần ứng để hạn chế tia lửa điện và cải thiện đổi chiều. + Gông từ ( vỏ máy ): dùng để gắn các cực từ, làm mạch từ nối liền các cực từ, do vậy vỏ máy được dẫn từ. + Cơ cấu chổi than : chổi than đặt trong hộp chổi than, giá chổi than. Dễ bị hao mòn, thay thế khi bảo trì định kỳ. 64 BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU II. Cấu tạo - Phần cảm gồm: cực từ chính , cực từ phụ , vỏ máy (gông từ), nắp máy, cơ cấu chổi than Cực từ phụ Cực từ chính Hình a ) Stator BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU - Phần ứng gồm: trục, lõi thép, dây quấn phần ứng, cổ góp. Cổ góp điện Chổi than Các lá thép KTĐ Các rãnh để đặt dây quấn Hình b ) phần ứng Trục Cổ góp (vành đổi chiều): cổ góp gồm các phiến góp làm bằng đồng, giữa các phiến góp cách điện với nhau bởi mica và cổ góp cũng được cách điện với trục rotor bằng ống phíp . Trong máy điện một chiều bộ phận chổi than và cổ góp dễ hư hỏng nhất II. Cấu tạo 65 BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU III. Nguyeân lyù hoaït ñoäng Tải N S v B E E a b c d Máy phát điện một chiều e = B. l. v.sin ; chiều theo quy tắc bàn tay phải BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU III. Nguyeân lyù hoaït ñoäng Máy phát điện một chiều Khi khung quay với tốc độ không đổi, hai thanh dẫn ab, cd lần lượt nằm dưới 2 cực từ khác tên (từ trường của hai cực nam châm không đổi), khung quay sẽ cảm ứng nên một sức điện động xoay chiều : e = B. l. v.sin 0 e t Dạng sóng đập mạch Sđđ trên thanh dẫn Sđđ trên hai đầu chổi than 0 e t nhiều khung dây đặt lệch nhau một góc  trong không gian để giảm bớt sự đập mạch ở cổ góp, chổi than và quấn tăng số vòng dây để tăng cường sức điện động 66 67 68 BÀI GIẢNG LT MÁY ĐIỆN CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU III. Nguyeân lyù hoaït ñoäng E N S v B I I a b c d Động cơ điện một chiều I F F F = B. l. I ; chiều theo quy tắc bàn tay trái động cơ quay CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU IV. Quan hệ điện từ trong máy điện DC 1. Sức điện động phần ứng Eư Eư = CE .  . n CE = a60 pN : hệ số kết cấu p: số đôi cực; N : tổng số thanh dẫn ; a : số đôi mạch nhánh  : từ thông ở cuộn dây kích từ n : tốc độ của máy điện 2. Moment điện từ Mđt Mđt = CM .  . Iư CM = a2 pN  : hệ số kết cấu (moment) Iư : dòng điện phần ứng 3. Công suất điện từ Pđt  .MP đtđt 60 n2 .I.. a2 pN u     uI.n.. a60 pN  = Eư. Iư Moment điện từ của máy điện một chiều được tạo nên do sự tác động tương hỗ giữa từ trường phần cảm và từ trường dòng điện trong thanh dẫn phần ứng. Momen này tác dụng lên phần ứng. 69 CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU IV. Quan hệ điện từ trong máy điện DC 4. Các loại tổn hao + Tổn hao sắt : PFe – Xuất hiện khi có từ trường biến thiên, độ lớn của tổn hao sắt phụ thuộc nhiều yếu tố : tình trạng mạch từ, chất lượng lõi thép, hình dáng lõi thép. + Tổn hao cơ : Pcơ – Chủ yếu do lực ma sát gây nên. Po = PFe + Pcơ Tổn hao không tải + Tổn hao đồng : PCu – Do hiện tượng Junle – Lenxơ . Phát nóng trên dây quấn kích từ, dây quấn phần ứng, điện trở tiếp xúc giữa chổi than với cổ góp. PCu = PCu kt + PCu ư = Pkt + PCu ư P = Pkt + PCu ư + Pcơ + PFe CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU Các đại lượng định mức - Công suất định mức: là công suất đầu ra của máy điện khi tải định mức + Công suất định mức của động cơ điện DC là công suất cơ đầu trục kéo tải định mức (W, KW, HP) + Công suất định mức của máy phát điện DC là công suất điện phát ra cấp cho tải định mức (W, KW, MW) - Điện áp định mức: là điện áp ở hai đầu cực của máy điện DC khi có tải đm - Dòng điện định mức: là dòng điện cấp vào (động cơ) hoặc dòng điện phát ra kéo tải định mức. - Dòng điện kích từ: là dòng điện trên cuộn dây kích từ. - Dòng điện phần ứng: là dòng điện đi qua phần ứng. 70 CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU V. Máy phát điện một chiều 2. Sơ đồ tương đương và phương trình cân bằng sức điện động phần ứng Cuộn dây kích từ tương đương điện trở Rkt Tổn hao phần ứng tương đương điện trở Rư Eư = U + Rư.Iư : Sức điện động phần ứng Iư U Eư Rư URư = Rư.Iư : Điện áp rơi trên phần ứng Eư và Iư cùng chiều Ví dụ: Máy phát một chiều kích từ song song Iư U Eư Rư Rkt Ikt I Eư = U + Rư.Iư URư = Rư.Iư Ukt = U = Rkt.Ikt Iư = I + Ikt CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU V. Máy phát điện một chiều 1. Các loại kích từ Ukt Tải Iư U Ikt = I Kích từ độc lập Kích từ chung Kích từ nối tiếp Kích từ song song Kích từ hỗn hợp Eư TảiU Iư Ikt I Eư TảiU Iư Ikt I Eư TảiU Iư Iktnt I Ikt// Eư 71 CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU V. Máy phát điện một chiều 3. Giản đồ năng lượng của máy phát điện một chiều Tổn hao đồng trên cuộn dây kích từ  Pkt = Rkt. I 2 kt = Ukt.Ikt Tổn hao đồng trên phần ứng  P Cu ư = Rư. I 2 ư Tổn hao sắt : PFe Tổn hao cơ : Pcơ Tổn hao sắt,cơ : PFe, cơ Kích từ độc lập P1 (cơ) Pđt P2 (điện) Pđm  Pkt  PFe, cơ  PCu ư Uo(Eư) U(Uđm) Kích từ chung P1 (cơ) Pđt P2 (điện) Pđm  Pkt  PCu ư Uo U(Uđm)  PFe, cơ CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU V. Máy phát điện một chiều 3. Giản đồ năng lượng của máy phát điện một chiều P2 = U.I Pđm = Uđm .Iđm P1 = P2 + P P = Pkt + PCu ư + PFe cơ 1 2 P P  P2 = U.I     I.UP P 21           đmđmđm1 I.UP P Moment cơ cấp vào cho máy phát: Moment điện từ của máy phát: 60 n2 PP M 111     60 n2 PP M đtđtđt       .C E n E 72 CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU V. Máy phát điện một chiều 4. Đặc tính cơ bản của máy phát điện một chiều + Đặc tính không tải: U0 = f (Ikt ) = Eư ; I = 0 ; n = const. Uo Uo = f(It) 0 Ikt Đường cong từ hóa của MP một chiều Uo Uo = f(It) 0 Ikt Uod + Đặc tính ngắn mạch: In = f ( Ikt) khi U = 0 , n = const. In Ikt Iđm ItnO CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU V. Máy phát điện một chiều 4. Đặc tính cơ bản của máy phát điện một chiều + Đặc tính ngoài ( đặc tính tải ) : U = f ( I ) Ikt = const ; n = const U U U = f(I) Uo Uđm Iđm I Uo Uđm Io Iđm In I Kích từ chung Kích từ độc lập U 100. U UU %U đm đmo  + Đặc tính điều chỉnh: Ikt= f( I) khi U= const , n = const Ikt = f(I) 0 IIđm Iktđm Ikt0 Ikt 73 CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU VI. Động cơ điện một chiều 1. Các loại kích từ Kích từ độc lập Kích từ chung Kích từ nối tiếp Kích từ song song Kích từ hỗn hợp U Iư Ikt I Eư U Iư Ikt I Eư U Iư Iktnt I Ikt// Eư Ukt Iư U Ikt = I Eư CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU VI. Động cơ điện một chiều 2. Sơ đồ tương đương và phương trình cân bằng sức điện động phần ứng Cuộn dây kích từ tương đương điện trở Rkt Tổn hao phần ứng tương đương điện trở Rư Eư = U - Rư.Iư : Sức điện động phần ứng Iư U Eư Rư URư = Rư.Iư : Điện áp rơi trên phần ứng Eư và Iư ngược chiều, Eư gọi là sức phản điện Ví dụ: Động cơ một chiều kích từ song song Iư U Eư Rư Rkt Ikt I Eư = U - Rư.Iư URư = Rư.Iư Ukt = U = Rkt.Ikt I = Iư + Ikt Iư = I - Ikt 74 CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU VI. Động cơ điện một chiều 3. Giản đồ năng lượng của động cơ điện một chiều Tổn hao đồng trên cuộn dây kích từ  Pkt = Rkt. I 2 kt = Ukt.Ikt Tổn hao đồng trên phần ứng  P Cu ư = Rư. I 2 ư Tổn hao sắt : PFe Tổn hao cơ : Pcơ Tổn hao sắt,cơ : PFe, cơ P1 (điện) Pđt P2 (cơ) Pđm  Pkt  PFe cơ  PCu ư CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU VI. Động cơ điện một chiều 3. Giản đồ năng lượng của động cơ điện một chiều P1 = U.I P1 = P2 + P P = Pkt + PCu ư + PFe cơ 1 2 P P  P1 = U.I  .I.U.PP 12 Moment cơ cấp cho tải của động cơ: Moment điện từ của động cơ điện: 60 n2 PP M 222     60 n2 PP M đtđtđt       .C E n E  .I.U.PP đmđm1đm 75 CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU VI. Động cơ điện một chiều 4. Mở máy động cơ điện một chiều a. Mở máy trực tiếp Dòng điện mở máy Imm : dòng điện cấp vào động cơ quá trình mở máy (n=0) Iư U Eư Rư Ví dụ: Động cơ một chiều kích từ song song Iư U Eư Rư Rkt Ikt I Eư = U - Rư.Iư Imm = Iưmm + Ikt ≈ Iưmm uR U Iưmm (n = 0) Eư = 0   đmI64 uR U Iưmm CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU VI. Động cơ điện một chiều 4. Mở máy động cơ điện một chiều b. Mở máy gián tiếp Giảm dòng điện mở máy bằng cách gắn điện trở phụ nối tiếp với phần ứng pu RR U  I’ưmm Iư U Eư Rư Rp I t Iđm Imm I’mm t1 t2 t30 n n’ Iư U Eư Rư Rp3 Rp2 Rp1 1234 Imm(t) I’mm(t) 76 CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU VI. Động cơ điện một chiều 5. Đảo chiều quay động cơ một chiều : Đảo chiều dòng điện kích từ hoặc đảo chiều cực tính nguồn điện đưa vào phần ứng. 6. Điều chỉnh tốc độ động cơ một chiều :    E öö C RIU n + Điều chỉnh từ thông : + Điều chỉnh điện áp đặt vào phần ứng + Điều chỉnh Rư Ckt Rkt   1 n Un  Rư tăng, (U – IưRư ) giảm, n giảm (chỉ có thể tăng trong phạm vi điện áp cho phép) (chỉ có thể tăng trong khoảng từ 0 đến đm ) CHƯƠNG 4: MÁY ĐIỆN MỘT CHIỀU VI. Động cơ điện một chiều 7. Thắng động cơ một chiều : - Thắng tái sinh: tốc độ của động cơ kéo rôto lớn hơn tốc độ quay của từ trường. - Thắng ngược: động cơ đang quay theo chiều thuận, đổi chiều dòng kích từ hoặc đổi hai đầu phần ứng , tốc độ rôto giảm về không trước khi đổi chiều ngược lại. Ngay khi tốc độ rôto về 0, ngắt nguồn điện ra khỏi mạch. - Thắng động năng: động cơ đang quay, giữ nguồn điện cấp vào cuộn dây kích từ, ngắt nguồn điện cấp vào phần ứng, nối tắt hai đầu phần ứng qua điện trở. Động cơ một chiều được thắng động năng, sau đó (1-2s) ngắt nguồn điện ra khỏi cuộn dây kích từ. 77 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ I.Khái niệm: Là loại máy điện xoay chiều có tốc độ từ trường xoay bằng với tốc độ quay của rotor. Ứng dụng : Máy phát điện, máy phát công suất phản kháng Động cơ điện MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ II. Cấu tạo: Căn cứ vào cấu tạo có thể chia thành phần tĩnh : stator và phần quay rotor. Về nguyên tắc stator cũng có thể là phần cảm cũng có thể là phần ứng và rotor cũng có thể là phần ứng hoặc phần cảm Phần tĩnh: Nếu phần cảm nằm ở stator thì lá thép có dạng như hình vẽ sau Đưa điện một chiều vào đây Dây quấn stator Lõi thép stator Lõi thép rotor Dây quấn rotor 78 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ Được cấp điện một chiều từ ngoài Dây quấn kích từ Tốc độ thấp (từ 1000 vòng/phút trở xuống) Phần quay Rotor cực lồi: Thường là rotor của các máy phát thủy điện MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ • Rotor cực ẩn: Dây quấn kích từ rất vững chắc Chế tạo phức tạp hơn rotor cực lồi Độ bền cơ học rất cao Tốc độ rotor cao từ 1500vòng / phút trở lên Thường là các máy nhiệt điện Lõi thép là một khối thép rèn hình trụ 79 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ Các thông số định mức của MĐĐB: Uđm(V,KV) : Điện áp định mức Iđm(A,KA) : Dòng điện định mức fđm(HZ) : Tần số định mức Cosđm : Hệ số công suất định mức Ikt đm : Dòng điện kích từ định mức Uktđm : Điện áp kích từ định mức Sđm(VA,KVA) : Công suất biểu kiến định mức n đm(v/p) : Tốc độ quay định mức MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ Nguồn điện một chiều tạo từ trường Ba bộ dây một pha giống nhau đặt lệch 120 độ trong không gian Dùng động cơ sơ cấp quay rotor với tốc độ n III. NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG : MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ 80 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ III. NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG : MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ Cuộn dây ứng đặt ở stator Cuộn dây cảm đặt ở rotor Cung cấp nguồn điện một chiều qua hệ thống chổi than cho dây quấn rotor Dòng điện một chiều tạo ra một từ trường không đổi Dùng một động cơ bên ngoài quay rotor với tốc độ n Từ trường rotor sẽ quay tròn và khép kín qua rotor và stator. Từ thông của từ trường quay quét qua các thanh dẫn trong stator ( phần ứng ) làm xuất hiện trong ba cuộn dây ba sđđ: MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ III. NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG : MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ 81 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ III. NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG : MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ Trong đó:  : Tốc số góc của rotor (tần số góc của dòng điện trong phần ứng),  =2f f : Tần số, kdq : Hệ số dây quấn, W1 : Số vòng dây , : Từ thông cực đại trên một cực từ rotor Nếu số cặp cực là p thì tần số biến thiên f của dòng điện sẽ là : (HZ) (1) )240sin(. )120sin(. sin. 0 0    tEe tEe tEe mC mB mA    02EEm  60 np f  mdqWkfE  ....44,4 10 m MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ III. NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG : MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ Theo nguyên lý tạo từ trường xoay các dòng điện trong các cuộn dây stator cũng tạo nên một từ trường quay với tốc độ xác định bằng biểu thức: (2) Thay f từ công thức ( 1) trên vào công thức (2) ta có N = n . Như vậy ở máy điện đồng bộ tốc độ quay của rotor và tốc độ quay của từ trường do dây quấn stator sinh ra bằng nhau Tần số của dòng điện phụ thuộc vào tốc độ quay của rotor và số đôi cực. p f N 60  82 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ Trường hợp máy phát điện một pha thì ta có một bộ dây một pha đặt ở stator và trong cuộn dây này xuất hiện một sđđ hình sin Động cơ quay rotor có thể là động cơ diesel, turbine nước (Thuỷ điện) III. NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG : MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ Stator đứng yên Ngõ ra :Điện áp xoay chiều Đưa nguồn điện một chiều vào rotor Rotor quay tEe m sin MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ IV.PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN ÁP CỦA MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ : Cực ẩn: Phương trình điện áp của máy phát cực ẩn có thể viết như sau: Trong đó : Rư : Điện trở dây quấn phần ứng (stator) Xđb : Điện kháng đồng bộ XФ : Điện kháng từ hóa ( Điện kháng phần ứng) Xl : Điện kháng rỉ Iư : Dòng điện trong dây quấn phần ứng U: Điện áp ngõ ra phần ứng E0 : Sức điện động hiệu dụng phần ứng lúc không tải 2 0 mEE  lđb XXX   )(0 đbuu jXRIEU  Sơ đồ tương ứng với phương trình điện áp 83 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ Trường hợp tải dòng tải chậm pha hơn điện áp tải Trường hợp tải dòng tải nhanh pha hơn điện áp tải ĐỒ THỊ VEC TƠ MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ CỰC ẨN U U 0E 0E uI uI uuRI uuRI uuRIj uuRIj   MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ IV.PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN ÁP CỦA MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ : Cực lồi : Do mạch từ không đều nên phân chia Iư thành Id (dọc trục) và Iq (ngang trục), với : Ta có : qdđb XXX  sin.ud II  cos.uq II  qdu FFF  cc FI  uu FI  0, EFF uc  dI qI qdu III  uI 84 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ IV.PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN ÁP CỦA MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ : Ic : Dòng điện phần cảm (rotor) tạo ra Sức từ động (stđ) phần cảm Fc Iư : Dòng điện phần ứng (stator) tạo ra stđ phần ứng Fư Stđ phần cảm Fc tương tác với stđ phần ứng Fư tạo ra sức điện động phần ứng stator E0 Ở máy đồng bộ cực lồi Stđ phần ứng Fư cũng được phân chia thành Fd : stđ dọc trục và Fq ; stđ ngang trục MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ IV.PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN ÁP CỦA MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ : Cực lồi : Trong đó : Rư : Điện trở dây quấn phần ứng (stator) Xd : Điện kháng đồng bộ dọc trục Xq : Điện kháng đồng bộ ngang trục XФd : Điện kháng từ hóa dọc trục XФq : Điện kháng từ hóa ngang trục Id : Dòng điện trong dây quấn phần ứng dọc trục Iq : Dòng điện trong dây quấn phần ứng ngang trục U: Điện áp ngõ ra phần ứng E0 : Sức điện động phần ứng lúc không tải Có thể viết lại như sau : qqddqudu IjXIjXIRIREU  0 qqddu IjXIjXRIEU  0 lqq XXX   ldd XXX   Lưu ý 85 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ ĐỒ THI VEC TƠ CỦA MÁY PHÁT ĐIỆN CỰC LỒI Trường hợp Rư khác 0 Trường hợp Rư = 0 0E0E U U uIuI dIdI qIqI uqRI udRI uuRI qqXIj dd XIj dd XIj qqXIj   MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ V. NGUYÊN LÝ HOẠT ĐỘNG : ĐỘNG CƠ ĐỒNG BỘ Đưa điện ba pha vào ba bộ dây một pha giống nhau đặt lệch 120 độ trong không gian, tạo từ trường xoay Đưa nguồn điện một chiều tạo từ trường Tác động giữa từ trường stator và từ trường rotor làm rotor quay 86 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ VI.PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN ÁP CỦA ĐỘNG CƠ ĐỒNG BỘ : CỰC ẨN : 0EXIjRIU đbuuu  U uuRI đbuXIj oE đbuXIj uuRI ++= MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ ĐỒ THỊ VEC TƠ ĐỘNG CƠ ĐỒNG BỘ CỰC ẨN 87 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ VI.PHƯƠNG TRÌNH ĐIỆN ÁP CỦA ĐỘNG CƠ ĐỒNG BỘ : CỰC LỒI : 0EXIjXIjRIRIU qqdduqud  Trường hợp Rư =0 Trường hợp Rư khác 0 v MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ VII. CÔNG SUẤT ĐIỆN TỪ MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ : CỰC ẨN: Chỉ xét trường hợp điện trở phần ứng bằng không : (Rư=0): Pđt : Công suất điện từ m : số pha E0 : Sđđ không tải U : Điện áp phần ứng δ : Góc lệch pha giữa E0 và U Xđb : Điện kháng đồng bộ sin0 đb đt X UmE P  Công suất điện từ đạt giá trị lớn nhất khi góc lệch pha giữa E0 và U bằng 90 độ 88 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ VII. CÔNG SUẤT ĐIỆN TỪ MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ : CỰC LỒI: Bỏ qua tổn hao xem công suất chuyển từ cơ sang điện bằng với công suất ngõ ra : Từ đồ thị pha của máy phát đồng bộ với Rư =0 (không tổn hao), ta có : Thành phần thứ nhất phụ thuộc dòng kích từ (E0), tương tự như ở trường hợp cực ẩn, thành phần thứ hai độc lập với dòng kích từ gọi là công suất từ trở do tính chất không đồng nhất của mạch từ ở máy cực lồi mà có. Ở trường hợp cực ẩn do mạch từ đồng nhất nên không có thành phần này cos3 uđt UIP  )2sin( 2 )( sin 2 0  qd qd d đt XX XXmU X mUE P   MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ VIII. MOMEN ĐIỆN TỪ CỦA MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ : CỰC ẨN : CỰC LỒI : Trong đó : : Tốc độ góc của rotor m : số pha   sin0 đb đt X UmE M  )2sin( 2 )( sin 2 0     qd qd d đt XX XXmU X mUE M    89 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ IX.GIẢN ĐỒ NĂNG LƯỢNG MÁY PHÁT ĐỒNG BỘ .1 MP  cos32 dd IUP  ttttt RIIUP 2 Tổn hao cơ –Pcơ -> Ma sát Tổn hao phụ -> Quạt gió Tổn hao sắt từ-> Từ trễ, dòng điện xoáy uucu RmIP 2  Tổng tổn hao + + + + Tổn hao kích từ Tổn hao đồng Hiệu Suất PP P P P   2 2 1 2 P MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ X.GIẢN ĐỒ NĂNG LƯỢNG ĐỘNG CƠ ĐỒNG BỘ .2 MP  cos31 dd IUP  ttttt RIIUP 2 Từ trễ, dòng điện xoáy Ma sát Quạt gió uucu RmIP 2  Tổng tổn hao + + + + Hiệu Suất PP P P P   2 2 1 2 P 90 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ XI.PHẢN ỨNG PHẦN ỨNG TRONG MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ Khi nối điện áp ngõ ra của phần ứng với tải sẽ có dòng điện chạy từ phần ứng ra tải, tứ trường của dòng điện phần ứng tác động với từ trường phần cảm tạo thành từ trường chung của máy . Tác động của từ trường phần ứng với từ trường phần cảm gọi là phản ứng phần ứng Trường hợp tải thuần trở: Khi phụ tải thuần trở dòng điện sẽ trùng pha với sức điện động( điện áp ) phần ứng. Từ trường của dòng điện này do đó sẽ chậm pha so với từ trường phần cảm một góc 90 độ. Do đó từ trường phần cảm bị sô lệch về một phía mỏm từ cực. Kết quả là từ trường tổng sẽ mạnh ở mỏm cực này và yếu ở mỏm cực kia. Như vậy khi tải thuần trở sức điện động phần ứng sẽ giảm hơn so với lúc không tải MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ PHẢN ỨNG PHẦN ỨNG KHI TẢI THUẦN TRỞ Stator Rotor Từ thông phần cảm Sức điện động phần ứng Dòng điện phần ứng Từ thông phần ứng Từ thông tổng Khi tải thuần trở từ thông tổng sẽ yếu đi -> Sđđ ngõ ra của máy phát sẽ giảm 91 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ Khi tải thuần cảm dòng điện tải sẽ chậm pha hơn sức điện động phần ứng một góc 90 độ nên từ trường của nó sinh ra (đồng pha với nó) cùng lệch pha với sức điện động 90 độ. Vậy từ trường này sẽ chậm pha hơn từ trường phần cảm một góc 180 độ và từ trường tổng sẽ bị suy yếu nên sức điện động phần ứng sẽ bị suy giảm. • Kết luận khi tải thuần cảm: PHẢN ỨNG PHẦN ỨNG KHI TẢI THUẦN CẢM Sức điện động ngỏ ra của máy phát điện đồng bộ sẽ giảm MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ PHẢN ỨNG PHẦN ỨNG KHI TẢI THUẦN CẢM Stator Rotor Từ thông phần cảm Sức điện động phần ứng Dòng điện phần ứng Từ thông phần ứng Từ thông tổng Từ thông tổng sẽ giảm -> Sđđ ngõ ra của máy phát sẽ giảm 92 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ PHẢN ỨNG PHẦN ỨNG KHI TẢI THUẦN DUNG Khi tải thuần dung (mang tính dung kháng) dòng điện tải sẽ nhanh pha hơn sức điện động một góc 90 độ. Từ trường của nó sinh ra đồng pha với nó nên sẽ đồng pha với từ trường phần ứng. Kết quả là từ trường tổng sẽ gia tăng làm sức điện động phần ứng tăng theo. Như vậy: Khi tải thuần dung sức điện động ngõ ra của máy phát điện đồng bộ sẽ tăng MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ PHẢN ỨNG PHẦN ỨNG KHI TẢI THUẦN DUNG Stator Rotor Từ thông phần cảm Sức điện động phần ứng Dòng điện phần ứng Từ thông phần ứng Từ thông tổng Từ thông tổng sẽ giảm -> Sđđ ngõ ra của máy phát sẽ giảm 93 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ XII.HÒA ĐỒNG BỘ CÁC MÁY PHÁT Các máy phát có thể được hòa đồng bộ với nhau hoặc máy phát có thể hoà đồng bộ với nguồn điện lưới với các điều kiện phải thỏa mãn như sau:  Tần số nguồn điện phát ra của máy phát phải bằng tần số của nguồn điện lưới ( hay tần số của nguồn điện phát ra của máy phát thứ hai )  Sức điện động của máy phát phải bằng điện áp lưới ( hay bằng với sức điện động của máy phát thứ hai )  Pha sức điện động của máy phát phải trùng với pha của điện áp lưới ( hay pha điện áp của máy phát thứ hai) MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ XII. HÒA ĐỒNG BỘ CÁC MÁY PHÁT 94 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ XII. HÒA ĐỒNG BỘ CÁC MÁY PHÁT Sức điện động máy phát Điện áp lưới    Góc lệch pha Đèn cháy Sơ đồ pha khi chưa đồng bộ MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ Đèn tắt Sức điện động máy phátĐiện áp lưới Đèn tắt Đèn tắt Sơ đồ pha khi đã đồng bộ XII.HÒA ĐỒNG BỘ CÁC MÁY PHÁT- PHƯƠNG PHÁP NỐI TẮT 95 MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ Đèn tắt Sức điện động máy phátĐiện áp lưới Đèn cháy Đèn cháy Sơ đồ pha khi đã đồng bộ XII.HÒA ĐỒNG BỘ CÁC MÁY PHÁT –PHƯƠNG PHÁP NỐI SÁNG MÁY ĐIỆN ĐỒNG BỘ ĐỘ SỤT ÁP PHẦN TRĂM: VR (voltage Regulation) Điện áp đầu cực máy phát ở giá trị định mức khi giữ nguyên dòng kích từ sẽ thay đổi theo dòng tải. Khi không tải và khi không tải điện áp ngõ ra của máy phát sẽ thay đổi một lương gọi là độ sụt áp được tính theo phần trăm như sau : Với điều kiện dòng kích từ khi đầy tải có giá trị không đổi đaytai đaytaikhongtai U UU UVR %100)( %   96