99 tình huống tư vấn pháp luật về thừa kế nhà và quyền sử dụng đất

n b¶n ph©n chia thõa kÕ hoÆc b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt cña Toµ ¸n nh©n d©n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt; tr­êng hîp ng­êi ®­îc nhËn thõa kÕ lµ ng­êi duy nhÊt th× hå s¬ thõa kÕ gåm ®¬n ®Ò nghÞ vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt”. - Thêi gian xem xÐt gi¶i quyÕt: Kho¶n 2 §iÒu 129 quy ®Þnh: “Trong thêi h¹n kh«ng qu¸ m­êi ngµy lµm viÖc, kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ hå s¬ hîp lÖ, v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt cã tr¸ch nhiÖm thÈm tra hå s¬, chuyÓn hå s¬ ®Õn c¬ quan qu¶n lý ®Êt ®ai thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp cã thÈm quyÒn cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®Ó lµm thñ tôc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. Tr­êng hîp bªn nhËn quyÒn sö dông ®Êt ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh mµ nghÜa vô tµi chÝnh ®ã ®­îc x¸c ®Þnh theo sè liÖu ®Þa chÝnh th× v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt göi sè liÖu ®Þa chÝnh ®Õn c¬ quan thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh nghÜa vô tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt th«ng b¸o cho bªn nhËn quyÒn sö dông ®Êt thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh. Trong thêi h¹n kh«ng qu¸ n¨m ngµy lµm viÖc, kÓ tõ ngµy thùc hiÖn xong nghÜa vô tµi chÝnh, ng­êi nhËn quyÒn sö dông ®Êt nhËn giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt t¹i n¬i ®· nép hå s¬”. ------------------------------------------- (1) §iÒu 631 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (2) §iÒu 636 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (3) Kho¶n 1 ®iÒu 637 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "Nh÷ng ng­êi h­ëng thõa kÕ cã tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn nghÜa vô tµi s¶n trong ph¹m vi di s¶n do ng­êi chÕt ®Ó l¹i, trõ tr­êng hîp cã tho¶ thuËn kh¸c". (4) Kho¶n 1 ®iÒu 642 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. 92. B¶n ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n còng lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt Bµ néi t«i chÕt cã ®Ó l¹i di chóc cho chÞ em t«i (lµ ch¸u néi) ®­îc thõa h­ëng phÇn di s¶n cña bµ lµ 2/3 ng«i nhµ t«i ®ang ë (tõ n¨m 1994), nh­ng hiÖn nay giÊy tê nhµ l¹i do b¸c cña t«i gi÷. Nh­ vËy, di chóc cña chóng t«i ®ang gi÷ cã thêi h¹n thùc hiÖn trong bao l©u? V× hiÖn nay giÊy tê nhµ do ng­êi b¸c gi÷ vËy chóng t«i ph¶i lµm g× ®Ó ®­îc h­ëng di s¶n thõa kÕ cña bµ néi? Hïng D­¬ng Ph­êng B¹ch Mai, quËn Hai Bµ Tr­ng, Hµ Néi V× bµ néi ®Ó di chóc cho chÞ em «ng h­ëng 2/3 ng«i nhµ lµ tµi s¶n cña bµ néi, do ®ã chØ cã 2/3 ng«i nhµ lµ ®­îc chia theo di chóc cßn 1/3 ng«i nhµ do kh«ng ®Þnh ®o¹t trong di chóc nªn sÏ chia thõa kÕ theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm a kho¶n 2 §iÒu 678 Bé luËt d©n sù(1) cô thÓ: “Thõa kÕ theo ph¸p luËt còng ®­îc ¸p dông ®èi víi c¸c phÇn di s¶n sau ®©y: a) PhÇn di s¶n kh«ng ®­îc ®Þnh ®o¹t trong di chóc”. C¨n cø ®iÓm a kho¶n 1 §iÒu 679 Bé luËt d©n sù(2) quy ®Þnh nh÷ng ng­êi thõa kÕ theo ph¸p luËt thuéc hµng thõa kÕ thø nhÊt bao gåm: “vî, chång, cha ®Î, mÑ ®Î, cha nu«i, mÑ nu«i, con ®Î, con nu«i cña ng­êi chÕt”. Nh­ vËy, c¸c anh em cña bè «ng (cã c¶ ng­êi b¸c) sÏ lµ nh÷ng ng­êi ®­îc h­ëng thõa kÕ ®èi víi 1/3 ng«i nhµ cña bµ néi. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 648 Bé luËt d©n sù(3) th× thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ lµ m­êi n¨m kÓ tõ thêi ®iÓm ng­êi ®Ó l¹i di s¶n thõa kÕ chÕt. Trong tr­êng hîp cßn trong thêi hiÖu th× «ng cã quyÒn khëi kiÖn chia thõa kÕ theo di chóc, cßn phÇn di s¶n kh«ng ®­îc ®Þnh ®o¹t trong di chóc th× yªu cÇu Toµ ¸n chia theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt cho nh÷ng ng­êi cïng hµng thõa kÕ (nÕu hä cã yªu cÇu). NÕu ®· hÕt thêi hiÖu th× kh«ng cßn quyÒn yªu cÇu chia thõa kÕ n÷a tuy nhiªn Toµ ¸n vÉn cã thÓ gi¶i quyÕt mµ kh«ng ¸p dông thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ nÕu thuéc tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i NghÞ quyÕt sè 02/2004/NQ-H§TP ngµy 10/8/2004 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao h­íng dÉn viÖc ¸p dông ph¸p luËt gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù. Cô thÓ: C¨n cø ®iÓm a tiÓu môc 2.4 phÇn I NghÞ quyÕt sè 02/NQ-H§TP quy ®Þnh nh­ sau: “Sau khi kÕt thóc thêi h¹n m­êi n¨m mµ nh÷ng ®ång thõa kÕ kh«ng cã tranh chÊp vÒ hµng thõa kÕ vµ ®Òu thõa nhËn di s¶n do ng­êi chÕt ®Ó l¹i ch­a chia th× di s¶n ®ã chuyÓn thµnh tµi s¶n chung cña c¸c thõa kÕ. Khi cã tranh chÊp vµ yªu cÇu Toµ ¸n gi¶i quyÕt th× kh«ng ¸p dông thêi hiÖu vÒ quyÒn thõa kÕ mµ ¸p dông c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chia tµi s¶n chung ®Ó gi¶i quyÕt”. Do ®ã nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn nh­ nªu trªn, khi cã tranh chÊp gi÷a chÞ em «ng vµ ng­êi b¸c th× «ng cã quyÒn lµm ®¬n yªu cÇu Toµ ¸n gi¶i quyÕt chia cho chÞ em «ng 2/3 diÖn tÝch nhµ ®Êt theo di chóc. Cßn 1/3 ng«i nhµ kh«ng ®­îc ®Þnh ®o¹t trong di chóc sÏ ®­îc chia theo ph¸p luËt vÒ tµi s¶n chung cho nh÷ng ng­êi thõa kÕ thuéc hµng thø nhÊt cña bµ néi (v× bè «ng mÊt nªn kû phÇn cña bè «ng do chÞ em cña «ng ®­îc h­ëng). Sau khi cã ph¸n quyÕt cña Toµ ¸n chÞ em «ng cã thÓ lµm thñ tôc sang tªn diÖn tÝch nhµ ®Êt sang tªn m×nh. C¨n cø kho¶n 5 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n còng lµ mét trong c¸c giÊy tê ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. Hai chÞ em «ng còng cã thÓ tho¶ thuËn cïng ®øng tªn hoÆc ph©n chia diÖn tÝch ®Êt ®ã ®Ó tõng ng­êi ®øng tªn theo phÇn c¨n cø vµo biªn b¶n ph©n chia gi÷a hai ®ång thõa kÕ. ------------------------------------------------ (1) §iÓm a kho¶n 1 ®iÒu 675 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (2) §iÓm a kho¶n 1 ®iÒu 676 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (3) §iÒu 645 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "Thêi hiÖu khëi kiÖn ®Ó ng­êi thõa kÕ yªu cÇu chia di s¶n, x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ cña m×nh hoÆc b¸c bá quyÒn thõa kÕ cña ng­êi kh¸c lµ 10 n¨m, kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ. Thêi hiÖu khëi kiÖn ®Ó yªu cÇu ng­êi thõa kÕ thùc hiÖn nghÜa vô vÒ tµi s¶n cña ng­êi chÕt ®Ó l¹i lµ 3 n¨m, kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ". 93. Biªn b¶n tho¶ thuËn cña c¸c ®ång thõa kÕ còng lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt Gia ®×nh t«i hiÖn nay ®ang ë t¹i ng«i nhµ x©y dùng trªn m¶nh ®Êt cña c¬ quan cÊp cho mÑ t«i, vµ cã c¸c giÊy tê sau : B¶n sao quyÕt ®Þnh cña C¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp ®Êt cho c¬ quan mÑ t«i; B¶n gèc giÊy ph©n ®Êt do c¬ quan cÊp mang tªn mÑ t«i, GiÊy phÐp x©y dùng do mÑ t«i ®øng tªn xin phÐp, S¬ ®å vÞ trÝ ®Êt... §Çu n¨m 2002 mÑ t«i mÊt vµ kh«ng ®Ó l¹i di chóc, nªn gia ®×nh t«i muèn chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt sang tªn t«i. Tuy nhiªn, khi ®Õn Së §Þa chÝnh Hµ Néi ®Ó ®¨ng ký lµm thñ tôc cÊp sæ ®á vµ chuyÓn tªn sang cho t«i b»ng dÞch vô hµnh chÝnh c«ng th× nh©n viªn t¹i ®©y cã nãi lµ vÒ giÊy tê liªn quan ®Õn ®Êt th× ®· ®Çy ®ñ, nh­ng ph¶i cã giÊy kh­íc tõ thõa kÕ (gåm bè t«i vµ chÞ t«i). Hái: t«i muèn sang tªn diÖn tÝch nhµ ®Êt trªn th× ph¶i lµm thñ tôc g×? Cã ph¶i nép thuÕ sang tªn t«i kh«ng? Huy D­¬ng Ph­êng B­ëi, quËn T©y Hå, Hµ Néi C¨n cø kho¶n 1 §iÒu 27 LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000 quy ®Þnh: “Tµi s¶n chung cña vî chång gåm tµi s¶n do vî, chång t¹o ra, thu nhËp do lao ®éng, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ nh÷ng thu nhËp hîp ph¸p kh¸c cña vî chång trong thêi kú h«n nh©n; QuyÒn sö dông ®Êt mµ vî chång cã ®­îc sau khi kÕt h«n lµ tµi s¶n chung cña vî chång”. Nh­ vËy c¨n nhµ x©y trªn diÖn tÝch ®Êt mµ mÑ «ng ®­îc c¬ quan cÊp lµ tµi s¶n chung vî chång. Theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm a kho¶n 1 §iÒu 95 LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 2000 th×: “Tµi s¶n chung cña vî chång vÒ nguyªn t¾c ®­îc chia ®«i”. N¨m 2002, mÑ «ng mÊt nªn mét nöa khèi tµi s¶n chung lµ cña bè «ng, cßn mét nöa lµ di s¶n thõa kÕ ch­a chia cña mÑ. C¨n cø ®iÓm a kho¶n 1 §iÒu 678 Bé luËt d©n sù(1) quy ®Þnh nh÷ng tr­êng hîp thõa kÕ theo ph¸p luËt lµ “kh«ng cã di chóc”. V× mÑ mÊt ®i kh«ng ®Ó l¹i di chóc nªn mét nöa khèi tµi s¶n cña mÑ sÏ ®­îc chia theo ph¸p luËt. C¨n cø ®iÓm a kho¶n 1 §iÒu 679 Bé luËt d©n sù(2) quy ®Þnh nh÷ng ng­êi thõa kÕ theo ph¸p luËt th× bè «ng vµ hai chÞ em «ng lµ nh÷ng ng­êi thõa kÕ thuéc hµng thõa kÕ thø nhÊt vµ ®­îc h­ëng phÇn di s¶n b»ng nhau. §iÓm a kho¶n 1 §iÒu 679 Bé luËt d©n sù quy ®Þnh: “Nh÷ng ng­êi thõa kÕ theo ph¸p luËt ®­îc quy ®Þnh theo thø tù sau ®©y: a. Hµng thõa kÕ thø nhÊt gåm: vî, chång, cha ®Î, mÑ ®Î, cha nu«i, mÑ nu«i, con ®Î, con nu«i cña ng­êi chÕt”. C¨n cø d÷ kiÖn «ng nªu th× nh÷ng ®ång thõa kÕ thèng nhÊt kh«ng chia thõa kÕ mµ c¶ bè «ng vµ chÞ g¸i «ng ®Òu ®ång ý ®Ó cho «ng ®­îc ®øng tªn diÖn tÝch nhµ ®Êt nµy. Theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm b kho¶n 1 vµ kho¶n 2 §iÒu 684 Bé luËt d©n sù(3) th× “mäi tho¶ thuËn cña nh÷ng ng­êi thõa kÕ” vÒ “c¸ch thøc ph©n chia di s¶n thõa kÕ” ph¶i ®­îc lËp thµnh biªn b¶n. §iÓm b kho¶n 1 §iÒu 684 Bé luËt d©n sù quy ®Þnh: “C¸ch thøc ph©n chia di s¶n”. Kho¶n 2 §iÒu 684 Bé luËt d©n sù quy ®Þnh: “Mäi tho¶ thuËn cña nh÷ng ng­êi thõa kÕ ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n”. Do ®ã cÇn ph¶i cã biªn b¶n cña bè con «ng vÒ viÖc ®ång ý ®Ó «ng ®øng tªn nhµ ®Êt. C¨n cø ®iÓm c kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh vÒ c¸c lo¹i giÊy tê hîp lÖ vÒ ®Êt ë th× Biªn b¶n nµy lµ “giÊy tê hîp ph¸p vÒ thõa kÕ” ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho «ng. §iÓm c kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh: “Hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®ang sö dông ®Êt æn ®Þnh ®­îc Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn kh«ng cã tranh chÊp mµ cã mét trong c¸c lo¹i giÊy tê sau ®©y th× ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ kh«ng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt: c. GiÊy tê hîp ph¸p vÒ thõa kÕ, tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt hoÆc tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt, giÊy tê giao nhµ t×nh nghÜa g¾n liÒn víi ®Êt”. Do ®ã, bè «ng vµ chÞ «ng kh«ng cÇn lµm thñ tôc kh­íc tõ thõa kÕ phÇn tµi s¶n mµ hä ®­îc h­ëng. Theo kho¶n 5 §iÒu 3 NghÞ ®Þnh sè 19/2000/N§-CP ngµy 8/6/2000 cña ChÝnh phñ quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh LuËt thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt vµ LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt quy ®Þnh nh÷ng tr­êng hîp kh«ng thuéc diÖn chÞu thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt th×: “chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt gi÷a vî víi chång; cha ®Î, mÑ ®Î, cha nu«i, mÑ nu«i víi con ®Î, con nu«i; «ng néi, bµ néi, «ng ngo¹i, bµ ngo¹i víi ch¸u néi, ch¸u ngo¹i; anh chÞ em ruét víi nhau”. Do vËy, «ng kh«ng ph¶i nép thuÕ chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt (4%) v× ®­îc thõa kÕ tõ mÑ. Theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm 1 môc I Th«ng t­ sè 28/2000/TT-BTC ngµy 18/4/2000 cña Bé tµi chÝnh h­íng dÉn thùc hiÖn NghÞ ®Þnh sè 176/1999/N§-CP ngµy 21/12/1999 cña ChÝnh phñ vÒ lÖ phÝ tr­íc b¹ th× ®Êt lµ tµi s¶n ph¶i chÞu lÖ phÝ tr­íc b¹ khi ®¨ng ký quyÒn sö dông víi c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. Do ®ã, «ng ph¶i nép lÖ phÝ tr­íc b¹ sang tªn «ng (tøc lÖ phÝ ®¨ng ký quyÒn së h÷u) b»ng 1% trÞ gi¸ tµi s¶n t¹i thêi ®iÓm nép. ------------------------------------------------- (1) §iÓm a kho¶n 1 ®iÒu 675 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (2) §iÓm a kho¶n 1 ®iÒu 676 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (3) §iÒu 681 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. 94. Cã tªn trong b¶n ®å ®Þa chÝnh ®èi víi ®Êt thõa kÕ còng lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ¤ng bµ t«i mÊt ®i cã di chóc ®Ó l¹i cho bè mÑ t«i mét c¨n nhµ trªn m¶nh ®Êt thæ c­ nh­ng kh«ng cã giÊy tê g× vÒ ®Êt. Nay bè mÑ t«i muèn ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. T«i biÕt cã nhiÒu tr­êng hîp nh­ gia ®×nh t«i tuy sèng trªn m¶nh ®Êt cña tæ tiªn nh­ng kh«ng cã giÊy tê g× mµ chØ cã hå s¬ qu¶n lý ë Uû ban nh©n d©n x·. Hái: tr­êng hîp nµy cã thuéc tr­êng hîp ®­îc h­ëng nhµ ®Êt theo thõa kÕ kh«ng vµ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt th× c¨n cø nµo ®Ó cÊp giÊy chøng nhËn cho bè mÑ t«i? NÕu ch­a ®­îc cÊp sæ ®á th× cã ®­îc quyÒn chuyÓn nh­îng kh«ng? Gi¶ sö bè mÑ t«i ®· chuyÓn nh­îng mét phÇn ®Êt th× viÖc chuyÓn nh­îng nµy cã hîp ph¸p kh«ng? Ng« Ngäc Giao Uy Nç, §«ng Anh, Hµ Néi Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 634 Bé luËt d©n sù(1) th×: “C¸ nh©n cã quyÒn lËp di chóc ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh; ®Ó l¹i tµi s¶n cña m×nh cho ng­êi thõa kÕ theo ph¸p luËt; h­ëng di s¶n thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt”. Do ®ã, «ng bµ «ng cã quyÒn lËp di chóc ®Ó l¹i di s¶n thõa kÕ (lµ c¨n nhµ trªn m¶nh ®Êt thæ c­ nãi trªn) cho bè mÑ «ng. Còng theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 636 Bé luËt d©n sù(2) vÒ thêi ®iÓm më thõa kÕ th×: “Thêi ®iÓm më thõa kÕ lµ thêi ®iÓm ng­êi cã tµi s¶n chÕt”. Nh­ vËy, kÓ tõ thêi ®iÓm «ng bµ cña «ng mÊt ®i, bè mÑ «ng cã quyÒn së h÷u di s¶n thõa kÕ cña «ng bµ. C¨n cø kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh c¸c lo¹i giÊy tê lµm c¨n cø cÊp giÊy chøng nhËn vÒ quyÒn sö dông ®Êt cho ng­êi ®ang sö dông ®Êt æn ®Þnh, ®­îc Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn kh«ng cã tranh chÊp lµ: “b. ... Cã tªn trong sæ ®¨ng ký ruéng ®Êt, sæ ®Þa chÝnh... c. GiÊy tê hîp ph¸p vÒ thõa kÕ...”. Nh­ vËy di chóc cña «ng bµ vµ viÖc cã tªn trong hå s¬ qu¶n lý ®Êt ®ai cña Uû ban nh©n d©n x· lµ c¬ së ®Ó bè mÑ «ng ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®èi víi diÖn tÝch nhµ ®Êt cña «ng bµ ®Ó l¹i cho bè mÑ «ng. Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 106 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 th× ng­êi sö dông ®Êt chØ ®­îc quyÒn chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt khi cã c¸c ®iÒu kiÖn sau: “a. Cã giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt; b. §Êt kh«ng cã tranh chÊp; c. QuyÒn sö dông ®Êt kh«ng bÞ kª biªn ®Ó ®¶m b¶o thi hµnh ¸n; d. Trong thêi h¹n sö dông ®Êt”. V× thÕ, khi ch­a ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt th× bè mÑ «ng kh«ng thÓ thùc hiÖn chuyÓn nh­îng ®Êt cho ng­êi kh¸c ®­îc v× thiÕu ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Gi¶ sö gia ®×nh «ng ®· chuyÓn nh­îng mét phÇn ®Êt tr­íc ®Êy nÕu cã tranh chÊp th× c¨n cø NghÞ quyÕt sè 02/2004/NQ-H§TP ngµy 10/8/2004 cña Héi ®ång thÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n tèi cao h­íng dÉn ¸p dông ph¸p luËt trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n d©n sù, h«n nh©n vµ gia ®×nh nh­ sau: T¹i ®iÓm b.1 tiÓu môc 2.3 phÇn I vÒ gi¶i quyÕt tranh chÊp hîp ®ång chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt ®­îc x¸c lËp tõ sau ngµy 15/10/1993 quy ®Þnh: “§èi víi hîp ®ång ®­îc giao kÕt tr­íc ngµy 01/7/2004 vi ph¹m ®iÒu kiÖn ®­îc h­íng dÉn t¹i ®iÓm a.4, tiÓu môc 2.3 phÇn nµy (lµ ®Êt ch­a ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt) nh­ng ®· cã mét trong c¸c lo¹i giÊy tê vÒ quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh t¹i c¸c kho¶n 1, 2 vµ 5 §iÒu 50 cña LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 mµ cã ph¸t sinh tranh chÊp, nÕu tõ ngµy 01/7/2004 míi cã yªu cÇu Toµ ¸n gi¶i quyÕt th× kh«ng coi lµ hîp ®ång v« hiÖu do vi ph¹m ®iÒu kiÖn nµy”. Nh­ vËy, cÇn x¸c ®Þnh thêi ®iÓm c¸c bªn tranh chÊp yªu cÇu Toµ ¸n gi¶i quyÕt ®Ó ®­îc ¸p dông quy ®Þnh nªu trªn. ------------------------------------- (1) §iÒu 631 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (2) Kho¶n 1 ®iÒu 633 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. 95. Tr×nh tù, thñ tôc ®¨ng ký thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt Cha mÑ t«i muèn cho t«i ®­îc thõa kÕ ng«i nhµ thuéc quyÒn së h÷u cña cha mÑ t«i. Nh­ vËy ph¶i cÇn nh÷ng thñ tôc g× ®Ó chuyÓn quyÒn së h÷u nhµ vµ quyÒn sö dông ®Êt ë? Hoµng Vò H¶i NguyÔn Phong S¾c, CÇu GiÊy, Hµ Néi C¨n cø §iÒu 634 Bé luËt d©n sù(1) quy ®Þnh chñ së h÷u cã quyÒn ®Þnh ®o¹t tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh th«ng qua viÖc lËp di chóc ®Ó cho ng­êi thõa kÕ theo ph¸p luËt. §iÒu 634 Bé luËt d©n sù quy ®Þnh: “C¸ nh©n cã quyÒn lËp di chóc ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n cña m×nh; ®Ó l¹i tµi s¶n cña m×nh cho ng­êi thõa kÕ theo ph¸p luËt; h­ëng di s¶n theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt”. Nh­ vËy, nhµ vµ ®Êt cña cha mÑ «ng ph¶i lµ tµi s¶n thuéc së h÷u cña cha mÑ «ng vµ kh«ng cã tranh chÊp, kh«ng thÕ chÊp, b¶o l·nh cho ai th× míi ®Ó l¹i thõa kÕ ®­îc. Còng theo quy ®Þnh trªn, viÖc ®Ó l¹i tµi s¶n thõa kÕ th«ng qua hµnh vi cña chñ së h÷u lµ lËp di chóc. Nh­ vËy, nÕu nhµ ®Êt lµ tµi s¶n chung cña vî chång th× c¶ cha vµ mÑ ®Òu ph¶i lËp di chóc cho «ng theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 666 Bé luËt d©n sù(2) vÒ di chóc chung cña vî, chång: “Vî, chång cã thÓ lËp di chóc chung ®Ó ®Þnh ®o¹t tµi s¶n chung”. Tuy nhiªn, theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 636 Bé luËt d©n sù(3) th× di chóc chØ cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ tøc lµ khi chñ së h÷u chÕt. Cô thÓ, §iÒu 671 Bé luËt d©n sù(4) vÒ hiÖu lùc ph¸p luËt cña di chóc chung cña vî, chång quy ®Þnh: “Trong tr­êng hîp vî, chång lËp di chóc chung mµ cã mét ng­êi chÕt tr­íc, th× chØ phÇn di chóc liªn quan ®Õn phÇn di s¶n cña ng­êi chÕt trong tµi s¶n chung cã hiÖu lùc ph¸p luËt; nÕu vî, chång cã tho¶ thuËn trong di chóc vÒ thêi ®iÓm cã hiÖu lùc cña di chóc lµ thêi ®iÓm ng­êi sau cïng chÕt, th× di s¶n cña vî, chång theo di chóc chung chØ ®­îc ph©n chia tõ thêi ®iÓm ®ã”. Nh­ vËy, nÕu cha mÑ «ng vÉn ®ang cßn sèng, mÆc dï ®· cã di chóc th× còng ch­a chuyÓn quyÒn së h÷u nhµ ®Êt sang «ng ®­îc. Do ®ã, nÕu cha mÑ muèn cho con tµi s¶n khi ®ang cßn sèng cã thÓ th«ng qua viÖc tÆng cho tµi s¶n. Trªn c¬ së giÊy tÆng cho tµi s¶n, «ng cã thÓ lµm thñ tôc chuyÓn quyÒn së h÷u nhµ ®Êt sang tªn m×nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¨n cø §iÒu 463 Bé luËt d©n sù(5) quy ®Þnh: “1. TÆng cho bÊt ®éng s¶n ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n cã chøng nhËn cña C«ng chøng nhµ n­íc hoÆc cã chøng thùc cña Uû ban nh©n d©n cÊp cã thÈm quyÒn vµ ph¶i ®¨ng ký t¹i c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn, nÕu theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt bÊt ®éng s¶n ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u. 2. Hîp ®ång tÆng cho bÊt ®éng s¶n cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm ®¨ng ký, nÕu bÊt ®éng s¶n kh«ng ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u th× hîp ®ång tÆng cho cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm nhËn tµi s¶n”. Nh­ vËy, ng«i nhµ lµ tµi s¶n ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u do ®ã nã chØ thuéc quyÒn së h÷u cña «ng khi ®¨ng ký tªn «ng. VÒ thñ tôc ®¨ng ký quyÒn së h÷u nhµ vµ quyÒn sö dông ®Êt. Theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 129 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003, «ng ph¶i thùc hiÖn tr×nh tù, thñ tôc ®¨ng ký thõa kÕ, tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt nh­ sau: “Tr×nh tù, thñ tôc ®¨ng ký thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt: 1. ViÖc nép hå s¬ thõa kÕ, tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: a. Hå s¬ thõa kÕ, tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt nép t¹i v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt; tr­êng hîp hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông ®Êt t¹i n«ng th«n th× nép t¹i Uû ban nh©n d©n x· n¬i cã ®Êt ®Ó chuyÓn cho v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt; b. Hå s¬ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt gåm di chóc hoÆc biªn b¶n ph©n chia thõa kÕ hoÆc b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt cña Toµ ¸n nh©n d©n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt; tr­êng hîp ng­êi ®­îc nhËn thõa kÕ lµ ng­êi duy nhÊt th× hå s¬ thõa kÕ gåm ®¬n ®Ò nghÞ vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. Hå s¬ tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt gåm v¨n b¶n cam kÕt tÆng cho hoÆc hîp ®ång tÆng cho hoÆc quyÕt ®Þnh cña tæ chøc tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. V¨n b¶n cam kÕt tÆng cho hoÆc hîp ®ång tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt cña hé gia ®×nh, c¸ nh©n, ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi ph¶i cã chøng thùc cña Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn n¬i cã ®Êt hoÆc chøng nhËn cña c«ng chøng nhµ n­íc. 2. Trong thêi h¹n kh«ng qu¸ m­êi ngµy lµm viÖc, kÓ tõ ngµy nhËn ®ñ hå s¬ hîp lÖ, v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt cã tr¸ch nhiÖm thÈm tra hå s¬, chuyÓn hå s¬ ®Õn c¬ quan qu¶n lý ®Êt ®ai thuéc Uû ban nh©n d©n cÊp cã thÈm quyÒn cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®Ó lµm thñ tôc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. Tr­êng hîp bªn nhËn quyÒn sö dông ®Êt ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh mµ nghÜa vô tµi chÝnh ®ã ®­îc x¸c ®Þnh theo sè liÖu ®Þa chÝnh th× v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt göi sè liÖu ®Þa chÝnh ®Õn c¬ quan thuÕ ®Ó x¸c ®Þnh nghÜa vô tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt th«ng b¸o cho bªn nhËn quyÒn sö dông ®Êt thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh. Trong thêi h¹n kh«ng qu¸ n¨m ngµy lµm viÖc, kÓ tõ ngµy thùc hiÖn xong nghÜa vô tµi chÝnh, ng­êi nhËn quyÒn sö dông ®Êt nhËn giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt t¹i n¬i ®· nép hå s¬”. Tuú c¸ch thøc chuyÓn dÞch quyÒn së h÷u tõ bè mÑ sang «ng lµ ®Ó thõa kÕ hoÆc tÆng cho, khi ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt «ng cÇn ph¶i cã giÊy tê hîp ph¸p vÒ thõa kÕ hoÆc tÆng cho theo quy ®Þnh t¹i ®iÓm c kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003. §iÓm c kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh: “Hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®ang sö dông ®Êt æn ®Þnh, ®­îc Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn kh«ng cã tranh chÊp mµ cã mét trong c¸c lo¹i giÊy tê sau ®©y th× ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ kh«ng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt: c. GiÊy tê hîp ph¸p vÒ thõa kÕ, tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt hoÆc tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt; giÊy tê giao nhµ t×nh nghÜa g¾n liÒn víi ®Êt”. ------------------------------------------- (1) §iÒu 631 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (2) §iÒu 663 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (3) §iÒu 633 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "1. Thêi ®iÓm më thõa kÕ lµ thêi ®iÓm ng­êi cã tµi s¶n chÕt. Trong tr­êng hîp toµ ¸n tuyªn bè 1 ng­êi lµ ®· chÕt th× thêi ®iÓm më thõa kÕ lµ ngµy ®­îc x¸c ®Þnh t¹i kho¶n 2 ®iÒu 81 cña Bé luËt nµy. 2. §Þa ®iÓm më thõa kÕ lµ n¬i c­ tró cuèi cïng cña ng­êi ®Ó l¹i di s¶n; nÕu kh«ng x¸c ®Þnh ®­îc n¬i c­ tró cuèi cïng th× ®Þa ®iÓm më thõa kÕ lµ n¬i cã toµn bé hoÆc phÇn lín di s¶n". (4) §iÒu 668 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "Di chóc chung cña vî, chång cã hiÖu lùc tõ thêi ®iÓm ng­êi sau cïng chÕt hoÆc t¹i thêi ®iÓm vî, chång cïng chÕt". (5) §iÒu 467 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "1. TÆng cho bÊt ®éng s¶n ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n cã c«ng chøng, chøng thùc hoÆc ph¶i ®¨ng ký, nÕu theo quy ®Þnh bÊt ®éng s¶n ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u. 2. Hîp ®ång tÆng cho bÊt ®éng s¶n cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm ®¨ng ký; nÕu bÊt ®éng s¶n kh«ng ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u th× hîp ®ång tÆng cho cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm chuyÓn giao tµi s¶n". 96. Hå s¬ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt MÑ t«i cã mét thöa ®Êt kho¶ng mét mÉu. N¨m 2001 mÑ t«i mÊt ®i ®· lµm di chóc ®Ó l¹i m¶nh ®Êt nµy cho t«i vµ hiÖn t«i ®ang sö dông. T«i ph¶i lµm nh÷ng thñ tôc g× ®Ó ®­îc ®øng tªn m¶nh ®Êt ®ã? TrÇn M¹nh Hoµng Ph­êng Thæ Quan, quËn §èng §a, Hµ Néi Theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu 637 Bé luËt d©n sù n¨m 1995(1) th×: “QuyÒn sö dông ®Êt còng thuéc di s¶n thõa kÕ vµ ®­îc ®Ó l¹i thõa kÕ theo quy ®Þnh t¹i phÇn thø n¨m cña Bé luËt d©n sù”. V× d÷ kiÖn kh«ng nªu râ lµ ®Êt nµy do mÑ «ng thuª hay lµ cã nguån gèc do tæ tiªn ®Ó l¹i nªn cã hai tr­êng hîp x¶y ra: - NÕu diÖn tÝch ®Êt nªu trªn kh«ng ph¶i ®Êt thuª: C¨n cø kho¶n 5 §iÒu 113 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh vÒ quyÒn cña c¸ nh©n sö dông ®Êt kh«ng ph¶i lµ ®Êt thuª nh­ sau: “C¸ nh©n cã quyÒn ®Ó thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt cña m×nh theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt. Hé gia ®×nh ®­îc Nhµ n­íc giao ®Êt, nÕu trong hé cã thµnh viªn chÕt th× quyÒn sö dông ®Êt cña thµnh viªn ®ã ®­îc ®Ó thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt”. - NÕu diÖn tÝch ®Êt lµ ®Êt thuª th× c¨n cø ®iÓm b kho¶n 1 §iÒu 114 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 th× ng­êi sö dông ®Êt chØ cã quyÒn: “®Ó l¹i thõa kÕ tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh g¾n liÒn víi ®Êt thuª”. Trong tr­êng hîp kh«ng ph¶i lµ ®Êt thuª th× mÑ «ng chØ cã quyÒn ®Ó thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt cho «ng khi cã ®ñ bèn ®iÒu kiÖn theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 106 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 gåm: “a. Cã giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt; b. §Êt kh«ng cã tranh chÊp; c. QuyÒn sö dông ®Êt kh«ng bÞ kª biªn ®Ó ®¶m b¶o thi hµnh ¸n; d. Trong thêi h¹n sö dông ®Êt”. C¨n cø kho¶n 3 §iÒu 690 Bé luËt d©n sù n¨m 1995(2) quy ®Þnh: “QuyÒn sö dông ®Êt cña c¸ nh©n, hé gia ®×nh còng ®­îc x¸c lËp do ®­îc ng­êi kh¸c chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt phï hîp víi quy ®Þnh cña Bé luËt nµy vµ ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai”. Do ®ã «ng ®­îc ®øng tªn diÖn tÝch ®Êt cña mÑ «ng ®Ó l¹i theo di chóc nÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn mµ ph¸p luËt quy ®Þnh. Trong tr­êng hîp lµ ®Êt thuª mµ «ng lµ ng­êi ®ang sö dông ®Êt th× «ng ®­îc quyÒn tiÕp tôc thuª ®Êt vµ chØ ®­îc thõa kÕ ®èi víi tµi s¶n trªn ®Êt. C¨n cø ®iÓm c kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 th× di chóc còng lµ mét trong c¸c giÊy tê hîp lÖ vÒ ®Êt ë ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. Kho¶n 2 §iÒu 107 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh ng­êi nhËn thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt cã nghÜa vô: “ph¶i ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt vµ lµm ®Çy ®ñ thñ tôc khi thõa kÕ...”. C¨n cø kho¶n 1 §iÒu 129 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 «ng ph¶i thùc hiÖn tr×nh tù thñ tôc ®¨ng ký thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt nh­ sau: “ViÖc nép hå s¬ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: a. Hå s¬ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt nép t¹i v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt; tr­êng hîp hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông ®Êt t¹i n«ng th«n th× nép t¹i Uû ban nh©n d©n x· n¬i cã ®Êt ®Ó chuyÓn cho v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt; b. Hå s¬ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt gåm di chóc hoÆc biªn b¶n ph©n chia thõa kÕ hoÆc b¶n ¸n, quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt cña Toµ ¸n nh©n d©n ®· cã hiÖu lùc ph¸p luËt vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt; tr­êng hîp ng­êi ®­îc nhËn thõa kÕ lµ ng­êi duy nhÊt th× hå s¬ thõa kÕ gåm ®¬n ®Ò nghÞ vµ giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt”. Nh­ vËy, khi «ng hoµn tÊt c¸c thñ tôc trªn «ng sÏ ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®èi víi diÖn tÝch mµ mÑ «ng di chóc l¹i cho «ng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ---------------------------------------- (1) Bé luËt d©n sù n¨m 2005 ®· bá quy ®Þnh nµy. (2) Kho¶n 3 ®iÒu 688 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "QuyÒn sö dông ®Êt cña c¸ nh©n, ph¸p nh©n, hé gia ®×nh, chñ thÓ kh¸c còng ®­îc x¸c lËp do ®­îc ng­êi kh¸c chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt phï hîp víi quy ®Þnh cña Bé luËt nµy vµ ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai". 97. Di chóc lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt Cha t«i qua ®êi cßn mÑ t«i nay ®· giµ cã chia nhµ cho s¸u anh em, trong ®ã cã mét ng­êi kh«ng nhËn phÇn nhµ mµ ®ßi tiÒn. MÑ t«i ®· cho tiÒn nh­ng kh«ng lµm giÊy tê x¸c nhËn lµ ng­êi nµy ®· lÊy phÇn cña m×nh b»ng tiÒn. Nay ng­êi ®ã ®ßi chia nhµ, mµ nhµ ®· chia hÕt, cßn phÇn t«i lµm giÊy tê sau nªn bÞ ng­êi nµy tõ chèi ký giÊy ­ng thuËn. Hái mÑ t«i muèn lµm di chóc hîp lÖ ®Ó t«i hîp thøc ho¸ phÇn nhµ ®­îc chia cã ®­îc kh«ng? Ngoµi di chóc cßn cã c¸ch nµo ®Ó t«i ®­îc x¸c lËp quyÒn së h÷u ngay kh«ng? Ph¹m ThÞ Thu H­¬ng Hµng §iÕu, Hoµn KiÕm, Hµ Néi C¨n cø §iÒu 201 Bé luËt d©n sù(1) quy ®Þnh quyÒn ®Þnh ®o¹t cña chñ së h÷u nh­ sau: “Chñ së h÷u cã quyÒn tù m×nh b¸n, cho tÆng… ®Ó thõa kÕ hoÆc thùc hiÖn c¸c h×nh thøc ®Þnh ®o¹t kh¸c ®èi víi tµi s¶n cña m×nh”. C¨n nhµ lµ tµi s¶n cña mÑ bµ nªn mÑ bµ cã quyÒn ®Þnh ®o¹t b»ng c¸ch chia cho c¸c con, trong ®ã cã mét ng­êi con kh«ng lÊy nhµ th× ®· nhËn tiÒn. HiÖn nay, nh÷ng ng­êi con ®­îc chia ®· tiÕn hµnh ®¨ng ký së h÷u phÇn nhµ ®­îc chia cña m×nh. Cßn bµ ch­a lµm thñ tôc th× bÞ ng­êi con nµy tranh chÊp. VÊn ®Ò nµy gi¶i quyÕt nh­ sau: Do bµ ch­a lµm thñ tôc ®¨ng ký quyÒn së h÷u cña m×nh ®èi víi phÇn diÖn tÝch ®­îc chia nªn vÒ nguyªn t¾c ®©y vÉn lµ tµi s¶n cña mÑ bµ. V× mÑ bµ vÉn cßn sèng nªn vÉn cã quyÒn ®Þnh ®o¹t phÇn nhµ ®ã mµ kh«ng cÇn cã sù ®ång ý cña ng­êi con kia. ViÖc ®Þnh ®o¹t ®ã cã thÓ th«ng qua hai h×nh thøc: - B»ng di chóc: C¨n cø kho¶n 1 §iÒu 655 Bé luËt d©n sù(2) quy ®Þnh vÒ di chóc hîp ph¸p nh­ sau: “Di chóc ®­îc coi lµ hîp ph¸p ph¶i cã ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: a. Ng­êi lËp di chóc minh mÉn, s¸ng suèt trong khi lËp di chóc, kh«ng bÞ lõa dèi, ®e do¹ hoÆc c­ìng Ðp; b. Néi dung cña di chóc kh«ng tr¸i ph¸p luËt, ®¹o ®øc x· héi; h×nh thøc kh«ng tr¸i quy ®Þnh cña ph¸p luËt”. Nh­ vËy, nÕu mÑ bµ muèn lËp di chóc cho bµ diÖn tÝch nhµ cßn l¹i th× di chóc cña mÑ bµ ph¶i ®¸p øng ®ñ c¸c ®iÒu kiÖn nªu trªn. Tuy nhiªn theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 670 Bé luËt d©n sù(3) th× di chóc chØ cã hiÖu lùc tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ (lµ thêi ®iÓm ng­êi ®Ó l¹i di s¶n chÕt). Cã nghÜa lµ chØ vµo thêi ®iÓm mÑ bµ mÊt th× bµ míi cã quyÒn së h÷u ®èi víi phÇn nhµ ®ã. - B»ng h×nh thøc tÆng cho bÊt ®éng s¶n: Do hiÖn nay mÑ bµ vÉn cßn sèng nªn mÑ bµ cã thÓ lµm hîp ®ång tÆng cho bµ diÖn tÝch nhµ ®ã. C¨n cø kho¶n 2 §iÒu 463 Bé luËt d©n sù(4) th×: “Hîp ®ång tÆng cho bÊt ®éng s¶n cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm ®¨ng ký, nÕu bÊt ®éng s¶n kh«ng ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u th× hîp ®ång tÆng cho cã hiÖu lùc tõ thêi ®iÓm nhËn tµi s¶n”. Nh­ vËy, v× nhµ lµ tµi s¶n ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u nªn bµ ph¶i lµm thñ tôc ®¨ng ký t¹i c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. C¨n cø ®iÓm c kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 th× giÊy tê tÆng cho bÊt ®éng s¶n lµ mét trong c¸c giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn së h÷u nhµ ë vµ quyÒn sö dông ®Êt ë. §iÓm c kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003: “Hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®ang sö dông ®Êt æn ®Þnh, ®­îc Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn kh«ng cã tranh chÊp mµ cã mét trong c¸c lo¹i giÊy tê sau ®©y th× ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ kh«ng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt: c. GiÊy tê hîp ph¸p vÒ thõa kÕ, tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt hoÆc tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt...”. ------------------------------------------------------ (1) §iÒu 195 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "QuyÒn ®Þnh ®o¹t lµ chuyÓn giao quyÒn së h÷u tµi s¶n hoÆc tõ bá quyÒn së h÷u ®ã". (2) Kho¶n 1 ®iÒu 652 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (3) Kho¶n 1 ®iÒu 667 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (4) §iÒu 467 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "1. TÆng cho bÊt ®éng s¶n ph¶i ®­îc lËp thµnh v¨n b¶n cã c«ng chøng, chøng thùc hoÆc ph¶i ®¨ng ký, nÕu theo quy ®Þnh bÊt ®éng s¶n ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u. 2. Hîp ®ång tÆng cho bÊt ®éng s¶n cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm ®¨ng ký; nÕu bÊt ®éng s¶n kh«ng ph¶i ®¨ng ký quyÒn së h÷u th× hîp ®ång tÆng cho cã hiÖu lùc kÓ tõ thêi ®iÓm chuyÓn giao tµi s¶n". 98. Kh«ng cÇn ph¶i ®¨ng ký thõa kÕ cho vî ®èi víi diÖn tÝch ®Êt ®· chuyÓn nh­îng khi ng­êi chång ®ang cßn sèng §Çu n¨m 2003 t«i mua 40m2 trong m¶nh ®Êt cña «ng B ®· ®­îc cÊp sæ ®á ë x· T©n TriÒu, huyÖn Thanh Tr×. HiÖn t«i cã c¸c giÊy tê sau: b¶n sao c«ng chøng sæ ®á mang tªn «ng B, hîp ®ång chuyÓn nh­îng cã ch÷ ký cña vî chång «ng B vµ ng­êi lµm chøng cã x¸c nhËn cña UBND x· lµ kh«ng cã tranh chÊp. Nay t«i muèn xin cÊp sæ ®á phÇn diÖn tÝch ®ang sö dông nh­ng Phßng tµi nguyªn vµ M«i tr­êng huyÖn yªu cÇu vî «ng B ph¶i lµm thñ tôc thõa kÕ (v× «ng B chÕt ®ét ngét kh«ng ®Ó l¹i di chóc) th× ch÷ ký cña vî trong hîp ®ång chuyÓn nh­îng míi hîp ph¸p vµ t«i míi ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. Hái: Theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt t«i cã ®­îc t¸ch sæ ®á mµ kh«ng cÇn ph¶i ®îi thñ tôc thõa kÕ cho vî «ng B kh«ng? V¨n La Thanh Xu©n B¾c, quËn Thanh Xu©n, Hµ Néi Theo quy ®Þnh cña LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®ang sö dông ®Êt ®­îc C¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt nÕu cã 1 trong 6 lo¹i giÊy tê nªu t¹i kho¶n 1 ®iÒu 50 cña LuËt ®©t ®ai n¨m 2003. Kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh: “1. Hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®ang sö dông ®Êt æn ®Þnh, ®­îc Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn kh«ng cã tranh chÊp mµ cã mét trong c¸c lo¹i giÊy tê sau ®©y th× ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ kh«ng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt: a. Nh÷ng giÊy tê vÒ quyÒn sö dông ®Êt ®ai tr­íc ngµy 15/10/1993 do c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®Êt ®ai cña Nhµ n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ, ChÝnh phñ C¸ch m¹ng l©m thêi Céng hoµ miÒn Nam ViÖt Nam vµ Nhµ n­íc Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam; b. GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt t¹m thêi ®­îc c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cÊp hoÆc cã tªn trong sæ ®¨ng ký ruéng ®Êt, sæ ®Þa chÝnh; c. GiÊy tê hîp ph¸p vÒ thõa kÕ, tÆng cho quyÒn sö dông ®Êt hoÆc tµi s¶n g¾n liÒn víi ®Êt; giÊy tê giao nhµ t×nh nghÜa g¾n liÒn víi ®Êt; d. GiÊy tê chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt, mua b¸n nhµ ë g¾n liÒn víi ®Êt ë tr­íc ngµy 15/10/1993, nay ®­îc Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn lµ ®· sö dông tr­íc ngµy 15/10/1993; ®. GiÊy tê vÒ thanh lý, ho¸ gi¸ nhµ ë g¾n liÒn víi ®Êt ë theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; e. GiÊy tê do c¬ quan cã thÈm quyÒn thuéc chÕ ®é cò cÊp cho ng­êi sö dông ®Êt. V× «ng lµ ng­êi sö dông ®Êt chØ cã c¸c lo¹i giÊy tê: b¶n sao c«ng chøng giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cÊp cho «ng B, hîp ®ång chuyÓn nh­îng cã ch÷ ký cña vî chång «ng B vµ ng­êi lµm chøng, cã x¸c nhËn cña Uû ban nh©n d©n x· lµ kh«ng cã tranh chÊp. Nh÷ng lo¹i giÊy tê kh«ng thuéc quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 ®iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003. C¨n cø kho¶n 2 ®iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh nh­ sau: "Hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®ang sö dông ®Êt cã mét trong c¸c lo¹i giÊy tê quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 ®iÒu nµy mµ trªn giÊy tê ghi tªn ng­êi kh¸c, kÌm theo giÊy tê vÒ viÖc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt cã ch÷ ký cña c¸c bªn liªn quan nh­ng ®Õn tr­íc ngµy luËt nµy cã hiÖu lùc thi hµnh (tøc lµ tr­íc ngµy 01/7/2004) ch­a thùc hiÖn thñ tôc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nay ®­îc Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn lµ ®Êt kh«ng cã tranh chÊp th× ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt …". Tr­êng hîp cña «ng thuéc quy ®Þnh nªu trªn v×: ¤ng ®ang sö dông diÖn tÝch ®Êt ®­îc vî chång «ng B chuyÓn nh­îng; diÖn tÝch ®Êt nµy lµ 1 phÇn cña m¶nh ®Êt mµ «ng B ®· ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn vµ «ng cã 1 b¶n sao c«ng chøng giÊy chøng nhËn ®øng tªn «ng B (tøc lµ giÊy tê ®Êt ®øng tªn ng­êi kh¸c chø kh«ng ph¶i tªn «ng); cã hîp ®ång chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt cã ch÷ ký cña c¸c bªn (bªn chuyÓn nhuîng cã ch÷ ký cña vî chång «ng B); vµ v× hai bªn ch­a ®i lµm thñ tôc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 ®iÒu 31 LuËt ®Êt ®ai n¨m 1998 (theo quy ®Þnh nµy thñ tôc chuyÓn nh­îng quyÒn sö dông ®Êt ph¶i thùc hiÖn t¹i Uû ban nh©n d©n cÊp huyÖn) vµo thêi ®iÓm chuyÓn nh­îng. Nh­ vËy «ng kh«ng cÇn ph¶i ®îi vî «ng B lµm thñ tôc thõa kÕ n÷a v× ®· cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc xÐt cÊp giÊy chøng nhËn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ vî «ng B còng kh«ng cã tranh chÊp g× vÒ diÖn tÝch ®Êt chuyÓn nh­îng cho «ng. Trªn c¬ së c¸c giÊy tê nµy «ng cã thÓ lµm thñ thñ tôc xin cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu kho¶n 1 ®iÒu 123 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 nh­ sau: ¤ng cÇn nép hå s¬ xin cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt t¹i V¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt, ë n«ng th«n th× nép t¹i UBND x· ®Ó chuyÓn cho V¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt. Hå s¬ xin cÊp giÊy chøng nhËn QSD ®Êt gåm: §¬n xin cÊp giÊy chøng nhËn QSD ®Êt, giÊy tê vÒ quyÒn sö dông ®Êt quy ®Þnh t¹i c¸c kho¶n 2 ®iÒu 50 (nh­ liÖt kª nªu trªn) Kho¶n 1 ®iÒu 123 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 quy ®Þnh: "ViÖc nép hå s¬ xin cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: a. Ng­êi xin cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt nép hå s¬ t¹i v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt; tr­êng hîp hé gia ®×nh, c¸ nh©n t¹i n«ng th«n xin cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt th× nép hå s¬ t¹i Uû ban nh©n d©n x· n¬i cã ®Êt ®Ó chuyÓn cho v¨n phßng ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt; b. Hå s¬ xin cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt gåm ®¬n xin cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt, giÊy tê vÒ quyÒn sö dông ®Êt quy ®Þnh t¹i c¸c kho¶n 1,2 vµ 5 ®iÒu 50 cña luËt nµy (nÕu cã), v¨n b¶n uû quyÒn xin cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt (nÕu cã). 99. B¶n ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n còng lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. ¤ng bµ néi t«i ®­îc thõa h­ëng së h÷u tõ cô néi mét ng«i nhµ trªn m¶nh ®Êt cã diÖn tÝch 1,9 sµo B¾c Bé ë x· Ngò L·o, Thñy Nguyªn, H¶i Phßng. ¤ng bµ néi t«i sinh ®­îc n¨m ng­êi con vµ cïng ë trªn m¶nh ®Êt nµy. Ngoµi ng«i nhµ cò cña cô néi ®Ó l¹i, cßn cã 3 c¨n nhµ cÊp 4 cña b¸c thø hai (x©y n¨m 1975) vµ 2 chó (x©y n¨m 1990). Nh­ng diÖn tÝch ®Êt cßn l¹i vÉn nhiÒu. N¨m 1978 «ng néi mÊt kh«ng ®Ó l¹i di chóci. HiÖn nay diÖn tÝch nµy do bµ t«i ®øng tªn trong sæ ®Þa chÝnh. Bµ t«i vÉn ch­a chia m¶nh ®Êt nµy cho ai v× theo ý nguyÖn cña «ng lµ ®Ó thê cóng tæ tiªn. N¨m 2000 do lµm ¨n thua lç nªn b¸c t«i ®· bÝ mËt chuyÓn nh­îng c¨n nhµ cÊp bèn ®ang ë cho chñ nî vµ bá ®i n¬i kh¸c sinh sèng. Th¸ng 9/2003 bµ t«i lµm ®¬n ®Ò nghÞ Uû ban nh©n d©n x· cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®øng tªn bµ t«i th× ®­îc biÕt toµn bé diÖn tÝch nµy ®· ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn ®øng tªn b¸c cña t«i vµo n¨m 1995 do mét c¸n bé ®Þa chÝnh cña x· gióp ®ì. Do ®ã Uû ban ®· tõ chèi cÊp giÊy chøng nhËn cho bµ t«i. Hái: 1. Bµ néi cã thÓ thùc hiÖn ý nguyÖn cña «ng néi lµ ®Ó diÖn tÝch ®Êt cßn l¹i lµm n¬i thê cóng kh«ng ai ®­îc phÐp chuyÓn nh­îng hay kh«ng? 2. Bµ néi t«i ph¶i lµm g× ®Ó ®­îc ®øng tªn toµn bé m¶nh ®Êt nµy? §ç M¹nh C­êng Ng¸ch 1194/90, ®­êng L¸ng, §èng §a, Hµ Néi C¨n cø d÷ kiÖn «ng cung cÊp chóng t«i x¸c ®Þnh ng«i nhµ trªn diÖn tÝch ®Êt nªu trªn lµ tµi s¶n chung vî chång cña «ng bµ néi «ng theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 15 LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1959 (cã hiÖu lùc tõ ngµy 13/01/1960 ®Õn ngµy 03/01/1987): “Vî vµ chång ®Òu cã quyÒn së h÷u, h­ëng thô vµ sö dông ngang nhau ®èi víi tµi s¶n cã tr­íc vµ sau khi c­íi”. N¨m 1978 «ng néi cña «ng mÊt nªn theo quy ®Þnh cña §iÒu 16 LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1959 th× mét nöa khèi tµi s¶n nµy lµ cña bµ néi, cßn mét nöa lµ di s¶n thõa kÕ cña «ng néi. ¤ng néi cña «ng cã nguyÖn väng chØ dïng diÖn tÝch nµy ®Ó thê cóng tæ tiªn chø kh«ng ®­îc chuyÓn nh­îng (tuy vÉn cho phÐp c¸c con lµm nhµ trªn ®ã). Trªn diÖn tÝch ®Êt cña «ng bµ néi cã 3 c¨n nhµ cÊp 4 cña b¸c vµ 2 chó cña «ng ®­¬c «ng bµ néi cho phÐp x©y dùng ®Ó ë nªn lµ tµi s¶n cña b¸c vµ chó «ng, cßn ®Êt vÉn lµ cña «ng bµ. §iÒu 16 LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1959 quy ®Þnh: "Khi mét bªn chÕt tr­íc, nÕu tµi s¶n cña vî chång cÇn chia, th× chia nh­ quy ®Þnh ë ®iÒu 29. Vî chång ®Òu cã quyÒn thõa kÕ tµi s¶n cña nhau". §iÒu 29 LuËt h«n nh©n vµ gia ®×nh n¨m 1959 quy ®Þnh: "Khi ly h«n, viÖc chia tµi s¶n sÏ c¨n cø vµo sù ®ãng gãp vÒ c«ng søc cña mçi bªn, vµo t×nh h×nh vµ t×nh tr¹ng cô thÓ cña gia ®×nh. Lao ®éng trong gia ®×nh ®­îc kÓ nh­ lao ®éng s¶n xuÊt. Khi chia ph¶i b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi vî, cña con c¸i vµ lîi Ých cña viÖc s¶n xuÊt" C¨n cø kho¶n 2 ®iÒu 637 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 (1)th× quyÒn sö dông ®Êt "còng thuéc di s¶n thõa kÕ". Tuy nhiªn theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 673 Bé luËt d©n sù n¨m 1995 (2) vÒ ®iÒu kiÖn ®Ó di s¶n dïng vµo viÖc thê cóng nh­ sau: " Trong tr­êng hîp ng­êi lËp di chóc cã ®Ó l¹i 1 phÇn di s¶n dïng vµo viÖc thê cóng, th× phÇn di s¶n ®ã kh«ng ®­îc chia thõa kÕ vµ ®­îc giao cho 1 ng­êi ®· ®­îc chØ ®Þnh trong di chóc qu¶n lý ®Ó thùc hiÖn viÖc thê cóng". Cã nghÜa r»ng viÖc ®Ó di s¶n (lµ mét nöa quyÒn sö dông ®Êt trong khèi tµi s¶n chung víi bµ néi) dïng vµo viÖc thê cóng ph¶i ®­îc thÓ hiÖn trong di chóc cña ng­êi chÕt. V× «ng néi mÊt kh«ng ®Ó l¹i di chóc nªn kh«ng thuéc tr­êng hîp nªu trªn (tøc lµ kh«ng cã c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh toµn bé diÖn tÝch ®Êt nµy lµ di s¶n dïng vµo viÖc thê cóng). C¨n cø kho¶n 1 ®iÒu 684 Bé luËt d©n sù n¨m 1995(3) th× nh÷ng ng­êi thõa kÕ cã quyÒn häp mÆt ®Ó tho¶ thuËn vÒ viÖc ®Ó diÖn tÝch nµy dïng vµo viÖc thê cóng. Trong tr­êng hîp c¸c ®ång thõa kÕ kh«ng ®ång ý th× bµ cña «ng ch­a cã quyÒn quyÕt ®Þnh ®Ó diÖn tÝch ®Êt nµy (bao gåm c¶ di s¶n thõa kÕ cña «ng néi) ®Ó lµm n¬i thê cóng. C¨n cø ®iÒu 635 Bé luËt d©n sù quy ®Þnh n¨m 1995(4): " Mäi c¸ nh©n ®Òu b×nh ®¼ng vÒ quyÒn ...h­ëng di s¶n theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt" nªn mét trong c¸c thõa kÕ cã quyÒn yªu cÇu chia thõa kÕ ®èi víi phÇn di s¶n cña «ng néi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt tøc lµ "thõa kÕ theo hµng thõa kÕ" víi " ®iÒu kiÖn vµ tr×nh tù thõa kÕ do ph¸p luËt quy ®Þnh" (®iÒu 677 Bé luËt d©n sù n¨m 1995(5). C¨n cø ®iÓm a kho¶n 1 ®iÒu 679 Bé luËt d©n sù n¨m 1995(6) th× bµ néi cïng n¨m ng­êi con trai ®­îc x¸c ®Þnh lµ "ng­êi thõa kÕ thuéc hµng thõa kÕ thø nhÊt" vµ mçi ng­êi "®­îc h­ëng phÇn di s¶n b»ng nhau"(kho¶n 2 ®iÒu 679 Bé luËt d©n sù n¨m 1995(7)). Tuy nhiªn theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 648 Bé luËt d©n sù n¨m 1995(8) th× yªu cÇu chia thõa kÕ ph¶i ®­îc thùc hiÖn trong thêi h¹n 10 n¨m kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ. V× «ng bµ chØ cho phÐp b¸c vµ hai chó cña «ng x©y nhµ ë chø kh«ng cho quyÒn sö dông ®Êt do ®ã ®Êt vÉn cña «ng bµ nªn bµ lµ ng­êi ®øng tªn trong sæ ®Þa chÝnh cña x·. C¨n cø ®iÓm b kho¶n 1 §iÒu 50 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003: “Hé gia ®×nh, c¸ nh©n ®ang sö dông ®Êt æn ®Þnh, ®­îc Uû ban nh©n d©n x·, ph­êng, thÞ trÊn x¸c nhËn kh«ng cã tranh chÊp mµ cã mét trong c¸c lo¹i giÊy tê sau ®©y th× ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt vµ kh«ng ph¶i nép tiÒn sö dông ®Êt: b. GiÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt t¹m thêi ®­îc c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cÊp hoÆc cã tªn trong sæ ®¨ng ký ruéng ®Êt, sæ ®Þa chÝnh" Nh­ vËy chØ cã bµ néi «ng míi ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt ®èi víi diÖn tÝch ®Êt nµy. Nh­ng c¨n cø d÷ kiÖn «ng nªu th× b¸c «ng ®· bÝ mËt xin cÊp giÊy chøng nhËn ®èi víi diÖn tÝch nhµ ®Êt nµy vµo n¨m 1995 vµ kh«ng cho ai biÕt. ViÖc cÊp giÊy chøng nhËn cho b¸c «ng lµ kh«ng cã c¨n cø v× b¸c «ng kh«ng ph¶i lµ ng­êi sö dông ®Êt. C¨n cø ®iÒu 138 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 th× bµ cña «ng cÇn cã ®¬n khiÕu n¹i göi Uû ban nh©n d©n cÊp cã thÈm quyÒn (cÊp quËn/huyÖn) ®Ò nghÞ kiÓm tra l¹i hå s¬ xin cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cña b¸c «ng. NÕu trong hå s¬ kh«ng cã mét trong c¸c giÊy tê vÒ thõa kÕ, tÆng cho ®èi víi diÖn tÝch ®Êt nµy th× viÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho b¸c «ng lµ kh«ng ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. V× diÖn tÝch ®Êt ®· ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn nªn thuéc thÈm quyÒn cña Toµ ¸n theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 136 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003. Do ®ã bµ néi cña «ng cÇn göi ®¬n ®Õn Toµ ¸n nh©n d©n ®Ò nghÞ ®­îc b¶o vÖ quyÒn lîi. Sau khi cã b¶n ¸n cña Toµ ¸n, bµ néi cña «ng cã quyÒn yªu cÇu Uû ban nh©n d©n huyÖn cÊp giÊy chøng nhËn theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 5 §iÒu 49 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003 vÒ c¸c tr­êng hîp ®­îc nhµ n­íc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt lµ: “Ng­êi ®­îc sö dông ®Êt theo b¶n ¸n hoÆc theo quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n nh©n d©n”. Kho¶n 5 §iÒu 49 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003: “Nhµ n­íc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho nh÷ng tr­êng hîp sau ®©y: 5. Ng­êi ®­îc sö dông ®Êt theo b¶n ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh cña Toµ ¸n nh©n d©n, quyÕt ®Þnh thi hµnh ¸n cña c¬ quan thi hµnh ¸n hoÆc quyÕt ®Þnh gi¶i quyÕt tranh chÊp ®Êt ®ai cña c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ®· ®­îc thi hµnh”. ------------------------------------------------ (1)Bé luËt d©n sù n¨m 2005 kh«ng quy ®Þnh vÊn ®Ò nµy mµ quyÒn ®Ó thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt ®­îc quy ®Þnh t¹i kho¶n 5 ®iÒu 113 LuËt ®Êt ®ai n¨m 2003: "C¸ nh©n cã quyÒn ®Ó thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt cña m×nh theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt. Hä gia ®×nh ®­îc Nhµ n­íc giao ®Êt, nÕu trong hé cã thµnh viªn chÕt th× quyÒn sö dông ®Êt cña thµnh viªn ®ã ®­îc ®Ó thõa kÕ theo di chóc hoÆc theo ph¸p luËt" (2) Kho¶n 1 ®iÒu 670 Bé luËt d©n sù n¨m 2005. (3) Kho¶n 1 ®iÒu 681Bé luËt d©n sù n¨m 2005 (4) §iÒu 642 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 (5) §iÒu 674 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 (6), (7) §iÒu 676 Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "1. Nh÷ng ng­êi thõa kÕ theo ph¸p luËt ®­îc quy ®Þnh theo thø tù sau ®©y: a. Hµng thõa kÕ thø nhÊt gåm: vî, chång, cha ®Î, mÑ ®Î, cha nu«i, mÑ nu«i, con ®Î, con nu«i cña ng­êi chÕt; b. Hµng thõa kÕ thø hai gåm: «ng néi, bµ néi, «ng ngo¹i, bµ ngo¹i, anh ruét, chÞ ruét, em ruét cña ng­êi chÕt; ch¸u ruét cña ng­êi chÕt mµ ng­êi chÕt lµ «ng néi, bµ néi, «ng ngo¹i, bµ ngo¹i; c. Hµng thõa kÕ thø ba gåm: cô néi, cô ngo¹i cña ng­êi chÕt; b¸c ruét, chó ruét, cËu ruét, c« ruét, d× ruét cña ng­êi chÕt; ch¸u ruét cña ng­êi chÕt mµ ng­êi chÕt lµ b¸c ruét, chó ruét, cËu ruét, c« ruét, d× ruét, ch¾t ruét cña ng­êi chÕt mµ ng­êi chÕt lµ cô néi, cô ngo¹i. 2. Nh÷ng ng­êi thõa kÕ cïng hµng ®­îc h­ëng phÇn di s¶n b»ng nhau. 3. Nh÷ng ng­êi ë hµng thõa kÕ sau chØ ®­îc h­ëng thõa kÕ, nÕu kh«ng cßn ai ë hµng thõa kÕ tr­íc do ®· chÕt, kh«ng cã quyÒn h­ëng di s¶n, bÞ truÊt quyÒn h­ëng di s¶n hoÆc tõ chèi nhËn di s¶n". (8) §iÒu 645Bé luËt d©n sù n¨m 2005 quy ®Þnh: "Thêi hiÖu khëi kiÖn ®Ó ng­êi thõa kÕ yªu cÇu chia di s¶n, x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ cña m×nh hoÆc b¸c bá quyÒn thõa kÕ cña ng­êi kh¸c lµ m­êi n¨m, kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ. Thêi hiÖu khëi kiÖn ®Ó yªu cÇu ng­êi thõa kÕ thùc hiÖn nghÜa vô vÒ tµi s¶n cña ng­êi chÕt ®Ó l¹i lµ ba n¨m, kÓ tõ thêi ®iÓm më thõa kÕ". môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu Th«ng tin t¸c gi¶ PhÇn thø nhÊt Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ ph¸p luËt thõa kÕ cña ViÖt Nam 1. QuyÒn thõa kÕ 2. Di s¶n thõa kÕ 3. Thêi ®iÓm më thõa kÕ vµ thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ thõa kÕ 4. Thõa kÕ theo di chóc vµ thõa kÕ theo ph¸p luËt 5. Thanh to¸n vµ ph©n chia di s¶n PhÇn thø hai 99 t×nh huèng vµ t­ vÊn ph¸p luËt vÒ thõa kÕ nhµ vµ quyÒn sö dông ®Êt A. QuyÒn thõa kÕ 1. §iÒu kiÖn vµ thñ tôc ®Ó ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi ®­îc h­ëng thõa kÕ lµ bÊt ®éng s¶n t¹i ViÖt Nam. 2. Ng­êi con ®· ®­îc bè mÑ cho quyÒn sö dông ®Êt th× cã quyÒn ®ßi chia thõa kÕ n÷a kh«ng? 3. QuyÒn cña ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi ®èi víi tµi s¶n thõa kÕ nhµ t¹i ViÖt Nam 4. Vî hai kh«ng ®¨ng ký kÕt h«n cã ®­îc h­ëng di s¶n thõa kÕ cña chång kh«ng? 5. QuyÒn thõa kÕ nhµ ®Êt cña vî hai vµ con d©u 6. QuyÒn tõ chèi nhËn di s¶n cña ng­êi thõa kÕ 7. QuyÒn thõa kÕ cña ng­êi con mµ ®· sèng trong ng«i nhµ cña bè mÑ 8. QuyÒn tõ chèi nhËn di s¶n thõa kÕ cña ng­êi ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi 9. Ng­êi vî hai kh«ng ®¨ng ký kÕt h«n (sau khi vî c¶ mÊt) cã ®­îc thõa kÕ di s¶n cña chång kh«ng? 10. Con riªng cña vî hai cã quyÒn thõa kÕ ®èi víi tµi s¶n cña bè t«i ®· cho t«i kh«ng? 11. QuyÒn cña ng­êi thõa kÕ kh«ng phô thuéc vµo di chóc 12. QuyÒn yªu cÇu chia thõa kÕ cña ng­êi vî sau khi chång mÊt 13. Vî vÉn ®­îc thõa kÕ cña chång khi ®ang xin ly h«n 14. Ch¸u kh«ng cã quyÒn h­ëng thõa kÕ ®èi víi di s¶n thõa kÕ cña b¸c. 15. Ng­êi bÞ tuyªn bè lµ mÊt tÝch còng cã quyÒn h­ëng di s¶n thõa kÕ 16.QuyÒn tõ chèi nhËn di s¶n 17. Con riªng cña vî kÕ kh«ng ®­îc h­ëng thõa kÕ cña bè d­îng 18. Ch¸ô kh«ng cã quyÒn ®èi víi di s¶n thõa kÕ cña «ng mµ ®· ph©n chia cho b¸c theo tho¶ thuËn cña c¸c ®ång thõa kÕ. B. Di s¶n thõa kÕ 19. Nhµ thuª thuéc së h÷u Nhµ n­íc kh«ng ph¶i lµ di s¶n thõa kÕ 20.QuyÒn sö dông ®Êt ®· chuyÓn ®æi kh«ng cßn lµ di s¶n thõa kÕ 21. Tµi s¶n ®· tÆng cho kh«ng cßn lµ di s¶n thõa kÕ 22. Tµi s¶n chung vî chång kh«ng ph¶i lµ di s¶n thõa kÕ cña bè mÑ 23. X¸c ®Þnh di s¶n thõa kÕ 24. §ßi l¹i di s¶n lµ quyÒn sö dông ®Êt ®ang do ng­êi kh¸c chiÕm gi÷ tr¸i ph¸p luËt 25. §iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh quyÒn sö dông ®Êt lµ di s¶n thõa kÕ 26. C¨n cø x¸c ®Þnh quyÒn sö dông ®Êt lµ di s¶n 27. Nhµ ë g¾n liÒn víi quyÒn sö dông ®Êt cña «ng bµ ®Ó l¹i lµ di s¶n 28. X¸c ®Þnh di s¶n thõa kÕ cña bè trong khèi tµi s¶n chung víi con 29. §iÒu kiÖn ®­îc ®Ó thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt 30. DiÖn tÝch nhµ thuª cña Nhµ n­íc kh«ng ph¶i lµ di s¶n thõa kÕ 31. §Êt nghÜa trang gia ®×nh còng lµ di s¶n thõa kÕ 32. DiÖn tÝch nhµ thuª cña Nhµ n­íc kh«ng ph¶i lµ di s¶n thõa kÕ theo di chóc 33. §Êt lµ nhµ thê hä kh«ng ®­îc chia thõa kÕ 34. QuyÒn së h÷u tµi s¶n ®­îc x¸c lËp theo b¶n ¸n cña Toµ ¸n vÒ chia thõa kÕ 35. §Êt ®· ®­îc Nhµ n­íc giao cho ng­êi kh¸c sö dông kh«ng cßn lµ di s¶n thõa kÕ 36. PhÇn tµi s¶n chung cña bè trong khèi tµi s¶n chung víi vî hai còng lµ di s¶n thõa kÕ 37. §iÒu kiÖn ®Ó x¸c ®Þnh quyÒn sö dông ®Êt lµ di s¶n thõa kÕ 38. QuyÒn sö dông ®Êt ao còng lµ di s¶n thõa kÕ 39. QuyÒn yªu cÇu Toµ ¸n x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ ®èi víi di s¶n lµ quyÒn sö dông ®Êt 40. Di s¶n thõa kÕ cña bè mÑ trong tr­êng hîp nhµ cña bè mÑ bÞ Nhµ n­íc thu håi vµ ®­îc ®Òn bï thiÖt h¹i b»ng tiªu chuÈn mua mét nhµ kh¸c tr¶ dÇn trong m­êi n¨m. C. Thêi ®iÓm më thõa kÕ vµ thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ thõa kÕ 41.Thêi hiÖu khëi kiÖn chia thõa kÕ ®· hÕt nh­ng cã quyÒn yªu cÇu chia tµi s¶n cã nguån gèc tõ thõa kÕ 42. Thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ ®èi víi di s¶n lµ quyÒn sö dông ®Êt 43. Thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ lµ nhµ g¾n liÒn víi quyÒn sö dông ®Êt 44. Nh÷ng tr­êng hîp kh«ng ¸p dông thêi hiÖu vÒ quyÒn thõa kÕ 45. QuyÒn yªu cÇu chia tµi s¶n chung cã nguån gèc lµ di s¶n thõa kÕ 46. Kh«ng cßn thêi hiÖu yªu cÇu chia thõa kÕ phÇn di s¶n thõa kÕ cña bµ néi nh­ng cßn thêi hiÖu yªu cÇu chia thõa kÕ phÇn di s¶n cña «ng néi 47. §iÒu kiÖn kh«ng ¸p dông thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ 48. Kh«ng cßn quyÒn thõa kÕ khi hÕt thêi hiÖu khëi kiÖn 49. Kh«ng ¸p dông thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ 50. Kh«ng ¸p dông thêi hiÖu vÒ quyÒn thõa kÕ ®èi víi viÖc chia tµi s¶n thuéc së h÷u chung cã nguån gèc thõa kÕ 51. Thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ 52. Thêi hiÖu yªu cÇu x¸c nhËn quyÒn thõa kÕ 53. Thêi hiÖu khëi kiÖn yªu cÇu chia thõa kÕ 54. Thêi hiÖu khëi kiÖn yªu cÇu Toµ ¸n gi¶i quyÕt tranh chÊp vÒ tµi s¶n thõa kÕ 55. §ßi l¹i quyÒn sö dông ®Êt lµ di s¶n thõa kÕ 56. QuyÒn ®ßi tµi s¶n thuéc së h÷u chung cã nguån gèc lµ di s¶n thõa kÕ 57. §iÒu kiÖn ®Ó yªu cÇu Toµ ¸n chia di s¶n thõa kÕ khi kh«ng cßn thêi hiÖu 58. Chia tµi s¶n chung cã nguån gèc tõ thõa kÕ 59. Thêi hiÖu khëi kiÖn vÒ quyÒn thõa kÕ 60. §iÒu kiÖn kh«ng ¸p dông quy ®Þnh ph¸p luËt thêi hiÖu vÒ quyÒn thõa kÕ 61. Thêi hiÖu khëi kiÖn yªu cÇu chia thõa kÕ 62. Thêi hiÖu khëi kiÖn yªu cÇu chia thõa kÕ D. Thõa kÕ theo di chóc vµ thõa kÕ theo ph¸p luËt I. Thõa kÕ theo di chóc 63. Di chóc hîp ph¸p 64. Di chóc kh«ng hîp ph¸p v× ®Þnh ®o¹t qu¸ kû phÇn 65. Di chóc chØ cã hiÖu lùc khi ng­êi ®Ó l¹i tµi s¶n mÊt 66. Khi ng­êi qu¶n lý di s¶n thê cóng kh«ng thùc hiÖn ®óng di chóc 67. Di chóc cã ®iÒu kiÖn 68. Chia thõa kÕ theo di chóc 69. Di chóc hîp ph¸p 70. HiÖu lùc cña di chóc khi ng­êi thõa kÕ theo di chóc chÕt tr­íc ng­êi lËp di chóc 71. HiÖu lùc ph¸p luËt cña di chóc chung cña vî chång 72. HiÖu lùc cña di chóc chung vî chång khi cã mét ng­êi chÕt tr­íc 73. §iÒu kiÖn thay ®æi ng­êi qu¶n lý di s¶n thê cóng theo di chóc 74. Ng­êi lËp di chóc chØ ®­îc ®Þnh ®o¹t phÇn tµi s¶n thuéc së h÷u cña m×nh II. Thõa kÕ theo ph¸p luËt 75.§iÒu kiÖn ®Ó con riªng cña vî ®­îc h­ëng thõa kÕ cña bè d­îng 76. Con d©u cã ®­îc thõa kÕ cña bè mÑ chång kh«ng? 77. Chia thõa kÕ theo ph¸p luËt 78. X¸c ®Þnh hµng thõa kÕ theo ph¸p luËt 79. Thõa kÕ thÕ vÞ 80. Con rÓ cã quyÒn vÒ thõa kÕ di s¶n cña bè mÑ vî kh«ng? 81. MÑ kh«ng cã quyÒn ®Þnh ®o¹t mét m×nh khèi tµi s¶n chung trong ®ã cã di s¶n thõa kÕ cña bè 82. QuyÒn ®ßi nhµ cho thuª cña nh÷ng ng­êi thõa kÕ 83. §¹i diÖn cho ng­êi thõa kÕ trong quan hÖ víi bªn thø ba liªn quan ®Õn di s¶n thõa kÕ 84. Thõa kÕ thÕ vÞ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt E. Thanh to¸n vµ ph©n chia di s¶n 85. Ph©n chia di s¶n thõa kÕ theo ph¸p luËt 86. Biªn b¶n ph©n chia di s¶n cña c¸c ®ång thõa kÕ còng lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt 87. Ph©n chia di s¶n thõa kÕ 88. Thùc hiÖn nghÜa vô tµi s¶n do ng­êi chÕt ®Ó l¹i 89. Biªn b¶n tho¶ thuËn ph©n chia di s¶n cña c¸c ®ång thõa kÕ 90. NghÜa vô cña ng­êi qu¶n lý di s¶n theo tho¶ thuËn F. §¨ng ký thõa kÕ, cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho ng­êi thõa kÕ 91. NghÜa vô ®¨ng ký thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt 92. B¶n ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n còng lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt 93. Biªn b¶n tho¶ thuËn cña c¸c ®ång thõa thõa kÕ còng ®­îc coi lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®¨ng ký quyÒn sö dông ®Êt 94. Cã tªn trong b¶n ®å ®Þa chÝnh ®èi víi ®Êt thõa kÕ còng lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt 95. Tr×nh tù thñ tôc ®¨ng ký thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt 96. Hå s¬ thõa kÕ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt 97. Di chóc lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt 98. Kh«ng cÇn ph¶i ®¨ng ký cho vî ®èi víi diÖn tÝch ®Êt ®· chuyÓn nh­îng khi ng­êi chång ®ang cßn sèng 99. B¶n ¸n cã hiÖu lùc ph¸p luËt cña Toµ ¸n còng lµ giÊy tê hîp lÖ ®Ó ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt