Làm quen với photoshop sử dụng máy tính và quản lý các tập tin

ñoåi giôø heä thoáng 2 laàn trong 1 naêm theo heä thoáng Daylight Savings Time vaø sau ñoù laïi töï ñoäng ñieàu chænh giôø laïi nhö cuõû. Haõy nhaáp vaøo theû Time Zone ñeå kieåm tra thoâng soá hieän taïi. Sau ñoù, choïn muùi giôø thích hôïp töø danh saùch. Haõy chaéc chaén raèng ñaõ gôõ boû löïa choïn Daylight Savings neáu khoâng muoán heä thoáng töï ñoäng ñieàu chænh laïi thôøi gian. Điều chỉnh âm lượng Haàu heát caùc heä thoáng ngaøy nay ñeàu ñöôïc trang bò caùc thieát bò aâm thanh vaø loa. Coù theå caàn phaûi ñieàu chænh laïi thoâng soá aâm löôïng maëc ñònh. Muoán vaäy, nhaáp vaøo Sounds, vaø sau ñoù laø Audio Devices trong cöûa soå Control Panel. Sau ñoù, nhaáp ñeå ñieàu chænh aâm löôïng trong cöûa soå tieáp theo. Cuõng coù theå nhaáp ñuùp vaøo bieåu töôïng System Volume treân thanh taùc vuï. Caû hai caùch ñeàu môû ra hoäp hoäi thoaïi Audio Devices Properties nhö hình 3.7. Ñieàu chænh thanh tröôït vaø sau ñoù ñoùng hoäp thoaïi naøy. Hình 3.7 Ñieàu chænh caùc thoâng soá veà aâm thanh Trang: 9 Neáu khoâng coù bieåu töôïng Volume Control treân thanh taùc vuï, coù theå cho hieån thò noù. Môû hoäp thoaïi Sounds and Audio Devices Properties, choïn theû Volume, sau ñoù choïn muïc Place Volume Icon treân thanh taùc vuï. Thay ñoåi caùch hieån thò. Caùc löïa choïn veà hieån thò quyeát ñònh maøu saéc vaø kích côõ cuûa moãi thaønh phaàn treân maøn hình. Coù theå ñieàu chænh, nhöng neân bieát raèng haàu heát caùc phaàn meàm öùng duïng ñeàu chòu taùc ñoäng cuûa söï thay ñoåi naøy. Coù 3 loïai löïa choïn hieån thò neân bieát: • Maøu saéc: quyeát ñònh soá löôïng maøu. • Ñoä phaân giaûi: quyeàt ñònh kích côõ caùc phaàn töû • Trình baûo veä maøn hình: hieån thò moät taám aûnh hay moät aûnh ñoäng khi maùy tính khoâng laøm vieäc. Trong cöûa soå Control Panel, nhaáp vaøo Appearance vaø Themes vaø sau ñoù laø Screen Resolution ñeå môû ra hoäp thoaïi Display Properties. Nhaáp vaøo theû Settings (neáu caàn) ñeå hieäu chænh maøu saéc vaø ñoä phaân giaûi. Cuõng coù theå söû duïng ñieàu khieån Color Quality ñeå choïn soá löôïng maøu saéc seõ ñöôïc hieån thò treân maøn hình. Trang: 10 Trang: 11 Thoâng soá thöù hai trong theû naøy laø ñoä phaân giaûi maøn hình. Ñieàu chænh thanh tröôït ñeå giaûm hay taêng soá löôïng ñieåm aûnh ñöôïc hieån thò. Caøng nhieàu ñieåm aûnh caøng nhieàu thoâng tin coù theå hieån thò treân maønh hình (vaø dó nhieân, moïi thöù cuõng hieån thò nhoû hôn). Thoâng soá veà hieån thò cuoái cuøng laø trình baûo veä maøn hình. Ñoù laø moät taäp tin hieån thò caùc phaàn töû di ñoäng khi maùøy tính “nghæ ngôi” trong moät khoaûng thôøi gian ñònh tröôùc. Caùc theá heä maøn hình môùi thì khoâng bò aûnh höôûng gì, nhöng caùc maøn hình ñôøi cuõû coù theå bò ‘seïo’ neáu chuùng hieån thò cuøng moät noäi dung trong thôøi gian daøi. Vì lyù do naøy, moät soá ngöôøi ñaõ söû duïng trình baûo veä maøn hình ñeå coù theå luoân thay ñoåi noäi dung hieån thò Heä ñieàu haønh thöôøng coù theå söû duïng ñöôïc moät soá trình baûo veä maøn hình, nhöng ta chæ caàn mua moät hay download töø Internet (khoâng phaûi moïi taäp tin ñeàu mieãn phí, haõy ñoïc kyõ höôùng daãn tröôùc khi download) Ñeå hieäu chænh moät trình baûo veä maøn hình, nhaáp vaøo theû Screen Saver vaø choïn moät taäp tin töø danh saùch caùc Screen Saver nhö hình 3.8. Choïn nuùt Preview ñeå xem trước. Moät soá trình baûo veä cho pheùp ta thay ñoåi caùc thoâng soá baèng caùch nhaáp vaøo nuùt Settings vaø laøm theo höôùng daãn. Söû duïng ñieàu khieån Wait ñeå ñieàu chænh thôøi gian chôø cuûa maùy tính tröôùc khi kích hoaït trình baûo veä. Maëc ñònh laø 10 phuùt. Cuõng coù theå söû duïng nuùt Power ñeå taét maøn hình hoaøn toaøn sau moät khoaûng thôøi gian thay vì cho hieån thò hoïat hình. Hình 3.8. Choïn 1 trình baûo veä maøn hình töø nhöõng taäp tin coù saün Tuøy choïn ngoân ngöõ Caøi ñaët, thay ñoåi ngoân ngöõ baøn phím Ñeå thieát laäp ngoân ngöõ maëc ñònh cho maùy tính, ta phaûi caøi ñaët: 1. Trong Control Panel, nhaáp choïn Date, Time, Language, and Regional Options. 2. Nhaáp choïn Add Other Languages 3. Treân theû Languages, choïn nuùt Details. Ngoân ngöõ maëc ñònh coù theå laø tieáng Anh 4. Nhaáp choïn nuùt Add trong phaàn Installed Services ñeå hieån thò hoäp thoaïi Add Input Language. 5. Môû danh saùch Input Languages vaø choïn ngoân ngöõ muoán caøi ñaët. Hình 3.9 cho thaáy tieáng Nga ñaõ ñöôïc caøi ñaët. Chuù yù raèng caùch boá trí cuûa phím seõ caäp nhaät theo. Hình 3.9. Heä ñieàu haønh hoã trôï moät soá ngoân ngöõ. Trang: 12 6. Nhaáp choïn OK ñeå trôû veà hoäp thoaïi tröôùc ñoù, ôû ñoù baây giôø seõ coù 2 ngoân ngöõ ñaõ ñöôïc hieån thò trong danh saùch Services Installed, nhö trong hình 3.10. Hình 3.10. Caøi ñaët moät ngoân ngöõ thöù hai 7. Môû danh saùch Default Input Language (ôû phía treân) vaø ta seõ thaáy tieáng Nga baây giôø ñöôïc lieät keâ nhö moät ngoân ngöõ maëc ñònh ñaõ saün saøng ñeå laøm vieäc. Tieáp tuïc vaø choïn tieáng Nga töø danh saùch (Ta seõ nhanh choùng chuyeån laïi veà tieáng Anh sau naøy) 8. Nhaáp vaøo Ok hai laàn. Döôøng nhö khoâng coù gì thay ñoåi, moïi thöù vaãn laø tieáng Anh. Kieåm tra laïi thanh ngoân ngöõ treân thanh taùc vuï, noù seõ töông töï nhö trong Hình 3.11. Trang: 13 Hình 3.11. Heä ñieàu haønh hoã trôï moät soá ngoân ngöõ. Thanh ngoân ngöõ sau ñoù seõ hieån thò RU (cho tieáng Nga) nhö laø ngoân ngöõ maëc ñònh. Neáu ta mong chôø heä thoáng töï ñoäng chuyeån ñoåi caùc töø tieáng Anh sang tieáng Nga thì ta seõ thaát voïng. Taát caû nhöõng gì vöøa laøm chæ ñeå caøi ñaët laïi baøn phím, vì vaäy maùy seõ khoâng töï ñoäng hieån thò heát moïi thöù baèng tieáng Nga (Neáu khôûi ñoäng laïi maùy tính, haõy nhôù chuyeån veà tieáng Anh tröôùc ñoù.) Coù leõ ta khoâng muoán thay ñoåi ngoân ngöõ maëc ñònh maø chæ muoán giao tieáp theâm baèng caùc ngoân ngöõ khaùc ngoaøi ngoân ngöõ maëc ñònh. Trong tröôøng hôïp naøy, coù theå theâm vaøo tuøy thích moät soá ngoân ngöõ maø ta caàn. Moät ngoân ngöõ ñaàu vaøo laø ngoân ngöõ söû duïng ñeå nhaäp vaên baûn baát cöù luùc naøo. Ñieàu ñoù coù nghóa laø coù theå ñang nhaäp vaên baûn baèng tieáng Anh, sau ñoù chuyeån sang tieáng Nga, tieáng Phaùp, tieáng Taây ban nha hay baát kyø ngoân ngöõ naøo ñöôïc hoã trôï. Haõy laëp laïi töø böôùc 1 ñeán 6 trong baøi taäp tröôùc. Ñieåm chuù yù duy nhaát laø khoâng thay ñoåi ngoân ngöõ maëc ñònh trong danh saùch Input Default Language. Theâm vaøo caùc ngoân ngöõ ñaàu vaøo seõ laøm hieån thò thanh ngoân ngöõ ñaõ thaáy tröôùc ñaây vaø baây giôø töï do chuyeån ñoåi giöõa caùc ngoân ngöõ. Tuy nhieân, heä ñieàu haønh seõ khoâng thay ñoåi ngoân ngöõ maëc ñònh. Ñeå söû duïng moät ngoân ngöõ ñaàu vaøo, môû moät taøi lieäu troáng söû duïng Notepad hay Wordpad vaø baét ñaàu nhaäp vaên baûn vaøo. Sau ñoù, söû duïng thanh ngoân ngöõ ñeå choïn löïa tieáng Nga hay moät ngoân ngöõ khaùc ñöôïc lieät keâ. Baát kyø vaên baûn naøo nhaäp vaøo cuõng caàn phaûi töôûng töôïng laø ñang söû duïng baøn phím cuûa ngoân ngöõ ñoù. Haàu heát caùc ngoân ngöõ maëc ñònh ñeàu ñöôïc caøi ñaët töï ñoäng. Tuy nhieân, ñeå nhaäp hay hieån thò vaên baûn baèng baát kyø ngoân ngöõ Ñoâng AÙ hay moät ngoân ngöõ Töø-Phaûi-Sang- Traùi naøo, ta caàn phaûi caøi ñaët thuû coâng töø ñóa CD Rom heä thoáng. Chuaån bò Ñóa löu tröõ Ñònh daïng ñóa thaùo laép ñöôïc: ñóa meàm, ñóa Zip Trong chöông 2 ta ñaõ ñöôïc hoïc qua veà caùc phöông tieän löu tröõ thaùo laép ñöôïc. Tröôùc khi söû duïng moät ñóa meàm hay ñóa Zip, phaûi ñònh daïng noù. Trong ngöõ caûnh naøy, ñònh daïng coù nghóa laø chuaån bò ñóa ñeå löu tröõ döõ lieäu ñieän töû. Coù theå mua ñóa ñaõ ñöôïc ñònh daïng saün. Tuy nhieân, ñoâi khi cuõng caàn ñònh daïng ñóa ñeå xoùa döõ lieäu cuõû. Trang: 14 Vieäc ñònh daïng seõ xoùa toaøn boä döõ lieäu coù saün treân ñóa, vì vaäy haõy heát söùc caån thaän. Theâm vaøo ñoù, ñöøng bao giôø ñònh daïng laïi oå ñóa cöùng, taát caû döõ lieäu, phaàn meàm öùng duïng vaø ngay caû heä ñieàu haønh cuõng seõ bò xoùa. Vaø cuoái cuøng laø khoâng theå söû duïng maùy nöõa. Ñeå ñònh daïng moät ñóa meàm, haõy laøm theo nhöõng böôùc sau: 1. Cho ñóa vaøo oå ñóa 2. Môû My Computer vaø choïn oå ñóa A trong Devices, phaàn Removable Storage 3. Choïn Format töø thöïc ñôn File 4. Windows seõ hieån thò hoäp thoaïi nhö baûng 3.12. Thoâng thöôøng chæ caàn choïn Start. Ñoâi khi, coù theà choïn Quick Format ñeå tieát kieäm thôøi gian. Choïn löïa naøy seõ xoùa caùc taäp tin maø khoâng kieåm tra caùc sector loãi treân ñóa. Söû duïng tuøy choïn naøy chæ khi ñóa ñaõ ñöôïc ñònh daïng roài vaø chaéc chaén laø ñóa khoâng bò loãi. Hình 3.12. Thoâng thöôøng ta neân choïn daïng theo maëc ñònh. Ñònh daïng moät ñóa Zip veà cô baûn laø töông töï. Laëp laïi töø böôùc 1 ñeán 3 trong baøi taäp tröôùc. Laàn naøy, haõy choïn oå ñóa Zip trong cöûa soå My Computer. Khi hieån thò hoäp thoaïi nhö hình 3.13, choïn Format. Söû duïng tuøy choïn Long Format chæ khi ñóa Zip bò loãi. Haõy ghi nhôù, cuõng nhö ñóa meàm, taát caû noäi dung beân trong ñóa Zip seõ bò xoùa khi ñònh daïng. Hình 3.13. Neáu khoâng coù moät lyù do naøo khaùc, haõy söû duïng tuøy choïn format maëc ñònh. Trang: 15 Laøm vieäc vôùi phaàn meàm Caøi ñaët, gôõ boû moät phaàn meàm öùng duïng. Thoâng thöôøng, heä thoáng coù moät vaøi phaàm meàm öùng duïng ñaõ ñöôïc caøi saün. Tuy nhieân, chaéc chaén seõ caàn nhieàu hôn theà. Vì vaäy, caàn bieát caùch caøi ñaët chuùng. Vieäc caøi ñaët phaàn meàm ngaøy caøøùng trôû neân ñôn giaûn. Haõy thöïc hieän caùc böôùc sau: 1. Cho ñóa CD-ROM hay ñóa meàm vaøo oå ñóa. Neáu maùy töï kích hoaït chöông trình caøi ñaët thì haõy laøm theo caùc höôùng daãn cuûa chöông trình. 2. Neáu khoâng, môû Control Panel töø thöïc ñôn Start. 3. Choïn Add or Remove Programs. 4. Choïn Add New Programs trong cöûa soå Add or Remove Programs, sau ñoù choïn oå ñóa CD hay oå ñóa meàm trong cöûa soå keá tieáp. 5. Luùc naøy, quaù trình caøi ñaët phaàn meàm ñaõ ñöôïc kích hoaït, haõy laøm theo caùc chæ daãn. Neân chaáp nhaän daïng caøi ñaët maëc ñònh tröø khi coù lyù do khaùc. Gôõ boû moät phaàn meàm öùng duïng cuõng töông ñoái deã daøng. Haõy laøm theo nhöõng böôùc sau: 1. Môû Control Panel töø thöïc ñôn Start 2. Choïn Add or Remove Programs 3. Choïn öùng duïng maø ta muoán gôõ boû. 4. Choïn nuùt Change/Remove vaø laøm theo caùc höôùng daãn ñeå gôõ boû öùng duïng ñoù. Moät vaøi phaàn meàm coù theå seõ yeâu caàu khôûi ñoäng maùy laïi sau khi hoaøn taát vieäc caøi ñaët hay gôõ boû. Neân daønh rieâng vieäc caøi ñaët phaàn meàm vaøo luùc khoâng phaûi laøm gì khaùc. Trang: 16 Trang: 17 Chuïp laïi döõ lieäu treân maøn hình Söû duïng phím Print Screen vaø daùn noäi dung vaøo moät taøi lieäu Traêm nghe khoâng baèng moät thaáy, ñoâi khi, ta deã daøng chöùng toû luaän ñieåm cuûa mình baèng moät hình aûnh hôn laø vaên baûn. Ñoù laø luùc vieäc sao chuïp laïi maøn hình toû ra höõu duïng, chaúng haïn nhö khi muoán chæ ra moät loãi cuûa maùy cho nhaân vieân kyõ thuaät. Ñeå löu moät baûn sao cuûa maøn hình, nhaán phím Print Screen ñeå sao chuïp laïi toaøn boä maøn hình, chính xaùc nhö ta thaáy. Sau ñoù, môû moät öùng duïng nhö Microsoft Paint hay Microsoft Word vaø choïn Paste töø thöïc ñôn Edit. Baây giôø, coù theå deã daøng löu hay in hình aûnh ñoù. Khi caàn giuùp ñôõ Haõy söû duïng chöùc naêng Giuùp ñôõ - Help Raát ít ngöôøi thoâng thaïo maùy tính ñeán möùc khoâng caàn ñeán baát cöù giuùp ñôõ naøo. Nôi ñaàu tieân coù theå nghó ñeán khi caàn giuùp ñôõ chính laø maùy tính. Windows cho ta raát nhieàu caùch ñeå nhaän ñöôïc söï giuùp ñôõ. Nôi toát nhaát ñeå baét ñaàu laø Help and Support Center. Nhaáp choïn nuùt Start vaø choïn Help and Support Center. Hay môû Control Panel vaø nhaáp choïn Help and Support. Keát quaû laø nhö hình 3.14, noù gioáng nhö moät trang Web. Töø trang naøy coù theå deã daøng truy caäp ñeán nhieàu söï giuùp ñôõ khaùc nhau. Hình 3.14 Chöùc naêng Giuùp ñôõ vaø hoã trôï cuûa heä thoáng. Ñeå söû duïng Index, nhaáp choïn nuùt Index treân thanh coâng cuï vaø nhaäp vaøo moät chuoãi tìm kieám. Khi nhaäp caùc kyù töï, Windows seõ töï ñoäng caäp nhaät ñeán nhöõng muïc gaàn gioáng nhaát. Ví duï, nhaäp vaøo töø khoùa ‘default’ vaø nhaáp ñuùp muïc Setting Default Printer ñeå hieån thò thoâng tin veà chuû ñeà naøy nhö hình 3.15. Hình 3.15. Hieån thò caùc thoâng tin höõu ích veà caùc chuû ñeà cuï theå. Trang: 18 Coù theå boû qua cöûa soå Index vaø nhaäp töø khoùa tìm kieám vaøo trong khung Search. Ví duï, nhaäp vaøo khung Search töø khoùa ‘default printer’ vaø nhaán Enter hoaëc nhaáp choïn nuùt Search Now (muõi teân beân phaûi khung Search). Windows seõ caäp nhaät danh saùch keát quaû tìm ñöôïc töông öùng. Trong tröôøng hôïp naøy, nhaáp choïn Specify Your Default Printer trong danh saùch Suggested Results seõ hieån thò cuøng moät thoâng tin nhö ta ñaõ thaáy nhö hình 3.15. Nhaáp choïn moät chuû ñeà hay nhaáp choïn moät nuùt nhoùm ñeå coù nhieàu chuû ñeà hôn: • Suggested Topis Attempts ñeå choïn caùc chuû ñeà coù lieân quan nhaát ñeán giaù trò tìm kieám. • Tìm kieám Full-text seõ hieån thò caùc taøi lieäu trôï giuùp coù chöùa chính xaùc ñoaïn vaên baûn tìm kieám • Microsoft Knowledge Base hieån thò ñöôøng daãn ñeán caùc taøi lieäu töông öùng treân maïng trong Microsoft Knowledge Base. Soaïn thaûo vaên baûn Moïi ngöôøi ñeàu söû duïng caùc taäp tin vaên baûn. Caàn vieát thö, taøi lieäu hay ñôn giaûn laø nhaät kyù. Windows coù saün 2 trình öùng duïng soaïn thaûo vaên baûn laø Notepad vaø Wordpad. Moät öùng duïng soaïn thaûo vaên baûn laø moät chöông trình cho pheùp nhaäp vaø thao taùc treân vaên baûn trong moät taøi lieäu vaø sau ñoù löu chuùng laïi. Laøm vieäc vôùi vaên baûn Môû moät öùng duïng soaïn thaûo vaên baûn. Môû, taïo moät taäp tin Trang: 19 Caû Notepad laãn Wordpad ñeàu coù theå ñöôïc kích hoaït töø thöïc ñôn Programs. Ta seõ baét ñaàu vôùi Notepad (cuõng coù theå kích hoaït Wordpad cuøng moät caùch). Ñeå kích hoaït Notepad, nhaáp choïn thöïc ñôn Start vaø choïn All Programs (Neáu Notepad coù treân thöïc ñôn Start, coù theå boû qua böôùc All Programs vaø chæ vieäc choïn Notepad töø thöïc ñôn Start) Sau ñoù, choïn Accessories trong thöïc ñôn Programs ñeå hieån thò moät thöïc ñôn caùc öùng duïng khaùc. Choïn Notepad töø danh saùch naøy nhö trong hình 3.16. Notepad seõ kích hoaït moät taøi lieäu troáng trong moät cöûa soå môùi. Luùc naøy, coù theå baét ñaàu nhaäp vaên baûn nhö hình 3.17 Hình 3.16. Choïn Notepad, moät öùng duïng soaïn thaûo vaên baûn, töø danh saùch caùc öùng duïng coù saün cuûa Windows Hình 3.17. Notepad seõ töï ñoäng taïo ra moät taøi lieäu troáng khi ta kích hoaït noù. Trang: 20 Löu tröõ moïât taäp tin vaên baûn Löu taäp tin vaøo moät nôi treân oå ñóa Nhaäp vaøo ñoaïn vaên baûn ‘ñaây laø taäp tin vaên baûn thöïc taäp cuûa toâi’, vaø sao ñoù löu vaøo oå ñóa cöùng. Ñeå laøm ñieàu naøy, choïn Save As töø thöïc ñôn File. Trong hoäp thoaïi, choïn nôi seõ löu taäp tin baèng ñieàu khieån Save In. Chæ caàn thaû danh saùch xuoáng vaø choïn moät folder thích hôïp. Nhö ta thaáy trong hình 3.18, coù theå choïn oå ñóa cöùng, ñóa meàm hay CD-Rom, hoaëc oå ñóa Zip. Trong ñieàu khieån File Name, haõy ñaët teân cho taäp tin laø ‘PracticcTextFile’. Sau khi ñaõ hoaøn thaønh, nhaáp choïn Save. Hình 3.18. Choïn nôi caàn löu vaø ñaët teân cho taäp tin vaên baûn. Trang: 21 Ñeå môû moät taäp tin coù saün, choïn Open töø thöïc ñôn File, sau ñoù choïn thö muïc chöùa taäp tin ñoù töø ñieàu khieån Look In. Choïn taäp tin töø danh saùch vaø sau ñoù nhaáp choïn nuùt Open. Ñoùng moät öùng duïng soaïn thaûo vaên baûn Sau khi ñaõ hoaøn thaønh coâng vieäc vôùi taäp tin vaên baûn, ñoùng Notepad laïi baèng caùch choïn Exit töø thöïc ñôn File. Cuõng coù theå nhaáp vaøo nuùt X treân thanh tieâu ñeà cuûa cöûa soå Notepad (goùc treân beân phaûi cuûa cöûa soå) Haàu heát caùc öùng duïng soaïn thaûo chæ laøm vieäc vôùi moät taäp tin taïi moät thôøi ñieåm, vì theá vieäc ñoùng taäp tin cuõng gaàn nhö ñoùng öùng duïng. Neáu ta khoâng muoán ñoùng öùng duïng vaø tieáp tuïc laøm vieäc vôùi moät taäp tin khaùc, haõy choïn New hoaëc Open töø thöïc ñôn File. Maøn hình neàn(Desktop) Moät caùch ñôn giaûn, maøn hình neàn laø moät vuøng laøm vieäc treân maøn hình. Hôn theá nöõa, noù khoâng chæ coù lôøi chaøo khi ta khôûi ñoäng heä thoáng maø laø nôi chöùa moät taäp hôïp caùc chæ ñieåm duøng ñeå kích hoaït nhanh caùc öùng duïng vaø taäp tin. Laøm vieäc vôùi caùc bieåu töôïng Maøn hình neàn cho pheùp tieát kieäm thôøi gian baèng caùch cung caáp caùc bieåu töôïng – icons, laø nhöõng hình aûnh nhoû treân maøn hình ñaïi dieän cho caùc ñoái töôïng hay caùc taäp tin caàn töông taùc thöôøng xuyeân. Ñeå môû taäp tin hay thöïc hieän leänh, chæ caàn nhaáp vaøo bieåu töôïng. Cöù coi bieåu töôïng laø loái taét ñeán taäp tin hay taùc vuï. Baèng caùch löu tröõ caùc bieåu töôïng treân maøn hình neàn, ta Trang: 22 Trang: 23 coù theå ruùt ngaén thôøi gian. Ví duï, neáu caàn laøm vieäc vôùi moät nhoùm caùc taäp tin moãi ngaøy, ta taïo ra moät bieåu töôïng treân maøn hình neàn noái vôùi moãi taäp tin thay vì phaûi doø tìm treân caây thö muïc. Nhaän daïng caùc bieåu töôïng thoâng thöôøng Nhaän daïng caùc bieåu töôïng thoâng thöôøng nhö caùc taäp tin, thö muïc, öùng duïng, maùy in, thuøng raùc Heä ñieàu haønh thöôøng ñi keøm vôùi moät ít bieåu töôïng coù saün treân maøn hình neàn. Coù theå cheøn theâm vaøo caùc bieåu töôïng khaùc của người dùng. Hình 3.19 cho thaáy moät vaøi bieåu töôïng quen thuộc. • Nhaáp phaûi vaøo My Computer vaø choïn Explore ñeå môû nhanh My Computer. • Nhaáp đúp vaøo caùc öùng duïng thöôøng duøng ñeå môû chuùng. • Keùo vaø thaû caùc taäp tin vaøo thuøng raùc – Recycle bin- hoaëc nhaáp đúp vaøo thuøng raùc ñeå xem tình traïng hieän haønh cuûa noù. • Keùo vaø thaû moät taäp tin vaøo maùy in hay kieåm tra tình traïng hieän haønh cuûa maùy in. • Nhaáp đúp vaøo moät folder ñeå môû noù, ñieàu naøy cho pheùp ta xem caùc taäp tin naèm trong thö muïc ñoù. • Nhaáp đúp vaøo moät taäp tin ñeå kích hoaït taäp tin vaø cả phaàn meàm töông taùc vôùi taäp tin ñoù. Hình 3.19. Ta seõ tìm thaáy nhieàu bieåu töôïng treân maøn hình nền. Di chuyeån caùc bieåu töôïng Choïn vaø di chuyeån caùc bieåu töôïng treân maøn hình nền Nếu không chaáp nhaän caùch boá trí caùc bieåu töôïng treân hình nền thì coù theå tuøy yù boá trí laïi. Thoâng thöôøng, ngöôøi ta boá trí chuùng thaønh caùc nhoùm coù nghóa, ví duï nhö caùc taäp tin coâng vieäc, caùc taäp tin caù nhaân … Caùch boá trí seõ laø cuûa caù nhaân ta vaø duy nhaát cho heä thoáng cuûa. Haõy keùo vaø thaû caùc bieåu töôïng theo yù muốn: • Di chuyeån chuoät ñeán leân treân bieåu töôïng muoán di chuyeån. • Nhaáp vaø giöõ chuoät. • Tieáp tuïc giöõ chuoät vaø di chuyeån bieåu töôïng ñeán nôi môùi. • Khi bieåu töôïng ñaõ ôû nôi mong muoán, thaû chuoät. Töông taùc vôùi taäp tin töø hình nền Môû moät taäp tin, thö muïc, ng duïng … töø maøn hình nền. ứ Môû moät taäp tin, thö muïc hay öùng duïng töø maøn hình nền laø ñôn giaûn nhaát. Xaùc ñònh bieåu töôïng ta caàn vaø nhaáp ñuùp leân noù. Trang: 24 Taïo ra bieåu töôïng Taïo ra bieåu töôïng treân maøn hình nền Tröôùc khi söû duïng moät bieåu töôïng ñeå môû moät taäp tin hay öùng duïng, caàn phaûi taïo bieåu töôïng ñaïi dieän cho taäp tin hay öùng duïng ñoù treân maøn hình nền. Nhöõng bieåu töôïng naøy ñöôïc goïi laø caùc bieåu töôïng taét (loái taét) ñöôïc duøng ñeå môû taäp tin, thö muïc hay öùng duïng … Ñeå taïo ra moät loái taét cho moät taäp tin, thö muïc hay öùng duïng, haõy laøm theo caùc böôùc sau: 1. Xaùc ñònh chính xaùc vò trí cuûa taäp tin töông öùng trong Windows Explorer. Ví duï, haõy taïo loái taét cho taäp tin PracticeTextFile.txt. 2. Choïn taäp tin ñoù vaø sau ñoù choïn Create Shortcut töø thöïc ñôn File. 3. Windows taïo ra loái taét cho taäp tin vaø hieån thò noù trong cuøng moät thö muïc, nhö hình 3.20. Hình 3.20. Choïn Create Shortcut töø thöïc ñôn File ñeå taïo loái taét. 4. Nhaáp phaûi chuoät vaøo loái taét vaø choïn Send to. 5. Töø thöïc ñôn con hieän ra, choïn Desktop. Kieåm tra laïi Desktop xem coù shortcut môùi hay khoâng. Hình 3.21. Heä ñieàu haønh sao loái taét ñeán maøn hình neàn. Trang: 25 Coù leõ caùch deã nhaát ñeå taïo ra moät bieåu töôïng taét laø taïo caùi goïi laø giaû thöïc ñôn treân maøn hình neàn. Ñeå laøm ñöôïc, keùo vaø thaû moät bieåu töôïng trong thöïc ñôn Start vaøo treân maøn hình neàn, ta seõ coù ngay moät bieåu töôïng hoaït ñoäng nhö bieåu töôïng trong thöïc ñôn Start. Laøm vieäc vôùi Windows Heä ñieàu haønh Windows cung caáp moät giao dieän ngöôøi duøng khaù höõu ích. Caøng laøm vieäc nhieàu vôùi Windows, seõ caøng trôû neân quen thuoäc vaø thaân thieän vôùi noù. Moâi tröôøng Windows Nhaän daïng caùc thaùnh phaàn khaùc nhau cuûa moät cöûa soå, thanh tieâu ñeà, thanh coâng cuï, thanh traïng thaùi, thanh tröôït … Haàu heát caùc öùng duïng trong Windows ñeàu duøng cöûa soå ñeå töông taùc vôùi ngöôøi duøng. Thoâng qua cöûa soå naøy, ngöôøi duøng seõ xem caùc döõ lieäu hieän haønh vaø nhaäp vaøo döõ lieäu môùi. Moãi cöûa soå bao goàm nhieàu thaønh phaàn phoå bieán, nhö hình 3.22: • Thanh tieâu ñeà laø thanh naèm treân cuøng cöûa soå. Ñoâi khi thanh tieâu ñeà chöùa moät vaøi mieâu taû hay teân cuûa ñoái töôïng hieän haønh hay öùng duïng. Ñoâi khi moät öùng duïng coù theå coù nhieàu hôn moät cöûa soå ñang hoaït ñoäng vaø moãi cöûa soå coù moät thanh tieâu ñeà rieâng. • Thanh thöïc ñôn laø thanh naèm beân döôùi thanh tieâu ñeà. Noù lieät keâ danh saùch caùc choïn löïa. Nhaáp moät trong nhöõng choïn löïa naøy seõ hieån thò moät danh saùch caùc leänh töông öùng Trang: 26 vôùi traïng thaùi hieän haønh. Moät cöûa soå chæ coù moät thanh thöïc ñôn. Moät vaøi cöûa soå coù theå khoâng coù thanh thöïc ñôn. • Thanh coâng cuï laø thanh beân döôùi thanh thöïc ñôn vôùi moät daõy caùc bieåu töôïng. Moät cöûa soå coù theå chöùa nhieàu thanh coâng cuï, vôùi caùc coâng cuï thöôøng ñöôïc chia thaønh nhoùm theo chöùc naêng. • Thanh traïng thaùi laø thanh naèm döôùi cuøng cuûa cöûa soå, chæ ngay beân treân thanh taùc vuï cuûa Windows. Thanh traïng thaùi dieån thò traïng thaùi vaø caùc thoâng tin mang tính thoáng keâ veà öùng duïng hay quaù trình hieän haønh. • Thanh tröôït duøng ñeå xem thoâng tin vaø noù traûi daøi heát maøn hình ôû caïnh phaûi hay caïnh döôùi maøn hình thoâng thöôøng. Thanh tröôït töï ñoäng xuaát hieän khi caàn vaø thoâng thöôøng coù theå thaáy ñöôïc vaø ñöôïc kích hoaït chæ khi caàn. Ñeå di chuyeån treân noäi dung cuûa cöûa soå, naém nuùt tröôït vaø di chuyeån noù. Nuùt tröôït laø nuùt coù hình chöõ nhaät maøu xaùm tröôït töø ñaàu naøy ñeán ñaàu kia cuûa thanh. Hình 3.22. Haàu heát caùc cöûa soå ñeàu coù cuøng caùc thaønh phaàn. Ñieàu chænh moät cöûa soå Thu nhoû, môû lôùn, thay ñoåi kích thöôùc, di chuyeån hay ñoùng moät cöûa soå Cöûa soå raát tieän lôïi vì coù theå môû hay ñoùng noù baát kyø luùc naøo. Hôn nöõa, coù theå di chuyeån, thay ñoåi kích thöôùc nhö hình 3.23 ñeå cho tieän lôïi hôn. Hình 3.23. Thay ñoåi kích thöôùc moät cöûa soå. Trang: 27 Haàu heát caùc cöûa soå ñeàu chöùa moät vaøi nuùt thoâng duïng ôû goùc phaûi treân thanh tieâu ñeà: • Nuùt Thu nhoû – Minimize, thu nhoû cöûa soå thaønh moät bieåu töôïng treân thanh taùc vuï cuûa Windows. • Nuùt Phoùng lôùn – Maximize hay Restore, phoùng lôùn cöûa soå ra. Neáu cöûa soå ñaõ chieám maøn hình saün, nuùt naøy seõ laøm cho cöûa soå trôû laïi kích thöôùc ban ñaàu. • Nuùt Ñoùng – Close, ñoùng cöûa soå cuûa phieân laøm vieäc hieän taïi. Coù theå thay ñoåi kích thöôùc cuûa moät cöûa soå ñeán moät kích thöôùc tuøy yù (trong khi kích thöôùc cuûa noù chöa cöïc ñaïi) : 1. Di chuyeån chuoät ñeán beân treân baát kyø goùc hay bieân naøo cuûa cöûa soå cho ñeán khi con troû chuoät trôû thaønh muõi teân 2 chieàu. 2. Keùo vaø thaû chuoät ñeå thu nhoû hay phoùng lôùn cöûa soå. 3. Laëp laïi böôùc 2 cho ñeán khi coù kích thöôùc vöøa yù. Coù theå di chuyeån moät cöûa soå ñeå laøm vieäc vôùi caùc ñoái töôïng ñaèng sau noù. Nhaáp vaøo thanh tieâu ñeà vaø giöõ chuoät. Keùo chuoät ñeå di chuyeån cöûa soå ñeán vò trí môùi vaø sau ñoù thaû chuoät. Chuyeån qua laïi giöõa caùc cöûa soå. Trang: 28 Trang: 29 Chuyeån qua laïi giöõa caùc cöûa soå ñang môû. Heä ñieàu haønh Windows hoã trôï ña nhieäm. Coù nghóa laø coù theå laøm vieäc vôùi nhieàu hôn 1 cöûa soå taïi 1 thôøi ñieåm. Keát quaû laø coù nhieàu cöûa soå cuøng môû taïi moät thôøi ñieåm. Ñeå truy caäp nhanh ñeán moät cöûa soå, giöõ phím Alt trong khi nhaán phím Tab. Maùy seõ hieån thò moät cöûa soå nhoû coù chöùa teân cuûa cöûa soå cuoái cuøng ta ñang laøm vieäc tröôùc khi ta chuyeån ñeán cöûa soå hieän haønh. Khi nhaán phím Tab, maùy seõ chuyeån luaân phieân giöõa caùc cöûa soå ñang môû. Vaøo baát kyø luùc naøo cuõng coù theå thaû caùc phím ra ñeå chuyeån ñeán cöûa soå mình caàn. Hoaëc ñôn giaûn hôn laø nhaáp vaøo bieåu töôïng ñaïi dieän cho cöûa soå ñoù treân thanh taùc vuï Windows. (Hình 3.23) Quản lý các tập tin Ta tương tác chủ yếu với tập tin. Với chúng, ta có thể: tạo, lưu, di chuyển và xóa. Trong phần này, chúng ta học về: • Hệ thống lưu tập tin theo cấu trúc phân cấp • Điều hướng hệ thống • Nhân bản hay di chuyển tập tin, ngăn hồ sơ • Xóa, phục hồi tập tin, ngăn hồ sơ • Tìm tập tin, ngăn hồ sơ • Giảm kích thước tập tin, ngăn hồ sơ. Các khái niệm Không phụ thuộc đĩa mềm, CD-ROM hay đĩa cứng, hệ điều hành đều chứa tập tin theo cấu trúc phân cấp. Nói cách khác, thường có điểm khởi đầu, gọi là thư mục gốc(root directory). Thư mục gốc liệt kê một số ngăn hồ sơ(Folder) hay thư mục(Dicrectory). Những ngăn hồ sơ này có thể chứa các ngăn hồ sơ , và vân vân… Ngăn hồ sơ chứa trong một ngăn hồ sơ gọi là ngăn hồ sơ con (subfolder). Mỗi ngăn hồ sơ có thể chứa nhiều tập tin nhưng tập tin không thể chứa tập tin. Chỉ có ngăn hồ sơ là có thể chứa ngăn hồ sơ và tập tin. Cấu trúc tập tin phân cấp của hệ thống Hiểu được hệ điều hành trình bày các ổ đĩa, ngăn hồ sơ, tập tin ra sao trong cấu trúc phân cấp của hệ thống. Hình 3,24 chỉ ra một cấu trúc hệ thống. Ta có thể truy cập từng ổ đĩa để xem các ngăn hồ sơ và tập tin. Hình 3.24. Hệ điều hành hiển thị mỗi ổ đĩa cùng với ngăn hồ sơ và các tập tin. Các thiết bị nhớ Hệ thống sử dụng các đĩa cứng, đĩa mềm, CD-ROM, các thiết bị mạng để chứa tập tin và ngăn hồ sơ. Như đã biết, hệ điều hành quản lý nhiều thiết bị lưu trữ. Ta có thể tạo các ngăn hồ sơ trong đĩa mềm hay đĩa cứng; có thể chứa tập tin bất cứ ngăn hồ sơ nào trên thiết bị, kể cả các thiết bị nhớ trên mạng. Các thiết bị khác, chẳng hạn như CD-ROM, chỉ có thể chứa tập tin mà không thể lưu tập tin mới. Ngăn hồ sơ (Folder) và thư mục (Directory) Điều hướng các tập tin và ngăn hồ sơ Điều hướng tới tập tin, ngăn hồ sơ trên thiết bị Để truy cập tới ngăn hồ sơ và sau đó là các tập tin, hãy mở chương trình Windows Explorer bằng cách nhấp phải lên nút Start rồi chọn Explore. Bắt đầu với lớp thứ nhất là các ổ đĩa rồi đi sâu theo cấu trúc đến khi tìm được tập tin ta cần. Thí dụ, khi truy cập một tập tin trên ổ đĩa cứng, hãy chọn thiết bị C:\. Các ngăn hồ sơ và tập tin sẽ được trình bày như hình 3.25. Hình 3.25. Hiển thị tất cả các ngănhồ sơ và tập tin trên ổ đĩa C: Trang: 30 Nhấp dấu cộng để hiển thị mọi ngăn hồ sơ và tập tin trong ngăn hồ sơ đó. Khi đó, dấu cộng đuợc đổi thành dấu trừ. Nhấp dấu trừ, nội dung ngăn hồ sơ co lại. Tạo thư mục/ngăn hồ sơ Tạo thư mục/ngăn hồ sơ rồi thư mục con/ngăn hồ sơ con. Để tạo ngăn hồ sơ con, hãy chọn ngăn hồ sơ rồi chọn New từ thực đơn File của Windows Explorer. Tiếp theo, chọn Folder trong thực đơn con. Windows tạo một ngăn hồ sơ mới trong cấu trúc phân cấp như hình 3.26. Hình 3.26. Windows thêm một ngăn hồ sơ. Hiển thị tính chất ngăn hồ sơ Mở 1 cửa sổ để hiển thị tên, kích thước, vị trí thư mục/ngăn hồ sơ trên đĩa Trang: 31 Để tìm hiểu về ngăn hồ sơ, nhấp phải lên nó và chọn Properties. Hình 3.27 trình bày tên, kích thước và vị trí của ngăn hồ sơ cấu trúc tập tin của ổ đĩa. Hình 3.27. Hiển thị các tính chất của ngăn hồ sơ. Làm việc với tập tin. Tập tin là bánh mì và bơ. Vì thế, phần này trình bày các tập tin. Các lọai tập tin Nhận diện các lọai tập tin phổ biến: tập tin xử lý từ, bảng công tác, CSDL, bản trình diễn, ảnh, âm thanh, hình ảnh, nén, tạm thời. Mỗi phần mềm ứng dụng sử dụng một lọai tập tin xác định. Điều đó được thể hiện bằng phần mở rộng của tập tin gồm 3 hay 4 (có khi hơn) ký tự, cách tên tập tin bỡi dấu chấm. Bảng 3.2 liệt kê danh sách các lọai tập tin. Bảng 3.2. Lọai tập tin Lọai Ứng dụng Phần mở rộng Word processing Microsoft Word .doc Generic .txt, .rtf Trang: 32 Trang: 33 Bảng 3.2. Lọai tập tin Lọai Ứng dụng Phần mở rộng WordPerfect .wpd Bảng công tác Microsoft Excel .xls Microsoft Works .wks Lotus 1-2-3 .wk1, .wk2, .wk3 CSDL Microsoft Access .mdb, .adp dBase .dbf Bản trình diễn Microsoft PowerPoint .ppt Ảnh Bitmap .bmp JPEG .jpg Audio Wave .wav Video Windows Media .wma MPEG .mpg Nén PKZip .zip Tạm thời Tập tin đặcbiệt do hệ thống tạo ra .tmp Đếm các tập tin Đếm số tập tin, số tập tin một lọai cụ thể, trong một ngăn hồ sơ. Để biết các tập tin và ngăn hồ sơ con trong ngăn hồ sơ, hãy nhấp phải nó trong cửa sổ của Windows Explorer rồi chọn properties (hình 3.27). Muốn biết số tập tin một lọai nào đó thì phức tạp hơn một chút vì cần sử dụng lệnh nhắc (command prompt): 1. Truy cập lệnh nhắc bằng cách nhấp nút Start rồi chọn All Programs 2. Chọn Accessories rồi Command Prompt từ danh sách. Nhập lệnh dir *.exe /s Hình 3.28. Dùng lệnh từ dấu nhắc để đếm số tập tin cùng lọai. Thay đổi trạng thái tập tin Thay đổi trạng thái chỉ đọc/khóa(read-only/locked), đọc-ghi(read-write) Mặc định, ai cũng có thể truy cập và thay đổi tập tin. Đấy là những tập tin đọc-ghi. Có một cách để bảo vệ tập tin là đưa nó về trạng thái chỉ đọc(hay khóa). Khi đó, chỉ có thể xem chứ không thay đổi tập tin. Để xem và thay đổi trạng thái tập tin, hãy thực hiện các bước sau: 1. Hiện tập tin trong cửa sổ Windows Explorer. 2. Nhấp phải rồi chọn Properties. 3. Nhấp Read-Only như hình hình 3.29. Nhấp OK để tắt hộp thọai. Hình 3.29. Thay đổi tập tin về trạng thái chỉ đọc để ngăn ngửa người dùng thay đổi nội dung Trang: 34 Để thay đổi trạng thái tập tin về đọc-ghi, cũng theo các bước trên, chỉ khác là thôi chọn Read- only. Sắp xếp các tập tin. Sắp xếp các tập tin theo tên, kích thước, lọai, ngày thay đổi. Tập tin dễ tìm hơn khi chúng được sắp xếp theo một cách nào đó. Để sắp xếp, chọn Arrange Icons by trong thực đơn View như hình 3.30. Phần lớn các lựa chọn đều tự nói lên ý nghĩa của nó (Name:tên tập tin, size: kích thước, …). Hình 3.30. Có thể sắp xếp các tập tin theo một số cách. Tầm quan trọng của phần mở rộng Trang: 35 Trang: 36 Hiểu được tầm quan trọng của việc giữ đúng phần mở rộng của tập tin khi thay đổi tên. Như đã biết, phần mở rộng của tập tin giúp nhanh chóng và dễ dàng nhận ra lọai tập tin. Nó còn giúp ứng dụng phần mềm tạo và thao tác tập tin. Khi ta mở tập tin bằng ứng dụng phần mềm, phần mềm sẽ kiểm tra phần mở rộng và nếu phần mở rộng không đúng thì thường là tập tin không được mở. Kiểm tra sự đúng đắn của phần mở rộng giúp bảo vệ tính tòan vẹn của cả phần mềm và tập tin. Mở tập tin trong một phần mềm không phù hợp có thể làm hỏng dữ liệu, thậm chí cả tập tin. May thay, Windows cảnh báo khi ta thay đổi phần mở rộng khi đổi tên tập tin. Khi nhận được cảnh báo, nên dừng lại để đảm bảo không gây sai sót. Đổi tên tập tin, thư mục và ngăn hồ sơ. Đổi tên tập tin, thư mục/ngăn hồ sơ Đặt tên tập tin và ngăn hồ sơ là vấn đề lớn. Ta muốn tên chỉ ra mục đích của tập tin hay ngăn hồ sơ. Mặt khác, một số cơ quan lại có quy ước nghiêm ngặt khi đặt tên ngăn hồ sơ và tập tin: chúng chẳng liên quan gì đến nội dung cả. Không phụ thuộc vào cách chọn tên, việc đổi ý muốn đặt tên khác là thường xuyên. May thay, đổi tên rất dễ. Chỉ cần theo các bước sau: 1. Nhấp phải tên tập tin hay ngăn hồ sơ trong Windows Explorer. 2. Chọn Rename để chuyển sang chế độ hiệu chỉnh(hình 3.31) Hình 3.31. Dùng chế độ hiệu chỉnh để đổi tên 3. Gõ tên mới rồi ấn Enter. Nhân bản và di chuyển Không chỉ muốn đổi tên, có khi cần thay đổi vị trí tập tin hay ngăn hồ sơ. Có nghĩa là di chuyển một hay một nhóm tập tin từ ngăn hồ sơ này sang ngăn hồ sơ khác hay di chuyển một ngăn hồ sơ con cùng với tất cả các tập tin của nó đến một ngăn hồ sơ khác. Thậm chí có khi ta muốn sao chép hay di chuyển một tập tin hay một ngăn hồ sơ đầy ắp các tập tin từ đĩa cứng sang đĩa mềm hay ngược lại. Chọn tập tin, thư mụchay ngăn hồ sơ Chọn một tập tin, một thư mục hay ngăn hồ sơ cũng như một nhóm liền lạc hay rời rạc các tập tin hay thư mục hay ngăn hồ sơ. Trong Windows Explorer, chọn ổ đĩa chứa các tập tin hay ngăn hồ sơ muốn sao chép hay di chuyển. Chọn tập tin hay ngăn hồ sơ. Nhấp để chọn một tập tin. Chọn một nhóm tập tin thì cần thêm một ít bước. Để chọn một nhóm liền lạc (liên tục) các tập tin, chọn tập tin thứ nhất, giữ phím shift trong lúc chọn tập tin cuối cùng. Hình 3.32. Chọn một danh sách liên tục các tập tin. Trang: 37 Để chọn các tập tin không liên tục, hãy chọn tập tin thứ nhất, giữ phím Ctrl trong lúc nhấp chọn các tập tin khác. Hình 3.33. Nhấp từng tập tin trong lúc giữ phím Ctrl để chọn các tập tin không liên tục. Nhân bản tập tin, thư mục và ngăn hồ sơ. Nhân bản tập tin, thư mục và ngăn hồ sơ giữa các ổ đĩa. Để nhân bản một ngăn hồ sơ hay tập tin, hãy chọn nó rồi chọn Copy hay Copy to Folder trong thực đơn Edit(Dùng Copy khi làm việc với tập tin, Copy to Folder khi làm việc với ngăn hồ sơ). Windows sẽ hiển thị hộp thọai Copy Items. Xác định ngăn hồ sơ nguồn từ danh sách như hình 3.34. Danh sách này bao gồm tất cả các ổ đĩa và ngăn hồ sơ, kể cả các ổ đĩa ngòai như đĩa mềm Trang: 38 hay CD. Chọn ổ đĩa hay ngăn hồ sơ phù hợp rồi nhấp nút Copy. Thủ tục này giúp ta dễ dàng lưu cất công việc của mình vào đĩa mềm hay CD. Hình 3.34. Dùng lệnh Copy để nhân bản các tập tin. Di chuyển tập tin, thư mục và ngăn hồ sơ. Di chuyển tập tin, thư mục và ngăn hồ sơ giữa các ngăn hồ sơ và ổ đĩa Chuyển ngăn hồ sơ và tập tin giống như sao chép chúng. Chỉ có khác là không có hai tập tin ở vị trí khác nhau. Đơn giản là chuyển một tập tin từ chỗ này sang chỗ khác. Cũng sử dụng quy trình trên để di chuyển tập tin và ngăn hồ sơ với khác biệt là chọn Move to Folder trong thực đơn Edit. Tầm quan trọng của việc chép dự phòng tập tin Hiểu được tại sao chép dự phòng bản sao các tập tin sang thiết bị nhớ tháo lắp được là quan trọng. Như đã biết, có thể dùng lệnh Copy để sao công việc của mình vào đĩa mềm hay CD. Động tác ấy gọi là chép dự phòng. Bản sao đó cần thiết trong trường hợp xấu nhất xẩy ra là máy tính của ta không dùng được nữa hay tập tin bị hỏng. Ta muốn chép dự phòng một cách đều đặn. Nếu chỉ chép lên đĩa cứng trong mà có gì xẩy ra với máy tính, chẳng hạn như hư phần cứng, mất trộm thì chẳng những mất máy mà còn mất luôn cả thành quả nặng nhọc mới có được. Có thể mất hàng ngày để làm lại, thậm chí không thể khôi phục lại hòan tòan. Hãy làm ơn cho chính bản thân mình bằng cách chép phòng hờ một cách đều đặn. Nếu việc đó thực hiện hàng ngày thì cũng chưa phải là nhiều nếu thường xuyên thay đổi các tập tin. Trang: 39 Trang: 40 Xóa và phục hồi (Delete and Restore) Theo thời gian, phần lớn các tập tin sẽ trở nên lỗi thời và ta muốn xóa đi để giải phóng không gian nhớ. Xóa tập tin, thư mục hay ngăn hồ sơ Xóa tập tin, thư mục/ngănhồ sơ vào thùng rác Để xóa tập tin, đơn giản là chọn nó rồi nhấn Delete trong Windows Explorer. Cũng làm tương tự đối với ngăn hồ sơ. Khi ngăn hồ sơ bị xóa thì tòan bộ nội dung của nó cũng bị xóa theo. Tập tin hay ngăn hồ sơ bị xóa chưa phải đã bị lọai khỏi hệ thống. Thay vì, chúng vẫn còn trong thùng rác. Phục hồi tập tin, thư mục/ngăn hồ sơ Phục hồi tập tin, thư mục/ngăn hồ sơ từ thùng rác Đã bao lần chúng ta phải thốt lên “Ồ không” khi xóa một tập tin. Nhưng chẳng hề hấn gì. Windows chứa các tập tin bị xóa trong ngăn hồ sơ đặc biệt gọi là thùng rác(Recycle bin), thay vì xóa ngay. Để phục hồi, đơn giản là nhấp phải lên tập tin trong thùng rác rồi chọn Restore. Dọn sạch rác Làm trống thùng rác. Thùng rác có thể dùng nhiều bộ nhớ trên đĩa nếu ta vẫn để các tập tin bị xóa trong đó. Vì vậy, thỉnh thỏang nên xóa chúng đi. Muốn vậy, chỉ cần nhấp phải Recycle bin (trong Windows Explorer hay trên màn hình nền) rồi chọn Empty Trash. Tìm kiếm (Searching) Càng nhiều tập tin, việc tìm kiếm càng khó khăn hơn. Ồ, nó nằm trên đĩa cứng mà chẳng thấy đâu! Khi đó, hãy dùng công cụ Search (hay Find) để định vị tập tin. Tìm tập tin, thư mục và ngăn hồ sơ Dùng công cụ tìm kiếm để định vị tập tin, thư mục/ngăn hồ sơ Để kích họat tính năng tìm kiếm, nhấp Start và chọn Search từ thực đơn Start. Một cửa sổ có nhiều chọn lựa được mở ra. Nhấp All Files and Folders. Một tập các lựa chọn được hiển thị. Nhập tên tập tin hay ngăn hồ sơ cần tìm vào điều khiển đầu tiên như hình 3.35 rồi nhấp Search. Sau vài gây, Windows bắt đầu hiển thị một danh sách các tập tin khớp với tên đã nhập. Để kích họat tập tin, chỉ cần nhấp đúp lên nó trong danh sách. Hình 3.35. Tìm kiếm tập tin hay ngăn hồ sơ xác định. Tìm theo đặc tính của tập tin. Tìm tập tin theo nội dung, ngày thay đổi, ngày tạo, kích thước, các ký tự đại diện. Khi tìm kiếm thông tin, có lẽ tên không trợ giúp được nhiều. Chẳng hạn, ta muốn tìm tập tin theo ngày cuối cùng thay đổi nó hay tập tin có chứa một chuổi văn bản nào đó. Khi đó Windows cần nhiều thông tin hơn. Bảng 3.3 liệt kê các chọn lựa và thiết lập. Bảng 3.3. Các chọn lực cho tìm kiến cao cấp Mục đích Chọn lựa Các thiết lập bổ sung Kết quả Tìm theo nội dung A Word or Phrase in the File Tìm được tất cả các tập tin có chứa chuỗi. Tìm theo ngày thay đổi When Was It Modified. Don't Remember Tất cả các ngày tháng Within the Last Week Tìm được tất cả các tập tin trong tuần Past Month Tìm được tất cả các tập tin Trang: 41 Trang: 42 Bảng 3.3. Các chọn lực cho tìm kiến cao cấp Mục đích Chọn lựa Các thiết lập bổ sung Kết quả có thay đổi trong tháng Within the Past Year Tìm được tất cả các tập tin có thay đổi trong năm Specify Dates Cho ta xác định khỏang thời gian. Tìm theo kích thước What Size Is It. Don't Remember Không phụ thuộc kích thước. Small (Less Than 100KB) Tìm được tất cả các tập tin nhỏ hơn 100 KB Medium (Less Than 1MB) Tìm được tất cả các tập tin nhỏ hơn 1MB. Large (More Than 1MB) Tìm được tất cả các tập tin lớn hơn 1MB Specify Size (in KB) Giới hạn tìm kiếm bằng một phạm vi kích thước. Tìm theo lọai More Advanced Options. Chọn lọai tập tin từ danh sách thả xuống Type of File. Tìm được tất cả các tập tin với lọai xác định. Windows không cho sẵn chức năng tìm theo ngày tạo tập tin. Nhưng, đây là tiểu xảo có thể dùng được. Tìm tập tin theo ngày thay đổi với phạm vi thời gian chứa ngày tạo tập tin. Nhấp phải tiêu đề của bảng kết quả tìm kiếm, đánh dấu kiểm vào Date Created rồi sắp xếp theo ngày tạo bằng cách nhấp vào tiêu đề Date Created. Ký tự đại diện là ký tự thu hẹp kết quả lệnh tìm kiếm. Về kỹ thuật, ký tự đại diện là ký hiệu biểu thị một hay nhiều ký tự. Sử dụng nó khi không biết chính xác những ký tự ta cần. Windows dùng hai ký tự đại diện: dấu sao(*) đại diện cho một hay nhiều ký tự bất kỳ; dấu hỏi(?) đại diện cho một ký tự bất kỳ tại cùng vị trí. Khi tìm kiếm theo tên tập tin hay nội dung, đơn giản là thay ký tự đại diện thích ứng cho ký tự không biết. Chẳng hạn, Sm*th cho ra kết quả là Smith, Smyth, and smooth, trong lúc Sm?th sẽ cho kết quả Smith và Smyth. Xem những tập tin mới dùng Xem danh sách các tập tin mới dùng Đôi khi, cách dễ nhất để tìm tập tin là xem danh sách các tập tin mới sử dụng. Thủ tục này hiệu quả tìm tập tin vì không phải chờ Windows tìm kiếm khắp cả hệ thống. Trang: 43 Để thực hiện, hãy nhấp thực đơn Start và chọn My Recent Documents. Nhấp tệp tin ta cần mở trong danh sách được hiển thị. Nếu thực đơn Start không hiển thị danh sách các tài liệu, hãy nhấp phải thực đơn Start, chọn Properties và chọn nút Customize trong thẻ Start Menu. Sau đó, nhấp thẻ Advanced và đánh dấu kiểm List My Most Recently Opened Documents rồi nhấp OK hai lần. Nén tập tin Các tập tin có kích thước nhiều hơn nội dung của chúng. Chẳng hạn, một CSDL hay tập tin ảnh có thể rất lớn. Tập tin càng lớn, càng cần nhiều không gian chứa. Hơn thế nữa, tập tin lớn sẽ chiếm nhiều thời gian truyền trên Internet. Vì thế, ta cần nén tập tin để vừa tiết kiệm bộ nhớ, vừa giảm thời gian chuyển dữ liệu. Thế nào là nén tập tin? Hiểu được nén tập tin là gì. Nén tập tin, ngăn hồ sơ, hay ngay cả ứng dụng phần mềm làm giảm kích thước nên giảm được không gian nhớ trên đĩa. Ngòai ra, tập tin được nén sẽ truyền nhanh hơn trên Internet. Nén tập tin Nén các tập tin trong một ngăn hồ sơ trên ổ đĩa. Để nén một ngăn hồ sơ, nhấp phải tập tin hay ngăn hồ sơ trong Windows Explorer và chọn New. Sau đó, chọn Compressed (zipped) Folder trong danh sách các chọn lực như hình 3.36. Một khi đã nén ngăn hồ sơ, ta có thể thả tập tin vào đó. Có thể chuyển ngăn hồ sơ đã nén và các tập tin của nó lên đĩa mềm, CD-ROM hay ngăn hồ sơ khác. Rút trích tập tin nén Rút trích tập tin nén từ một vị trí đến một ổ đĩa. Để rút trích một tập tin nén, nhấp phải nó và chọn Extract. Lựa chọn này chỉ có thể khi ta chọn tập tin nén. VIRUSES Một virus máy tính có thể làm cho việc kinh doanh của ta đi đến chỗ thất bại. Nếu máy tính bị nhiễm virus, ta không thể làm gì nhiều để đối phó với những tập tin ghê gớm này để bảo vệ hệ thống của mình. Do đó, cần tập trung vào việc phòng chống virus! Trong mục này, ta sẽ học: • Virus là gì và tại sao virus lại nguy hiểm • Cách mà virus lây nhiễm vào trong hệ thống và cách mà ta có thể lan truyền những virus này cho người khác. • Những ưu điểm của việc dùng phần mềm quét virus. • Cách khử nhiễm hệ thống khi phát hiện ra virus. KHÁI NIỆM: Virus là gì? Mục tiêu: Hiểu được virus là gì và những tác động của virus Trang: 44 Trang: 45 Về mặt kỹ thuật, virus là một tập tin có thể tự nhân bản. Nhưng hầu hết các virus máy tính còn có tác động khác. Chúng có thể xóa các tập tin trong ổ cứng máy tính, chiếm đoạt kết nối Internet hay làm cho các chương trình được cài đặt trên máy tính ngưng làm việc. Một số virus còn gửi e-mail tử tài khoản của ta để tự phát tán. Một số khác thì cài đặt các “back-door” trên máy tính, để những kẻ xấu có thể điều khiển máy tính của ta từ xa. Virus có tính phá hoại, nên tránh chúng bằng mọi giá. Lan truyền virus: Mục tiêu: Hiểu một số cách thức lây nhiễm vào máy tính của virus Nhìn chung, hầu hết virus được lan truyền qua những e-mail bị lây nhễm bằng cách “dụ” người dùng mở một tập tin đính kèm và đưa tập tin này vào hệ thống. Bình thường, không nên mở các tập tin đính kèm từ những người lạ mặt để tránh bị nhiễm virus. Nếu máy đã bị nhiễm virus thì những thông điệp gừi đi có thể bị lây nhiễm. Do đó việc xem trước một cách cẩn thận tất cả các thư điện tử với tập tin đính kèm là rất quan trọng, cho dù biết người gửi là ai. Nếu không biết trước sẽ có tập tin đính kèm này, hãy liên hệ với người gửi trước khi mở tập tin đó. Thế nhưng e-mail không phải là phương tiện duy nhất để lây nhiễm nhiễm virus. Việc viếng thăm một trang web hay sử dụng một thiết bị lưu trữ bị nhiễm cũng có thể làm hệ thống của ta bị nhiễm. Bảo vệ hệ thống Mục tiêu: Hiểu được lợi ích của việc sử dụng các trình quét virus Cho dù cẩn thận đến mức nào đi chăng nữa, cũng có thể bị nhiễm virus. Cách tốt nhất để tự bảo vệ là hãy dùng một chương trình đặc biệt. Trên thị trường có một số chương trình diệt virus, được thiết kế để quét tất cả các thư đến và hệ thống để tìm và đệt virus. Khi tìm ra virus, các chương trình này sẽ xử lý chúng trước khi lây nhiễm hệ thống. Khử nhiễm Mục tiêu: Hiểu được ý nghĩa của việc khử nhiễm (disinfecting) các tập tin Một khi chương trình quét virus tìm ra một tập tin bị lây nhiễm, ta có thể cố gắng khử nhiễm tập tin đó. Điều này có nghĩa là chương trình diệt virus sẽ loại bỏ virus mà không làm hư hại gì tập tin bị nhiễm.Thông thường thì không làm được như thế. Trong trường hợp này tập tin sẽ được cách ly hoặc bị xóa. Một tập tin ở trạng thái cách ly (quarantined) sẽ được chuyển đến một vị trí an toàn trong hệ thống. Nhưng xóa hẳn tập tin có lẽ là giải pháp tốt nhất vì các tập tin cách ly vẫn có khả năng giải phóng các virus. XỬ LÝ VIRUS Như đã đề cập ở trên, virus rất nguy hiểm và biện pháp bảo vệ tốt nhất là dùng các chương trình quét virus. Trong phần tiếp theo ta sẽ tìm hiểu các bước sử dụng phần mềm để quét những tập tin bị nhiễm. Quét virus: Mục tiêu: Sử dụng một chương trình quét virus để quét các ổ đĩa, các thư mục, các tập tin. Hầu hết các chương trình quét virus đều luôn ở trạng thái sẵn sàng, vì vậy có thể kiểm tra các tập tin lây nhiễm mỗi khi tải e-mail. Thường thì ta cũng muốn kiểm tra lại hệ thống để chắc chắn rằng nó chưa bị nhiễm. Virus chưa bị diệt có thể gây ra hậu quả không lường trước. Nó là một quả bom hẹn giờ. Để quét virus thường phải kích họat chương trình quét virus và chỉ định một vài lựa chọn. Hình 3.37 cho thấy các chọn lựa của chương trình Norton AntiVirus. Hình 3.37: Quét virus cho các tập tin hệ thống. Tầm quan trọng của việc cập nhật thường xuyên: Mục tiêu: Hiểu rõ tại sao chương trình diệt virus cần phải được cập nhật thường xuyên. Trang: 46 Trang: 47 Những kẻ phá hoại ngày càng phát tán nhiều virus mới tấn công vào những hệ thống không được bảo vệ. Để thật sự có hiệu quả, trình quét virus phải được cập nhật. Điều này có nghĩa là cần phải tải về các tập tin phát hiện virus mới một cách thường xuyên. Việc cập nhật mỗi vài ngày sẽ không phải là quá thường xuyên, nếu nhận rất nhiều e-mail hay truy cập nhiều trang web QUẢN LÝ VIỆC IN ẤN Cho đến giờ, ta tập trung vào việc quản lý các tập tin, nhưng dữ liệu được lưu chưa phải là vấn đề đã kết thúc. Thỉnh thoảng ta cần phải in ra để chia sẻ, để xem trước hay đơn giản chỉ là để lưu trữ. Trong phần tiếp theo ta sẽ học : • Cách cài đặt máy in và thiết lập máy in mặc định. • Sử dụng trình quản lý in ấn để in, ngưng, khởi động lại và xóa một tác vụ in ấn CÀI ĐẶT Thành phần quan trọng của hệ thống quản lý in là máy in. Máy in có thể được kết nối trực tiếp đến hệ thống hay thông qua mạng. Thay đổi máy in mặc định: Mục tiêu: Thay đổi máy in mặc định từ một danh sách các máy in đã được cài đặt. Các trình ứng dụng sẽ gửi dữ liệu đến máy in mặc định. Ta hiểu rằng đấy là máy in mà hệ thống nhận ra và sử dụng trừ khi có một chỉ định khác. Nếu kết nối với nhiều máy in thì cần thiết lập một máy in mặc định. Để làm điều này, mở Control Panel, nhắp chuột vào Printers and Other Hardware, rồi nhấp vào View Installed Printers or Fax Printers, nhắp phải chuột vào biều tượng của máy in mà ta muốn thiết lập mặc định, chọn Set as Default . Lúc này bên cạnh biểu tượng máy in mặc định sẽ có một dấu kiểm nhỏ như trong hình 3.38. Hình 3.38: tạo một máy in là máy in mặc định Cài đặt một máy in mới: Mục tiêu: Cài đặt một máy in Trước khi các trình ứng dụng có thể gửi dữ liệu đến máy in, hệ thống phải nhận ra được máy in. Điều này có nghĩa là khi kết nối một máy in vào máy tính, ta phải cài đặt máy in này. Thường thì Trang: 48 chỉ cần chép các tập tin đặc biệt gọi là chương trình điều khiển máy in(print drivers) vào hệ thống đế hệ thống và máy in có thể liên lạc với nhau. Các bước cài đặt một máy in: 1. Kết nối máy in với CPU theo tài liệu hướng dẫn. 2. Mở Control Panel -> Printers and Other Hardware. 3. Phía dưới Pick a Task, nhắp Add Printer để chạy trình hướng dẫn Add Printer. Trình hướng dẫn sẽ hỏi một vài điều về máy in mới và tích hợp vào trong hệ thống. Chỉ cần trả lời từng câu hỏi và nhắp Next để tiếp tục. Những điều cần lưu ý: • Máy in kết nối trực tiếp với máy tính hay thông qua mạng. • Nếu hệ thống không có chức năng cắm-chạy(plug-and-play), có thể cần phải chép driver của máy in vào hệ thống. Trong một số trường hợp, có thề tải driver này về. Nhưng thường thì tập tin này có trong CD kèm theo máy in. • Có thể hệ thống sẽ hỏi nhà sản xuất, tên và số của model. IN In văn bản: Mục tiêu: In một tài liệu văn bản từ một trình soạn thảo văn bản Để in một tập tin từ một trình soạn thảo văn bản, trước hết phải chạy ứng dụng đó mà ở đây là Notepad. Chọn Start, All Programs, Accessories, Notepad. Chọn Open từ thực đơn File để mở tập tin cần in. Chọn Print từ thực đơn File để mở hộp thoại và nhắp Print để in. Quan sát quá trình in: Mục tiêu: Quan sát tiến trình in bằng print manager. Trong khi chờ, có thể dùng Print manager để kiểm tra quá trình in. Máy in có thể tự động hiển thị trình điều khiển này, nếu không ta phải nhắp chuột vào biểu tượng trên thanh tác vụ. Biểu tượng này trông giống như một máy in hay một văn bản. Hình 3.39 cho thấy một cửa sổ print manager với một tác vụ in đang trong quá trình in. Hình3.39 : Xem các tiến trình của việc in Trang: 49 Thao tác in: Mục tiêu: Sử dụng print manager để tạm dừng, khởi động lại và xóa việc in Bằng cách sử dụng print manager, có thể thực hiện một số thao tác trên tác vụ. Có thể tạm ngừng việc in rồi sau đó khởi động lại hay xóa hoàn toàn tác vụ in này. Sau khi chọn tài liệu chờ in trong print manager, ta chọn hành động thích hợp từ thực đơn Printer như trong hình 3.40 Hình 3.40: Quản lý tác vụ in ấn trong print manager Trang: 50