Các chòm sao trong thiên văn học hiện đại

CÁC CHÒM SAO TRONG THIÊN VĂN HỌC HIỆN ĐẠI VIETNAM ASTRONOMY AND COSMOLOGY ASSOCIATION Diễn giả: ĐẶNG VŨ TUẤN SƠN CÁC NỘI DUNG CHÍNH Chòm sao dưới góc nhìn khoa học ngày nay Có bao nhiêu chòm sao trên bầu trời? Làm thế nào xác định một chòm sao? Hoàng đạo là gì? Các chòm sao Hoàng đạo và chiêm tinh học Vai trò của khoa học thực nghiệm CHÒM SAO LÀ GÌ? •Nhóm các ngôi sao trên bầu trời được nối với nhau bằng những đường nối tưởng tượng. •Hình dạng của các chòm sao là do qui ước con người đặt ra. Sự tạo thành một chòm sao CÓ BAO NHIÊU CHÒM SAO? •Mỗi nền văn hóa có một hệ thống qui ước riêng về các chòm sao trên bầu trời. •Ngày nay, qui ước chung được thừa nhận trên thế giới là cách phân chia do Hiệp hội thiên văn quốc tế ban hành đầu thế kỉ 20. •Danh sách được qui ước ngày nay gồm 88 chòm sao. CÓ BAO NHIÊU CHÒM SAO? Các chòm sao hiện đại gồm một phần lớn do các nhà thiên văn cổ Hi Lạp xác lập (đặt theo thần thoại), phần còn lại do các nhà thiên văn châu Âu đặt tên trong các thế kỉ gần đây ( đặt theo tên các dụng cụ khoa học, các con vật hoặc một số khám phá khoa học khác... CÓ BAO NHIÊU CHÒM SAO? •Theo qui ước hiện đại, mỗi chòm sao được xác định bởi một vùng trời có biên giới cụ thể. •88 chòm sao trong danh mục ngày nay tương ứng với 88 phần diện tích lấp vừa kín bầu trời nhìn thấy. CHÒM SAO CHỈ LÀ QUI ƯỚC Thiên cầu là mặt cầu qui ước, nơi có vị trí biểu kiến của các ngôi sao, hay nói cách khác là nơi có hình chiếu của các sao. •Thực tế khoảng cách của các ngôi sao rất khác nhau. Do đó các sao trong cùng chòm sao không có liên hệ vật lý. •Việc cho rằng một chòm sao có mang một đặc tính riêng lẻ là phản khoa học. CHÒM SAO CHỈ LÀ QUI ƯỚC XÁC ĐỊNH MỘT CHÒM SAO •Nắm được qui luật chuyển động của bầu trời •Nắm được vị trí tương đối của các chòm sao cơ bản •Xác định các chòm sao nổi bật và ngoại suy ra vị trí các chòm sao khác •Sử dụng bản đồ sao và các tiện ích liên quan QUI LUẬT CHUYỂN ĐỘNG CỦA BẦU TRỜI •Tất cả sao bạn có thể nhìn thấy bằng mắt thường đều là các sao trong thiên hà Milky Way. •Mặt Trời chuyển động quanh tâm thiên hà với chu kì rất dài (~200 triệu năm) nên trong khoảng thời gian ngắn, vị trí tương đối của các sao không đổi. •Các chòm sao mọc ở hướng Đông và lặn ở hướng Tây do sự tự quay của Trái Đất •Vị trí của các chòm sao biến đổi theo chu kì năm do chuyển động của Trái Đất quanh Mặt Trời. QUI LUẬT CHUYỂN ĐỘNG CỦA BẦU TRỜI Vị trí tương đối giữa các chòm sao về cơ bản là không đổi XÁC ĐỊNH MỘT SỐ CHÒM SAO NỔI BẬT SAO BẮC CỰC VÀ BẮC ĐẨU THẤT TINH SAO BẮC CỰC VÀ BẮC ĐẨU THẤT TINH TAM GIÁC MÙA HÈ TAM GIÁC MÙA HÈ LỤC GIÁC MÙA ĐÔNG LỤC GIÁC MÙA ĐÔNG CÁC CHÒM SAO DỄ NHẬN BIẾT CÁC CHÒM SAO DỄ NHẬN BIẾT CÁC CHÒM SAO DỄ NHẬN BIẾT CÁC CHÒM SAO DỄ NHẬN BIẾT CÁC CHÒM SAO DỄ NHẬN BIẾT SỬ DỤNG CÔNG CỤ HỖ TRỢ •Bản đồ sao •La bàn •Tiện ích : Stellarium, Google Sky Map, ... •Lưu ý: không dùng kính thiên văn, ống nhòm, ... THIÊN VĂN HỌC VÀ CHIÊM TINH HỌC HOÀNG ĐẠO LÀ GÌ? Hoàng đạo là đường đi biểu kiến của Mặt Trời trên thiên cầu trong một năm do chuyển động quỹ đạo của Trái Đất HOÀNG ĐẠO LÀ GÌ? Các nhà thiên văn cổ xác định 12 chòm sao trên Hoàng đạo và chia thành 12 cung, mỗi cung ứng với một chòm sao. 12 cung này là cơ sở chính của chiêm tinh học. SAI LỆCH VỀ VỊ TRÍ CỦA MẶT TRỜI Thực tế vị trí của Mặt Trời không đúng như cách tính của chiêm tinh do: -Kích thước các chòm sao không như nhau. -Sự đảo trục quay của Trái Đất làm thay đổi góc nhìn các chòm sao sau nhiều thế kỉ. SAI LỆCH VỀ VỊ TRÍ CỦA MẶT TRỜI Theo chiêm tinh học Aries 21/03 – 19/04 Taurus 20/04 - 20/05 Gemini 21/05 – 21/06 Cancer 22/06 – 22/07 Leo 23/07 – 22/08 Virgo 23/08 – 22/09 Libra 23/09 – 23/10 Scorpius 24/10 – 21/11 Sagittarius 22/11 – 21/12 Capricornus 22/12 – 19/01 Aquarius 20/01 – 18/02 Pisces 19/02 – 20/03 Thực tế ngày nay Aries 19/04 - 13/05 Taurus 14/05 - 19/06 Gemini 20/06 - 20/07 Cancer 21/07 - 09/08 Leo 10/08 - 15/09 Virgo 16/09 - 30/10 Libra 31/10 - 22/11 Scorpius 23/11 - 29/11 Ophiuchus 30/11 - 17/12 Sagittarius 18/12 - 18/01 Capricornus 19/01 – 15/02 Aquarius 16/02 – 11/03 Pisces 12/03 – 18/04 SAI LỆCH CỦA ĐiỂM XUÂN PHÂN Theo chiêm tinh học, ngày xuân phân Mặt Trời bắt đầu đi vào cung Aries. Năm 1582, lịch được tính lại để chính xác vị trí của điểm xuân phân. Vậy: điểm xác định cung đã sai ngay từ trước đó rất lâu. KHẢO SÁT TÂM LÝ HỌC Nhiều khảo sát tâm lý học đã cho thấy: -Con người thường có xu hướng chú ý tới những điểm giống với bản thân nhiều hơn các sai khác. -Nhiều mệnh đề tỏ ra “đúng” với hầu hết mọi người (hiệu ứng Forer) CHIÊM TINH HỌC KHÔNG PHẢI KHOA HỌC Khoa học là những gì được hệ thống hóa bằng các qui ước, định luật liên kết logic với nhau và được kiểm chứng qua số lượng rất lớn các thực nghiệm hoặc mô hình. Một hệ thống chỉ được xây dựng bằng suy đoán và chỉ đúng trong một số trường hợp bất kì thì không phải khoa học. Hãy tôn trọng chiêm tinh, tử vi, ... cũng như tín ngưỡng và tôn giáo, nhưng chỉ dưới góc độ văn hóa mà thôi! DƯỚI GÓC NHÌN LOGIC THỰC TIỄN Bạn tin rằng thế giới chỉ có một số rất ít tính cách và số phận? Bạn nghĩ sao khi chỉ cần đọc vài trang giấy thì bất cứ ai cũng biết tất cả về bạn? Bạn thấy thú vị với việc cuộc đời mình được dự đoán trước như một cuốn phim đã được xem nhiều lần, hoặc rằng cuộc đời của bạn không do bạn tự quyết định? HỘI THIÊN VĂN HỌC TRẺ VIỆT NAM Diễn giả: ĐẶNG VŨ TUẤN SƠN Biên tập nội dung: Toàn Ngọc Ánh, Đặng Vũ Tuấn Sơn