Bài giảng Chủ nghĩa xã hội khoa học - Chương 12: Vấn đề gia đình trong quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội - Nguyễn Văn Thiện

 Chươ ng 12  vấn đề gia đì nh trong qu á tr ì nh  xây dựng CNXH Th.s Nguyễn Văn Thiện Bộ môn: Chủ nghĩa xã hội khoa học 1 A. Mục đ ích , yêu cầu Nắm đư ợc cơ sở lý luận về gia đì nh và mối quan hệ gi ữa gai đì nh với XH. Hiểu đư ợc chức nă ng cơ bản của gia đì nh và đ iều kiện xây dựng gia đì nh dư ới CNXH. Nắm đư ợc nh ữ ng đ ịnh hư ớng cơ bản nh ằm xây dựng gia đì nh văn hoá ở nư ớc ta . 2 B. Nội dung 1. Gia đì nh và mối quan hệ gi ữa gia đì nh và xã hội 2. Nh ữ ng đ iều kiện và tiền đề xây dựng gia đì nh trong CNXH 3. Nh ữ ng đ ịnh hư ớng cơ bản và một số vấn đề đ ặt ra để xây dựng gia đì nh ở nư ớc ta hiện nay 3 1. Gia đì nh và mối quan hệ gi ữa gia đì nh và xã hội 1.1 Kh ái niệm gia đì nh 1.1.1 Đ ịnh nghĩa gia đì nh 4 Kh ái niệm gia đì nh 1.1.1 Đ ịnh nghĩa gia đì nh Gia đì nh Hôn nh ân Huyết thống Nu ôI dư ỡng Gi áo dục MôI tr ư ờng gi áo dục - văn hóa Cơ cấu thiết chế xã hội Tổ chức kinh tế - ti êu dùng Vợ Chồng Cha mẹ Con cái Gi ữa các th à nh viên trong gia đì nh 5 Kh ái niệm về gia đì nh Là một hì nh thức cộng đ ồng XH đ ặc biệt , đư ợc hì nh th à nh , duy tr ì và củng cố tr ên cơ sở hai mối quan hệ hôn nh ân và huyết thống , quan hệ nu ôI dư ỡng gi áo dục gi ữa các th à nh viên trong gia đì nh Xét rộng hơn gia đì nh kh ô ng chỉ là đơn vị tì nh cảm tâm lý mà còn là tổ chức kinh tế ti êu dùng ( sở hữu, sản xuất thu nhập và ti êu dùng ), là một môi tr ư ờng gi áo dục văn hoá (văn hóa gia đì nh , văn hoá cộng đ ồng ), là một cơ cấu thiết chế XH ( gia đì nh có cơ cấu và cá ch thức vận đ ộng ri ê ng ) 6 Gia đì nh Gia đì nh punaluan (bạn th ân) Gia đì nh tập thể Trong XHCN Gia đì nh một vợ Một chồng Gia đì nh cá thể Trong XH TBCN Trong XH PK Trong XH chiếm hữu nô lệ Gia đì nh Huyết tộc ( dòng máu) Gia đì nh đ ối ngẫu ( cặp đôi) 7 1. Gia đì nh và mối quan hệ gi ữa gia đì nh và xã hội 1.1 Kh ái niệm gia đì nh 1.1.2 Đ ặc tr ư ng và các mối quan hệ cơ bản của gia đì nh 8 Hôn nh ân và quan hệ hôn nh ân là quan hệ cơ bản của sự hì nh th à nh , tồn tại và phát triển gia đì nh Huyết thống và quan hệ huyết thống là quan hệ đ ặc tr ư ng cơ bản của gia đì nh Gia đì nh có quan hệ quần tụ trong trong một kh ô ng gian sinh tồn (hang đá, mái nh à) Gia đì nh có quan hệ nu ôi dư ỡng , ch ăm sóc gi ữa các th à nh viên và thế hệ th à nh viên trong gia đì nh 1.1.2 Đ ặc tr ư ng và các mối quan hệ cơ bản của gia đì nh 9 Đ ặc tr ư ng và các mối quan hệ trong gia đì nh 1.1.2 Đ ặc tr ư ng và các mối quan hệ cơ bản của gia đì nh Gia đì nh Quan hệ Quần tụ Quan hệ nu ôI dư ỡng Hôn nh ân & Q. h hôn nh ân Huyết thống & Q. h huyết thống 10 1. Gia đì nh và mối quan hệ gi ữa gia đì nh và xã hội 1.2 Vai trò , vị trí và quan hệ gi ữa gia đì nh với xã hội 1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh hì nh th ái, quy mô và kết cấu của gia đì nh 11 Gia đì nh là tế bào của XH: nói lên gia đì nh và XH có mối quan hệ mật thiết với nhau , giống nh ư sự tươ ng tác hữu cơ của qu á tr ì nh trao đ ổi chất duy tr ì sự sống gi ữa tế bào và cơ thể sinh vật . Tr ì nh độ phát triển kinh tế xã hội quyết đ ịnh tính chất , quy mô, cấu trúc và hì nh thức gia đì nh 1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh 12 Tr ì nh độ KT - XH quyết đ ịnh đ ến hì nh thức gia đì nh 1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh PTSX xã hội chủ nghĩa PTSX tư bản chủ nghĩa PTSX phong kiến PTSX chiếm hữu nô lệ PTSX cộng sản nguy ên thuỷ Gia đì nh bất Bì nh đẳng (Nam - Nữ) GĐ Bì nh đẳng ( nam - Nữ) GĐ Bì nh đẳng ( nam - Nữ) 13 Hai loại sản xuất quyết đ ịnh xã hội phát triển 1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh Tr ì nh độ phát triển của Lao đ ộng XH Phát triển Tr ì nh độ Phát triển của Gia đì nh 14 Gia đì nh là cầu nối mọi th à nh viên trong gia đì nh với xã hội 1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh Cá NHÂN ( th à nh viên của gia đì nh ) Gia đì nh Xã hội 15 Con ng ư ời , tr ư ớc khi là con ng ư ời XH đ ều là th à nh viên của gia đì nh do gia đì nh sinh ra , nu ôi dư ỡng , gi áo dục , rèn luyện mà th à nh Các th ô ng tin XH đ ến cá nh ân th ô ng qua gia đì nh Xã hội nhận thức đ ầy đủ và toàn diện hơn về con ng ư ời khi biết rõ hoàn cả nh gia đì nh của ng ư ời ấy 1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh 16 Nghĩa vụ và quyền lợi XH của mỗi ng ư ời đư ợc thực hiện với sự hợp tác chung của các th à nh viên trong gia đì nh Gia đì nh là tổ ấm th ân yêu, đ em lại hạnh phúc cho mỗi ng ư ời 1.2.1 Sự phát triển của XH quy đ ịnh Trong gia đì nh cá nh ân đư ợc đ ùm bọc về vật chất và gi áo dục về tâm hồn Mọi ng ư ời trong gia đì nh có nơi đ ồng tâm, đ ồng cảm, nâ ng đỡ nhau suốt đ ời 17 1. Gia đì nh và mối quan hệ gi ữa gia đì nh và xã hội 1.2 Vai trò , vị trí và quan hệ gi ữa gia đì nh với xã hội 1.2.2 Các chức nă ng xã hội cơ bản của gia đì nh 18 1.2.2 Các chức nă ng xã hội cơ bản của gia đì nh Chức nă ng Xã hội Cơ bản Của Gia đì nh TáI tạo ra Con ng ư ời ( sinh đẻ) Tổ chức tốt đ ời sống Gia đì nh ( kinh tế ) Gi áo dục ( nu ôI dậy ) Thỏa mãn Nhu cầu Tâm - sinh lý (tì nh cảm) Hà nh vi ứng xử trong gia đì nh và XH Tâm lý lứa tuổi , thế hệ Quan hệ giới , giới tính Gi áo dục thẩm mỹ , ý thức cộng đ ồng Gi áo dục đạo đ ức , lối sống , nh ân cá ch Gi áo dục tri thức , kinh nghiệm Hoạt đ ộng chi ti êu trong gia đì nh Hoạt đ ộng sản xuất – kinh doanh Cung cấp lực lư ợng sản xuất cho XH Duy tr ì nòi giống Tái sản xuất ra con ng ư ời 19 2. Nh ữ ng đ iều kiện và tiền đề xây dựng gia đì nh trong chủ nghĩa xã hội Có 2 đ iều kiện và tiền đề 2.1 Đ iều kiện và tiền đề kinh tế xã hội 2.2 Đ iều kiện và tiền đề chính trị và văn hóa xã hội 20 Xoá bỏ chế độ tư hữu Xác lập quan hệ sản xuất mới - XHCN Xoá bỏ cơ sở kinh tế của tì nh trạng bất bì nh đẳng gi ữa các th à nh viên, các thế hệ trong gia đì nh Đ ẩy mạnh sự chuyển biến từ gia đì nh truyền thống sang gia đì nh hạt nh ân theo đ ịnh hư óng XHCN đ iều kiện , tiền đề xây dựng gia đì nhTrong CNxh 2. Nh ữ ng đ iều kiện và tiền đề. Đ iều kiện , tiền đề Kinh tế Xã hội Đ iều kiện , tiền đề chính trị Và văn hóa xã hội Xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật trong đó có luật hôn nh ân và gia đì nh Đảm bảo lợi ích của các th à nh viên trong gia đì nh (đ ặc biệt là phụ nữ, trẻ em ) Phát triển gi áo dục đào tạo, KH - CN, nâ ng cao dân trí , phát huy kh ả nă ng mỗi ng ư ời , làm cơ sở xây dựng gia đì nh bì nh đẳng Xây dựng và thực hiện chính sá ch về dân số , KHHGĐ, bảo hiểm XHtạo đ/k xd GĐVH 21 3. Nh ữ ng đ ịnh hư ớng cơ bản và một số vấn đề đ ặt ra để xây dựng gia đì nh ở nư ớc ta hiện nay 3.1 Nh ữ ng đ ịnh hư ớng cơ bản để xây dựng gia đì nh mới ở nư ớc ta hiện nay 22 3. Nh ữ ng đ ịnh hư ớng cơ bản. Gia đì nh hoà thuận , xây dựng tốt Các quan hệ với cộng đ ồng , thiết Chế , tổ chức ngo ài gia đì nh Xây dựng gia đì nh mới tr ên cơ sở Các th à nh viên trong gia đì nh có Quan hệ bì nh đẳng, có tr á ch nhiệm , Cùng chia sẻ cô ng việc gia đì nh Xây dựng gia đì nh mới tr ên cơ sở Hôn nh ân tự nguyện tiến bộ đảm Bảo quyền tự do kết hôn và ly Hôn Kế thừa , gi ữ gìn và phát huy Các gi á trị tốt đ ẹp của gia đì nh Truyền thống , tiếp thu nh ữ ng Tiến bộ của thời đại về gia đì nh nh ữ ng đ ịnh hư ớng Cơ bản để Xây dựng Gia đì nh Mới ở Nư ớc ta Hiện nay 23 3. Nh ữ ng đ ịnh hư ớng cơ bản và một số vấn đề đ ặt ra để xây dựng gia đì nh ở nư ớc ta hiện nay 3.2 Một số nội dung chủ yếu xây dựng gia đì nh mới ở nư ớc ta hiện nay 3.2.1 Thực trạng gia đì nh Việt Nam hiện nay 24 Gia đì nh VN đư ợc hì nh th à nh phát triển với nh ữ ng chuẩn mực gi á trị tốt đ ẹp , góp phần xây dựng bản sắc văn hoá dân tộc Là nh ân tố quan trọng trong sự phát triển của đ ất nư ớc Kinh tế hộ gia đì nh góp phần quan trọng trong việc duy tr ì sự tă ng tr ư ởng tổng thu nhập quốc dân hà ng năm Ngày cà ng có nhiều gia đì nh văn hoá, khu văn hoá Cô ng tác dân số , KHHGĐ, bảo vệ ch ăm sóc gi áo dục trẻ em đạt đư ợc nhứng th à nh tích đá ng kể Bì nh đẳng giới , vai trò phụ nữ ng ày cà ng đư ợc đề cao Thực trạng gia đì nh Việt nam hiện nay Nh ữ ng đ iều tích cực Nh ữ ng đ iểm hạn chế Việc thực hiện luật hôn nh ân và gia đì nh còn nhiều thiếu sót và bất cập Nhiều gi á trị đạo đ ức truyền thống tót đ ẹp của gia đì nh bị xuống cấp , xung đ ột , mâu thuẫn gia đì nh , tệ nạn xã hội th âm nhập vào gia đì nh có chiều hư ớng phát triển Nhiều gia đì nh đ ang phải gá nh chịu hậu qu ả nặng nề của chiến tranh Cô ng tác xoá đ ói , gi ảm nghèo ở một số đ ịa phươ ng kết qu ả chưa vữ ng chắc Chuyển hư ớng ng à nh nghề trong các hộ gia đì nh trong qu á tr ì nh đô thị hoá chưa đư ợc quan tâm đ úng mức 25 3. Nh ữ ng đ ịnh hư ớng cơ bản và một số vấn đề đ ặt ra để xây dựng gia đì nh ở nư ớc ta hiện nay 3.2 Một số nội dung chủ yếu xây dựng gia đì nh mới ở nư ớc ta hiện nay 3.2.2 Chuẩn mực ( ti êu chí ) xây dựng gia đì nh văn hóa ở nư ớc ta hiện nay 26 Tiêu chí Xây dựng Gia đì nh Văn hoá ở Nư ớc ta Hiện nay Tiến bộ Bì nh đẳng No ấm ít con Mỗi cặp vợ chồng chỉ có một hoặc hai con Để có đ iều kiện nu ôi dư ỡng cho tốt Do kết qu ả lao đ ộng chính đá ng của gia đì nh Đ ộng viên làm gi àu chính đá ng Vừa thể hiện dân chủ , vừa đảm bảo nền nếp gia đì nh Bì nh đẳng gi ữa các th à nh viên trong mọi lĩnh vực Tiến bộ của gia đì nh tr ên cơ sở mọi th à nh viên thực hiện nhiệm vụ gia đì nh và xã hội tốt Tiến bộ gia đì nh kh ô ng tá ch rời tiến bộ XH Hạnh phúc Bền vữ ng Là kết qu ả của no ấm , bì nh đẳng, tiến bộ Thể hiện ở nh ữ ng nét đ ẹp hà ng ng ày của đ ời sống gia đì nh Do ý thức và hà nh đ ộng của mỗi th à nh viên trong gia đì nh Gi ảm thiểu ly hôn và tan vỡ gia đì nh 27 3. Nh ữ ng đ ịnh hư ớng cơ bản và một số vấn đề đ ặt ra để xây dựng gia đì nh ở nư ớc ta hiện nay 3.2 Một số nội dung chủ yếu xây dựng gia đì nh mới ở nư ớc ta hiện nay 3.2.3 Phươ ng hư ớng xây dựng gia đì nh văn hoá ở nư ớc ta 28 3.2.3 Phươ ng hư ớng xây dựng gia đì nh văn hoá ở nư ớc ta Phươ ng hư ớng Xây dựng Gia đì nh Văn hóa ở Nư ớc ta Quan tâm hơn nũa đ ến phụ nữ và sự nghiệp gi ảI phóng phụ nữ Tổng kết phong tr ào xây dựng gia đì nh văn hoá Nh à nư ớc có hệ thống chính sá ch xây dựng gia đì nh việt nam Tuy ên truyền luật hôn nh ân và gia đì nh đ ến từng gia đì nh Chú ý hơn nữa tuy ên truyền và đ ịnh hư ớng th ô ng tin về gia đì nh tích cực và có văn hoá trong gi ảI quyết vấn đề ly hôn Kết hợp các lực lư ợng trong xã hội để xây dựng gia đì nh văn hoá 29 Cảm ơn sự theo dõi của các bạn! 30