X-Quang lồng ngực phổi

Xquang lång ngùc - phæi Ph- ¬ng ph¸p kh¸m tim phæi 1.1. ChiÕu tim phæi: l ¦u ®iÓm: DÔ sö dông, ®¬n gi¶n, cho kÕt qu¶ nhanh, gi¸ thµnh rÎ. §¸nh gi¸ tr¹ng th¸i ®éng cña tim ®Ëp vµ tæn th- ¬ng cña phæi l Nh- îc ®iÓm: Kh«ng kh¸ch quan, ®é nhËy kÐm, kh«ng cã tµi liÖu nghiªn cøu. §é nhiÔm x¹ lín 150lÇn/phim -> kh«ng chiÕu. l ChiÕu qua t¨ng s¸ng truyÒn h×nh: TËn dông ®- îc - u ®iÓm trªn, h¹n chÕ nh- îc ®iÓm Ph- ¬ng ph¸p kh¸m tim phæi 1.2. Chôp tim- phæi th¼ng: a.Th- êng quy: ThÊy 3 ®èt sèng ngùc trªn l ¦§: §èi quang tèt. Ph¸t hiÖn tæn th- ¬ng míi, tæn th- ¬ng nhá. l Nh- îc: Bá sãt tæn th- ¬ng vïng (Trung thÊt, phÇn phæi bÞ che lÊp) b.KV cao: > 100KV – ThÊy toµn bé cét sèng, nhu m« phæi c¸ch thµnh ngùc 1,5cm. l ¦u ®iÓm: ThÊy ®- îc ®- êng tr.thÊt, tæn th- ¬ng phæi sau khèi x- ¬ng vµ c¬, l- ìi phæi. l Nhù¬c ®iÓm: Contrast kÐm, tæn.th nhá bÞ xo¸ Ph- ¬ng ph¸p kh¸m tim phæi 1.3. Chôp tim phæi nghiªng: Cho Ýt th«ng tin: do phæi P + T + TT Tr- íc ®©y: chôp nghiªng bªn tæn th- ¬ng. Ngµy nay: Chôp nghiªng tr¸i =>bãng tim nhá. Tiªu chuÈn: ThÊy ®- îc hai cung x- ¬ng s- ên sau (# 1,5cm) - ( trïng nhau). Gãc s- ên hoµnh sau. ThÊy ®- îc cét sèng vµ khe liªn ®èt. Ph- ¬ng ph¸p kh¸m tim phæi 1.4. Chôp phæi th× hÝt vµo (Valsalva): BN hÝt vµo vµ rÆn=> t¨ng ¸p lùc néi PN -> Gi¶m tuÇn hoµn phæi - gi¶m k.kÝnh MM => ®¸nh gi¸ sù thay ®æi cña h×nh mê. l Th× thë ra (Muler): HÝt b×nh th- êng – råi hÝt vµo m¹nh=> gi¶m ¸p lùc néi phÕ nang => t¨ng kÝch th- íc h×nh mê m¹ch m¸u. Ph- ¬ng ph¸p kh¸m tim phæi 1.5. Chôp t- thÕ ®Ønh phæi -T- thÕ - ìn ngùc (Lordotic) - T- thÕ cói ngùc l Gi·n réng khoang liªn s- ên, ®Èy x- ¬ng ®ßn lªn cao (hoÆc xuèng thÊp), béc lé râ vïng ®Ønh phæi. l Dïng nghiªn cøu tæn th- ¬ng vïng ®Ønh phæi Ph- ¬ng ph¸p kh¸m tim phæi 1.6. Chôp c©y phÕ qu¶n. l §- a sond qua mòi, häng, khÝ qu¶n vµo phÕ qu¶n..... Chän läc -> b¬m thuèc. l Ph¸t hiÖn gi·n phÕ qu¶n, hÑp phÕ qu¶n, h×nh khuyÕt trong lßng PQ.... l H¹n chÕ: BN khã chÞu, suy h« hÊp.... l Ngµy nay kh«ng cßn sö dông. l CT thay thÕ chÈn ®o¸n Ph- ¬ng ph¸p th¨m kh¸m phæi lChôp c©y phÕ qu¶n Ph- ¬ng ph¸p kh¸m tim phæi 1.7. Chôp phæi chÕch: (OAD, OAG) 15-30 ®é. l Xem phÇn l- ìi phæi trung thÊt hai bªn, cung tim. 1.8. Chôp thùc qu¶n. l Xem khèi tæn th- ¬ng thuéc thùc qu¶n hay tõ ngoµi (®Ì ®Èy hay kÐo thùc qu¶n vµo khèi) Ph- ¬ng ph¸p th¨m kh¸m phæi 1.9. Chôp phæi n»m nghiªng (Bãng ngang). lNghiªn cøu sù di chuyÓn cña dÞch trong khoang MP ( dÞch khu tró hay tù do) lPh¸t hiÖn dÞch thÓ hoµnh => dÞch di chuyÓn xuèng vïng thÊp cña t- thÕ chôp. lPh- ¬ng ph¸p nµy ngµy cµng Ýt sö dông khi cã siªu ©m Ph- ¬ng ph¸p kh¸m tim phæi 2.1. Chôp m¹ch m¸u phæi (2 hÖ) l HÖ chøc n¨ng: §- a sond qua TM d- íi ®ßn... - TMC trªn - nhÜ ph¶i - thÊt ph¶i -> b¬m thuèc -> §M phæi: ph¸t hiÖn hÑp §MP, phång §MP, th«ng §M – TM. l HÖ dinh d- ìng: §- a sond vµo §M ®ïi (bÑn) - §MCB - §MCN -> b¬m thuèc -> §M phÕ qu¶n => ®- a sond vµo §MPQ b¬m thuèc=> ph¸t hiÖn ch¶y m¸u Ph- ¬ng ph¸p th¨m kh¸m phæi 2.2. Chôp nhÊp nh¸y (Scintigraphie pumonaire) l B»ng ®- êng th«ng khÝ: XÐnon 133 xem sù l- u th«ng kh«ng khÝ trong phæi (lÇn ®Çu). Xem sù thay ®æi kh«ng khÝ (lÇn sau). l B»ng ®- êng m¹ch m¸u: (TechnÐtium 99 - thêi gian ph©n huû 6 giê hoÆc XÐnon 133) Xem sù l- u th«ng cña m¹ch m¸u ( t¨ng sinh m¹ch hay gi¶m m¹ch). Ph- ¬ng ph¸p th¨m kh¸m phæi 2.3. Siªu ©m tim phæi l ¢m thanh cã tÇn sè cao truyÒn trong kh«ng khÝ rÊt kÐm => Kh«ng SA phæi. l Ph¸t hiÖn tæn th- ¬ng phæi n»m s¸t thµnh ngùc (tæn th- ¬ng c¸ch thµnh ngùc kh«ng SA). l Ph¸t hiÖn tæn th- ¬ng mµng phæi (vÞ trÝ, ®Æc, láng) l H- íng dÉn chäc dÞch MP khu tró, tæn th- ¬ng cã v¸ch ng¨n. l Ph¸t hiÖn dÞch Ýt MP hay dÇy dÝnh MP. l S¢ mÇu cã gi¸ trÞ cao trong chÈn ®o¸n bÖnh TM Ph- ¬ng ph¸p th¨m kh¸m phæi 2.4. Chôp c¾t líp phæi (2 lo¹i): l - C¾t líp th- êng: hiÖn kh«ng dïng n÷a l - C¾t líp vi tÝnh (TDM):(thay thÕ chôp c¾t líp th- êng) Cho nhiÒu th«ng tin, ®é ph©n gi¶i cao Nghiªn cøu trung thÊt, ph¸t hiÖn h¹ch. Ph¸t hiÖn tæn th- ¬ng sím, ®o tû träng. Theo dâi di c¨n phæi Ph- ¬ng ph¸p th¨m kh¸m phæi 2.5. Chôp céng h- ëng tõ phæi (MRI) • §¸nh gi¸ ®- îc l- u l- îng m¸u kh«ng cÇn tiªm thuèc. • §¸nh gÝa ®- îc trung thÊt trªn c¸c mÆt ph¼ng kh¸c nhau. • §¸nh gi¸ tèt c¸c d©y ch»ng, tæn th- ¬ng nhá cét sèng, ®Üa ®Öm Tiªu chuÈn chÊt l- îng phim • C- êng ®é tia: quy - íc vµ KV cao • Chôp th× hÝt vµo: Bê c¬ hoµnh P n»m bê tr- íc x- ¬ng s- ên VI. • T- thÕ c©n ®èi: x- ¬ng ®ßn ®èi xøng qua gai su cét sèng, khíp øc ®ßn réng b»ng nhau. • Béc lé x- ¬ng b¶ vai t¸ch khái tr- êng phæi. • T¸ch ®å vËt (d©y truyÒn, ¸o con...) ra khái tr- êng phæi Tr×nh tù ph©n tÝch phim (cã tÝnh chÊt gîi ý) l Phim phæi lu©n ®- îc coi lµ phim lång ngùc. l Ph©n tÝch tõ thµnh ngùc: x- ¬ng, phÇn mÒm l Ph©n tÝch mµng phæi: thµnh ngùc, trung thÊt, r·nh liªn thuú. l Trung thÊt: chó ý ®Ì ®Èy ®- êng trung thÊt. l Nhu m« phæi: xem m¹ng l- íi phæi H×nh d¹ng, vÞ trÝ, kÝch th- íc vµ h×nh th¸i cña tæn th- ¬ng Gi¶i phÉu X quang phæi qui - íc 1.Thµnh ngùc: X- ¬ng s- ên: tõ sau ch¹y chÕch xuèng d- íi vµ ra tr- íc, cung sau ®Ëm vµ nhá h¬n cung tr- íc, bê ®Òu, râ nÐt. PhÇn mÒm thµnh ngùc: dÇy, máng, h×nh bÊt th- êng(v«i, khèi, khÝ....) n»m ë phÇn mÒm. 2. C¬ hoµnh: c¬ hoµnh ph¶i cao > tr¸i kho¶ng 1,5cm, bê ®Òu râ, +/- mói kh«ng ®Òu. Chç cao nhÊt ë 1/3 trong cña vßm hoµnh. Nghiªng (T) hai c¬ hoµnh c¾t nhau, nghiªng (P) hai c¬ hoµnh song song. Gi¶i phÉu X quang phæi qui - íc 3.Mµng phæi: hai l¸ (thµnh,t¹ng) dÝnh víi nhau ë vïng rèn phæi. Gi÷a hai l¸ lµ khoang ¶o. B×nh th- êng kh«ng thÊy ®- îc mµng phæi trªn phim quy - íc trõ: - Mµng phæi mÆt tr- íc cung sau x- ¬ng s- ên II (tiÕp tuyÕn víi tia X). - Mµng phæi r·nh liªn thuú nhá trªn phim th¼ng vµ r·nh liªn thuú (lín + nhá) trªn phim nghiªng: thanh m¶nh, mÒm m¹i, ®Òu. Khi thÊy ®- îc mµng phæi => viªm dÇy MP Gi¶i phÉu X quang phæi qui - íc 4.Trung thÊt: Bãng tim: kÝch th- íc, cung tim vµ bê tim. Tr.thÊt: bê TT, h×nh s¸ng khÝ-phÕ qu¶n, ®- êng TT. 5. Rèn phæi: ph¶i cao > tr¸i 1,5 –2cm, gåm: phÕ qu¶n gèc, §M phæi, §M phÕ qu¶n, TM phæi, TM ®¬n, h¹ch, thÇn kinh. 6. Nhu m« phæi: m¹ng l- íi phæi ph©n bè ®èi xøng hai bªn, b¶n chÊt lµ m¹ch m¸u phæi (®- êng mê ®i ngang lµ TM, ®- êng ®i xiªn - chÐo lµ §M) Gi¶i phÉu X quang phæi qui - íc Phæi Ph¶i Phæi Tr¸i thïy Ph©n thïy KH thïy Ph©n thïy KH ®Ønh 1 ®Ønh 1 Trªn sau 2 Trªn sau 2 Tr­íc 3 Tr­íc 3 Gi÷a Sau – Ngoµi 4 Sau Ngoµi 4 Tr­íc trªn 5 Tr­íc trªn 5 ®Ønh 6 ®Ønh 6 C¹nh tim 7 D­íi ®¸y tr­íc 8 D­íi ®¸y tr­íc 8 ®¸y bªn 9 ®¸y bªn 9 ®¸y sau 10 ®¸y sau 10 Hình ảnh bình thường Dấu silhoutte l Nếu hai bóng mờ có cùng mật độ nằm kề nhau và có một phần chồng lên nhau mà xóa bờ của nhau thì chúng nằm trên cùng mặt phẳng (có dấu silouette), nếu không xoá bờ nhau thì chúng nằm ở hai mặt phẳng khác nhau. DẤU CỔ - NGỰC l Một bóng mờ nằm vùng đỉnh phổi, nếu bờ ngoài của nó chỉ thấy được ở dưới bờ trên xương đòn thì bóng mờ đó nằm ở phía trước, còn nếu bờ ngoài của nó vượt quá bờ trên xương đòn thì bóng mờ đó nằm phía sau. DẤU NGỰC - BỤNG l Nếu bờ ngoài của một bóng mờ nằm vùng đáy ngực được thấy liên tục quá cơ hoành thì bóng mờ đó nằm trong ngực, còn nều bờ ngoài của nó không thấy được dưới cơ hoành thì bóng mờ đó nằm ở bụng. DẤU HỘI TỤ, DẤU ĐÂM XUYÊN VÀ DẤU BAO PHỦ. l Dấu hội tụ: một bóng mờ nằm vùng rốn phổi, nếu các mạch máu phổi dừng lại ngang bờ của bóng mờ, đó là động mạch phổi. l Dấu đâm xuyên:nếu các mạch máu phổi đâm xuyên qua bờ bóng mờ, đó là tổn thương u. l Dấu bao phủ:trong cas này, nếu bóng mờ xoá mất bờ tim, thì bóng mờ đó ở phía trước và nếu không xoá bờ tim, thì nó nằm ở phía sau. Dấu mực ngang l Nhằm xác định một hình ảnh mực nước hơi nằm trong màng phổi hay trong nhu mô phổi: l Ta đo chiều ngang của mực nước hơi trên cả phim thẳng và phim nghiêng, nếu cả hai băng nhau thì tổn thương nằm trong nhu mô phổi, còn nếu cả hai khác nhau thì tổn thương nằm trong xoang màng phổi Dấu sinh đôi: gần vùng rốn phổi, chúng ta có thể gặp các cặp mắt: một mờ (dịch) là hình một tiểu ĐM phổi và một sáng (khí) là hình một tiểu phế quản, trong trường hợp bình thường chúng có kích thước bằng nhau, nếu vòng sáng lớn hơn tức giãn phế quản (dấu vòng nhẫn cườm), nếu vòng mờ lớn hơn tức cao áp ĐM phổi. AIR BRONCHOGRAM Dấu cơ hoành liên tục • Bình thường, ở cơ hoành trái, 1/3 trước trong, có bóng tim tựa lên nên trên phim X quang ta không thấy được, trong trường hợp ta thấy trọn vẹn cả cơ hoành trái: dấu cơ hoành liên tục, tức là giữa tim và hoành trái đã có lớp khí phân cách: tràn khí màng tim, tràn khí trung thất. Normal: IC=0.5 l Chỉ số WOOD: l Đường kính ngang của ĐM thùy dưới phổi, đo ở đỉnh dưới của rốn phổi phải, không lớn hơn 16mm. Dấu Danelius • Giảm kích thước hoặc không có một rốn phổi: giảm sản ĐM phổi (HC Mac Leo: giảm sản một nhánh ĐM phổi kèm phổi tăng sáng cùng bên), bất sản ĐM phổi, thuyên tắc hoàn toàn một nhánh ĐM phổi. Các đường trung thất 1. Đường trung thất sau 2. Đường trung thất trước. 3. Đường cạnh trái động mạch chủ. 4. Đường cạnh CS. 5. Đường cạnh CS. 6. Đường cạnh phải khí quản. 7. Đường cạnh TM đơn. 8. Đường cạnh thực quản. Sai lầm do kỹ thuật Các hội chứng lớn l 1. Hội chứng phế nang. l 2. Hội chứng phế quản. l 3. Hội chứng xẹp phổi. l 4. Hội chứng hang. l 5. Hội chứng mô kẽ. l 6. Mặt kính mờ. l 7. Hội chứng màng phổi. l 8. Hội chứng trung thất. Hội chứng đông đặc l Hội chứng đông đặc được định nghĩa như là một tập hợp các hình ảnh X quang phản ánh tình trạng thay thế khí trong phế nang bằng: dịch xuất tiết (viêm phổi), dịch thấm (phù phổi) hoặc các tế bào bệnh lý (alveolobronchiolar carcinoma). l Trên X quang đó là một đám mờ tương đối đồng nhất, phân bố có hệ thống, bên trong có air bronchogram, khu trú hoặc lan tỏa, một hoặc hai bên. l Nguyên nhân: viêm phổi cấp hoặc mạn, phù phổi, BOOP ,alveolobronchiolar carcinoma, lymphoma, nhồi máu phổi, proteinose. Cas 1 Cas 2 Cas 3 Các trường hợp viêm phổi Lymphom phổi nguyên phát BOOP: bronchiolitis obliterant organising pneumonia BOOP: bronchiolitis obliterant organising pneumonia Alveolobronchiolar carcinoma HỘI CHỨNG PHẾ QUẢN l Là tập hợp các dấu hiệu X quang phản ánh bệnh lý của phế quản. l Các dấu hiệu trực tiếp: dày vách PQ, dãn lòng PQ và ứ đọng dịch trong lòng PQ. l Dãn lòng PQ có 3 mức độ: hình trụ (dấu đường ray xe lửa, dấu vòng nhẫn cườm) hình chổi ngọc (dấu chuổi ngọc) và hình túi (các kén dịch – hơi tụ quanh trục PQ). l Các dấu hiệu gián tiếp: xẹp phổi, sẽ nói ở phần sau. XẸP PHỔI l Là tình trạng tắc nghẽn lòng phế quản do nguyên nhân nội sinh hoặc ngoại sinh (dị vật, u nội PQ, viêm phù nề, hẹp do sẹo niêm mạc, hẹp do chèn ép từ ngoài). Tình trạng này làm mất dần khí trong phế nang do đó làm co giảm thể tích của phân thùy, thùy hoặc phần phổi bệnh. l Hình ảnh X quang giống như đông đặc nhưng đồng nhất hơn, có hình ảnh co kéo các cấu trúc lân cận, không có air bronchogram. l Xẹp phổi còn có thể do nguyên nhân xơ xẹp của nhu mô phổi (cas dãn PQ, xơ xẹp sau lao). HỘI CHỨNG HANG l Đó là các bóng khí sáng, vách có thể dày hay mỏng, bên trong có thể có chứa mực dịch – hơi. l Nguyên nhân: abces phổi, hang lao, aspergiloma nếu trong lòng hang có hình ảnh cái lục lạc, u phổi hoại tử trung tâm, kén khí bẩm sinh, bóng khí phế thủng. Abces phổi trong thùy trên phải, cần phân biệt với lao Hoại thư phổi: nhiễm trùng + thuyên tắc phổi: hang bên trong có dạng bản đồ. Cần phân biệt với lao. Abces phổi đa ổ do vi trùng yếm khí, cần phân biệt lao Lao phổi BK (+) Lao phổi BK (+) Pneumatocele nhiễm trùng Các kén khí phế thủng U phổi hoại tử trung tâm Hội chứng màng phổi l Dùng để chỉ các tình trạng: 1. Tràn dịch màng phổi. 2. Tràn khí màng phổi. 3. Tràn dịch – tràn khí màng phổi. 4. U màng phổi. 5. Dày màng phổi, vôi hóa màng phổi. Xẹp phổi tròn HỘI CHỨNG TRUNG THẤT l Là tập hợp các dấu hiệu minh chứng sự có mặt của một khối u phát triển hoặc một thâm nhiễm bất thường bên trong trung thất. l Thường, đó là một bóng mờ đồng nhất, bờ ngoài rõ và liên tục, lồi ra mặt phổi, bờ tạo góc tù với bờ trung thất, bờ trong thường không thấy được do bị che trong trung thất. TT trên TT giữa TT dưới Cung ĐMC Carina Trung thất trước Trung thất sau Bệnh nguyên của các u trung thất Trung thaát tröôùc Trung thaát giöõa Trung thaát sau Taàng treân Böôùu giaùp Böôùu giaùp Nang pheá quaûn Haïch trung thaát Böôùu giaùp. Böôùu khí quaûn. Taàng giöõa Nang pheá quaûn Haïch trung thaát. Böôùu khí quaûn. Taàng döôùi Nang maøng tim maøng phoåi Tuùi thöøa maøng tim Böôùu tim Caû 3 taàng. Böôùu tuyeán hung. Böôùu quaùi, böôùu maàm Böôùu môõ. Böôùu baïch maïch Haïch trung thaát. Nang ruoät Böôùu thaàn kinh Böôùu thöïc quaûn Böôùu thaàn kinh Meningocele Kyste neuromesenterique Haïch trung thaát Nang oáng ngöïc Nang pheá quaûn Hemangiome OÅ taïo maùu ngoaøi tuûy Böôùu giaùp Thymus ectopique TÓM TẮT l TT trước l Thyroid l Teratoma l Thymoma l Adenopathy l Anevrism • TT giữa • Bronchogenic cyst • Oesophagus tumor • TT sau • Neurogenic tumor Bướu gi¸p Bướu giáp Bướu tuyến ức Tăng sản tuyến ức Teratoma Lymphoma Kyste bronchogenique Kyste pleuropericardique Neurinome Neurinome Lipome Ổ tạo máu ngoài tủy