Toyota đào tạo kỹ thuật viên ô tô (chuẩn đoán khung gầm 1)

g l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -6- §é æn ®Þnh ch¹y th¼ng vµ håi vÞ b¸nh xe · §é æn ®Þnh trªn ®­êng th¼ng nhê cã gãc caster Khi trôc xoay ®øng quay ®Ó xe ch¹y vµo ®­êng vßng, nÕu c¸c b¸nh xe cã gãc caster th× lèp sÏ bÞ nghiªng ®i so víi mÆt ®­êng vµ t¹o ra m«men “kÝch”, cã xu h­íng n©ng th©n xe lªn (xem minh ho¹). M«men kÝch nµy ®ãng vai trß nh­ mét lùc håi vÞ b¸nh xe, cã xu h­íng ®­a th©n xe trë vÒ vÞ trÝ n»m ngang vµ duy tr× ®é æn ®Þnh trªn ®­êng th¼ng cña xe · Håi vÞ b¸nh xe nhê cã kho¶ng caster NÕu b¸nh xe cã gãc caster th× giao ®iÓm gi÷a ®­êng t©m trôc xoay ®øng víi mÆt ®­êng sÏ n»m phÝa tr­íc t©m ®iÓn tiÕp xóc gi÷a lèp xe víi mÆt ®­êng. V× lèp xe ®­îc kÐo vÒ phÝa tr­íc nªn lùc kÐo nµy sÏ lÊn ¸t c¸c lùc cã xu h­íng lµm cho b¸nh xe mÊt æn ®Þnh, gi÷ cho b¸nh xe ch¹y æn ®Þnh theo ®­êng th¼ng. Khi b¸nh xe ®­îc chuyÓn h­íng sang mét bªn (do l¸i hoÆc do trë ng¹i khi ch¹y trªn ®­êng th¼ng) th× sÏ ph¸t sinh c¸c lùc bªn F2 vµ F’2. Nh÷ng lùc bªn nµy cã t¸c dông lµm quay trôc xoay ®øng (nhê cã kho¶ng caster) vµ cã xu h­íng håi vÞ b¸nh xe vÒ vÞ trÝ ban ®Çu cña nã (lùc håi vÞ) Vµo lóc nµy, víi cïng mét lùc bªn nh­ nhau, nÕu kho¶ng caster lín, lùc håi vÞ b¸nh xe còng lín. V× vËy, kho¶ng caster cµng lín th× ®é æn ®Þnh trªn ®­êng th¼ng vµ lùc håi vÞ cµng lín. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -7- D¹ng h×nh häc Nachlauf vµ Vorlauf Nãi chung, muèn t¨ng kho¶ng caster th× ph¶i t¨ng gãc caster. Tuy nhiªn, víi mét gãc caster kh«ng ®æi vÉn cã thÓ thay ®æi kho¶ng caster b»ng c¸ch ®Æt lÖch trôc xoay ®øng lªn phÝa tr­íc hoÆc lïi vÒ phÝa sau t©m b¸nh xe. D¹ng h×nh häc Nachlauf cho phÐp t¨ng kho¶ng caster b»ng c¸ch ®Æt lÖch trôc xoay ®øng dÞch lªn phÝa tr­íc t©m b¸nh xe. D¹ng h×nh häc Vorlauf cho phÐp gi¶m kho¶ng caster b»ng c¸ch ®Æt lÖch trôc xoay ®øng lïi vÒ phÝa sau t©m b¸nh xe. Trªn thùc tÕ, c¸c d¹ng h×nh häc Nachlauf vµ Vorlauf ®­îc ¸p dông ®Ó ®Æt kho¶ng caster phï hîp víi ®Æc tÝnh cña xe. (1/1) Gãc nghiªng cña trôc l¸i/Gãc kingpin M« t¶ Trôc mµ trªn ®ã b¸nh xe xoay vÒ phÝa ph¶i hoÆc tr¸i ®­îc gäi lµ “trôc xoay ®øng”. Trôc nµy ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch v¹ch mét ®­êng th¨ng t­ëng t­îng ®i qua t©m cña æ bi ®ì trªn cña bé gi¶m chÊn vµ khíp cÇu cña ®ßn treo d­íi (®èi víi tr­êng hîp hÖ thèng treo kiÓu thanh gi»ng). Nh×n tõ phÝa tr­íc xe, ®­êng th¼ng nµy nghiªng vÒ phÝa trong; gãc nghiªng nµy ®­îc gäi lµ “gãc nghiªng trôc l¸i/gãc kingpin”, vµ ®­îc ®o b»ng ®é. Kho¶ng c¸ch L tõ giao ®iÓm gi÷a trôc xoay ®øng vµ mÆt ®­êng ®Õn giao ®iÓm gi÷a ®­êng t©m b¸nh xe vµ mÆt ®­êng ®­îc gäi lµ “®é lÖch, ®é lÖch kingpin”. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -8- Vai trß cña gãc kingpin 1. Gi¶m lùc ®¸nh l¸i V× r»ng b¸nh xe quay sang ph¶i hoÆc sang tr¸i, víi t©m quay lµ trôc xoay ®øng cßn b¸n kÝnh quay lµ kho¶ng lÖch, nªn kho¶ng lÖch cµng lín th× m«men c¶n quay cµng lín (do søc c¶n quay cña lèp xe), v× vËy lùc l¸i còng t¨ng lªn. Cã thÓ gi¶m kho¶ng lÖch ®Ó gi¶m lùc ®¸nh l¸i. Cã thÓ ¸p dông mét trong hai ph­¬ng ph¸p sau ®©y ®Ó gi¶m kho¶ng lÖch: (1) Lèp cã gãc camber d­¬ng (2) Lµm nghiªng trôc xoay ®øng www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -9- 2. Gi¶m lùc ph¶n håi vµ lùc kÐo lÖch sang mét bªn NÕu kho¶ng lÖch qu¸ lín, lùc dÉn ®éng (lùc ®Èy xe) hoÆc lùc h·m sÏ t¹o ra mét m«men quay quanh trôc xoay ®øng lín, tû lÖ thuËn víi kho¶ng lÖch. MÆt kh¸c, mäi chÊn ®éng t¸c dông lªn b¸nh xe sÏ lµm cho v« l¨ng bÞ dËt l¹i hoÆc ph¶n håi. Nh÷ng hiÖn t­îng nµy cã thÓ ®­îc c¶i thiÖn b»ng c¸ch gi¶m kho¶ng lÖch. NÕu gãc nghiªng cña c¸c trôc xoay ®øng bªn ph¶i vµ bªn tr¸i kh¸c nhau th× xe sÏ bÞ kÐo lÖch vÒ phÝa cã gãc nghiªng nhá h¬n (cã kho¶ng lÖc lín h¬n) 3. T¨ng ®é æn ®Þnh ch¹y trªn ®­êng th¼ng Gãc nghiªng cña trôc l¸i gióp cho b¸nh xe tù ®éng quay trë vÒ vÞ trÝ ch¹y ®­êng th¼ng, sau khi ®· ch¹y vßng. Gîi ý: Trong c¸c xe FF cã ®éng c¬ ®Æt tr­íc vµ b¸nh tr­íc chñ ®éng, kho¶ng lÖch th­êng lµ nhá (b»ng kh«ng hoÆc ©m) ®Ó ng¨n ngõa hiÖn t­îng truyÒn chÊn ®éng tõ lèp xe (do phanh hoÆc ch¹y qua vËt c¶n) lªn v« l¨ng, vµ gi¶m thiÓu m«men quay quanh trôc xoay ®øng do ®éng lùc t¹o ra khi khëi ®éng nhanh hoÆc t¨ng tèc. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -10- Gîi ý khi söa ch÷a: NÕu gãc quay v« l¨ng sang bªn ph¶i vµ bªn tr¸i kh¸c nhau th× m«men quay quanh trôc xoay ®øng l¸i nµy còng kh¸c nhau (m«men xuÊt hiÖn khi phanh xe hoÆc lùc phanh sÏ ph¸t sinh ë phÝa cã gãc quay v« l¨ng nhá h¬n). Ngoµi ra, sù kh¸c nhau gi÷a kho¶ng lÖch bªn ph¶i vµ bªn tr¸i còng t¹o ra sù kh¸c nhau vÒ ph¶n lùc dÉn ®éng gi÷a bªn ph¶i vµ bªn tr¸i. Trong c¶ hai tr­êng hîp, lùc ®Òu cã xu h­íng lµm quay xe. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -11- §é chôm (Gãc chôm, §é chôm, §é cho·i) M« t¶ Gãc chôm (®é chôm, §é cho·i) §é chôm lµ ®é lÖch cña phÇn tr­íc vµ phÇn sau b¸nh xe khi nh×n tõ trªn xuèng. Gãc lÖch cña b¸nh xe ®­îc gäi lµ gãc chôm. Khi phÇn phÝa tr­íc cña c¸c b¸nh xe gÇn nhau h¬n so víi phÇn phÝa sau th× ®­îc gäi lµ “§é chôm”, vµ nÕu ng­îc l¹i th× ®­îc gäi lµ “§é cho·i” Vai trß cña gãc chôm Th«ng th­êng, môc ®Ých ban ®Çu cña gãc chôm lµ khö bá lùc ®Èy ngang do gãc camber t¹o ra. V× vËy, gãc chôm ng¨n ngõa b¸nh xe më ra hai bªn khi cã camber d­¬ng. Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, do ¸p dông Camber ©m vµ do hiÖu qu¶ cña hÖ thèng treo vµ lèp t¨ng lªn nªn nhu cÇu khö bá lùc ®Èy ngang kh«ng cßn n÷a. Do vËy, môc ®Ých cña gãc chôm ®· chuyÓn thµnh ®¶m b¶o ®é æn ®Þnh ch¹y trªn ®­êng th¼ng. Khi xe ch¹y trªn ®­êng nghiªng, th©n xe xe nghiªng vÒ mét bªn. Khi ®ã xe cã khuynh h­íng quay vÒ phÝa nghiªng. NÕu phÇn phÝa tr­íc cña mçi b¸nh xe chôm vµo trong (§é chôm), th× xe cã khuynh h­íng ch¹y theo h­íng ng­îc l¹i h­íng nghiªng. V× vËy, ®é æn ®Þnh ®­êng th¼ng ®­îc duy tr×. Gîi ý khi söa ch÷a: NÕu ®é chôm vµo qu¸ lín, ®é tr­ît bªn sÏ lµm cho lèp xe mßn kh«ng ®Òu. NÕu ®é cho·i ra qu¸ lín th× khã ®¶m b¶o ®é æn ®Þnh ch¹y ®­êng th¼ng. Gîi ý: §é tr­ît bªn lµ tæng sè kho¶ng c¸ch mµ c¸c lèp xe bªn ph¶i vµ bªn tr¸i tr­ît trªn mÆt bªn khi xe ch¹y. Trong c¸c tr­êng hîp cã ®é chôm vµo vµ cã Camber ©m, th× sù tr­ît xuÊt hiÖn ë phÝa bªn ngoµi. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -12- B¸n kÝnh quay vßng (Gãc b¸nh xe, gãc quay vßng) M« t¶ B¸n kÝnh quay vßng lµ gãc quay cña b¸nh xe phÝa tr­íc bªn tr¸i vµ bªn ph¶i khi ch¹y trªn ®­êng vßng. Víi gãc quay cña c¸c b¸nh xe bªn ph¶i vµ bªn tr¸i kh¸c nhau, phï hîp víi t©m quay cña c¶ bèn b¸nh xe th× ®é æn ®Þnh cña xe ch¹y trªn ®­êng vßng sÏ t¨ng lªn. VÝ dô, ®èi víi lo¹i hÖ thèng l¸i cã thanh nèi ®Æt phÝa sau trôc l¸i, nÕu c¸c ®ßn cam l¸i ®­îc ®Æt song song víi ®­êng t©m xe, th× gãc l¸i cña b¸nh xe bªn ph¶i vµ bªn tr¸i b»ng nhau (a = b). vµ mçi b¸nh xe sÏ quay quanh mét t©m quay kh¸c nhau (O1 vµ O2), mÆc dï chóng cã b¸n kÝnh quay b»ng nhau (r1 = r2), V× vËy, sÏ xuÊt hiÖn sù tr­ît bªn ë mét trong hai b¸nh xe. Tuy nhiªn, nÕu ®ßn cam l¸i nghiªng ®i so víi ®­êng t©m xe, c¸c b¸nh xe bªn ph¶i vµ bªn tr¸i sÏ cã gãc quay kh¸c nhau (a < b), nªn chóng cã thÓ ®iÒu chØnh ®Ó cã b¸n kÝnh quay kh¸c nhau (r1 > r2) ®Ó quay quanh cïng mét t©m (O), nhê thÕ mµ cã ®­îc gãc l¸i ®óng. Gîi ý khi söa ch÷a: NÕu b¸n kÝnh quay kh«ng ®óng, lèp xe bªn trong hoÆc ngoµi sÏ bÞ tr­ît vÒ mét bªn vµ kh«ng thÓ quay xe mét c¸ch nhÑ nhµng. §iÒu nµy còng lµm cho lèp xe mßn kh«ng ®Òu (1/1) KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh gãc ®Æt b¸nh xe M« t¶ Th«ng th­êng, trong ®iÒu kiÖn vËn hµnh b×nh th­êng, viÖc kiÓm tra vµ hiÖu chØnh gãc ®Æt b¸nh xe mét c¸ch th­êng xuyªn lµ kh«ng cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, nÕu lèp xe mßn kh«ng ®Òu, tay l¸i kh«ng æn ®Þnh, hoÆc nÕu hÖ thèng treo ®· bÞ söa ch÷a v× tai n¹n th× gãc ®Æt b¸nh xe ph¶i ®­îc kiÓm tra vµ hiÖu chØnh cho ®óng. 1. Kh¸i qu¸t chung Gãc ®Æt b¸nh xe bao gåm c¸c gãc nh­ gãc camber, gãc caster, gãc Kingpin...., vµ mçi gãc ®Òu cã quan hÖ mËt thiÕt víi c¸c gãc kh¸c. Khi kiÓm tra vµ hiÖu chØnh cÇn ph¶i xem xÐt tÊt c¶ c¸c gãc vµ mèi quan hÖ cña chóng. 2. VÞ trÝ ®o vµ nh÷ng ®iÒu cÇn thËn träng khi dïng thiÕt bÞ ®o GÇn ®©y cã rÊt nhiÒu kiÓu thiÕt bÞ ®o ®­îc ®­a vµo sö dông. Tuy nhiªn, cÇn nhí r»ng c¸c thiÕt bÞ ®o cã ®é chÝnh x¸c cao th­êng lµ kh¸ phøc t¹p, vµ nÕu B¹n kh«ng hiÓu râ th× cã thÓ bÞ sai sãt. V× vËy, cÇn ph¶i ®Þnh kú b¶o d­ìng thiÕt bÞ ®o ®Ó ®¶m b¶o r»ng nã ®¸ng tin cËy. Lu«n lu«n ®o gãc ®Æt b¸nh xe khi xe ®ç ë n¬i b»ng ph¼ng. §iÒu nµy rÊt cÇn thiÕt, bëi v× dÉu thiÕt bÞ ®o cã chÝnh x¸c ®Õn møc nµo nh­ng nÕu n¬i ®ç xe kh«ng b»ng ph¼ng th× còng kh«ng thÓ cã kÕt qu¶ kiÓm tra chÝnh x¸c. 3. CÇn kiÓm tra tr­íc khi ®o gãc ®Æt b¸nh xe Tr­íc khi ®o gãc ®Æt b¸nh xe, mäi yÕu tè cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn gãc ®Æt b¸nh xe ®Òu ph¶i ®­îc kiÓm tra vµ hiªô chØnh cÇn thiÕt. Lµm tèt viÖc chuÈn bÞ nµy sÏ mang l¹i kÕt qu¶ kiÓm tra ®óng ®¾n. C¸c gãc ®Æt b¸nh xe tiªu chuÈn ®­îc nhµ chÕ t¹o x¸c ®Þnh cho xe trong ®iÒu kiÖn lµm viÖc “b×nh th­êng”. V× vËy, khi kiÓm tra gãc ®Æt b¸nh xe cÇn ph¶i ®Æt xe trong ®iÒu kiÖn cµng gÇn víi ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn cµng tèt. (Xem H­íng dÉn söa ch÷a ®Ó biÕt c¸c trÞ sè tiªu chuÈn). C¸c môc cÇn ph¶i kiÓm tra tr­íc khi ®o c¸c th«ng sè c©n chØnh: · ¸p suÊt trong lèp xe (trong ®iÒu kiÖn tiªu chuÈn) · HiÖn t­îng mßn lèp kh«ng ®Òu mét c¸ch râ rÖt hoÆc kh¸c nhau vÒ cì lèp · §é ®¶o cña lèp (theo h­íng kÝnh hoÆc mÆt ®Çu) · Khíp cÇu bÞ r¬ r·o v× mßn · Thanh nèi bÞ r¬ v× mßn æ bi tr­íc bÞ r¬ v× mßn www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -13- · ChiÒu dµi cña c¸c thanh gi»ng ph¶i vµ tr¸i · Chªnh lÖch kho¶ng c¸ch trôc gi÷a phÝa tr¸i vµ phÝa ph¶i · Sù biÕn d¹ng hoÆc mµi mßn cña c¸c chi tiÕt dÉn ®éng l¸i · Sù biÕn d¹ng hoÆc mµi mßn cña c¸c chi tiÕt liªn quan ®Õn hÖ thèng treo tr­íc · §é nghiªng ngang cña th©n xe (kho¶ng s¸ng gÇm xe) (1/2) M« t¶ 4. TÇm quan träng cña viÖc ®iÒu chØnh kho¶ng s¸ng gÇm xe tr­íc khi ®o gãc ®Æt b¸nh xe Trong xe cã hÖ thèng treo tr­íc ®éc lËp, c¸c yÕu tè gãc ®Æt b¸nh xe sÏ thay ®æi tuú theo t¶i träng, do thay ®æi kho¶ng s¸ng gÇm xe (kho¶ng c¸ch mÆt ®Êt – khung gÇm). V× vËy, cÇn quy ®Þnh c¸c yÕu tè gãc ®Æt b¸nh xe cho tõng kho¶ng s¸ng gÇm xe tiªu chuÈn. NÕu kh«ng cã quy ®Þnh g× kh¸c, h·y tham kh¶o H­íng dÉn söa ch÷a, ... 5. Ch¹y thö xe Sau khi ®iÒu chØnh cÇu tr­íc, hÖ thèng treo, v« l¨ng vµ/hoÆc gãc ®Æt b¸nh tr­íc, h·y ch¹y thö xe ®Ó kiÓm tra kÕt qu¶ ®iÒu chØnh: · Ch¹y ®­êng th¼ng (1) V« l¨ng ph¶i ë vÞ trÝ ®óng (2) Xe ph¶i ch¹y th¼ng trªn ®­êng b»ng ph¼ng (3) V« l¨ng kh«ng bÞ rung l¾c qu¸ møc · Ch¹y vßng Quay v« l¨ng dÔ dµng vÒ c¶ c¶ hai chiÒu, vµ khi th¶ ra th× v« l¨ng quay trë vÒ vÞ trÝ trung hoµ nhanh vµ nhÑ nhµng. · Phanh Khi phanh xe trªn ®­êng b»ng ph¼ng th× v« l¨ng kh«ng bÞ kÐo lÖch vÒ phÝa nµo. · KiÓm tra tiÕng ån kh¸c th­êng Khi ch¹y thö, kh«ng cã tiÕng ån bÊt th­êng 6. C¸c kÕt qu¶ ®o vµ c¸ch sö dông chóng NÕu c¸c trÞ sè ®o kh¸c víi c¸c trÞ sè tiªu chuÈn, h·y ®iÒu chØnh hoÆc thay thÕ c¸c bé phËn ®Ó ®¹t ®­îc trÞ sè tiªu chuÈn. (2/2) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -14- KiÓm tra vµ ®iÒu chØnh gãc ®Æt b¸nh tr­íc Gãc chôm §Ó ®iÒu chØnh ®é chôm, h·y thay ®æi chiÒu dµi cña thanh l¸i nèi gi÷a c¸c ®ßn cam l¸i. 1. §èi víi kiÓu xe cã thanh l¸i l¾p phÝa sau trôc l¸i, nÕu t¨ng chiÒu dµi thanh l¸i th× ®é chôm t¨ng. §èi víi kiÓu xe cã thanh l¸i l¾p phÝa tr­íc trôc l¸i, nÕu t¨ng chiÒu dµi thanh gi»ng th× ®é cho·i t¨ng 2. §èi víi kiÓu thanh l¸i kÐp th× ®é chôm ®­îc ®iÒu chØnh víi chiÒu dµi cña hai thanh l¸i tr¸i vµ ph¶i nh­ nhau. NÕu chiÒu dµi cña hai thanh l¸i nµy kh¸c nhau th× dÉu ®é chôm ®· ®­îc ®iÒu chØnh ®óng còng kh«ng mang l¹i gãc quay vßng ®óng (1/1) Camber vµ Caster C¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh gãc camber vµ gãc caster tuú thuéc vµo tõng kiÓu xe. Sau ®©y lµ nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®iÓn h×nh. NÕu gãc Camber vµ/hoÆc gãc caster ®­îc ®iÒu chØnh th× ®é chôm còng thay ®æi. V× vËy, sau khi ®iÒu chØnh gãc camber vµ gãc caster, cÇn ph¶i ®iÒu chØnh ®é chôm. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -15- 1. §iÒu chØnh riªng gãc Camber §èi víi mét sè kiÓu xe, cã thÓ thay thÕ c¸c bul«ng cam l¸i b»ng c¸c bul«ng ®iÒu chØnh camber. Nh÷ng bul«ng nµy cã ®­êng kÝnh th©n nhá h¬n, cho phÐp ®iÒu chØnh ®­îc gãc camber. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh nµy ®­îc sö dông cho kiÓu hÖ thèng treo cã thanh gi»ng. 2. §iÒu chØnh riªng gãc Caster Gãc caster ®­îc ®iÒu chØnh b»ng c¸ch thay ®æi kho¶ng c¸ch gi÷a ®ßn treo d­íi vµ thanh gi»ng, sö dông ®ai-èc hoÆc vßng ®Öm cña thanh gi»ng. C¸ch ®iÒu chØnh nµy ¸p dông cho c¸c kiÓu hÖ thèng treo cã thanh gi»ng hoÆc hÖ thèng treo h×nh thanh kiÎu ch¹c kÐp, trong ®ã, thanh gi»ng cã thÓ ë phÝa tr­íc hoÆc phÝa sau ®ßn treo d­íi. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -16- 3. §iÒu chØnh ®ång thêi c¶ camber vµ caster (1) Bul«ng ®iÒu chØnh kiÓu cam lÖch t©m ®­îc l¾p ë ®Çu trong cña ®ßn treo d­íi. Quay bul«ng nµy sÏ lµm dÞch chuyÓn t©m cña khíp cÇu d­íi, nhê thÕ mµ cã thÓ ®iÒu chØnh c¶ camber vµ caster. C¸ch ®iÒu chØnh nµy ¸p dông cho c¸c kiÓu hÖ thèng treo cã thanh gi»ng hoÆc hÖ thèng treo h×nh thang cã ch¹c kÐp. (2) Quay c¸c bul«ng ®iÒu chØnh kiÓu cam lÖch t©m ë phÝa tr­íc vµ phÝa sau cña ®ßn treo d­íi sÏ lµm thay ®æi gãc l¾p ®Æt cña ®ßn treo d­íi vµ thay ®æi vÞ trÝ cña khíp cÇu d­íi. C¸ch ®iÒu chØnh nµy ¸p dông cho c¸c hÖ thèng treo h×nh thang cã ch¹c kÐp. (3) Gãc l¾p ®Æt cña ®ßn treo trªn, còng chÝnh lµ vÞ trÝ cña ®ßn treo trªn, ®­îc thay ®æi b»ng c¸ch t¨ng hoÆc gi¶m sè l­îng hoÆc/vµ chiÒu dµy miÕng ®Öm. C¸ch ®iÒu chØnh nµy ¸p dông cho c¸c hÖ thèng treo h×nh thang cã ch¹c kÐp. (1/1) ThÝ dô vÒ ®iÒu chØnh gãc Camber vµ gãc Caster Sau ®©y lµ mét thÝ dô vÒ ®iÒu chØnh xe Supra JZA80 (1998) (Tham kh¶o H­íng dÉn söa ch÷a ®Ó biÕt thªm chi tiÕt) (1) §o gãc camber vµ gãc caster (1/2) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -17- (2) Nh­ trªn biÓu ®å, ®äc kho¶ng c¸ch tõ ®iÓm ®¸nh dÊu ®Õn ®iÓm 0 (3) §iÒu chØnh c¸c cam tr­íc vµ/hoÆc sau theo gi¸ trÞ ®· ®äc ®­îc trªn biÓu ®å (2/2) B¸n kÝnh quay vßng (Gãc b¸nh xe, gãc quay vßng) KiÓu xe cã bul«ng chÆn cam l¸i th× cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc, cßn kiÓu kh«ng cã bul«ng nµy th× kh«ng ®iÒu chØnh ®­îc. Gîi ý: §èi víi kiÓu c¬ cÊu l¸i trôc vÝt-thanh r¨ng th× gãc b¸nh xe ®­îc x¸c ®Þnh bëi ®iÓm mµ ®Çu thanh r¨ng tiÕp xóc víi vá thanh r¨ng. V× vËy, th­êng lµ kh«ng cã bul«ng cam l¸i. NÕu chiÒu dµi cña c¸c thanh gi»ng tr¸i vµ ph¶i kh¸c nhau th× ®iÒu nµy cã thÓ lµm cho gãc b¸nh xe kh«ng ®óng. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -18- Gãc ®Æt b¸nh sau M« t¶ Gãc ®Æt b¸nh xe sau cña xe cã hÖ thèng treo sau ®éc lËp ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ®iÒu chØnh gãc camber vµ gãc chôm. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh camber vµ gãc chôm tuú thuéc vµo kiÓu hÖ thèng treo. Mét sè kiÓu xe kh«ng cã c¬ cÊu ®Ó ®iÒu chØnh gãc camber. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -19- Bµi tËp H·y sö dông c¸c bµi tËp nµy ®Ó kiÓm tra møc hiÓu biÕt cña b¹n vÒ c¸c tµi liÖu trong ch­¬ng nµy. Sau khi tr¶ lêi mçi bµi tËp, b¹n cã thÓ dïng nót tham kh¶o ®Ó kiÓm tra c¸c trang liªn quan ®Õn c©u hái vÒ c©u hái hiÖn t¹i. Khi c¸c b¹n cã c©u tr¶ lêi ®óng, h·y trë vÒ v¨n b¶n ®Ó duyÖt l¹i tµi liÖu vµ t×m c©u tr¶ lêi ®óng. Khi ®· tr¶ lêi ®óng mäi c©u hái, b¹n cã thÓ chuyÓn sang ch­¬ng tiÕp theo. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -20- C©u hái-1 Minh hoạ dưới đây thể hiện các yếu tố góc đặt bánh xe. Hãy chọn trong các cụm từ sau đây các từ tương ứng với các hình từ 1 đến 4. 1. 2. 3. 4. a) Góc chụm b) Caster và khoảng caster c) Góc kingpin và khoảng lệch d) Camber e) Bán kính quay vòng Trả lời: 1. 2. 3. 4. C©u hái-2 Các câu sau đây nói đến vai trò của góc đặt bánh xe. Hãy chọn trong các cụm từ sau đây các từ tương ứng với các câu từ 1 đến 4. 1. Ảnh hưởng đến độ ổn định chạy trên đường thẳng và hồi vị bánh xe sau khi chạy trên đường vòng. 2. Giảm lực lái, giảm lực phản hồi và lực kéo kéo lệch một bên. 3. Góc tiếp xúc giữa lốp xe với mặt đường, vì nó ảnh hưởng đến tính năng chạy đường vòng. 4. Làm cho góc quay của các bánh xe bên phải và bên trái khác nhau để tăng tính năng chạy đường vòng. a) Camber b) Caster and khoảng caster c) Góc chụm d) Góc kingpin e) Bán kính quay vòng Trả lời: 1. 2. 3. 4. C©u hái-3 Các câu từ 1 đến 4 sau đây nói đến những kiểm tra cần phải thực hiện trước khi góc đặt bánh xe. Hãy chon câu sai. 1. Áp suất trong lốp xe 2. Độ rơ của thanh nối do bị mòn 3. Độ rơ của vô lăng 4. Sự chênh lệch giữa khoảng cách trục bên phải và bên trái www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i Gãc ®Æt b¸nh xe -21- C©u hái-4 Các câu sau đây nói về những trục trặc do góc đặt bánh xe sai gây ra. Hãy chọn trong nhóm câu sau đây những câu tương ứng với các câu từ 1 đến 4. 1. Lốp xe mòn không đều do trượt về một bên 2. Mặt phía trong của lốp xe bị mòn nhanh 3. Xe dễ bị ảnh hưởng của chấn động do phanh và từ mặt đường. 4. Mặt phía ngoài của lốp xe bị mòn nhanh a) Bánh xe chỉ có Camber âm quá lớn b) Chỉ có Camber dương quá lớn c) Chỉ có caster dương quá lớn d) Khoảng lệch quá nhỏ e) Độ chụm quá lớn Trả lời: 1. 2. 3. 4. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -1- HÖ thèng l¸i M« t¶ 1. Kh¸i qu¸t HÖ thèng l¸i cho phÐp ng­êi l¸i xe ®iÒu khiÓn h­íng cña xe b»ng c¸ch xoay c¸c b¸nh tr­íc. HÖ thèng l¸i bao gåm c¸c bé phËn sau. (1) C¸c bé phËn V« l¨ng §iÒu khiÓn ho¹t ®éng l¸i Trôc l¸i KÕt nèi v« l¨ng vµ c¬ cÊu l¸i. C¬ cÊu l¸i ChuyÓn ®æi m«men l¸i vµ gãc quay tõ v« l¨ng, truyÒn tíi b¸nh xe th«ng qua thanh dÉn ®éng l¸i vµ lµm xe quay vßng HÖ dÉn ®éng l¸i HÖ dÉn ®éng l¸i lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸c thanh truyÒn vµ c¸c tay ®ßn truyÒn chuyÓn ®éng cña c¬ cÊu l¸i tíi c¸c b¸nh tr­íc tr¸i vµ ph¶i. Do vËy cã hai lo¹i hÖ thèng l¸i: · Lo¹i trôc vÝt-thanh r¨ng · Lo¹i bi tuÇn hoµn 2. C¸c yªu cÇu vÒ hÖ thèng l¸i HÖ thèng l¸i cã c¸c yªu cÇu sau. (1) C¸c yªu cÇu TÝnh linh ho¹t tèt Khi xe quay vßng trªn ®­êng gÊp khóc vµ hÑp th× hÖ thèng l¸i ph¶i xoay ®­îc b¸nh tr­íc ch¾c ch¾n,dÔ dµng vµ ªm. Lùc l¸i thÝch hîp NÕu kh«ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy th× lùc ®¸nh l¸i cã thÓ lín h¬n khi xe dõng vµ gi¶m xuèng khi tèc ®é cña xe t¨ng. Do ®ã, ®Ó l¸i dÔ h¬n vµ thuËn lîi trªn ®­êng ®i th× nªn chÕ t¹o hÖ thèng l¸i nhÑ h¬n ë tèc ®é thÊp vµ nÆng h¬n ë c¸c tèc ®é cao. Phôc håi vÞ trÝ ªm Trong khi xe ®æi h­íng, l¸i xe ph¶i gi÷ v« l¨ng ch¾c ch¾n. Sau khi ®æi h­íng, sù phôc håi - nghÜa lµ quay b¸nh xe trë l¹i vÞ trÝ ch¹y th¼ng – ph¶i diÔn ra ªm khi l¸i xe th«i t¸c ®éng lùc lªn v« l¨ng. Gi¶m thiÓu truyÒn c¸c chÊn ®éng tõ mÆt ®­êng lªn v« l¨ng. Kh«ng ®Ó mÊt v« l¨ng hoÆc truyÒn ng­îc chÊn ®éng khi xe ch¹y trªn ®­êng gå ghÒ. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -2- Tham kh¶o: 4WS (HÖ thèng l¸i 4 b¸nh) 4WS lµ c¸ch nãi t¾t cña hÖ th«ng l¸i 4 b¸nh. §©y lµ mét thiÕt bÞ lµm thay ®æi h­íng kh«ng chØ cña c¸c b¸nh tr­íc mµ cßn cña c¶ c¸c b¸nh sau. Khi thay ®æi h­íng xe, lo¹i xe th«ng th­êng th× chØ ®æi h­íng c¸c b¸nh tr­íc nh­ng xe 4WS cßn chuyÓn h­íng c¸c b¸nh sau theo c¸c yÕu tè nh­ gãc quay v« l¨ng vµ tèc ®é xe. ë tèc ®é trung b×nh vµ cao, khi chuyÓn lµn ®­êng, l¸i theo mét ®­êng cong ch÷ S hoÆc khi xe rÏ, c¸c b¸nh sau sÏ chuyÓn ®éng nhÑ cïng h­íng víi c¸c c¸c b¸nh tr­íc ®Ó xe l¸i æn ®Þnh vÌ ªm. MÆt kh¸c khi xe ch¹y tèc ®é kh«ng cao th× b¸nh sau ®­îc l¸i theo h­íng ng­îc víi c¸c b¸nh tr­íc ®Ó xe quay theo gãc ngoÆt gÊp. (1/1) Trôc l¸i M« t¶ Trôc l¸i bao gåm trôc l¸i chÝnh truyÒn chuyÓn ®éng quay cña v« l¨ng tíi c¬ cÊu l¸i vµ èng ®ì trôc l¸i ®Ó cè ®Þnh trôc l¸i chÝnh vµo th©n xe. §Çu phÝa trªn cña trôc l¸i chÝnh ®­îc lµm thon vµ xÎ h×nh r¨ng c­a vµ v« l¨ng ®­îc xiÕt vµo trôc l¸i b»ng mét ®ai èc. Trong trôc l¸i cã mét c¬ cÊu hÊp thu va ®Ëp. C¬ cÊu nµy sÏ hÊp thu lùc ®Èy t¸c ®éng lªn ng­êi l¸i khi xe bÞ tai n¹n. Trôc l¸i ®­îc g¸ v¬Ý th©n xe qua mét gi¸ ®ì kiÓu dÔ vì do vËy khi xe bÞ ®©m trôc l¸i cã thÓ dÔ dµng bÞ ph¸ sËp. §Çu d­íi cña trôc l¸i chÝnh nèi víi c¬ cÊu l¸i b»ng khíp nèi mÒm hoÆc khíp c¸c ®¨ng ®Ó gi¶m thiÓu viÖc truyÒn chÊn ®éng tõ mÆt ®­êng qua c¬ cÊu l¸i lªn v« l¨ng. Cïng víi c¬ cÊu hÊp thô va ®Ëp, trôc l¸i chÝnh trªn mét sè xe cßn cã thÕ cã mét sè kÕt cÊu dïng ®Ó khèng chÕ vµ ®iÒu chØnh hÖ thèng l¸i: vÝ dô c¬ cÊu kho¸ tay l¸i, c¬ cÊu tay l¸i nghiªng, c¬ cÊu tr­ît tay l¸i. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -3- C¬ cÊu hÊp thô va ®Ëp 1. M« t¶ Khi xe bÞ ®©m, c¬ cÊu nµy gióp ng­êi l¸i tr¸nh ®­îc th­¬ng tÝch do trôc l¸i chÝnh g©y ra b»ng 2 c¸ch: g·y t¹i thêi ®iÓm xe bÞ ®©m (va ®Ëp s¬ cÊp); vµ gi¶m va ®Ëp thø cÊp t¸c ®éng lªn c¬ thÓ ng­êi l¸i khi c¬ thÓ ng­êi l¸i bÞ x« vµo v« l¨ng do qu¸n tÝnh. Trôc l¸i hÊp thô va ®Ëp ®­îc ph©n lo¹i nh­ sau: · KiÓu gi¸ ®ì uèn · KiÓu bi · KiÓu cao su silic«n · KiÓu ¨n khíp · KiÓu èng xÕp Sau ®©y sÏ gi¶i thÝch vÒ kiÓu gi¸ ®ì uèn 2. Ho¹t ®éng kiÓu gi¸ ®ì uèn cong (1) CÊu t¹o C¬ cÊu hÊp thô va ®Ëp bao gåm mét gi¸ ®ì phÝa d­íi, gi¸ ®ì dÔ vì, trôc trung gian vµ tÊm hÊp thô va ®Ëp. Trôc l¸i ®­îc l¾p víi thanh t¨ng cøng b¶ng t¸p l« th«ng qua gi¸ ®ì phÝa d­íi vµ gi¸ ®ì dÔ vì. Trôc l¸i vµ hép c¬ cÊu l¸i ®­îc nèi víi trôc trung gian. (2) Ho¹t ®éng Khi hép c¬ cÊu l¸i chuyÓn dÞch khi xe bÞ va ®Ëp (va ®Ëp s¬ cÊp) th× trôc trung gian co l¹i, do ®ã lµm gi¶m kh¶ n¨ng trôc l¸i vµ v« l¨ng nh« lªn trong buång l¸i. Khi mét lùc va ®Ëp ®­îc truyÒn vµo v« l¨ng trong sù cè ®©m xe (va ®Ëp thø cÊp) th× c¬ cÊu hÊp thô va ®Ëp vµ tói khÝ cña ng­êi l¸i gióp hÊp thu va ®Ëp. H¬n n÷a, gi¸ ®ì dÔ vì vµ gi¸ ®ì phÝa d­íi t¸ch ra lµm cho toµn bé trôc l¸i ®æ vÒ phÝa tr­íc. Lóc nµy tÊm hÊp thô va ®Ëp bÞ biÕn d¹ng ®Ó gióp hÊp thu t¸c ®éng cña va ®Ëp thø cÊp. Chó ý: · Do trôc l¸i hÊp thô va ®Ëp ®­îc thiÕt kÕ ®Ó hÊp thu va ®Ëp theo ph­¬ng h­íng trôc nªn khi th¸o v« l¨ng kh«ng ®­îc cè g¾ng gâ bóa vµo trôc l¸i chÝnh v× cã thÓ lµm g·y c¸c chèt trong c¬ cÊu hÊp thô va ®Ëp. Lu«n lu«n sö dông SST thiÕt kÕ cho viÖc th¸o v« l¨ng an toµn. · Do trôc l¸i kh«ng thÓ sö dông sau khi bÞ gôc nªn ph¶i thay thÓ b»ng c¸i míi. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -4- C¬ cÊu kho¸ tay l¸i 1. Kh¸i qu¸t §©y lµ c¬ cÊu v« hiÖu ho¸ v« l¨ng ®Ó chèng trém b»ng c¸ch kho¸ trôc l¸i chÝnh vµo èng trôc l¸i khi rót ch×a kho¸ ®iÖn. Cã hai lo¹i c¬ cÊu kho¸ l¸i. · æ kho¸ ®iÖn lo¹i Ên · æ kho¸ ®iÖn lo¹i nót bÊm Gîi ý: §èi víi c¸c xe dïng hép sè tù ®éng cã c¬ cÊu kho¸ chuyÓn sè th× kh«ng cã c¬ cÊu kho¸ tay l¸i. 2. CÊu t¹o CÊu t¹o cña c¬ cÊu kho¸ tay l¸i ®­îc m« t¶ trong h×nh bªn tr¸i. (1/2) 3. Ho¹t ®éng Sau ®©y sÏ tr×nh bµy vÒ æ kho¸ ®iÖn lo¹i Ên www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -5- (1) Khi ch×a kho¸ ®iÖn ë vÞ trÝ ACC hoÆc ON. Khi ch×a kho¸ ®iÖn ë vÞ trÝ ACC hoÆc ON th× c÷ chÆn kho¸ vµ thanh kho¸ bÞ cam cña trôc cam ®Èy sang ph¶i. CÇn nh¶ kho¸ sÏ tôt vµo r·nh trong c÷ chÆn kho¸ ng¨n c÷ chÆn kho¸ vµ thanh kho¸ dÞch chuyÓn sang tr¸i vµ do vËy ng¨n viÖc kho¸ v« l¨ng trong khi xe ®ang ch¹y. (2) Khi ch×a kho¸ ®iÖn chuyÓn tõ vÞ trÝ ON sang ACC. Khi ch×a kho¸ ®iÖn chuyÓn tõ vÞ trÝ ON sang ACC (t¾t ®éng c¬) th× cÇn nh¶ kho¸ sÏ ®Ëp vµo mÐp tr¸i cña r·nh trong c÷ chÆn kho¸, ng¨n c÷ chÆn kho¸ vµ thanh kho¸ dÞch chuyÓn sang tr¸i (vµ do vËy ng¨n viÖc kho¸ v« l¨ng). www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -6- (3) Khi ch×a kho¸ ®iÖn ë vÞ trÝ ACC. Chõng nµo mµ ch×a kho¸ ®iÖn kh«ng bÞ Ên vµo trong khi kho¸ ®ang ë vÞ trÝ ACC, tÊm ®Èy sÏ bÞ lß xo ph¶n håi cña r« to æ kho¸ ®Èy ra ngoµi. Do ®ã, tÊm chÆn nh« ra ngoµi vµ va vµo th©n kho¸ ng¨n r« to vµ ch×a kho¸ ®iÖn xoay vÒ vÞ trÝ Kho¸. (4) Khi ch×a kho¸ ®iÖn chuyÓn tõ vÞ trÝ ACC tíi vÞ trÝ LOCK Khi ta Ên ch×a kho¸ vµo trong khi ë vÞ trÝ ACC, r« to vµ tÊm ®Èy còng bÞ ®Èy vµo. PhÇn trªn cña tÊm chÆn sÏ nh« lªn v¸ch chÐo cña r·nh trong tÊm ®Èy vµ phÇn thÊp h¬n cña tÊm ®Èy chuyÓn ®éng vµo trong trôc cam. Ch×a kho¸ ®iÖn, tÊm ®Èy vµ trôc cam sÏ tù do xoay theo mét khèi thèng nhÊt tõ vÞ trÝ ACC tíi vÞ trÝ LOCK. Tuy nhiªn do ®Çu cña cÇn nh¶ kho¸ vÉn bÞ ch×a kho¸ gi÷ xuèng, c÷ chÆn kho¸ vµ thanh kho¸ kh«ng thÓ dÞch chuyÓn ®­îc sang tr¸i. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -7- (5) Khi rót ch×a kho¸ ®iÖn ra Khi rót ch×a kho¸ ®iÖn ra khái r« to, cÇn nh¶ kho¸ t¸ch ra khái (dÞch chuyÓn lªn) c÷ chÆn kho¸, vµ thanh kho¸ sÏ chui vµo r·nh trôc l¸i chÝnh vµ kho¸ trôc l¸i chÝnh. (2/2) §iÒu chØnh vÞ trÝ l¸i C¬ cÊu tay l¸i nghiªng 1. M« t¶ C¬ cÊu tay l¸i nghiªng cho phÐp lùa chän vÞ trÝ v« l¨ng (theo h­íng th¼ng ®øng) ®Ó thÝch hîp víi vÞ trÝ ngåi l¸i cña ng­êi l¸i xe. C¬ cÊu tay l¸i nghiªng ®­îc ph©n lo¹i thµnh lo¹i ®iÓm tùa trªn vµ lo¹i ®iÓm tùa d­íi. Sau ®©y sÏ tr×nh bµy vÒ lo¹i ®iÓm tùa d­íi. (1/2) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -8- 2. CÊu t¹o C¬ cÊu tay l¸i nghiªng bao gåm mét cÆp c÷ chÆn nghiªng, bul«ng kho¸ nghiªng, gi¸ ®ì kiÓu dÔ vì, cÇn nghiªng v.v... 3. VËn hµnh C¸c c÷ chÆn nghiªng xoay ®ång thêi víi cÇn nghiªng. Khi cÇn nghiªng ë vÞ trÝ kho¸, ®Ønh cña c¸c c÷ chÆn nghiªng ®­îc n©ng lªn vµ ®Èy s¸t vµo gi¸ ®ì dÔ vì vµ g¸ nghiªng, kho¸ chÆt gi¸ ®ì dÔ vì vµ bé g¸ nghiªng. MÆt kh¸c, khi cÇn g¹t nghiªng ®­îc chuyÓn sang vÞ trÝ tù do th× sÏ lo¹i bá sù chÖnh lÖch ®é cao cña c¸c c÷ chÆn nghiªng vµ cã thÓ ®iÒu chØnh trôc l¸i theo h­íng th¼ng ®øng. (2/2) C¬ cÊu tr­ît tay l¸i 1. M« t¶ C¬ cÊu tr­ît tay l¸i cho phÐp ®iÒu chØnh vÞ trÝ v« l¨ng vÒ phÝa tr­íc hoÆc vÒ phÝa sau cho phï hîp víi vÞ trÝ cña ng­êi l¸i xe. (1/2) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -9- 2. CÊu t¹o C¬ cÊu tr­ît v« l¨ng bao gåm èng trôc tr­ît, hai kho¸ nªm, bu l«ng chÆn, cÇn tr­ît v.v... 3. Ho¹t ®éng C¸c kho¸ nªm sÏ dÞch chuyÓn khi ta chuyÓn ®éng cÇn tr­ît. Khi cÇn tr­ît ®ang ë vÞ trÝ kho¸ th× nã Ðp c¸c kho¸ nªm vµo èng trôc tr­ît vµ kho¸ èng trôc tr­ît. MÆt kh¸c, khi cÇn tr­ît ®­îc chuyÓn sang vÞ trÝ tù do sÏ t¹o ra mét kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c kho¸ nªm vµ èng trôc tr­ît, vµ cã thÓ ®iÒu chØnh trôc l¸i theo h­íng vÒ phÝa tr­íc hoÆc phÝa sau. (2/2) Trôc l¸i cã c¬ cÊu nghiªng vµ tr­ît ®iÒu khiÓn ®iÖn 1. M« t¶ Lo¹i trôc l¸i nµy ®iÓu chÝnh c¬ cÊu nghiªng vµ c¬ cÊu tr­ît b»ng ®iÖn. Mçi c¬ cÊu sö dông mét m« t¬ vµ ®iÒu khiÓn b»ng mét c«ng t¾c. 2. CÊu t¹o Côm c¬ cÊu nghiªng cã ®iÒu khiÓn ®iÖn bao gåm ®éng c¬ nghiªng, trôc vÝt nghiªng, b¸nh vÝt nghiªng vµ thanh tr­ît. Côm c¬ cÊu tr­ît tay l¸i cã trî lùc bao gåm m« t¬ tr­ît, èng tr­ît vµ vÝt tr­ît. C¸c c«ng t¾c ®Ó vËn hµnh c¸c m« t¬ nµy ®Æt trªn n¾p trôc l¸i. Gîi ý: NÕu c«ng t¾c tù ®éng xoay nghiªng ë vÞ trÝ ON khi rót ch×a kho¸ ®iÖn th× vÞ trÝ nghiªng cña trôc l¸i sÏ tù ®éng chuyÓn ®éng lªn vÞ trÝ cao nhÊt vµ vÞ trÝ tr­ît sÏ ng¾n nhÊt ®Ó ng­êi l¸i lªn xuèng xe ®­îc tho¶ m¸i. Ngoµi ra, v× ECU l­u gi÷ vµo bé nhí vÞ trÝ trôc do bé c¶m biÕn ®äc, nªn khi tra ch×a kho¸ ®iÖn vµo æ th× trôc l¸i l¹i quay trë vÒ vÞ trÝ ban ®Çu. (1/2) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -10- 3. Ho¹t ®éng (1) VËn hµnh nghiªng b»ng ®iÖn BËt c«ng t¾c lªn hoÆc xuèng ®Ó vËn hµnh m« t¬ nghiªng. B¸nh vÝt nghiªng vµ trôc vÝt nghiªng b¾t ®Çu quay vµ thanh tr­ît tr­ît. Trôc l¸i ®­îc nèi víi hÖ liªn kÕt sÏ nghiªng lªn hoÆc xuèng. (2) VËn hµnh tr­ît tay l¸i b»ng ®iÖn BËt c«ng t¾c sang tr¸i hoÆc sang ph¶i ®Ó vËn hµnh m« t¬ tr­ît. Trôc vÝt tr­ît b¾t ®Çu quay vµ èng tr­ît sÏ tr­ît vÒ phÝa tr­íc hoÆc phÝa sau. (2/2) HÖ thèng l¸i kh«ng trî lùc M« t¶ C¸c b¸nh r¨ng trong c¬ cÊu l¸i kh«ng chØ ®iÒu khiÓn c¸c b¸nh tr­íc mµ chóng cßn lµ c¸c b¸nh r¨ng gi¶m tèc ®Ô gi¶m lùc quay v« l¨ng b»ng c¸ch t¨ng m« men ®Çu ra. Tû lÖ gi¶m tèc ®­îc gäi lµ tû sè truyÒn c¬ cÊu l¸i vµ th­êng dao ®éng gi÷a 18 vµ 20:1. Tû lÖ cµng lín kh«ng nh÷ng lµm gi¶m lùc ®¸nh l¸i mµ cßn yªu cÇu ph¶i xoay v« l¨ng nhiÒu h¬n khi xe quay vßng. Cã hai lo¹i c¬ cÊu l¸i · Lo¹i trôc vÝt-thanh r¨ng · Lo¹i bi tuÇn hoµn HiÖn nµy hÇu hÕt c¸c lo¹i xe ®Òu sö dông lo¹i trôc vÝt-thanh r¨ng Gîi ý Tû sè truyÒn c¬ cÊu l¸i · Lo¹i trôc vÝt-thanh r¨ng · Lo¹i bi tuÇn hoµn (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -11- Lo¹i trôc vÝt-thanh r¨ng 1. CÊu t¹o Trôc vÝt t¹i ®Çu thÊp h¬n cña trôc l¸i chÝnh ¨n khíp víi thanh r¨ng. Khi v« l¨ng quay th× trôc vÝt quay lµm cho thanh r¨ng chuyÓn ®éng sang tr¸i hoÆc ph¶i. ChuyÓn ®éng cña thanh r¨ng ®­îc truyÒn tíi c¸c ®ßn cam l¸i th«ng qua c¸c ®Çu cña thanh r¨ng vµ c¸c ®Çu cña thanh nèi. 2. C¸c ®Æc ®iÓm · CÊu t¹o, ®¬n gi¶n vµ gän nhÑ. Do hép truyÒn ®éng nhá nªn thanh r¨ng ®ãng vai trß thanh dÉn ®éng l¸i · C¸c r¨ng ¨n khíp trùc tiÕp nªn ®é nh¹y cña c¬ cÊu l¸i rÊt ch¾c ch¾n. · Ýt quay tr­ît vµ Ýt søc c¶n quay, vµ viÖc truyÒn m« - men tèt h¬n v× vËy l¸i nhÑ · Côm c¬ cÊu l¸i hoµn toµn kÝn nªn kh«ng cÇn ph¶i b¶o d­ìng. (1/1) Lo¹i bi tuÇn hoµn 1. CÊu t¹o C¸c r·nh h×nh xo¾n èc ®­îc c¾t trªn trôc vÝt vµ ®ai èc bi vµ c¸c viªn bi thÐp chuyÓn ®éng l¨n trong r·nh trôc vÝt vµ r·nh ®ai èc. C¹nh cña ®ai èc bi cã r¨ng ®Ó ¨n khíp víi c¸c r¨ng trªn trôc rÎ qu¹t. 2. C¸c ®Æc ®iÓm · Do bÒ mÆt tiÕp xóc l¨n cña c¸c viªn bi truyÒn chuyÓn ®éng quay cña trôc l¸i chÝnh nªn lùc ma s¸t tr­ît cña ®ai èc rÊt nhá. · CÊu t¹o nµy cã thÓ chÞu ®­îc phô t¶i lín. · Søc c¶n tr­ît nhá do ma s¸t gi÷a trôc vÝt vµ trôc rÎ qu¹t còng nhá nhê cã c¸c viªn bi. · Gãc ho¹t ®éng réng. (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -12- Thanh dÉn ®éng l¸i M« t¶ 1. M« t¶ Thanh dÉn ®éng l¸i lµ sù kÕt hîp gi÷a c¸c thanh nèi vµ tay ®ßn ®Ó truyÒn chuyÓn ®éng cña c¬ cÊu l¸i tíi c¸c b¸nh xe tr¸i vµ ph¶i. Thanh dÉn ®éng l¸i ph¶i truyÒn chÝnh x¸c chuyÓn ®éng cña v« l¨ng lªn c¸c b¸nh tr­íc khi chóng chuyÓn ®éng lªn xuèng trong khi xe ch¹y. Cã nhiÒu lo¹i thanh dÉn ®éng l¸i vµ kÕt cÊu khíp nèi ®­îc thiÕt kÕ ®Ó thùc hiÖn yªu cÇu nµy. 2. CÊu t¹o HÖ dÉn ®éng l¸i gåm c¸c bé phËn sau. (1) Thanh nèi (2) §Çu thanh nèi (3) §ßn cam l¸i (4) §ßn quay (lo¹i bi tuÇn hoµn) (5) Thanh ngang (lo¹i bi tuÇn hoµn) (6) Cam l¸i (lo¹i bi tuÇn hoµn) (7) Tay ®ßn trung gian (lo¹i bi tuÇn hoµn) (8) Thanh kÐo (lo¹i bi tuÇn hoµn) (1/1) HÖ thèng l¸i cã trî lùc M« t¶ 1. M« t¶ §Ó t¨ng kh¶ n¨ng l¸i xe,hÇu hÕt c¸c xe « t« hiÖn ®¹i ®Òu cã lèp réng ¸p suÊt thÊp ®Ó t¨ng diÖn tÝch tiÕp xóc gi÷a bÒ mÆt ®­êng vµ lèp xe. Do vËy ®ßi hái nhiÒu lùc ®¸nh l¸i h¬n. NÕu t¨ng tû sè truyÒn cña c¬ cÊu l¸i th× cã thÓ gi¶m ®­îc lùc ®¸nh l¸i. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy sÏ khiÕn ph¶i quay v« l¨ng nhiÒu h¬n khi xe quay vßng vµ kh«ng thÓ quay gãc ngoÆt gÊp ®­îc. Do ®ã ®Ó viÖc l¸i ®­îc nh¹y mµ lùc l¸i nhá th× cÇn ph¶i cã mét sè thiÕt bÞ trî l¸i. Nãi c¸ch kh¸c l¸i cã trî lùc tr­íc ®©y chñ yÕu sö dông trong c¸c xe lín th× nµy còng ®­îc dïng cho c¸c xe du lÞch nhá. 2. C¸c lo¹i trî lùc l¸i Cã hai lo¹i bao gåm lo¹i trî l¸i thuû lùc vµ trî l¸i ®iÖn. HiÖn nay, hÇu hÕt c¸c lo¹i xe ®Òu sö dông trî l¸i thuû lùc. Ba bé phËn chÝnh cña trî l¸i thuû lùc lµ b¬m, van ®iÒu khiÓn vµ xi lanh trî lùc. (1/2) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -13- 3. Ho¹t ®éng cña cña trî l¸i thuû lùc HÖ thèng l¸i cã trî lùc sö dông c«ng suÊt cña ®éng c¬ ®Ó dÉn ®éng b¬m trî lùc l¸i t¹o ¸p suÊt thuû lùc. Khi xoay v« l¨ng, sÏ chuyÓn m¹ch mét ®­êng dÉn dÇu t¹i van ®iÒu khiÓn. V× ¸p suÊt dÇu ®Èy pÝt t«ng trong xi lanh trî l¸i, lùc cÇn ®Ò ®iÒu khiÓn v« l¨ng sÏ gi¶m. CÇn ph¶i ®Þnh kú kiÓm tra sù rß rØ dÇu. (2/2) B¬m trî lùc l¸i 1. M« t¶ Trî lùc l¸i lµ mét thiÕt bÞ thuû lùc ®ßi hßi ¸p suÊt cao. ThiÕt bÞ nµy sö dông lùc cña ®éng c¬ ®Ó dÉn ®éng b¬m trî lùc l¸i t¹o ¸p suÊt thuû lùc. Trong b¬m sö dông c¸c c¸nh g¹t nªn lo¹i trî l¸i nµy cã tªn nh­ trªn. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -14- Tham kh¶o EHPS (trî l¸i thuû lùc-®iÖn) Nh×n chung mét hÖ thèng l¸i cã trî lùc sö dông lùc ®éng c¬ ®Ó dÉn ®éng b¬m trî lùc t¹o ¸p suÊt thuû lùc. EHPS lµ mét hÖ thèng l¸i cã trî lùc sö dông m« t¬ ®Ó t¹o ¸p suÊt thuû lùc vµ gi¶m lùc cÇn thiÕt ®Ó ®iÒu khiÓn v« l¨ng. Do hÖ thèng nµy gi¶m phô t¶i trong ®éng c¬, nªn nã n©ng cao tiÕt kiÖm nhiªn liÖu. ECU kiÓm so¸t tèc ®é quay m« t¬ (l­îng x¶ cña b¬m) theo c¸c th«ng sè nh­ tèc ®é xe vµ gãc quay cña v« l¨ng. (1/1) 2. CÊu t¹o (1) Th©n b¬m B¬m ®­îc dÉn ®éng b»ng puli trôc khuûu ®éng c¬ vµ d©y ®ai dÉn ®éng, vµ ®­a dÇu bÞ nÐn vµo hép c¬ cÊu l¸i. L­u l­îng cña b¬m tû lÖ víi tèc ®é cña ®éng c¬ nh­ng l­u l­îng dÇu ®­a vµo hép c¬ cÊu l¸i ®­îc ®iÒu tiÕt nhê mét van ®iÒu khiÓn l­u l­îng vµ l­îng dÇu thõa ®­îc ®­a trë l¹i ®Çu hót cña b¬m. (2) B×nh chøa B×nh chøa cung cÊp dÇu trî lùc l¸i. Nã ®­îc l¾p trùc tiÕp vµo th©n b¬m hoÆc l¾p t¸ch biÖt. NÕu kh«ng l¾p víi th©n b¬m th× sÏ ®­îc nèi víi b¬m b»ng hai èng mÒm. Th«ng th­êng, n¾p b×nh chøa cã mét th­íc ®o møc ®Ò kiÓm tra møc dÇu. NÕu møc dÇu trong b×nh chøa gi¶m d­íi møc chuÈn th× b¬m sÏ hót kh«ng khi vµo g©y ra lçi trong vËn hµnh. (3) Van ®iÒu khiÓn l­u l­îng Van ®iÒu khiÓn l­u l­îng ®iÒu chØnh l­îng dßng ch¶y dÇu tõ b¬m tíi hép c¬ cÊu l¸i, duy tr× l­u l­îng kh«ng ®æi mµ kh«ng phô thuéc tèc ®é b¬m (v/ph). (1/5) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -15- (4) ThiÕt bÞ bï kh«ng t¶i B¬m t¹o ra ¸p suÊt dÇu tèi ®a khi v« l¨ng quay hÕt cì sang ph¶i hoÆc sang tr¸i. Lóc nµy phô t¶i tèi ®a trªn b¬m lµm gi¶m tèc ®é kh«ng t¶i cña ®éng c¬. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, hÇu hÕt c¸c xe ®Òu cã thiÕt bÞ bï kh«ng t¶i ®Ó t¨ng tèc ®é kh«ng t¶i cña ®éng c¬ mçi khi b¬m ph¶i chÞu phô t¶i nÆng. ThiÕt bÞ bï kh«ng t¶i cã chøc n¨ng t¨ng tèc ®é kh«ng t¶i cña ®éng c¬ khi ¸p suÊt dÇu b¬m t¸c ®éng lªn van ®iÒu khiÓn kh«ng khÝ (l¾p ®Æt trªn th©n b¬m) ®Ó kiÓm so¸t l­u l­îng kh«ng khÝ. Trong c¸c ®éng c¬ EFI, khi ¸p suÊt dÇu ®Èy pÝt t«ng cña van ®iÒu khiÓn kh«ng khÝ, van ®iÒu khiÓn kh«ng khÝ më vµ l­îng kh«ng khÝ ®i t¾t qua b­ím ga sÏ t¨ng ®Ó ®iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬. (2/5) 3. Ho¹t ®éng (1) B¬m trî lùc l¸i R« to quay trong mét vßng cam ®­îc g¾n ch¾c víi vá b¬m. R« to cã c¸c r·nh ®Î g¾n c¸c c¸nh b¬m ®­îc g¾n vµo c¸c r·nh ®ã. Chu vi vßng ngoµi cña r« to h×nh trßn nh­ng mÆt trong cña vßng cam h×nh « van do vËy tån t¹i mét khe hë gi÷a r« to vµ vßng cam. C¸nh g¹t sÏ ng¨n c¸ch khe hë nµy ®Ó t¹o thµnh mét buång chøa dÇu. C¸nh b¬m bÞ gi÷ s¸t vµo bÒ mÆt trong cña vßng cam b»ng lùc ly t©m vµ ¸p suÊt dÇu t¸c ®éng sau c¸nh b¬m, h×nh thµnh mét phít dÇu ng¨n rß rØ ¸p suÊt tõ gi÷a c¸nh g¹t vµ vßng cam khi b¬m t¹o ¸p suÊt dÇu. Dung tÝch buång dÇu cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m khi r« to quay ®Ó vËn hµnh b¬m. Nãi c¸ch kh¸c, dung tÝch cña buång dÇu t¨ng t¹i cæng hót do vËy dÇu tõ b×nh chøa sÏ ®­îc hót vµo buång dÇu tõ cæng hót. L­îng dÇu trong buång chøa gi¶m bªn phÝa x¶ vµ khi ®¹t ®Õn 0 th× dÇu tr­íc ®©y ®­îc hót vµo buång nµy bÞ Ðp qua cæng x¶.Cã 02 cæng hót vµ 02 cæng x¶. Do ®ã, dÇu sÏ hót vµ x¶ 02 lÇn trong trong mét chu kú quay cña r« to. (3/5) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -16- (2) Van ®iÒu khiÓn l­u l­îng vµ èng ®iÒu khiÓn L­u l­îng cña b¬m trî lùc l¸i t¨ng theo tû lÖ víi tèc ®é ®éng c¬. L­îng dÇu trî l¸i do pÝt t«ng cña xi lanh trî lùc cung cÊp l¹i do l­îng dÇu tõ b¬m quyÕt ®Þnh. Khi tèc ®é b¬m t¨ng th× l­u l­îng dÇu lín h¬n cÊp nhiÒu trî lùc h¬n vµ ng­êi l¸i cÇn t¸c ®éng Ýt lùc ®¸nh l¸i h¬n. Nãi c¸ch kh¸c, yªu cÇu vÒ lùc ®¸nh l¸i thay ®æi theo sù thay ®æi tèc ®é. §©y lµ ®iÒu bÊt lîi nh×n tõ gãc ®é æn ®Þnh l¸i. Do ®ã, viÖc duy tr× l­u l­îng dÇu tõ b¬m kh«ng ®æi kh«ng phô thuéc tèc ®é xe lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt. §ã chÝnh lµ chøc n¨ng cña van ®iÒu khiÓn l­u l­îng. Th«ng th­êng, khi xe ch¹y ë tèc ®é cao, søc c¶n lèp xe thÊp v× vËy ®ßi hái Ýt lùc l¸i h¬n. Do ®ã, víi mét sè hÖ thèng l¸i cã trî lùc, cã Ýt trî lùc h¬n ë ®iÒu kiÖn tèc ®é cao mµ vÉn cã thÓ ®¹t ®­îc lùc l¸i thÝch hîp. Tãm l¹i, l­u l­îng dÇu tõ b¬m tíi hép c¬ cÊu l¸i gi¶m khi ch¹y ë tèc ®é cao vµ l¸i cã Ýt trî lùc h¬n. L­u l­îng cña b¬m t¨ng lªn theo møc t¨ng tèc ®é b¬m nh­ng l­îng dÇu tíi hép c¬ cÊu l¸i gi¶m. Ng­êi ta gäi c¬ cÊu nµy lµ lo¹i l¸i cã trî lùc nh¹y c¶m víi tèc ®é vµ nã bao gåm van ®iÒu khiÓn l­u l­îng cã mét èng ®iÒu khiÓn. (4/5) ë tèc ®é thÊp (tèc ®é b¬m: 650-1.250 v/ph) ¸p suÊt x¶ P1 cña b¬m t¸c ®éng lªn phÝa ph¶i cña van ®iÒu khiÓn l­u l­îng vµ P2 t¸c ®éng lªn phÝa tr¸i sau khi ®i qua c¸c c¸c lç. Chªnh lÖch ¸p suÊt gi÷a P1 vµ P2 lín h¬n khi tèc ®é ®éng c¬ t¨ng. Khi sù chªnh lÖch ¸ p suÊt gi÷a P1 vµ P2 th¾ng søc c¨ng cña lß xo van ®iÒu khiÓn l­u l­îng th× van nµy sÏ dÞch chuyÓn sang tr¸i,më ®­êng ch¶y sang phÝa cöa hót v× vËy dÇu ch¶y vÒ phÝa cöa hót. L­îng dÇu tíi hép c¬ cÊu l¸i ®­îc duy tr× kh«ng ®æi theo c¸ch nµy. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -17- ë tèc ®é trung b×nh (Tèc ®é b¬m: 1.250-2.500 v/ph) ¸p suÊt x¶ cña b¬m P1 t¸c ®«ng lªn phÝa tr¸i cña èng ®iÒu khiÓn. Khi tèc ®é b¬m trªn 1.250 v/ph, ¸p suÊt P1 th¾ng søc c¨ng lß xo (B) vµ ®Èy èng ®iÒu khiÓn sang ph¶i do ®ã l­îng dÇu qua c¸c lç gi¶m g©y ra viÖc gi¶m ¸p suÊt P2. KÕt qu¶ lµ chªnh lÖch ¸p suÊt gi÷a P1 vµ P2 t¨ng. Theo ®ã van ®iÒu khiÓn l­u l­îng dÞch chuyÕn sang tr¸i vµ ®­a dÇu vÒ phÝa cöa hót gi¶m l­îng dÇu vµo hép c¬ cÊu l¸i. Nãi c¸ch kh¸c khi èng ®iÒu khiÓn chuyÓn sang ph¶i, l­îng dÇu qua c¸c lç gi¶m. ë tèc ®é cao (Tèc ®é b¬m: trªn 2.500 v/ph) Khi tèc ®é b¬m v­ît 2.500 v/ph, èng ®iÒu khiÓn tiÕp tôc bÞ ®Èy sang ph¶i, ®ãng mét nöa c¸c lç tiÕt l­u. Lóc nµy, ¸p suÊt P2 chØ do l­îng dÇu qua c¸c lç quyÕt ®Þnh. Theo c¸ch nµy l­îng dÇu tíi hép c¬ cÊu l¸i ®­îc duy tr× kh«ng ®æi (trÞ sè nhá) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -18- Van an toµn Van an toµn ®Æt trong van ®iÒu khiÓn l­u l­îng. Khi ¸p suÊt P2 v­ît møc quy ®Þnh (khi quay hÕt cì v« l¨ng), van an toµn sÏ më ®Ó gi¶m ¸p suÊt. Khi ¸p suÊt P2 gi¶m th× Van ®iÒu khiÓn l­u l­îng bÞ ®Èy sang tr¸i vµ ®iÒu chØnh ¸p suÊt tèi ®a. (5/5) Hép c¬ cÊu l¸i 1. M« t¶ PÝt t«ng trong xi lanh trî lùc ®­îc ®Æt trªn thanh r¨ng, vµ thanh r¨ng dÞch chuyÓn do ¸p suÊt dÇu t¹o ra tõ b¬m trî lùc l¸i t¸c ®éng lªn pÝt t«ng theo c¶ hai h­íng. Mét phít dÇu trªn pÝt t«ng ng¨n dÇu rß rØ ra ngoµi. Trôc van ®iÒu khiÓn ®­îc nèi víi v« l¨ng. Khi v« l¨ng ë vÞ trÝ trung hoµ (xe ch¹y th¼ng) th× van ®iÒu khiÓn còng ë vÞ trÝ trung hoµ do ®ã dÇu tõ b¬m trî lùc l¸i kh«ng vµo khoang nµo mµ quay trë l¹i b×nh chøa. Tuy nhiªn, khi v« l¨ng quay theo h­íng nµo ®ã th× van ®iÒu khiÓn thay ®æi ®­êng truyÒn do vËy dÇu ch¶y vµo mét trong c¸c buång. DÇu trong buång ®èi diÖn bÞ ®Èy ra ngoµi vµ ch¶y vÒ b×nh chøa theo van ®iÒu khiÓn. HiÖn nay cã 3 lo¹i van ®iÒu khiÓn kh¸c nhau ®Ó ®iÒu khiÓn sù chuyÓn ®æi ®­êng dÉn ®ã lµ c¸c van cuén c¶m, van quay vµ c¸c van c¸nh. TÊt c¶ c¸c lo¹i van ®ã ®Òu cã mét thanh xo¾n n»m gi÷a trôc van ®iÒu khiÓn vµ trôc vÝt.Van ®iÒu khiÓn vËn hµnh theo møc ®é xo¾n cña thanh xo¾n. (1/5) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -19- 2. Ph©n lo¹i van ®iÒu khiÓn Ng­êi ta bè trÝ van ®iÒu khiÓn trong hép c¬ cÊu l¸i. Hép c¬ cÊu l¸i cã thÓ lµ c¬ cÊu l¸i cã trî lùc lo¹i trôc vÝt-thanh r¨ng hoÆc c¬ cÊu l¸i cã trî lùc lo¹i bi tuÇn hoµn. Van ®iÒu khiÓn lµ mét trong ba lo¹i: lo¹i van quay, lo¹i van èng hoÆc van c¸nh. HiÖn nay, van quay ®­îc sö dông trong nhiÒu kiÓu xe. (2/5) 3. CÊu t¹o Sau ®©y sÏ tr×nh bµy vÒ lo¹i van quay. Van ®iÒu khiÓn trong hép c¬ cÊu l¸i quyÕt ®Þnh ®­a dÇu tõ b¬m trî lùc l¸i ®i vµo buång nµo. Trôc van ®iÒu khiÓn (trªn ®ã t¸c ®éng m«men v« l¨ng) vµ trôc vÝt ®­îc nèi víi nhau b»ng mét thanh xo¾n. Van quay vµ trôc vÝt ®­îc cè ®Þnh b»ng mét chèt vµ quay liÒn víi nhau. NÕu kh«ng cã ¸p suÊt cña b¬m t¸c ®éng, thanh xo¾n sÏ ë tr¹ng th¸i hoµn toµn xo¾n vµ trôc van ®iÒu khiÓn vµ trôc vÝt tiÕp xóc víi nhau ë c÷ chÆn vµ m«men cña trôc van ®iÒu khiÓn trùc tiÕp t¸c ®éng lªn trôc vÝt. (3/5) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -20- 4. Ho¹t ®éng ChuyÓn ®éng quay cña trôc van ®iÒu khiÓn kiÓu van quay t¹o nªn mét giíi h¹n trong m¹ch thuû lùc. Khi v« l¨ng quay sang ph¶i ¸p suÊt bÞ h¹n chÕ t¹i c¸c lç X vµ Y. Khi v« l¨ng quay sang tr¸i trôc van ®iÒu khiÓn t¹o giíi h¹n t¹i X' vµ Y'. Khi v« l¨ng xoay th× trôc l¸i quay, lµm xoay trôc vÝt qua thanh xo¾n. Ng­îc l¹i víi trôc vÝt, v× thanh xo¾n xo¾n tû lÖ víi lùc bÒ mÆt ®­êng, trôc van ®iÒu khiÓn chØ quay theo møc ®é xo¾n vµ chuyÓn ®éng sang tr¸i hoÆc sang ph¶i. Do vËy t¹o c¸c lç X vµ Y (hoÆc X' vµ Y') vµ t¹o sù chªnh lÖch ¸p suÊt thuû lùc gi÷a c¸c buång xi lanh tr¸i vµ ph¶i. B»ng c¸ch nµy, tèc ®é quay cña trôc van ®iÒu khiÓn trùc tiÕp lµm thay ®æi ®­êng ®i cña dÇu vµ ®iÒu chØnh ¸p suÊt dÇu. DÇu tõ b¬m trî lùc l¸i sÏ vµo vßng ngoµi cña van quay vµ dÇu ch¶y vÒ b×nh chøa qua kho¶ng gi÷a thanh xo¾n vµ trôc van ®iÒu khiÓn. (4/5) (1) VÞ trÝ trung gian Khi trôc van ®iÒu khiÓn kh«ng quay nã sÏ n»m ë vÞ tri trung gian so víi van quay. DÇu do b¬m cung cÊp quay trë l¹i b×nh chøa qua cæng "D" vµ buång "D". C¸c buång tr¸i vµ ph¶i cña xi lanh bÞ nÐn nhÑ nh­ng do kh«ng cã sù chªnh lÖch ¸p suÊt nªn kh«ng cã lùc trî l¸i. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -21- (2) Quay sang ph¶i Khi xe quay vßng sang ph¶i, thanh xo¾n bÞ xo¾n vµ trôc van ®iÒu khiÓn theo ®ã quay sang ph¶i. C¸c lç X vµ Y h¹n chÕ dÇu tõ b¬m ®Ó ng¨n dßng ch¶y vµo c¸c cæng "C" vµ cæng "D". KÕt qu¶ lµ dÇu ch¶y tõ cæng "B" tíi èng nèi "B" vµ sau ®ã tíi buång xi lanh ph¶i, lµm thanh r¨ng dÞch chuyÓn sang tr¸i vµ t¹o lùc trî l¸i. Lóc nµy, dÇu trong buång xi lanh tr¸i ch¶y vÒ b×nh chøa qua èng nèi "C" --> cæng "C" --> cæng "D" --> buång "D". (3) Quay sang tr¸i Còng gièng nh­ quay vßng sang ph¶i, khi xe quay vßng sang tr¸i thanh xo¾n bÞ xo¾n vµ trôc ®iÒu khiÓn còng quay sang tr¸i. C¸c lç X' vµ Y' h¹n chÕ dÇu tõ b¬m ®Ó chÆn dßng ch¶y dÇu vµo c¸c cæng "B" vµ "C". Do vËy, dÇu ch¶y tõ cæng "C" tíi èng nèi "C" vµ sau ®ã tíi buång xi lanh tr¸i lµm thanh r¨ng dÞch chuyÓn sang ph¶i vµ t¹o lùc trî l¸i. Lóc nµy, dÇu trong buång xi lanh ph¶i ch¶y vÒ b×nh chøa qua èng nèi "B"® cæng " B" ® cæng "D" ® buång "D" (5/5) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -22- Trî l¸i phi tuyÕn tÝnh míi Trî l¸i phi tuyÕn tÝnh míi 1. M« t¶ PPS lo¹i míi (Trî l¸i phi tuyÕn tÝnh) lµm thay ®æi lùc vËn hµnh v« l¨ng phï hîp víi tèc ®é xe ë tèc ®é ch¹y chËm lùc ®¸nh l¸i nhÑ h¬n vµ ë tèc ®é cao lùc l¸i nÆng h¬n. 2. Ho¹t ®éng Trî l¸i phi tuyÕn tÝnh lo¹i ph¶n øng thuû lùc sö dông mét thanh xo¾n máng h¬n thanh xo¾n trong trî l¸i th«ng th­êng ®Ó gi¶m lùc l¸i cÇn thiÕt khi l¸i t¹i chç hoÆc ch¹y ë tèc ®é chËm.Tuy nhiªn, ®iÒu nµy lµm lùc l¸i cÇn thiÕt trë nªn qu¸ nhá (v« l¨ng qu¸ "nhÑ") khi xe t¨ng tèc. §Ó ng¨n chÆn ®iÒu nµy, lùc l¸i yªu cÇu ®­îc t¨ng lªn gièng nh­ khi cã thanh xo¾n dÇy h¬n, b»ng c¸ch bè trÝ mét buång ph¶n øng thuû lùc ®Ó lo¹i bá chuyÓn ®éng quay cña trôc van ®iÒu khiÓn (trong hép van ®iÒu khiÓn) nhê 04 pÝt t«ng thuû lùc. ¸p suÊt thuû lùc trong buång ph¶n øng thuû lùc sÏ thÊp khi tèc ®é xe chËm vµ cao khi xe ch¹y nhanh. ¸p suÊt ®ã còng t¨ng khi ¸p suÊt thuû lùc trong xilanh trî lùc t¨ng do ®iÒu khiÓn v« l¨ng. §èi víi trî l¸i phi tuyÕn tÝnh lo¹i ph¶n øng thuû lùc th× lùc l¸i thay ®æi tuú theo tèc ®é xe vµ vËn hµnh v« l¨ng. (1/1) EPS EPS 1. M« t¶ EPS (Trî l¸i b»ng ®iÖn) t¹o m«men trî lùc nhê m« t¬ vËn hµnh l¸i vµ gi¶m lùc ®¸nh l¸i. Trî l¸i thuû lùc sö dông c«ng suÊt ®éng c¬ ®Ó t¹o ¸p suÊt thuû lùc vµ t¹o m«men trî lùc. Do EPS dïng m« t¬ nªn kh«ng cÇn c«ng suÊt ®éng c¬ vµ lµm cho viÖc tiÕt kiÖm nhiªn liÖu tèt h¬n. 2. CÊu t¹o vµ vËn hµnh (1) ECU EPS ECU EPS nhËn tÝn hiÖu tõ c¸c c¶m biÕn, ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng xe vµ quyÕt ®Þnh dßng ®iÖn cÇn ®­a vµo ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu ®Ó trî lùc. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -23- (2) C¶m biÕn m« men Khi ng­êi l¸i xe ®iÒu khiÓn v« l¨ng, m« men l¸i t¸c ®éng lªn trôc s¬ cÊp cña c¶m biÕn m« men th«ng qua trôc l¸i chÝnh. Ng­êi ta bè trÝ c¸c vßng ph¸t hiÖn 1 vµ 2 trªn trôc s¬ cÊp (phÝa v« l¨ng) vµ vßng 3 trªn trôc thø cÊp (phÝa c¬ cÊu l¸i). Trôc s¬ cÊp vµ trôc thø cÊp ®­îc nèi b»ng mét thanh xo¾n. C¸c vßng ph¸t hiÖn cã cuén d©y ph¸t hiÖn kiÓu kh«ng tiÕp xóc trªn vßng ngoµi ®Ó h×nh thµnh mét m¹ch kÝch thÝch. Khi t¹o ra m«-men l¸i thanh xo¾n bÞ xo¾n t¹o ®é lÖch pha gi÷avßng ph¸t hiÖn 2 vµ 3. Dùa trªn ®é lÖch pha nµy, mét tÝn hiÖu tû lÖ víi m« men vµo ®­îc ®­a tíi ECU. Dùa trªn tÝn hiÖu nµy, ECU tÝnh to¸n m« men trî lùc cho tèc ®é xe vµ dÉn ®éng m« t¬. (3) M« t¬ ®iÖn mét chiÒu (DC) vµ c¬ cÊu gi¶m tèc M« t¬ DC bao gåm r« to, stato vµ trôc chÝnh. C¬ cÊu gi¶m tèc bao gåm trôc vÝt vµ b¸nh vÝt. M«-men do r« to t¹o ra truyÒn tíi c¬ cÊu gi¶m tèc. Sau ®ã, m« men nµy ®­îc truyÒn tíi trôc l¸i. Trôc vÝt ®­îc ®ì trªn c¸c æ ®ì ®Ó gi¶m ®é ån. Ngay dï m« t¬ DC bÞ háng kh«ng ch¹y chuyÓn ®éng quay cña trôc l¸i chÝnh vµ c¬ cÊu gi¶m tèc vÉn kh«ng bÞ cè ®Þnh nªn v« l¨ng vÉn cã thÓ ®iÒu khiÓn. (4) ECU ABS TÝn hiÖu tèc ®é xe ®­îc ®­a tíi ECU ESP (5) ECU ®éng c¬ TÝn hiÖu tèc ®é ®éng c¬ ®­îc truyÒn tíi ECU ESP (6) §ång hå t¸p l« Trong tr­êng hîp cã sù cè trong hÖ thèng, ®Ìn b¸o sÏ bËt s¸ng (7) R¬ le Cung cÊp n¨ng l­îng cho m« t¬ DC vµ ECU ESP (1/1) www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -24- Bµi tËp H·y sö dông c¸c bµi tËp nµy ®Ó kiÓm tra møc hiÓu biÕt cña b¹n vÒ c¸c tµi liÖu trong ch­¬ng nµy. Sau khi tr¶ lêi mçi bµi tËp, b¹n cã thÓ dïng nót tham kh¶o ®Ó kiÓm tra c¸c trang liªn quan ®Õn c©u hái vÒ c©u hái hiÖn t¹i. Khi c¸c b¹n cã c©u tr¶ lêi ®óng, h·y trë vÒ v¨n b¶n ®Ó duyÖt l¹i tµi liÖu vµ t×m c©u tr¶ lêi ®óng. Khi ®· tr¶ lêi ®óng mäi c©u hái, b¹n cã thÓ chuyÓn sang ch­¬ng tiÕp theo. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -25- C©u hái-1 Đánh dấu Đúng hoặc Sai cho mỗi câu sau. No. Câu hỏi Đúng hoặc Sai Các câu trả lời đúng 1. Trong hệ thống lái có loại trục vít-thanh răng và loại bi tuần hoàn. Đúng Sai 2.Cơ cấu hấp thụ va đập được nối chắc chắn với túi khí để vận hành. Đúng Sai 3.Yêu cầu đối với hệ thống lái có trợ lực bao giờ cũng là phải giảm nhẹ lực tác động để điều khiển vô lăng. Đúng Sai 4.Bơm trợ lực lái của trợ lái loại áp suất thuỷ lực được dẫn động trong động cơ tạo áp suất thuỷ lực. Đúng Sai C©u hái-2 Hình minh hoạ sau đây cho thấy thanh dẫn động lái. Hãy chọn những từ tương ứng với 1 đến 5 từ các nhóm từ sau. a) Đòn quay b) Đầu thanh nối c) Thanh kéo d) Đòn cam lái e) Thanh ngang Trả lời: 1. 2. 3. 4. C©u hái-3 Các câu trình bày dưới đây liên quan đến mục đích của cơ cấu khoá tay lái. Hãy chọn câu trình bày Đúng. 1. Ngăn việc lái vận hành sai. 2. Khởi động động cơ. 3. Chống trộm. 4. Điều chỉnh vị trí lái. www.oto-hui.com Kü thuËt viªn chÈn ®o¸n – HÖ thèng treo vµ HÖ thèng l¸i HÖ thèng treo khÝ vµ ®iÒu khiÓn ®iÖn tö -26- C©u hái-4 Các minh hoạ sau cho thấy trợ lái thuỷ lực. Từ cụm từ sau hãy chọn những từ tương ứng với 1 đến 5. a) Vỏ cơ cấu lái (Xi lanh) b) Van điều khiển c) Bơm trợ lực lái d) Trục lái e) Bình chứa Trả lời: 1. 2. 3. 4. www.oto-hui.com