Tài liệu sửa chữa cơ cấu phân phối khí - Trình độ lành nghề sửa chữa ô tô

cã tÝnh ®µn håi cao, cïng víi c¸c yÕu tè kh¸c t¹o nªn dao ®éng . Khi biªn ®é dao ®éng qu¸ lín sÏ g©y ra c¸c hËu qu¶ nghiªm träng nh­ thay ®æi quy luËt lµm viÖc cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ, va ®Ëp vµ g·y lç xu p¸p. V× vËy, ®Ó tr¸nh hiÖn t­îng céng h­ëng khi lß xo xu p¸p lµm viÖc tøc lµ lµm cho hÖ dao ®éng cã nhiÒu tÇn sè kh¸c nhau, th­êng cã c¸c biÖn ph¸p sau: Dïng lß xo h×nh trô cã b­íc xo¾n thay ®æi, b­íc xo¾n gi¶m dÇn vÒ phÝa mÆt tùa cè ®Þnh lß xo. Lß xo xo¾n èc h×nh c«n (h×nh 21- 13b). Dïng nhiÒu lß xo cã b­íc xo¾n kh¸c nhau l¾p lång vµo nhau lß xo 1 l¾p lång trong lß xo 2. trong thùc tÕ cã thÓ dïng ba lß xo ®ång thêi cho mét xu p¸p, chiÒu xo¾n èc cña c¸c lß xo th­êng ng­îc nhau ®Ó tr¸nh bÞ kÑt khi lµm viÖc. Dïng nhiÒu lß xo cßn cã ­u ®iÓm lµ: øng suÊt trªn tõng vßng lß xo nhá nªn Ýt bÞ g·y. MÆt kh¸c, khi mét lß xo bÞ g·y, ®éng c¬ vÉn cã thÓ lµm viÖc ®­îc trong mét thêi gian ng¾n mµ xu p¸p kh«ng bÞ r¬i xuèng xi lanh (®èi víi c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xu p¸p treo) g©y ra h­ háng lín cho ®éng c¬. H×nh 21 - 13. C¸c d¹ng lß xo xu p¸p Dïng cèc tr­ît hoÆc vµnh gi¶m rung (h×nh 21- 9) ®Ó lîi dông ma s¸t gi÷a cèc tr­ît hoÆc vµnh giÈm chÊn víi lß xo ®Ó tiªu hao n¨ng l­îng dao ®éng. Ngoµi ra, dïng cèc tr­ît cßn cã ­u ®iÓm lµ tr¸nh cho ®u«i xu p¸p chÞu lùc nghiªng cã xu h­íng uèn cong th©n xu p¸p. Lß xo khi l¾p víi xu p¸p, mét ®Çu tú vµo ®Üa lß xo, cßn mét ®Çu tú vµo n¾p hoÆc th©n m¸y vµ lu«n lu«n cã lùc c¨ng ban ®Çu. HiÖn t­îng h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vµ söa ch÷a côm xu p¸p HiÖn t­îng h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a xu p¸p HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng MÆt nghiªng hay c«n ë ®Çu xup¸p bÞ mßn, ch¸y ræ, r¹n nøt vµ b¸m muéi than ..., lµm cho xu p¸p bÞ rß h¬i hay ®ãng kh«ng kÝn, nhÊt lµ xu p¸p x¶. Th©n xup¸p bÞ mßn ë mÆt tiÕp xóc èng dÉn h­íng. Trong mét sè tr­êng hîp th©n xu p¸p cßn bÞ cong do mÆt tiÕp xóc cña lß xo kh«ng b»ng ph¼ng. §éng c¬ ®Ó l©u ngµy kh«ng dïng lµm cho xu p¸p bÞ rØ dÝnh vµo èng dÉn h­íng, mÆt nghiªng cña ®Õ xu p¸p kh«ng ®ång t©m víi th©n xu p¸p. §u«i xu p¸p bÞ mßn do tiÕp víi ®Çu con ®éi hoÆc cÇn më, chÞu va ®Ëp m¹nh trong qu¸ trinhg ho¹t ®éng. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng: Khi xu p¸p bÞ mßn hay h­ háng cã thÓ kiÓm tra b»ng m¾t th­êng, b»ng kÝnh phãng ®¹i hoÆc b»ng dông cô ®o nh­ ®ång hå hay th­íc cÆp. KiÓm tra ®é kÝn cña xu p¸p KiÓm tra ®é kÝn cña xu p¸p b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p sau: Lµm s¹ch xu p¸p vµ ®Õ xu p¸p , sau ®ã xo¸y tr¬n gi÷a xu p¸p vµ ®Õ, nÕu cã vÕt s¸ng ®Òu c¶ chu vi mÆt nghiªng víi chiÒu réng vÕt s¸ng tõ 1 – 1,5 mm lµ ®é kÝn ®¹t yªu cÇu. Dïng bót ch× ch× mÒm v¹ch c¸c ®­êng c¸ch ®Òu nhau trªn mÆt nghiªng cña ®Çu xu p¸p, nçi vach c¸ch nhau 2 mm, l¾p xu p¸p vµo ®Õ xu p¸p vµ gâ nhÑ 3 – 4 lÇn, sau ®ã lÊy xu p¸p ra quan s¸t, nÕu c¸c vÕt ch×, nÕu c¸c vÕt ch× ®Òu bÞ bÞ c¾t ®øt th× chøng tá xu p¸p kÝn. B«i mét líp bét ®á lªn mÆt nghiªng ë vµi ba ®iÓm, l¾p xu p¸p vµo ®Õ xu p¸p vµ xo¸y 1/4 vßng, nÕu cã vÕt phÈm ®Òu trªn toµn bé chu vi mÆt trªn mÆt nghiªng, chøng tá xu p¸p kÝn. H×nh 21- 14. KiÓm tra ®é kÝn cña xu p¸p §èi víi xu p¸p treo cã thÓ dïng dÇu ho¶ ®Ó kiÓm tra ®é kÝn b»ng c¸ch: L¾p xu p¸p vµo ®Õ xu p¸p, sau ®ã cho dÇu ho¶ vµo èng èng hót vµ x¶ (h×nh 21 – 14 a), nÕu sau 5 – 10 phót ë mÆt tiÕp xóc gi÷a xu p¸p vµ ®Õ xu p¸p kh«ng bÞ rß dÇu chøng tá ®é kÝn cña xu p¸p ®¹t yªu cÇu. Dïng kh«ng khÝ nÐn ®Ó kiÓm tra (h×nh 21 – 14 b). L¾p buång kh«ng khÝ cña thiÕt bÞ vµo vµo bÖ xu p¸p, sau ®ã bãp bãng cao su ®Ó ®¹t ¸p suÊt kho¶ng 0,6 – 0,7 kg/cm2 ë trong buång kh«ng khÝ, nÕu sau 30 phót mµ trÞ sè ¸p lùc trªn ®ång hå kh«ng gi¶m xuèng lµ ®¹t yªu cÇu. KiÓm tra xu p¸p Dïng ®ång hå so ®Ó ®o ®é cong cña xu p¸p (h×nh 21 - 15b), nÕu ®é cong 0,05 mm lµ qu¸ giíi h¹n cho phÐp. KiÓm tra ®é tôt s©u cña xu p¸p (h×nh 21 - 15a) H×nh 21 - 15. KiÓm tra xu p¸p KiÓm tra th©n xu p¸p bÞ cong KiÓm tra ®é thôt s©u cña xu p¸p Ph­¬ng ph¸p söa ch÷a xu p¸p. Söa ch÷a mÆt nghiªng ë ®Çu xup¸p. Khi mÆt nghiªng hoÆc c«n hay mÆt tiÕp xóc ë ®Çu xup¸p bÞ mßn kh«ng ®Òu hoÆc bÞ ch¸y rç nhiÒu khi ph¶i mµi l¹i trªn m¸y mµi chuyªn dông theo gãc ®é quy ®Þnh cña nhµ s¶n xuÊt, cã thÓ lµ 300 hoÆc 450. Tr­êng hîp kh«ng cã m¸y mµi chuyªn dïng cã thÒ dïng m¸y khoan vµ giÊy hay v¶i r¸p ®Ó lµm s¹ch vÕt ch¸y rç sau ®ã tiÕn hµnh rµ. H×nh 21 - 16 . Rµ xu p¸p b»ng tay Tr­íc khi rµ ph¶i c¹o s¹ch muéi than b¸m vµo xup¸p vµ ®Õ xup¸p råi dïng x¨ng röa s¹ch xup¸p vµ ®Õ xup¸p, sau ®ã b«i mét líp bét rµ máng lªn mÆt nghiªng ®Çu xup¸p, lóc ®Çu dïng bét rµ th« (h¹t to), khi mÆt nghiªng cã mét d¶i mµu gio x¸m th× dïng mét mÞn rµ l¹i (h¹t nhá) vµ dÇu nhên. Khi rµ xu p¸p cã thÓ tiÕn hµnh trªn m¸y mµi chuyªn dông hoÆc dïng tay. Tr­êng hîp rµ xup¸p b»ng tay th­êng lµm nh­ sau: Khi ®Çu xup¸p kh«ng cã r·nh : Dïng nÊm cao su cã l¾p c¸n ®Ó hót xup¸p. Khi ®Çu xup¸p cã r·nh: Dïng tuan¬vÝt hoÆc khoan tay ®Ó rµ. Muèn cho xu p¸p tù nÈy lªn sau mçi lÇn Ên xu p¸p xuèng cã thÓ dïng mét lß xo mÒm luån vµo th©n xu p¸p . Khi rµ b»ng bét rµ mÞn vµ dÇu nhên kh«ng nªn xoay mµ chØ dËp xu p¸p xuèng, b¶o ®¶m kÕt qu¶ nhanh h¬n. Muèn cho xup¸p tù nÈy lªn sau mçi lÇn Ên xup¸p xuèng cã thÓ dïng mét lß xo nhá luån vµo th©n xup¸p. Trong qu¸ tr×nh rµ mçi lÇn chØ nªn xoay xu p¸p 1/4 - 1/2 vßng, nh­ng ph¶i th­êng xuyªn thay ®æi vÞ trÝ rµ ®Ó bét rµ ph©n bè ®Òu. Khi xoay vÒ bªn ph¶i th× ®Ì xu p¸p xuèng, khi xoay ng­îc l¹i th× nhÊc lªn. Khi rµ ph¶i lu«n kiÓm tra, kh«ng ®­îc gâ nhÞp, thêi gian rµ kh«ng nªn qu¸ dµi, ph¶i th­êng xuyªn kiÓm tra ®Ó tr¸nh mµi thµnh vÖt r·nh s©u lµm gi¶m tuæi thä cña xu p¸p. Khi rµ xong, yªu cÇu mÆt nghiªng ë ®Çu xu p¸p ph¶i bãng l¸ng, kh«ng cã vÕt chØ nµo vµ cã vÕt s¸ng nÆng phÝa trong mÆt nghiªng, bÒ réng kho¶ng 1,5 - 2mm, ®ång thêi ph¶i ®¶m b¶o ®é kÝn cña xup¸p lóc tiÕp xóc víi ®Õ. §é kÝn cña xu p¸p cã thÓ tiÕn hµnh kiÓm tra nh­ ®· h­íng dÉn ë phÇn trªn. Söa ch÷a th©n xup¸p bÞ cong: Khi th©n xup¸p bÞ cong th× ph¶i n¾n l¹i råi míi mµi, cßn tr­êng hîp chØ bÞ mßn th× ph¶i mµi hoÆc thay xup¸p míi, ®ång thêi thay lu«n c¶ èng dÉn h­íng ®Ó b¶o ®¶m khe hë l¾p ghÐp. Khi söa ch÷a, ph¶i ®¶m b¶o ®­êng kÝnh th©n xu p¸p n»m trong giíi h¹n cho phÐp, ®é cong trªn chiÒu dµi 100mm kh«ng ®­îc lín h¬n 0,03 mm, ®é c«n vµ ®é «van kh«ng ®­îc lín h¬n 0,02 mm. Söa ch÷a ®u«i xup¸p: Khi mÆt ®Çu hay mÆt tiÕp xóc cña ®u«i xup¸p víi con ®éi hoÆc ®ßn g¸nh bÞ mßn mét vÑt hoÆc kh«ng b»ng ph¶i cã thÓ mµi l¹i. H×nh 21 – 17. Mµi ®u«i xu p¸p HiÖn t­îng h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a ®Õ xu p¸p HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng §Õ hay bÖ xu p¸p th­êng cã nh÷ng h­ háng nh­: mÆt tiÕp xóc víi xu p¸p bÞ mßn hoÆc ch¸y rç, do chÞu nhiÖt ®é cao, do t¸c dông cña dßng khÝ vµ do ¨n mßn ho¸ häc. §Õ xu p¸p bÞ nøt, vì do va ®Ëp m¹nh víi ®Çu xu p¸p. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng: Khi ®Õ xu p¸p bÞ mßn, ch¸y rç hÆc nøt vì cã thÓ kiÓm tra b»ng m¾t th­êng Ph­¬ng ph¸p söa ch÷a Söa ch÷a ®Õ xu p¸p bÞ mßn vµ ch¸y rç Khi ®Õ xu p¸p bÞ mßn vµ ch¸y rç Ýt th× cã thÓ tiÕn hµnh c¹o s¹ch muéi than b¸m vµo , sau ®ã dïng x¨ng röa s¹ch råi rµ trùc tiÕp víi xu p¸p. Tr­êng hîp ®Õ xu p¸p bÞ mßn vµ ch¸y rç nhiÒu, ph¶i dïng m¸y mµi chuyªn dïng ®Ó mµi hoÆc doa trªn m¸y doa . §Õ xu p¸p mßn thÊp h¬n bÒ mÆt ngang 2 mm hoÆc nøt vì ®Òu ®­îc thay thÕ vµ Ðp ®Õ xu p¸p míi. §Õ xu p¸p sau khi thay míi hoÆc söa ch÷a ®Òu ph¶i rµ ®Ó ®¶m b¶o ®é kÝn. Ph­¬ng ph¸p rµ vµ kiÓm tra ®é kÝn t­¬ng tù nh­ tr­êng hîp rµ vµ kiÓm tra ®é kÝn cña xu p¸p. HiÖn t­îng h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a èng dÉn h­íng xu p¸p HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng èng dÉn h­íng xu p¸p th­êng bÞ mßn do ma s¸t víi th©n xu p¸p vµ ®iÒu kiÖn b«I tr¬n khã kh¨n. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng Muèn kiÓm tra khe hë cña èng dÉn h­íng vµ xu p¸p, tr­íc hÕt ph¶i lµm s¹ch èng dÉn h­íng b»ng bµn ch¶i c­íc hoÆc dông cô lµm s¹ch b»ng l­ìi cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc sau ®ã kiÓm tra ®é mßn cña èng dÉn h­íng b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p sau: Dïng xu p¸p míi c¾m vµo èng dÉn h­íng, cho ®Çu xup¸p cao h¬n mÆt ph¼ng th©n mµy kho¶ng 9 mm, dïng ®Çu ®o cña ®ång hå so ch¹m vµo mÐp xu p¸p råi l¾c ®Çu xu p¸p ®Ó x¸c ®Þnh sù dÞch chuyÓn sang bªn cña xu p¸p. NÕu khe hë xu p¸p n¹p v­ît qu¸ 0,25 mm vµ xu p¸p x¶ v­ît qu¸ 0,3 mm th× ph¶i thay èng dÉn h­íng. Sö dông mét lo¹i dông cô ®o lç nhá (h×nh ) ®Ó kiÓm tra ®é mßn cña èng dÉn h­íng, ®iÒu chØnh ®Çu ®o sao cho ®Çu trßn t¸ch ra võa khÝt nhÑ trong èng dÉn h­íng, sau ®ã dïng pan me ®o ngoµi ®Ó ®o ®­êng kÝnh ®Çu trßn cña dông cô ®o. H×nh 21- 17. KiÓm tra ®é mßn èng dÉn h­íng b»ng dông cô ®o nhá vµ pan me Ngoµi ra, cã thÓ kiÓm tra l¾p xu p¸p vµo èng dÉn h­íng råi kÐo xu p¸p lªn xuèng nhiÒu lÇn, cuèi cïng bá tay ra, nÕu xu p¸p tù dÞch chuyÓn xuèng nhê träng l­îng cña nã th× khe hë l¾p ghÐp võa ph¶I, cßn nÕu xu p¸p kh«ng dÞch chuyÓn xuèng d­íi ®­îc th× khe hë qu¸ chÆt. Ph­¬ng ph¸p söa ch÷a NÕu èng dÉn h­íng bÞ mßn qu¸ giíi h¹n cho phÐp, kh«ng ®¶m b¶o khe hë gi÷a xu p¸p vµ èng dÉn h­íng th× ph¶i thay míi. HiÖn t­îng h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a lß xo xu p¸p HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc lß xo th­êng bÞ nøt g·y, cong, gi¶m ®é ®µn håi. Do chÞu lùc uèn, lùc nÐn vµ m« men xo¾n. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng KiÓm tra c¸c vÕt nøt hoÆc c¸c h­ háng kh¸c trªn mçi vßng lß xo b»ng ph­¬ng ph¸p quan s¸t. Muèn kiÓm tra ®é ®µn håi cña lß xo cã thÓ dïng mét sè ph­¬ng ph¸p sau ®©y: Dïng dông cô chuyªn dïng (h×nh 21 -18). §iÒu chØnh tay vÆn ®Ó chiÒu dµi lß xo ®óng quy ®Þnh, tuú theo mçi lo¹i lß xo. Dïng lùc Ðp cho ®Õn khi nghe tiÕng click th× dõng l¹i vµ ®äc m« men trªn cÇn xiÕt vµ nh©n sè ®äc ®­îc víi 2. H×nh 21 -18. Dïng dông cô chuyªn dïng kiÓm tra lß xo Dïng bµn c©n: Khi dïng bµn c©n ®Ó ®o ®é ®µn håi cña lß xo ph¶i ®Æt lß xo lªn bµn c©n, khi Ên lß xo xuèng ®Õn chiÒu dµi quy ®Þnh, yªu cÇu lùc chØ trªn c©n ph¶i lín h¬n lùc nÐn quy ®Þnh, th­êng lùc c¨ng lß xo kh«ng ®­îc nhá h¬n 1/10 lùc c¨ng ban ®Çu. Dïng lß xo míi: Khi dïng lß xo míi ®Ó so s¸nh víi lß xo cò, ph¶i ®Æt lß xo cò vµ lß xo míi nèi tiÕp nhau råi dïng ªt« Ðp. Lß xo cò cã ®é ®µn håi kÐm th× chiÒu dµi sÏ ng¾n h¬n so víi lß xo míi. Tuú theo chiÒu dµi hay ®é ®µn håi nµy mµ quyÕt ®Þnh lo xo cßn dïng ®­îc hay kh«ng. Trong thùc tÕ sö dông, tuú theo lo¹i ®éng c¬, lùc Ðp vµ chiÒu dµi lß xo khi Ðp mµ cã quy ®Þnh cô thÓ, còng cã thÓ lÊy trong ph¹m vi sau ®©y: Ðp lß xo xuèng cßn 4/5 chiÒu dµi tù do th× lùc Ðp ph¶i ®¹t ®­îc trªn 15 kg Muèn kiÓm tra chiÒu dµi tù do cña lß xo (h×nh .) Dïng th­íc cÆp ®Ó ®o chiÒu dµi tù do cña lß xo, tÊt c¶ c¸c lß xo cho phÐp sai lÖch 1,6 mm cña chiÒu dµi tù do ®­îc nhµ chÕ t¹o quy ®Þnh. H×nh 21 -19. KiÓm tra chiÒu dµi tù do cña lß xo KiÓm tra ®é th¼ng ®øng cña lß xo (h×nh 21 - 20) KiÓm tra ®é th¼ng ®øng cña lß xo b»ng c¸ch ®Æt ®Æt ®Çu cuèi lß xo tiÕp xóc s¸t víi mÆt tùa cña mÆt ph¼ng nh­ lµ th­íc vu«ng gãc. Khe hë phÝa trªn cña lß xo vµ mÆt tùa ph¼ng lµ ®é kh«ng th¼ng ®øng theo chiÒu trôc cña lß xo. H×nh 21 - 20. KiÓm tra ®é th¼ng ®øng cña lß xo Ph­¬ng ph¸p söa ch÷a Khi lß xo bÞ nøt, g·y ®Òu ph¶i thay lß xo míi. Khi ®é ®µn håi cña lß xo kÐm nªn thay míi nh­ng còng cã thÓ nhiÖt luyÖn l¹i ®Ó dïng. Trong tr­êng hîp ®Æc biÖt cã thÓ l¾p thªm ®Öm cã chiÒu dµy nhÊt ®Þnh nh­ng kh«ng ®­îc lín h¬n 2 mm. B. Thùc hµnh t¹i x­ëng I. Môc ®Ých, yªu cÇu 1. Môc ®Ých: RÌn luyÖn kü n¨ng kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng cña c¸c chi tiÕt côm xu p¸p. 2. Yªu cÇu: KiÓm tra ®óng ph­¬ng ph¸p. X¸c ®Þnh chÝnh x¸c møc ®é h­ háng cña côm xu p¸p. Cã c¸c biÖn ph¸p söa ch÷a phï hîp. Sö dông dông cô kiÓm tra, thµnh th¹o. Tæ chøc n¬i lµm viÖc khoa häc, ng¨n n¾p, gän gµng. ChuÈn bÞ: Dông cô: Pan me ®o ngoµi, th­íc cÆp, hoÆc ®ång hå so, dông cô ®o lç nhá, eke, c©n lß xo, c÷ ®o ThiÕt bÞ: M¸y mµi xu p¸p, VËt t­: DÇu ®iªzen, dÇu b«i tr¬n, c¸t rµ xu p¸p, dÇu ho¶, thiÕt bÞ kiÓm tra ®é kÝn cña xu p¸p, giÎ s¹ch, khay ®ùng, gi¸ ®ì, dông cô rµ xu p¸p. C¸c b­íc tiÕn hµnh Lµm s¹ch c¸c chi tiÕt KiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng cña côm xu p¸p TiÕn hµnh kiÓm côm xu p¸p vµ ®iÒn kÕt qña vµo c¸c cét t­¬ng øng trong phiÕu kiÓm tra sau: PhiÕu kiÓm tra côm xu p¸p TT Néi dung kiÓm tra T×nh tr¹ng kü thuËt BiÖn ph¸p söa ch÷a 1 Xu p¸p 2 §Õ xu p¸p 3 èng dÉn h­íng xu p¸p 4 Lß xo xu p¸p 5 §Õ lß xo, mãng h·m 6 C¸c chi tiÕt kh¸c Söa ch÷a côm xu p¸p. TiÕn hµnh söa ch÷a c¸c chi tiÕt ®Ó sö dông. Thay míi nh÷ng chi tiÕt h­ háng nÆng. C©u hái kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l­îng C©u hái lùa chän: Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt cho mçi c©u hái Xu p¸p cã t¸c dông: L¾p lß xo vµ ®Üa lß xo. §ãng, më cöa n¹p vµ cöa x¶ DÉn h­íng dßng khÝ n¹p, khÝ x¶ T¹o thµnh buång ch¸y ®éng c¬. §Æc ®iÓm sau ®©y vÒ ®­ßng kÝnh nÊm xu p¸p trªn mét ®éng c¬ ®Òu ®óng, ngo¹i trõ: §­êng kÝn nÊm xu p¸p n¹p cã thÓ b»ng xu p¸p x¶ §­êng kÝn nÊm xu p¸p n¹p cã thÓ nhá h¬n xu p¸p x¶ §­êng kÝn nÊm xu p¸p n¹p cã thÓ lín h¬n xu p¸p x¶ §­êng kÝnh nÊm xu p¸p x¶ cã thÓ nhá h¬n xu p¸p n¹p . Lß xo xu p¸p cã t¸c dông sau: Gi÷ cho xu p¸p ë tr¹ng th¸i ®ãng n¹p, cöa x¶ Gi÷ cho xu p¸p ë tr¹ng th¸i më cöa n¹p, cöa x¶ Gi÷ cho xu p¸p ®ãng vµ më cöa n¹p, cöa x¶. TÊt c¶ ba t¸c dông trªn. §Ó xu p¸p kh«ng bÞ kÑt trong èng dÉn h­íng, ng­êi ta th­êng dïng c¸c ph­¬ng ¸n sau: Khe hë gi÷a xu p¸p vµ èng dÉn h­íng hîp lý Th©n xu p¸p khoan rçng ®Ó chøa n¸t ri L¾p èng dÉn h­íng cao gÇn s¸t víi ®Çu xu p¸p. TÊt c¶ c¸c ph­¬ng ¸n trªn ®Òu ®óng. Xu p¸p ®ãng kh«ng kÝn do nguyªn nh©n sau: Xu p¸p bÞ cong, vªnh MÆt c«n xu p¸p bÞ ch¸y rç Muéi than b¸m ë ®Çu xu p¸p. TÊt c¶ c¸c nguyªn nh©n trªn C©u hái suy luËn T¹i sao ph¶i ®¸nh dÊu thø tù xu p¸p tr­íc khi th¸o ? Lß xo xu p¸p yÕu cã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c xu p¸p ? §¸p ¸n c¸c c©u hái vµ bµi tËp C©u hái lùa chän 1. b; 2. c; 3. a; 4. d; 5. d C©u hái suy luËn Qu¸ tr×nh lµm viÖc c¸c cÆp chi tiÕt mßn kh¸c nhau, tr¸nh l¾p lÉn, ®¶m b¶o kÝn khÝt gi÷a ®Õ vµ xu p¸p. Qu¸ tr×nh ®ãng xu p¸p kh«ng liªn tôc, rung ®éng, va ®Ëp Bµi 3 Tªn bµi: Söa ch÷a c¬ cÊu ®iÒu khiÓn xu p¸p M· bµi : HAR 01 21 03 Giíi thiÖu: C¬ cÊu ®iÒu khiÓn xu p¸p bao gåm con ®éi, ®òa ®Èy vµ cÇn më. C¸c chi tiÕt nµy lµm nhiÖm vô truyÒn lùc trung gian tõ trôc cam ®Õn xu p¸p. ®èi víi c¬ cÊu xu p¸p ®Æt c¬ cÊu ®iÒu khiÓn xu p¸p kh«ng cã ®ßn bÈy vµ ®òa ®Èy. Sau ®©y lµ kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ c¸c chi tiÕt nªu trªn. Môc tiªu thùc hiÖn: Häc xong bµi nµy häc viªn cã kh¶ n¨ng: Tr×nh bµy ®­îc nhiÖm vô, cÊu t¹o, hiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vµ söa ch÷a con ®éi, ®òa ®Èy vµ ®ßn bÈy KiÓm tra, söa ch÷a ®­îc h­ háng cña con ®éi, ®òa ®Èy vµ ®ßn bÈy ®óng ph­¬ng ph¸p vµ ®¹t tiªu chuÈn kü thuËt do nhµ chÕ t¹o quy ®Þnh. Néi dung chÝnh: I. Con ®éi NhiÖm vô §iÒu kiÖn lµm viÖc VËt liÖu chÕ t¹o CÊu t¹o HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a con ®éi §òa ®Èy NhiÖm vô §iÒu kiÖn lµm viÖc VËt liÖu chÕ t¹o CÊu t¹o HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a ®òa ®Èy §ßn bÈy NhiÖm vô §iÒu kiÖn lµm viÖc VËt liÖu chÕ t¹o CÊu t¹o HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a ®ßn bÈy C¸c h×nh thøc häc tËp: A. T¹i phßng häc chuyªn m«n ho¸ vÒ: NhiÖm vô, ®iÒu kiÖn lµm viÖc, vËt liÖu chÕ t¹o vµ cÊu t¹o cña con ®éi, ®òa ®Èy vµ ®ßn bÈy. HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a con ®éi, ®òa ®Èy vµ ®ßn bÈy. B. Thùc tËp t¹i x­ëng tr­êng ®Ó: KiÓm tra, söa ch÷a con ®éi, ®òa ®Èy vµ ®ßn bÈy A. T¹i phßng häc chuyªn m«n ho¸ Con ®éi C«ng dông: Con ®éi lµ chi tiÕt trung gian biÕn chuyÓn ®éng quay cña trôc cam thµnh chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn lªn xuèng cña xu p¸p ®Ó ®ãng, më cöa n¹p hoÆc cöa x¶. §iÒu kiÖn lµm viÖc Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, con ®éi chÞu t¸c dông cña lùc nghiªng do cam g©y ra, chÞu ma s¸t vµ va ®Ëp. VËt liÖu chÕ t¹o Con ®éi th­êng ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp hoÆc gang. CÊu t¹o con ®éi Trªn c¬ cÊu ph©n phèi khÝ th­êng dïng hai lo¹i: con ®éi c¬ khÝ vµ con ®éi thuû lùc. H×nh 21 -20. Con ®éi c¬ khÝ Con ®éi c¬ khÝ: Trªn ®éng c¬ dïng c¬ cÊu phèi khÝ xu p¸p ®Æt, th­êng dïng con ®éi h×nh nÊm cã th©n nhá vµ ®Æc, bÒ mÆt nÊm tiÕp xóc víi cam th­êng cã ®­êng kÝnh lín phô thuéc vµo kÝch th­íc cña cam. (h×nh 21 -20a). Trªn th©n con ®éi cã l¾p bu l«ng ®iÒu chØnh khe hë xu p¸p, ®Çu bu l«ng ®iÒu chØnh cã d¹ng h×nh cÇu vµ ®­îc nhiÖt ®Ó t¨ng ®é cøng bÒ mÆt tiÕp xóc víi ®u«i xu p¸p. Con ®éi nµy th­êng ®­îc b«i tr¬n b»ng c¸ch tÐ dÇu. Trªn ®éng c¬ dïng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ xu p¸p treo, th­êng dïng con ®éi h×nh trô (h×nh 21 -20b), nh­ng th©n con ®éi th­êng lµm rçng ®Ó ®Æt ®òa ®Èy, mÆt tiÕp xóc víi cam vµ th©n con ®éi b»ng nhau. MÆt tú víi ®òa ®Èy cã d¹ng b¸n cÇu vµ b«i tr¬n bÒ mÆt nµy b»ng dÇu nhên tõ lç ë n¾p xi lanh theo ®òa ®Èy xuèng hoÆc b»ng ph­¬ng ph¸p v¨ng dÇu tõ c¸c te lªn. C¶ hai lo¹i con ®éi h×nh nÊm, h×nh trô ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm cÊu t¹o sau: MÆt tiÕp xóc hay mÆt ®¸y cña con ®éi cã thÓ lµm b»ng hoÆc låi. MÆt låi cã b¸n kÝnh lín (r = 700 - 1000mm). Ngoµi ra, ng­êi ta th­êng l¾p con ®éi lÖch t©m víi mÊu cam mét kho¶ng e = 1 - 3mm (h×nh ). Nh­ vËy, trong qu¸ tr×nh lµm viÖc con ®éi võa chuyÓn ®éng tÞnh tiÕn lªn xuèng trong èng dÉn h­íng, ®ång thêi võa xoay quanh ®­êng t©m cña nã ®Ó tr¸nh mßn vÑt. Con ®éi con l¨n §Ó gi¶m ma s¸t gi÷a cam vµ con ®éi, ng­êi ta dïng con ®éi con l¨n (h×nh 21 -20c). Con ®éi con l¨n vÒ nguyªn t¾c cã thÓ sö dông cho mäi d¹ng cam: cam låi, cam lâm vµ cam tiÕp tuyÕn. Kh¸c víi con ®éi h×nh trô, h×nh nÊm th©n con ®éi con l¨n kh«ng ®­îc phÐp xoay trong qu¸ tr×nh lµm viÖc nªn ph¶I cã kÕt cÊu chèng xoay cho con ®éi. ®Ó thùc hiÖn ®­îc yªu cÇu nµy, trªn th©n con ®éi ph¶y mét r·nh h·m nhá vµ trªn th©n m¸y l¾p mét vÝt h·m, ®Çu vÝt cã chèt l¾p khÝt trong r·nh h·m trªn th©n con ®éi. Con ®éi thuû lùc Con ®éi thuû lùc (h×nh ) gåm cã pit t«ng l¾p khÝt vµo th©n con ®éi vµ lu«n tú vµo ®u«i xu p¸p hoÆc ®òa ®Èy d­íi t¸c dông cña lß xo, ®¸y con ®éi tú lªn vÊu cam, cßn th©n con ®éi dÞch chuyÓn trong èng dÉn h­íng. Trªn th©n con ®éi cã c¸c lç khoan th«ng víi ®­êng dÇu cña hÖ thèng b«i tr¬n ®éng c¬. H×nh 21- 22. Con ®éi thuû lùc Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña con ®éi thuû lùc nh­ sau: Xu p¸p më: Cam ®Èy con ®éi ®i lªn, dÇu phÝa d­íi pit t«ng bÞ nÐn, van bi ®ãng l¹i, pit t«ng vµ th©n con ®éi nh­ mét khèi cøng cïng ®i lªn ®Ó më xu p¸p. Trong hµnh tr×nh më xu p¸p mét Ýt dÇu ë d­íi pit t«ng bÞ rß rØ gi÷a th©n con ®éi vµ pit t«ng, do ®ã thùc tÕ pit t«ng dÞch chuyÓn t­¬ng ®èi víi th©n xuèng d­íi mét chót. Xu p¸p ®ãng: Khi cam th«i t¸c dông vµo con ®éi, d­íi t¸c dông cña lß xo, th©n con ®éi vµ pit t«ng bÞ ®Èy vÒ hai phÝa, ¸p suÊt d­íi pit t«ng gi¶m, van bi më ra, do ®ã dÇu tõ ®­êng dÇu chÝnh cña hÖ thèng b«i tr¬n qua ®­êng dÉn dÇu trªn th©n m¸y vµo khoang dÇu phÝa d­íi pit t«ng. Con ®éi thuû lùc lµm viÖc theo nguyªn t¾c trªn sÏ kh«ng cã khe hë nhiÖt nªn lµm viÖc ªm dÞu, do ®ã th­êng ®­îc sö dông ë ®éng c¬ «t« du lÞch. HiÖn t­îng vµ nguyªn nh©n h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a con ®éi HiÖn t­îng vµ nguyªn nh©n nh­ háng: Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, ®Æc biÖt lµ con ®éi h×nh nÊm, h×nh trô th­êng bÞ mßn lâm vµ mßn lÖch . Th©n con ®éi bÞ mßn c«n, mßn mÐo, bÞ nøt vì; §èi víi con ®éi dïng cho xu p¸p ®Æt bÞ chên ch¸y ren bu l«ng, ®ai èc ®iÒu chØnh, mßn ®Çu tiÕp xóc víi ®u«i xu p¸p. §èi víi con ®éi thuû lùc: mßn c¸c van, háng lß xo. §èi víi con ®éi con l¨n, ngoµi hiÖn t­îng mßn mÆt tiÕp xóc víi cam cßn bÞ mßn ë c¸c chèt b¹c. Nguyªn nh©n h­ háng: Do c¸c chi tiÕt chÞu lùc ma s¸t lín trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, thiÕu dÇu b«i tr¬n, dÇu b«i tr¬n bÈn. Do qu¸ tr×nh l¾p ghÐp ch­a ®óng kü thuËt, ®iÒu chØnh, b¶o d­ìng kh«ng ®óng ®Þnh kú. Ph­¬ng ph¸p kiÓm ph¸t hiÖn h­ háng Cã thÓ kiÓm tra b»ng m¾t th­êng hoÆc dông cô ®o kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng cña con ®éi . H×nh 21 -23. KiÓm tra mßn mÆt tiÕp xóc cña con ®éi KiÓm tra ®é kÝn cña con ®éi thuû lùc (h×nh 21 - 24 ). Khi con ®éi thuû lùc ®­îc lÊy ra khái ®éng c¬, dïng dông cô ®Ó kiÓm tra ®é kÝn th«ng qua sù rß rØ dÇu cña con ®éi. Sau khi ®æ dÇu vµo con ®éi, ®Æt mét träng l­îng trªn con ®éi, sau thêi gian 2 gi©y, sù rß rØ dÇu ph¶i ë møc quy ®Þnh. H×nh 21 - 24 . KiÓm tra rß rØ dÇu cña con ®éi thuû lùc Ph­¬ng ph¸p söa ch÷a con ®éi Söa ch÷a mÆt tiÕp xóc cña con ®éi: BÒ mÆt tiÕp xóc cña ®Çu con ®éi kh«ng ®­îc mßn s©u qu¸ 0,01 mm, nÕu v­ît qu¸ th× ph¶i mµi l¹i, cho phÐp mµi v¸t xung quanh vµ mµi ph¼ng nÕu kh«ng cã m¸y mµi ®Þnh h×nh mÆt cÇu. Th©n con ®éi mßn c«n, mßn mÐo qu¸ 0,04 mm hoÆc bÞ nøt vì th× ph¶i thay míi. Chó ý khi thay con ®éi ph¶i theo kÝch th­íc söa ch÷a cña èng dÉn h­íng cña nã ë th©n m¸y, khe hë gi÷a con ®éi víi èng dÉn h­íng trong ph¹m vÞ 0,018 – 0,09 mm. C¸c bu l«ng, ®ai èc ®iÒu chØnh bÞ chên ren, nøt g·y ®Òu ph¶i thay míi, sau ®ã ph¶i ®iÒu chØnh l¹i khe hë nhiÖt ®óng quy ®Þnh cña tõng lo¹i ®éng c¬. Sau khi söa ch÷a con ®éi cÇn ®¶m b¶o khe hë l¾p ghÐp gi÷a con ®éi vµ èng dÉn h­íng cña nã, tuú theo mçi lo¹i ®éng c¬ nh­ng th­êng khe hë nµy kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 0,6 mm §òa ®Èy C«ng dông: §òa ®Èy lµ chi tiÕt dïng ®Ó truyÒn lùc trung gian tõ con ®éi tíi ®ßn më. §iÒu kiÖn lµm viÖc: Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ®òa ®Èy chÞu lùc uèn vµ ma s¸t ë hai ®Çu tiÕp xóc cña ®òa ®Èy víi con ®éi vµ vÝt ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt. VËt liÖu chÕ t¹o: §òa ®Èy th­êng ®­îc lµm b»ng thÐp hay hîp kim CÊu t¹o: §òa ®Èy cã d¹ng h×nh chiÕc ®òa dµi, cã thÓ lµm ®Æc hoÆc rçng. Mét ®Çu ®òa ®Èy ®Æt vµo lç ë con ®éi, ®Çu kia ®ì hoÆc b¾t b»ng ren vÝt vÝt ®iÒu chØnh ë ®ßn më. §Çu tiÕp xóc víi con ®éi th­êng cã d¹ng h×nh cÇu vµ ®­îc gia c«ng nhiÖt luyÖn, mµi nh½n ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng chÞu mµi mßn. H×nh 21 - 25. §òa ®Èy vµ ®ßn më HiÖn t­îng vµ nguyªn nh©n h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a ®òa ®Èy Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, ®òa ®Èy cã thÓ bÞ cong vµ mßn ë mÆt tiÕp xóc víi vÝt ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt. B»ng ph­¬ng ph¸p quan s¸t ®Ó x¸c ®Þnh cong vµ mßn cña ®òa ®Èy. Söa ch÷a ®òa ®Èy: NÕu ®òa ®Èy bÞ cong th× n¾n l¹i, nÕu ®òa ®Èy bÞ mßn qu¸ th× ph¶i hµn ®¾p råi gia c«ng l¹i. NÕu bÞ nøt, g·y ph¶i thay míi ®óng lo¹i. §ßn më C«ng dông §ßn më lµ chi tiÕt trung gian dïng ®Ó truyÒn chuyÓn ®éng tõ cam hoÆc ®òa ®Èy tíi xu p¸p. Nhê cã ®ßn më mµ chuyÓn ®éng cña con ®éi vµ ®òa ®Èy sÏ ng­îc chiÒu chuyÓn ®éng cña xu p¸p. NghÜa lµ, khi con ®éi n©ng ®òa ®Èy ®i lªn th× mét ®Çu cña ®ßn më sÏ Ên xu p¸p ®i xuèng ®Ó më cöa n¹p hoÆc cöa x¶. §iÒu kiÖn lµm viÖc: Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ®ßn më chÞu va ®Ëp vµ ma s¸t ë hai ®Çu tiÕp xóc cña ®òa ®Èy víi ®u«i xu p¸p vµ lç quay. VËt liÖu chÕ t¹o: §ßn më lµm b»ng thÐp dËp hoÆc thÐp rÌn. §ßn më cña ®éng c¬ cao tèc cì nhá ®­îc rÌn hoÆc ®óc b»ng gang. CÊu t¹o: §ßn më quay trªn trôc cè ®Þnh ®Æt trªn n¾p m¸y. Hai c¸nh tay ®ßn cña ®ßn më th­êng lµm kh«ng b»ng nhau, phÝa xu p¸p cã c¸nh tay ®ßn dµi h¬n (kho¶ng 1,5 lÇn) ®Ó hµnh tr×nh xu p¸p ®­îc dµi h¬n so víi hµnh tr×nh ®òa ®Èy vµ con ®éi. Mét ®Çu cña ®ßn më tiÕp xóc hoÆc nèi b¶n lÒ víi ®òa ®Èy, ®Çu kia tiÕp xóc víi ®u«i xu p¸p (cã lóc kh«ng tiÕp xóc). §Çu tiÕp xóc víi ®òa ®Èy cã khoan mét lç ren ®Ó l¾p vÝt vµ ®ai èc ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt gi÷a ®Çu ®ßn më vµ ®u«i xup¸p. Nhê cã khe hë gi÷a ®u«i xu p¸p víi ®Çu ®ßn më mµ xu p¸p ®ãng kÝn hoµn toµn hoÆc më ra ®óng lóc cöa n¹p hoÆc cöa x¶. §Çu tiÕp xóc cña ®ßn më víi ®u«i xu p¸p th­êng cã d¹ng h×nh trô ®¸y b»ng hoÆc h×nh cÇu vµ còng ®­îc gia c«ng nhiÖt luyÖn ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng chÞu mßn. §ßn më th­êng cã mét sè kÕt cÊu nh­ sau: §ßn më quay l¾c quanh trôc hay ®ßn më quay l¾c quanh bÖ ®ì cÇu l¾p gugi«ng hoÆc ®ßn më quay l¾c quanh ®Õ tú h×nh trô. HiÖn t­îng vµ nguyªn nh©n h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a ®ßn më HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng: §ßn më bÞ mßn ®Çu tiÕp xóc víi ®u«i xu p¸p, mßn b¹c xoay, nøt g·y vµ chên ren ®ai èc, vÝt ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt. Trôc ®ßn më bÞ cong, bÞ nøt c¸c trô b¾t trôc ®ßn më. Do qu¸ tr×nh lµm viÖc chÞu ma s¸t, thiÕu dÇu b«i tr¬n, thiÕu ch¨m sãc b¶o d­ìng. Do chÞu va ®Ëp m¹nh gi÷a c¸c chi tiÕt víi nhau. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra: B»ng ph­¬ng ph¸p quan s¸t ®Ó x¸c ®Þnh nøt, g·y, chên ren cña ®ßn më, trôc ®ßn më vµ c¸c vÝt vµ ®ai èc ®iÒu chØnh. Ph­¬ng ph¸p söa ch÷a: §ßn më hay cÇn më ph¶i quay trªn trôc nhÑ nhµng, nh­ng khe hë gi÷a b¹c ®ßn më vµ trôc cÇn më kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 0,02 mm, nÕu lín h¬n ph¶I thay b¹c míi, sau khi thay b¹c míi cÇn ph¶i chó ý khoan lç dÇu ë b¹c, cßn khe hë theo h­íng trôc th­êng lµ 0,02 – 0,06 mm, nÕu lín h¬n th× ph¶I thay vßng ®Öm kh¸c. Tr­êng hîp ®Çu ®ßn më tiÕp xóc víi ®u«i xu p¸p bÞ mßn qu¸ nhiÒu, nÕu ®­êng g©n cña nã cã thÓ ch¹m vµo ®Õ lß xo lµm cho mãng h·m lß xo xu p¸p tuét ra ngoµi, th× ph¶i dòa cho ®­êng g©n thÊp xuèng ®Ó ®¶m b¶o khe hë tõ 1 – 1,5 mm gi÷a ®ßn më vµ ®Õ lß xo, nÕu kh«ng lµm nh­ vËy xu p¸p sÏ r¬i vµo xi lanh lµm háng ®éng c¬. NÕu ®é mßn qu¸ 0,5 mm vµ kh«ng ph¼ng th× ph¶i hµn ®¾p vµ dòa ph¼ng. §ßn më bÞ nøt cã thÓ hµn ®¾p, dòa ph¼ng, nÕu bÞ g· ph¶i thay. MÆt cÇu cña vÝt ®iÒu chØnh khe hë xu p¸p tiÕp xóc víi ®òa ®Èy bÞ mßn ®Çu xÎ r·nh vµ ren bÞ háng th× ph¶i thay vÝt míi hoÆc dïng giÊy nh¸m mÞn ®Ó ®¸nh l¹i mÆt cÇu ë vÝt ®iÒu chØnh Trôc ®ßn më bÞ cong qu¸ 0,1 mm ph¶i n¾n nguéi b»ng tay. Trôc ®ßn më bÞ mßn qu¸ 0,04 mm tiÕn hµnh hµn ®¾p vµ tiÖn l¸ng ®Õn kÝch th­íc ban ®Çu. Trô l¾p trôc ®ßn më bÞ nøt vì tiÕn hµnh hµn ®¾p vµ dòa ph¼ng. Sau khi söa ch÷a, khi l¾p ghÐp ®ßn më ph¶i ®¶m b¶o ®ßn më tiÕp xóc ®Òu vµ chÝnh diÖn víi ®u«I xu p¸p. Tr­êng hîp nµy cã thÓ kiÓm tra b»ng c¸ch dïng phÊn b«I vµo mÆt tiÕp xóc cña ®Çu ®ßn më. Yªu cÇu kü thuËt sau khi söa ch÷a TT Yªu cÇu kü thuËt Giíi h¹n cho phÐp 1 Khe hë gi÷a trôc ®ßn më vµ b¹c 0,04 – 0,09 mm 2 §é cong cña trôc vµ ®ßn më 0,05 – 0,1 mm 3 §é d«i l¾p ghÐp b¹c vµo ®ßn më 0,1 – 0,15 mm 4 §é mßn vµ « van cña trôc vµ b¹c 0,04 mm 5 §é mßn ®Çu tiÕp xóc cña ®ßn më víi ®u«i xu p¸p 0,5 mm B. Thùc hµnh t¹i x­ëng I. Môc ®Ých, yªu cÇu 1. Môc ®Ých: RÌn luyÖn kü n¨ng kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng cña c¸c chi tiÕt: con ®éi, ®ßn më, ®òa ®Èy. 2. Yªu cÇu: KiÓm tra ®óng ph­¬ng ph¸p. X¸c ®Þnh chÝnh x¸c møc ®é h­ háng cña côm xu p¸p. Cã c¸c biÖn ph¸p söa ch÷a phï hîp. Sö dông dông cô kiÓm tra, thµnh th¹o. Tæ chøc n¬i lµm viÖc khoa häc, ng¨n n¾p, gän gµng. ChuÈn bÞ: Dông cô: Dòa, pan me ®o ngoµi, th­íc th¼ng. ThiÕt bÞ: M¸y mµi, thiÕt bÞ kiÓm tra ®é kÝn cña con ®éi thuû lùc, thiÕt bÞ hµn ®¾p VËt t­: DÇu ®iªzen, giÎ s¹ch, khay ®ùng. C¸c b­íc tiÕn hµnh Lµm s¹ch c¸c chi tiÕt KiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng cña c¸c chi tiÕt TiÕn hµnh kiÓm tra c¸c chi tiÕt vµ ®iÒn kÕt qña vµo c¸c cét t­¬ng øng trong phiÕu kiÓm tra sau: PhiÕu kiÓm tra côm ®iÒu khiÓn xu p¸p TT Néi dung kiÓm tra T×nh tr¹ng kü thuËt BiÖn ph¸p söa ch÷a 1 Con ®éi 2 §òa ®Èy 3 §ßn më 4 Trôc ®ßn më 5 VÝt vµ ®ai èc ®iÒu chØnh Söa ch÷a c¸c chi tiÕt ®iÒu khiÓn xu p¸p. TiÕn hµnh söa ch÷a c¸c chi tiÕt ®Ó sö dông. Thay míi nh÷ng chi tiÕt h­ háng nÆng. C©u hái kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l­îng C©u hái lùa chän: Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt cho mçi c©u hái §Ó truyÒn chuyÓn ®éng tõ cam cho xu p¸p gåm cã c¸c chi tiÕt ngo¹i trõ: Lß xo xu p¸p §òa ®Èy xu p¸p §ßn më xu p¸p C¸c lo¹i con ®éi Con ®éi thuû lùc th­êng dïng cho ®éng c¬ xe du lÞch bëi c¸c ­u ®iÓm, ngo¹i trõ Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ªm dÞu Kh«ng cÇn ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt Kh«ng cÇn b«i tr¬n cho con ®éi Xu p¸p kh«ng bÞ cong do nhiÖt CÇn ph¶i cã ®òa ®Èy ®Ó ®iÒu khiÓn xu p¸p trong tr­êng hîp : Xu p¸p vµ trôc cam bè trÝ trªn n¾p m¸y Xu p¸p vµ trôc cam kh«ng cïng trªn n¾p m¸y Xu p¸p vµ trôc cam bè trÝ ë th©n m¸y Cam dÉn ®éng trùc tiÕp xu p¸p C©u hái suy luËn Møc ®é rß rØ dÇu ë con ®éi thuû lùc qu¸ lín cã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn viÖc ®iÒu hiÓn xu p¸p ? §¸p ¸n c¸c c©u hái vµ bµi tËp C©u hái lùa chän 1. a; 2. c; 3. c; C©u hái suy luËn Thêi ®iÓm më xu p¸p muén Hµnh tr×nh më xu p¸p ng¾n Gi¶m hÖ sè n¹p (®èi víi xu p¸p n¹p) KhÝ ch¸y x¶ kh«ng s¹ch. Bµi 4 Tªn bµi: söa ch÷a trôc cam vµ c¬ cÊu dÉn ®éng M· bµi : HAR 01 21 04 Giíi thiÖu: Trôc cam hay cßn gäi lµ trôc ph©n phèi lµ chi tiÕt dÉn ®éng chÝnh cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ. Trôc cam cã thÓ ®­îc l¾p ®Æt ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau tuú thuéc vµo lo¹i ®éng c¬. Bµi häc nµy gióp cho b¹n c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ trôc cam vµ c¸c ph­¬ng ph¸p dÉn ®éng trôc cam th­êng dïng trªn c¸c lo¹i ®éng c¬. Môc tiªu thùc hiÖn: Häc xong bµi nµy häc viªn cã kh¶ n¨ng: Tr×nh bµy ®­îc nhiÖm vô, ph©n lo¹i, cÊu t¹o, hiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a trôc cam vµ c¬ cÊu dÉn ®éng trôc cam KiÓm tra, söa ch÷a ®­îc trôc cam vµ c¸c chi tiÕt ®óng ph­¬ng ph¸p vµ ®¹t tiªu chuÈn kü thuËt do nhµ chÕ t¹o quy ®Þnh. Néi dung chÝnh: C«ng dông, cÊu t¹o cña trôc cam C¸c ph­¬ng ph¸p dÉn déng trôc cam HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vµ söa ch÷a trôc cam vµ c¸c chi tiÕt dÉn ®éng Söa ch÷a trôc cam vµ c¸c chi tiÕt dÉn ®éng C¸c h×nh thøc häc tËp: A. T¹i phßng häc chuyªn m«n ho¸ vÒ: C«ng dông, cÊu t¹o cña trôc cam C¸c ph­¬ng ph¸p dÉn ®éng trôc cam HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng, ph­¬ng ph¸p kiÓm tra vµ söa ch÷a trôc cam vµ c¸c chi tiÕt dÉn ®éng B. Thùc tËp t¹i x­ëng tr­êng ®Ó: Th¸o l¾p trôc cam KiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng cña trôc cam vµ c¸c chi tiÕt dÉn ®éng Söa ch÷a trôc cam vµ c¸c chi tiÕt dÉn ®éng A. T¹i phßng häc chuyªn m«n ho¸ Trôc cam C«ng dông: Trôc cam hay trôc phèi khÝ cã c«ng dông ®Þnh kú ®ãng, më xu p¸p vµ dÉn ®éng mét sè bé phËn kh¸c nh­ b¬m dÇu nhên, b¬m nhiªn liÖu, bé chia ®iÖn… §iÒu kiÖn lµm viÖc: Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, trôc cam chÞu t¸c dông cña uèn, lùc xo¾n vµ ma s¸t lín. Do ®ã trôc cam th­êng bÞ cong, xo¾n vµ mßn c¸c cæ trôc vµ c¸c cam. VËt liÖu chÕ t¹o: Trôc cam th­êng ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp c¸cbon, thÐp hîp kim. CÊu t¹o H×nh 21 - 26. Trôc cam Trôc cam gåm hai bé phËn chÝnh: cæ trôc vµ mÊu cam. Ngoµi ra, trªn trôc cam cña mét sè ®éng c¬ cßn cã b¸nh r¨ng dÉn ®éng b¬m dÇu, bé chia ®iÖn, cã cam lÖch t©m dÉn ®éng b¬m x¨ng. MÆt cam vµ cæ trôc ®Òu ®­îc gia c«ng nhiÖt luyÖn vµ mµi bãng ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng chÞu mßn. ®­êng kÝnh c¸c cæ trôc lín h¬n chiÒu cao cña c¸c mÊu cam ®Ó gióp cho viÖc th¸o, l¾p ®­îc dÔ dµng. Mçi xi lanh cña ®éng c¬ cã hai mÊu cam trªn trôc cam, mçi mÊu cam ®iÒu khiÓn ®ãng më mét xu p¸p. CÊu t¹o cña cña mÊu cam gåm: gãt cam, s­ên cam vµ ®Ønh cam. D¹ng cam cã h×nh «van (h×nh . a ), lo¹i nµy xu p¸p më tõ tõ, ªm nh­ng thêi gian më xu p¸p qu¸ ng¾n lµm cho viÖc n¹p hoµ khÝ hoÆc kh«ng khÝ vµo xi lanh khong ®­îc tèt, nhÊt lµ khi ®éng c¬ lµm viÖc víi tèc ®é cao. D¹ng s­ên cam th¼ng vµ ®Ønh réng (h×nh . b), lo¹i nµy cã ­u ®iÓm lµ më xu p¸p nhanh, thêi gian më kh¸ l©u, nh­ng khi lµm viÖc cã tiÕng kªu vµ cam th­êng bÞ mßn nhanh. H×nh d¸ng mÊu cam ®­îc chÕ t¹o thÝch hîp víi lo¹i ®éng c¬ vµ c«ng suÊt ®éng c¬. H×nh 21 - 27. C¸c d¹ng cam th­êng gÆp Trôc cam cã thÓ ®Æt trong th©n m¸y vµ dïng b¸nh r¨ng ®Ó dÉn ®éng th«ng qua mét sè chi tiÕt trung gian nh­ ®òa ®Èy vµ con ®éi hoÆc ®Æt trªn n¾p m¸y vµ dïng xÝch hay d©y ®ai ®Ó dÉn ®éng. Khi trôc cam ®Æt trªn n¾p m¸y, kh«ng cÇn ®òa ®Èy vµ con ®éi. æ ®ì trôc cam cã thÓ dïng b¹c thÐp liÒn hoÆc c¾t ®«i, mÆt trong cã tr¸ng mét líp hîp kim chÞu mßn (thiÕc – ch×) hoÆc dïng b¹c ®ång hay æ bi. §Ó gi÷ cho trôc cam kh«ng dÞch chuyÓn däc trôc khi lµm viÖc, th­êng dïng mÆt bÝch b»ng ®ång vµ vÝt h·m trªn th©n m¸y ë ®Çu trôc cam. PhU¬ng ph¸p dÉn ®éng trôc cam Khi ®éng c¬ lµm viÖc, trôc cam ®­îc trôc khuûu dÉn ®éng qua b¸nh r¨ng hay xÝch hoÆc d©y ®ai. B¸nh r¨ng th­êng ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp, gang hoÆc thÐp. XÝch th­êng ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp hîp kim. H×nh 21 - 28. C¬ cÊu dÉn ®éng trôc cam §éng c¬ bèn kú, qu¸ tr×nh lµm viÖc gåm bèn hµnh tr×nh: n¹p, nÐn, næ vµ x¶, t­¬ng øng víi hai vßng quay cña trôc khuûu, xu p¸p n¹p vµ xu p¸p x¶ ®Ò më mét lÇn, nghÜa lµ trôc cam quay ®­îc mét vßng víi tèc ®é b»ng 1/2 tèc ®é cña trôc khuûu. Do ®ã, ®­êng kÝnh b¸nh r¨ng hoÆc ®Üa xÝch cña trôc cam lín gÊp hai lÇn so víi b¸nh r¨ng hay ®Üa xÝch cña trôc khuûu. Trong ®éng c¬ hai kú lo¹i cã xu p¸p, tèc ®é quay cña trôc cam b»ng tèc ®é quay cña trôc khuûu. Do ®ã, ®­êng kÝnh cña b¸nh r¨ng trôc vµ cam ®­êng kÝnh b¸nh r¨ng trôc khuûu b»ng nhau. Trªn b¸nh r¨ng trôc cam vµ b¸nh r¨ng trôc khuûu hoÆc ®Üa xÝch vµ xÝch th­êng cã dÊu ¨n khíp, chØ mèi quan hÖ lµm viÖc gi÷a trôc khuûu vµ trôc cam. V× vËy, khi l¾p r¸p ph¶i l¾p ®óng dÊu ®Ó khái ¶nh h­ëng ®Õn qu¸ tr×nh lµm viÖc cña ®éng c¬. HiÖn t­îng, nguyªn nh©n h­ háng vµ ph­¬ng ph¸p kiÓm tra, söa ch÷a trôc cam vµ c¬ cÊu dÉn ®éng HiÖn t­îng h­ háng Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc trôc cam th­êng cã c¸c hiÖn t­îng h­ háng nh­: Trôc cam bÞ cong vµ c¸c cam bÞ mßn. MÆt cam bÞ mßn lµm cho khe hë xu p¸p t¨ng lªn, do ®ã hoµ khÝ hoÆc kh«ng khÝ n¹p vµo kh«ng ®ñ vµ khÝ ch¸y ra khái xi lanh kh«ng hÕt, c«ng suÊt ®éng c¬ gi¶m xuèng, l­îng tiªu hao nhiªn liÖu t¨ng lªn. Ngoµi ra, trôc cam cã thÓ bÞ nøt g·y, mßn cam lÖch t©m dÉn ®éng b¬m nhiªn liÖu, mßn g·y c¸c r¨ng cña b¸nh r¨ng dÉn ®éng b¬m dÇu, ch¸y háng ren vµ r·nh then. B¹c lãt bÞ mßn, ch¸y. B¸nh r¨ng dÉn ®éng trôc cam , trong qu¸ tr×nh lµm viÖc m¹t tiÕp xóc cña r¨ng cã thÓ bÞ mßn, trãc rç vµ dÝnh. Ngoµi ra, ®«i khi cã r¨ng cßn bÞ g·y nh­ng hiÖn t­îng h­ háng hay gÆp nhÊt lµ mÆt tiÕp xóc cña r¨ng bÞ mßn cam bÞ mßn, dÉn ®Õn khe hë ¨n khíp cña c¸c b¸nh r¨ng qu¸ lín, ®éng c¬ lµm viÖc cã tiªng kªu. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, xÝch bÞ mßn nhiÒu, ®Æc biÖt lµ b¹c vµ chèt, lµm cho b­íc xÝch t¨ng lªn, nªn kh«ng ¨n khíp víi ®Üa xÝch. Khi ®éng c¬ lµm viÖc, ®Æc biÖt lµ khi tèc ®é thay ®æi hoÆc t¶i träng t¨ng th× dÔ bÞ tuét xÝch vµ cã tiÕng kªu. Nguyªn nh©n h­ háng: Do c¸c chi tiÕt chÞu ma s¸t lín trong qu¸ tr×nh lµm viÖc, thiÕu dÇu b«i tr¬n, dÇu b«i tr¬n bÈn Do qu¸ tr×nh l¾p ghÐp kh«ng ®óng yªu cÇu kü thuËt, b¶o d­ìng kh«ng ®óng ®Þnh kú. Ph­¬ng ph¸p kiÓm tra KiÓm tra c¸c vÕt nøt, x­íc c¸c bé phËn cña trôc cam, b¸nh r¨ng cam hoÆc xÝch hay d©y ®ai dÉn ®éng: cã thÓ dïng kÝnh phãng ®¹i hoÆc m¾t th­êng ®Ó kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng. KiÓm tra trôc cam bÞ cong: B»ng c¸ch ®Æt trôc cam gi÷a hai mòi chèng t©m cña m¸y tiÖn hoÆc khèi V (h×nh vÏ .). H×nh 21 - 29 . KiÓm tra ®é cong cña trôc cam §Æt mòi dß cña ®ång hå so trªn mçi cæ trôc, quay trôc cam vµ quan s¸t ®ång hå. §é ®¶o hoÆc ®é lÖch t©m chØ ra trªn ®ång hå lµ gi¸ trÞ cong hoÆc kh«ng th¼ng cña trôc cam. KiÓm tra ®é n©ng cña mÊu cam : Cã thÓ ®­îc kiÓm tra víi trôc cam ë trong hoÆc ngoµi ®éng c¬. H×nh thÓ hiÖn c¸ch kiÓm tra ®é n©ng cña cam b»ng mét pan me ®o ngoµi víi trôc cam n»m ngoµi ®éng c¬. H×nh 21- 30. KiÓm tra ®é n©ng cña mÊu cam KiÓm tra khe hë l¾p ghÐp gi÷a gi÷a cæ trôc vµ b¹c lãt: Cã thÓ dïng miÕng plastigage hoÆc d©y ch× ®Ó kiÓm tra H×nh thÓ hiÖn ph­¬ng ph¸p kiÓm tra b»ng c¸ch sö dông plastigage ë mét ®éng c¬ trôc cam ®Æt trªn n¾p m¸y. Lµm s¹ch bÒ mÆt lãt, ®Æt mét miÕng plastic ngang qua mçi cæ trôc, l¾p n¾p ®Ëy trôc cam vµ xiÕt chÆt ®Õn m« men quy ®Þnh. Sau ®ã th¸o c¸c n¾p ra sö dông dông cô ®o vµ ®o ®é dµy cña m¶nh plastic ®· bÞ d¸t máng, gi¸ trÞ ®o chÝnh lµ khe hë l¾p ghÐp gi÷a gi÷a cæ trôc vµ b¹c lãt. H×nh 21 - 31. KiÓm tra khe hë gi÷a trôc vµ b¹c lãt KiÓm tra ®é mßn cña b¸nh r¨ng cam Muèn kiÓm ®é mßn cña b¸nh r¨ng cam b»ng c¸ch kiÓm tra khe hë ¨n khíp gi÷a b¸nh r¨ng cam víi b¸nh r¨ng trôc khuûu. Cã thÓ dïng c¨n l¸ ®o ë ba vÞ trÝ c¸ch nhau 1200 råi lÊy trÞ sè trung b×nh hoÆc dïng d©y ch× cã ®­êng kÝnh 1 - 2 mm ®Æt vµo gi÷a hai b¸nh r¨ng ¨n khíp råi quay b¸nh r¨ng, sau ®ã lÊy ra vµ dïng pan me hoÆc th­íc cÆp ®Ó ®o chiÒu dµy cña d©y ch× sau khi bÞ Ðp. H×nh 21 - 32. KiÓm tra ®é dÞch däc cña trôc cam Ph­¬ng ph¸p söa ch÷a Trôc cam hay trôc phèi khÝ ®­îc chÕ t¹o b»ng thÐp c¸c bon hay thÐp hîp kim, ®­îc gia c«ng nhiÖt luyÖn vµ mµi bãng, ®iÒu kiÖn b«i tr¬n t­¬ng ®èi tèt nªn mßn chËm. Do ®ã, chØ 2 - 3 lÇn söa ch÷a lín míi mµi l¹i trôc cam. MÆt cam kh«ng ®­îc mßn qu¸ 0,5 - 0,8 mm, nÕu mßn qu¸ trÞ sè nµy th× ph¶i mµi l¸ng trªn m¸y mµi hoÆc m¸y tiÖn chuyªn dïng. Tr­êng hîp, mÆt cam bÞ mßn qu¸ mµ chiÒu dµy líp thÊm than hay c¸c bon chØ cßn nhá h¬n 0,6 mm th× cã thÓ hµn ®¾p b»ng que hµn hîp kim ®Æc biÖt råi mµi theo kÝch th­íc quy ®Þnh. Khi cÇn thiÕt ph¶I thay trôc cam míi. Trôc cam bÞ cong kh«ng qu¸ 0,025 mm, nÕu v­ît qu¸ gi¸ trÞ ®ã cã thÓ n¾n l¹i b»ng c¸ch Ðp nguéi ®Ó khái lµm ¶nh h­ëng ®Õn thêi gian phèi khÝ vµ ®é më cña xu p¸p còng nh­ sù mµi mßn cæ trôc vµ b¹c lãt. Khi khe hë l¾p ghÐp gi÷a cæ trôc cam vµ b¹c lãt lín h¬n 0,02 mm th× ph¶i thay b¹c míi. §é d«i l¾p ghÐp gi÷a b¹c lãt vµ gèi ®ì th­êng b»ng 0,01 - 0,08 mm. §Ó thay thÕ b¹c lãt trôc cam bÞ mßn hoÆc h­ háng, b»ng c¸ch sö dông mét dông cô l¾p b¹c b»ng ren (h×nh 21 - 33) hay mét ®Çu ®ãng (h×nh 21 - 34) Sau khi l¾p b¹c vµo gèi ®ì trôc cam, yªu cÇu c¸c lç dÇu trong b¹c ph¶i trïng víi c¸c lç dÇu trong n¾p m¸y hoÆc th©n m¸y vµ cÇn ph¶i kiÓm tra ®é dÞch däc cña trôc cam b»ng c¨n l¸ (h×nh ) hoÆc ®ång hå ®o (h×nh ). H×nh 21 - 33. Thay b¹c lãt trôc b»ng dông cô l¾p b¹c ren B¸nh r¨ng dÉn ®éng trôc cam bÞ mßn qu¸ ph¶i thay míi hoÆc hµn ®¾p vµ gia c«ng l¹i. NÕu xÝch dÉn ®éng bÞ r·o qu¸ th× ph¶i thay míi vµ tuú tõng tr­êng hîp mµ thay c¶ ®Üa xÝch cho thÝch hîp. Trong mét sè tr­êng hîp, nÕu kh«ng cã ®iÒu kiÖn thay míi, cã thÓ lén xÝch l¹i b»ng c¸ch th¸o rêi c¸c m¾t xÝch råi xoay chèt vµ b¹c mét gãc 900 theo ®­êng t©m ®Ó kh«I phôc l¹i b­íc xÝch ban ®Çu nh­ng ph­¬ng ph¸p nµy Ýt ®­îc sö dông v× xÝch sö dông l¹i kh«ng ®­îc l©u. Khi ®Üa xÝch bÞ mßn ph¶i thay míi hoÆc hµn ®¾p vµ gia c«ng l¹i. Thay thÕ d©y ®ai míi nÕu ph¸t hiÖn bÊt cø hiÖn t­îng h­ háng nµo ë d©y ®ai. H×nh 21 - 34. Thay b¹c lãt trôc cam sö dông mét ®Çu ®ãng Yªu cÇu kü thuËt cña trôc cam vµ c¬ cÊu dÉn ®éng TT Yªu cÇu kü thuËt Giíi h¹n cho phÐp 1 §é cong cña trôc cam 0,025 mm 2 §é c«n vµ ®é « van cña cæ trôc cam 0,02 mm 3 Khe hë gi÷a trôc cæ trôc cam vµ b¹c lãt 0,02 – 0,04 mm 4 §é d«i cña b¹c vµo gèi ®ì 0,01 - 0,08 mm 5 §é mßn cña cam 0,5 - 0,8 mm 6 §é r¬ däc cña trôc cam 0,6 – 0,1 mm 7 Khe hë gi÷a b¸nh r¨ng cam vµ b¸nh r¨ng c¬ 0,4 – 0,7 mm 8 Trãc bÒ mÆt lµm viÖc cña r¨ng trªn b¸nh r¨ng cam Kh«ng qu¸ 5 % 9 §é mßn chiÒu réng cña r·nh then 0,055 mm B. Thùc hµnh t¹i x­ëng I. Môc ®Ých, yªu cÇu 1. Môc ®Ých: RÌn luyÖn kü n¨ng kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng cña trôc cam vµ c¬ cÊu dÉn ®éng trôc cam. 2. Yªu cÇu: KiÓm tra ®óng ph­¬ng ph¸p, x¸c ®Þnh chÝnh møc ®é h­ háng vµ ®­a ra c¸c biÖn ph¸p söa ch÷a phï hîp. Tæ chøc n¬i lµm viÖc khoa häc, ng¨n n¾p, gän gµng. ChuÈn bÞ: Dông cô: c¨n l¸, ®ång hå so, ®Çu ®ãng b¹c. bóa, dông cô th¸o l¾p b¹c b»ng ren, khèi ch÷ V, pan me ®o ngoµi, th­íc cÆp. VËt t­: DÇu ®iªzen, giÎ s¹ch, khay ®ùng, giÊy nh¸m mÞn, miÕng plastigage, bét phÊn, d©y ch×. C¸c b­íc tiÕn hµnh KiÓm tra c¸c chi tiÕt TiÕn hµnh kiÓm tra x¸c ®Þnh tr¹ng kü thuËt vµ cho biÕt biÖn ph¸p söa ch÷a cña c¸c chi tiÕt, sau ®ã ®iÒn vµo c¸c cét t­¬ng øng trong phiÕu kiÓm tra sau: PhiÕu kiÓm tra trôc cam vµ c¬ cÊu dÉn ®éng TT Néi dung kiÓm tra T×nh tr¹ng kü thuËt BiÖn ph¸p söa ch÷a 1 §é cong cña trôc cam 2 §é c«n vµ ®é « van cña cæ trôc cam 3 Khe hë gi÷a trôc cæ trôc cam vµ b¹c lãt 4 §é d«i cña b¹c vµo gèi ®ì 5 §é mßn cña cam 6 §é r¬ däc cña trôc cam 7 Khe hë gi÷a b¸nh r¨ng cam vµ b¸nh r¨ng c¬ 8 Trãc bÒ mÆt cña c¸c r¨ng trªn b¸nh r¨ng cam 9 §é mßn chiÒu réng cña r·nh then C©u hái kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l­îng C©u hái lùa chän: Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt cho mçi c©u hái §Ó dÔ l¾p trôc cam vµo trong th©n m¸y, cã thÓ chÕ taä: ChiÒu cao cña cam lín h¬n ®­êng kÝnh cæ trôc §­êng kÝnh cæ trôc lín h¬n chiÒu cao cña cam §­êng kÝnh c¸c cæ trôc chÕ t¹o b»ng nhau Sè l­îng cæ trôc Ýt h¬n sè cam trªn trôc cam. C¬ cÊu ph©n phèi khÝ xu p¸p treo, cã thÓ sö dông: Mét trôc cam l¾p trong th©n m¸y Mét trôc cam l¾p trªn n¾p m¸y Hai trôc cam cïng trªn n¾p m¸y C¶ ba ph­¬ng ¸n trªn ®Òu ®­îc CÇn ph¶i cã ®òa ®Èy ®Ó ®iÒu khiÓn xu p¸p trong tr­êng hîp : Xu p¸p vµ trôc cam bè trÝ trªn n¾p m¸y Xu p¸p vµ trôc cam kh«ng cïng trªn n¾p m¸y Xu p¸p vµ trôc cam bè trÝ ë th©n m¸y Cam dÉn ®éng trùc tiÕp xu p¸p Trôc cam cã thÓ ®­îc dÉn ®éng tõ trôc khuûu víi ph­¬ng ph¸p : DÉn ®éng b»ng d©y ®ai DÉn ®éng b»ng b¸nh r¨ng DÉn ®éng b»ng xÝch C¶ ba ph­¬ng ph¸p trªn C©u hái suy luËn Khi cam bÞ mßn cã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo tíi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña ®éng c¬? §¸p ¸n c¸c c©u hái vµ bµi tËp C©u hái lùa chän 1. a; 2. c; 3. c; 4. d C©u hái suy luËn Thêi ®iÓm më xu p¸p muén Hµnh tr×nh më xu p¸p ng¾n Gi¶m hÖ sè n¹p (®èi víi cam n¹p) KhÝ ch¸y x¶ kh«ng s¹ch (®èi víi cam x¶) Bµi 5 Tªn bµi: B¶o d­ìng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ M· bµi : HAR 01 21 05 Giíi thiÖu: B¶o d­ìng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ nh»m ®¶m b¶o cho c¬ c¬ cÊu ph©n phèi khÝ ho¹t ®éng ®­îc b×nh th­êng, c¸c xu p¸p ®ãng më ®óng thêi ®iÓm quy ®inh, ®éng c¬ kh«ng bÞ nãng, c«ng suÊt ®éng c¬ ®¶m b¶o vµ c«ng t¸c nµy ®­îc thùc hiÖn ®Þnh kú sau mét thêi gian lµm viÖc nhÊt ®Þnh cña ®éng c¬. Môc tiªu thùc hiÖn: Häc xong bµi nµy häc viªn cã kh¶ n¨ng: Tr×nh bµy ®­îc môc ®Ých, néi dung b¶o d­ìng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ B¶o d­ìng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ ®óng quy tr×nh vµ ®óng yªu cÇu kü thuËt Néi dung chÝnh: Môc ®Ých. Néi dung b¶o d­ìng ®Þnh kú. B¶o d­ìng ®Þnh kú: C¸c h×nh thøc häc tËp: T¹i phßng häc chuyªn m«n ho¸ vÒ Môc ®Ých. Néi dung b¶o d­ìng ®Þnh kú. B. Thùc tËp t¹i x­ëng tr­êng ®Ó: Th¸o c¬ cÊu ph©n phèi khÝ KiÓm tra c¸c chi tiÕt Söa ch÷a, thay thÕ c¸c chi tiÕt h­ háng B«i tr¬n cho c¬ cÊu ph©n phèi khÝ L¾p c¬ cÊu ph©n phèi khÝ A. T¹i phßng häc chuyªn m«n ho¸ Môc ®Ých C¸c chi tiÕt cña c¬ cÊu ph©n phèi khÝ còng bÞ mßn nhiÒu sau mét thêi gian lµm viÖc nhÊt ®Þnh. VÝ dô: mÆt tiÕp xóc gi÷a ®Çu vµ ®Õ xu p¸p, gi÷a cam vµ con ®éi, gi÷a vÝt ®iÒu chØnh vµ ®òa ®Èy...Do ®ã, khe hë gi÷a ®Çu ®ßn më vµ ®u«i xu p¸p hoÆc gi÷a ®u«i xu p¸p vµ vµ vÝt ®iÒu chØnh cña con ®éi sÏ t¨ng lªn, lµm ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh n¨ng lµm viÖc cña ®éng c¬ . NÕu khe hë nµy qu¸ lín th× c«ng suÊt cña ®éng c¬ sÏ gi¶m v× hoµ khÝ hoÆc kh«ng khÝ cung cÊp vµo xi lanh Ýt vµ x¶ khÝ kh«ng s¹ch, ®ång thêi khi ®éng c¬ lµm viÖc sÏ cã tiÕng kªu lín. V× vËy cÇn ph¶i tiÕn hµnh b¶o d­ìng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ Néi dung b¶o d­ìng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ. KiÓm tra khe hë gi÷a xu p¸p vµ èng dÉn h­íng, nÕu qu¸ lín ph¶i thay èng dÉn h­íng. NÕu mÆt nghiªng hay c«n cña xu p¸p vµ ®Õ xu p¸p tiÕp xóc kh«ng kÝn do bÞ ch¸y rç...th× cã thÓ dïng dao ®Ó doa l¹i hoÆc dïng ®¸ mµi ®Ó mµi sau ®ã dïng bét rµ vµ dÇu nhên ®Ó rµ xu p¸p cho khÝt. KiÓm tra ®é ®µn håi cña lß xo vµ khi l¾p ghÐp kh«ng ®­îc ®Ó lß xo vªnh hay lÖch. Trªn ®Çu xu p¸p nÕu cã muéi than b¸m ph¶i c¹o s¹ch. KiÓm tra, ®iÒu chØnh ®é c¨ng cña xÝch hoÆc d©y ®ai truyÒn ®éng gi÷a trôc khuûu vµ trôc cam. Tra dÇu, mì b«i tr¬n cho c¬ cÊu ph©n phèi khÝ nh­ cho dÇu b«i tr¬n vµo èng dÉn h­íng, hay con ®éi vµ ®ßn më v.v... §iÒu chØnh khe hë xu p¸p. C©n cam cho ®éng c¬. a. T¹i x­ëng thùc hµnh Môc ®Ých, yªu cÇu 1. Môc ®Ých: RÌn luyÖn kü n¨ng kiÓm tra ph¸t hiÖn h­ háng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ RÌn luyÖn kü n¨ng ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt xu p¸p vµ ®Æt cam cho ®éng c¬ RÌn luyÖn kü n¨ng kiÓm tra ®iÒu chØnh ®é c¨ng cña xÝch hay d©y ®ai truyÒn ®éng gi÷a trôc khuûu vµ trôc cam. 2. Yªu cÇu: X¸c ®Þnh chÝnh møc ®é h­ háng vµ cã biÖn ph¸p söa ch÷a hîp lý ®¶m b¶o tiªu chuÈn kü thuËt vµ ®¶m b¶o tÝnh kinh tÕ. §iÒu chØnh khe hë xu p¸p, c©n cam cho ®éng c¬, ®iÒu chØnh ®é c¨ng cña xÝch hoÆc d©y ®ai truyÒn ®éng ®óng quy tr×nh vµ ®óng yªu cÇu kü thuËt. Tæ chøc n¬i lµm viÖc khoa häc, ng¨n n¾p, gän gµng. ChuÈn bÞ: Dông cô: Dông cô th¸o, l¾p c¬ cÊu ph©n phèi khÝ. Dông cô kiÓm tra: c¨n l¸, ®ång hå so, pan me ®o ngoµi, th­íc cÆp, khèi ch÷ V VËt t­: DÇu ®iªzen, giÎ s¹ch, khay ®ùng, giÊy nh¸m mÞn, miÕng plastigage, bét phÊn, d©y ch×. C¸c b­íc tiÕn hµnh CÇn ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ néi dung quy ®Þnh vÒ c«ng t¸c b¶o d­ìng c¬ cÊu ph©n phèi khÝ nh­ tiÕn hµnh th¸o c¬ cÊu ph©n phèi khÝ, kiÓm tra c¸c chi tiÕt, söa ch÷a, thay thÕ c¸c chi tiÕt h­ háng vµ l¾p c¬ cÊu ph©n phèi khÝ. Sau khi l¾p c¬ cÊu xu p¸p cÇn tiÕn hµnh ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt xu ph¸p vµ ®Æt cam cho ®éng c¬. §iÒu chØnh khe hë xu p¸p Kh¸i niÖm vÒ khe hë nhiÖt xu p¸p: Khe hë nhiÖt xu p¸p lµ khe hë gi÷a ®u«i xu p¸p víi ®Çu ®ßn më (c¬ cÊu xu p¸p treo) hoÆc víi ®Çu bu l«ng ®iÒu chØnh cña con ®éi (c¬ cÊu xu p¸p ®Æt) hay cÇn më víi con ®éi (trôc cam ®Æt trªn n¾p m¸y). Môc ®Ých ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt xu p¸p: Sau mét thêi gian ®éng c¬ ho¹t ®éng hoÆc sau khi th¸o l¾p c¬ cÊu ph©n phèi khÝ, cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt víi môc ®Ých: Xu p¸p ®ãng kÝn cöa n¹p, cöa x¶; Xu p¸p më ®óng lóc; C¬ cÊu xu p¸p lµm viÖc ªm kh«ng bÞ va ®Ëp m¹nh. §iÒu kiÖn ®Ó ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt : Muèn ®iÒu chØnh ®­îc khe hë nhiÖt xu p¸p cÇn ph¶i: BiÕt ®­îc khe hë nhiÖt tiªu chuÈn cña ®éng c¬. Tuú theo lo¹i ®éng c¬ mµ khe hë nhiÖt xu p¸p cã trÞ sè tõ 0,20 – 0,30 mm ®èi víi xu p¸p n¹p vµ 0,25 – 0,35 mm ®èi víi xu p¸p x¶. X¸c ®Þnh ®­îc vÞ trÝ c¸c xu p¸p n¹p, xu p¸p x¶ trªn ®éng c¬ BiÕt ®­îc thø tù næ cña ®éng c¬ Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh: §iÒu chØnh ®¬n chiÕc: Tøc lµ lÇn l­ît ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt xu p¸p cña tõng xi lanh theo thø tù næ cña ®éng c¬. Quy tr×nh ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt xu p¸p B­íc 1: X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña xu p¸p n¹p, xu p¸p x¶ B­íc 2: Quay trôc khuûu ®Ó pit t«ng xi lanh sè 1 ë §CT t­¬ng øng víi thêi ®iÓm cuèi nÐn ®Çu næ ®òa ®Èy hoÆc con ®éi xoay tù do vµ dÊu §CT ë trªn puly hoÆc ë b¸nh ®µ trïng víi dÊu trªn th©n m¸y, ë thêi ®iÓm nµy 2 xu p¸p cña xi lanh 1 ®ãng kÝn (cã khe hë nhiÖt) vµ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt cho c¶ 2 xu p¸p; B­íc 3: Dïng clª níi láng ®ai èc h·m cña vÝt ®iÒu chØnh hoÆc ®ai èc h·m cña con ®éi B­íc 4: Chän c¨n l¸ cã chiÒu dµy thÝch hîp ®Ó ®o khe hë gi÷a ®u«i xu p¸p víi ®Çu ®ßn më (xu p¸p treo) hoÆc víi ®Çu bu l«ng ®iÒu chØnh cña con ®éi (xu p¸p ®Æt); B­íc 5: Dïng tuèc n¬ vÝt vÆn vÝt ®iÒu chØnh (xu p¸p treo) hoÆc dïng clª dÑt vÆn bu l«ng ®iÒu chØnh (xu p¸p ®Æt), khi nµo xª dÞch c¨n l¸ thÊy võa sÝt lµ ®­îc ; B­íc 6: Gi÷ nguyªn tuèc n¬ vÝt hoÆc bul«ng ®iÒu chØnh vµ dïng clª vÆn chÆt ®ai èc h·m l¹i. Chó ý kh«ng ®Ó vÝt hay bu l«ng xoay khi vÆn ®ai èc h·m; B­íc 7: Chia dÊu ë b¸nh ®µ hoÆc puly t­¬ng øng víi gãc lÖch c«ng t¸c cña c¸c m¸y. Nh÷ng dÊu nµy lµ §CT cña c¸c pit t«ng theo thø tù næ cña ®éng c¬. VÝ dô: - §éng c¬ 4 xi lanh ®¸nh 2 dÊu c¸ch nhau 1800 §éng c¬ 6 xi lanh ®¸nh 3 dÊu c¸ch nhau 1200 §éng c¬ 8 xi lanh ®¸nh 4 dÊu c¸ch nhau 900 B­íc 8: Quay trôc khuûu cho dÊu thø 2 trïng víi dÊu trªn th©n m¸y. B­íc 9: §iÒu chØnh 2 xu p¸p cña xi lanh kÕ tiÕp theo thø tù næ cña ®éng c¬ nh­ c¸c b­íc: b­íc 3, b­íc 4, b­íc 5 vµ b­íc 6. B­íc 10: TiÕp tôc thùc hiÖn c¸c b­íc 8, 9 ®Ó ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt cho c¸c xi lanh cßn l¹i. Ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh ®¬n chiÕc cã ­u ®iÓm lµ ®¶m b¶o chÝnh x¸c (hay sö dông) nh­ng do ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt xu p¸p cña tõng xi lanh ph¶i x¸c ®Þnh nhiÒu lÇn nªn mÊt nhiÒu thêi gian §iÒu chØnh hµnh lo¹t: Tøc lµ quay trôc khuûu 2 lÇn, vÝ trÝ cña trôc khuûu ë 2 lÇn quay c¸ch nhau 3600, t¹i mçi vÞ trÝ cña trôc khuûu cã thÓ ®iÒu chØnh ®­îc khe hë nhiÖt cña nhiÒu xu p¸p trªn nhiÒu xi lanh. C¸c b­íc tiÕn hµnh nh­ sau: B­íc 1: Quay trôc khuûu cho pit t«ng xi lanh sè 1 ë §CT, øng víi thêi ®iÓm cuèi nÐn ®Çu næ. TiÕn hµnh ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt cho tÊt c¸c xu p¸p ë tr¹ng th¸i ®ãng. B­íc 2: Quay trôc khuûu 3600 so víi vÞ trÝ 1, ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt cña c¸c xu p¸p cßn l¹i. VÝ dô: §iÒu chØnh khe hë nhiÖt cña ®éng c¬ 4 kú, 4 xi lanh vµ thø tù næ lµ 1- 2 - 4 - 3 . C¸c b­íc tiÕn hµnh nh­ sau: B¶ng thø thù næ cña ®éng c¬ Gãc quay cña trôc khuûu Thø tù xi lanh 1 2 3 4 0 - 1800 N¹p X¶ NÐn Næ 180 - 3600 NÐn N¹p Næ X¶ 360 - 5400 Næ NÐn X¶ N¹p 540 – 7200 X¶ Næ N¹p NÐn B­íc 1: Quay trôc khuûu cho pit t«ng xi lanh1 ë §CT øng víi thêi ®iÓm cuèi nÐn ®Çu næ ( theo b¶ng thø tù næ t¹i 3600 ). T¹i vÞ trÝ nµy ®iÒu chØnh ®­îc khe hë nhiÖt c¸c xu p¸p sau: xu p¸p n¹p vµ x¶ cña xi lanh1, xu p¸p x¶ cña xi lanh 2, xu p¸p n¹p cña xi lanh 3. B­íc 2: Quay trôc khuûu 3600 (theo b¶ng thø tù næ t¹i 7200). T¹i vÞ trÝ nµy ®iÒu chØnh khe hë nhiÖt cña c¸c xu p¸p cßn l¹i: xu p¸p n¹p cña xi lanh 2, xu p¸p x¶ cña xi lanh 3, xu p¸p n¹p vµ xu p¸p x¶ cña xi lanh 4. Ph­¬ng ph¸p hµng lo¹t ®iÒu chØnh nhanh nh­ng Ýt chÝnh x¸c ( th­êng sö dông ë nh÷ng ®éng c¬ nhiÒu xi lanh khi b¶o d­ìng ®Þnh kú). H×nh 21 - 35. §iÒu chØnh khe hë xu p¸p treo H×nh 21 - 36. §iÒu chØnh khe hë xu p¸p ®Æt C©n cam cho ®éng c¬ C©n cam lµ l¾p trôc cam vµo ®éng c¬ sao cho sù liªn hÖ gi÷a nã víi trôc khuûu ph¶i ®¶m b¸o c¸c xu p¸p ®ãng vµ më ®óng theo yªu cÇu lµm viÖc cña ®éng c¬ (®óng lóc, ®óng kú lµm viÖc). C©n cam theo dÊu Trong ®éng c¬ th­êng cã dÊu vÞ trÝ ¨n khíp cña b¸nh r¨ng trôc cam víi b¸nh r¨ng trôc khuûu hoÆc quan hÖ gi÷a ®Üa xÝch trôc cam vµ trôc khuûu hay gi÷a xÝch víi ®Üa xÝch, do ®ã khi th¸o ph¶i chó ý dÊu ®Ó l¾p cho ®óng. §èi víi lo¹i b¸nh r¨ng ¨n khíp trùc tiÕp, l¾p dÊu ë b¸nh r¨ng trôc khuûu trïng (hay gi÷a hai dÊu ë b¸nh r¨ng nghiªng cña trôc cam). Lo¹i truyÒn ®éng b»ng xÝch, l¾p cho hai dÊu ë b¸nh r¨ng trôc khuûu vµ b¸nh r¨ng trôc cam vµo phÝa trong trªn ®­êng t©m cña hai b¸nh r¨ng H×nh 21 – 37. C©n cam cã dÊu C©n cam kh«ng dÊu Tr­êng hîp mÊt dÊu ë c¸c b¸nh r¨ng hoÆc ®Üa xÝch, cã thÓ ®Æt cam theo thø tù sau: §iÒu chØnh khe hë xu p¸p ®óng kÝch th­íc quy ®Þnh. Quay b¸nh ®µ hoÆc trôc khuûu theo chiÒu quay cña ®éng c¬ ®Ó cho pit t«ng cña xi lanh sè 1 lªn §.C.T Quay trôc khuûu ng­îc chÒu lµm viÖc cña ®éng c¬ mét gãc øng víi gãc më sím cña xu p¸p n¹p. Quay trôc cam (ch­a cã b¸nh r¨ng cam hoÆc xÝch) theo ®óng chiÒu quay cña nã (ng­îc chiÒu cña trôc khuûu nÕu truyÒn ®éng b»ng hai b¸nh r¨ng ¨n khíp trôc tiÕp vµ cïng chiÒu quay víi trôc khuûu nÕu truyÒn ®éng b»ng xÝch hoÆc d©y ®ai) cho ®Õn khi xu p¸p n¹p cña xi lanh sè 1 b¾t ®Çu chím më vµ xu p¸p x¶ ®ãng gÇn kÝn (hai xu p¸p chÊp chªnh). Gi÷ nguyªn vÞ trÝ trôc khuûu vµ trôc cam råi l¾p b¸nh r¨ng cam hoÆc xÝch vµo. §¸nh dÊu vÞ trÝ ¨n khíp trªn b¸nh r¨ng hoÆc ®Üa xÝch theo quy ­íc chung cña nhµ chÕ t¹o. KiÓm tra l¹i: B»ng c¸ch quay trôc khuûu 2 vßng ®Õn khi c¸c dÊu ¨n khíp cña b¸nh r¨ng trïng nhau vµ 2 xu p¸p cña xi lanh sè 1 chÊp chªnh lµ ®­îc. C©u hái kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l­îngC¸c thuËt ng÷ chuyªn m«n Tµi liÖu tham kh¶o CÊu t¹o «t« Nhµ xuÊt b¶n c«ng nh©n kü thuËt Hµ néi Nhµ xuÊt b¶n: Mir - Maxc¬va §éng c¬ ®èt trong Nhµ xuÊt b¶n khoa häc kü thuËt ¤t« Nhµ xuÊt b¶n c«ng nh©n kü thuËt Hµ néi Nhµ xuÊt b¶n Mir - Maxc¬va Gi¸o tr×nh cÊu t¹o «t« Nhµ xuÊt b¶n Giao th«ng vËn t¶i Gi¸o tr×nh ®éng c¬ x¨ng vµ ®éng c¬ ®iªzen Nhµ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp Sö dông b¶o d­ìng vµ söa ch÷a «t« - tËp I Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc vµ gi¸o dôc chuyªn nghiÖp Gi¸o tr×nh kü thuËt söa ch÷a «t«, m¸y kÐo Nhµ xuÊt b¶n gi¸o dôc