Rối loạn nước và điện giải

ROÁI LOAÏN NÖÔÙC VAØ ÑIEÄN GIAÛI TS.BS Ñoã Quoác Huy Khoa Hoài Söùc Tích Cöïc Beänh Vieän Nhaân Daân115 Ñaïi Cöông Ñaëc ñieåm RLNÑG Cô sôû sinh lyù Ñaëc ñieåm Roái Loaïn Nöôùc Ñieän Giaûi Tình traïng thöôøng gaëp taïi nhieàu chuyeân khoa: Coù theåø laø dieãn bieán töï nhieân cuûa beänh hoaëc Laø haäu quaû cuaû ñieàu trò (iatrogene). Coù theå gaây nhieàu b/c töû vong neáu khoâng ñieàu trò kòp thôøi, nhöng coù theå hoài phuïc neáu phaùt hieän vaø ñieàu trò sôùm. Tieáp caän chaån ñoaùn phaûi tìm ñöôïc nguyeân nhaân vaø vieäc ñieàu trò caàn döïa vaøo cô sôû sinh lí. Cô sôû sinh lyù phaân boá nöôùc vaø caùc chaát ñieän giaûi Nöôùc (60%W) phaân boá: 2/3 ôû noäi baøo - ICF; 1/3 ôû ngoaïi baøo - ECF huyeát töông, dòch keõ, dòch trong caùc khoang. Caùc chaát hoøa tan: ñieän giaûi: Natri :   40 mEq/kg; chuû yeáu ôû ECF  138-142 mEq/l; ICF  5-15mEq/l Kali:   50 mEq/kg; chuû yeáu ôû ICF  140-150 mEq/l; ECF  3,5-5mEq/l Protein Tröông löïc vaø tính thaåm thaáu (Tonicity - Osmolality) Noàng ñoä cuûa caùc tieåu phaân hoaø tan quyeát ñònh söï dòch chuyeån cuûa nöôùc qua maøng quyeát dònh söï phaân boá nöôùc taïi caùc ngaên. Posm=2[Na+] + [glucose]/18 + BUN/2,8 Caân baèng nöôùc vaø caùc chaát ñieän giaûi Noäi moâi haèng ñònh (Posm) nhôø cô cheá ñieàu hoøa Na+ vaø Nöôùc (h1, h2). RL caân baèng Na+  Posm   VECF  RL caân baèng nöôùc. RL caân baèng nöôùc   VECF  Posm  RL caân baèng Na+ . Posm Khaùt ADH Giöõ nöôùc Uoáng  Posm Hết khaùt ADH Nöôùc tieåu Ngöng uoáng Thieáu nöôùc Thöøa nöôùc Cô cheá ñieàu hoaø nöôùc Ñieàu hoaø caân baèng Natri  Na+  Posm  VECF Aldosterol  baøi tieát Na+ qua nöôùc tieåu  Hemodynamic ANP Ñieàu hoøa bilan nöôùc (ADH, Khaùt) Ñieàu hoøa VECF Angiotensin II Haï Natri maùu (Khi Na+ 150mEq/l) Taêng Na+ Do maát nöôùc Do öù Na+ Giaûm VECF Maát ngoaøi thaän (moà hoâi, thôû, soát,tieâu chaûy...) Maát taïi thaän (ÑT nhaït, ÑT ñöôøng,... Taêng VECF Taêng Aldosterol tieân phaùt Aên nhieàu muoái Duøng NaCl, NaHCO3öu tröông (iatrogene),... Buø nöôùc Ngöng nhaäp vaø Taêng thaûi muoái Taêng Na+ nguyeân nhaân vaø ñieàu trò Nguyeân taéc ñieàu trò taêng Na+ Ñieàu trò nguyeân nhaân Buø nöôùc: khoâi phuïc aùp löïc thaåm thaáu maùu Taêng thaûi muoái (loaïi taêng Na+do öù muoái) Ñieàu trò nguyeân nhaân Ngaên chaën maát nöôùc: Desmopressin phun muõi khi ÑTnhaïtTW, Insulin khi Ñt ñöôøng (keøm buø K+), Haï soát, ... Ngöng nhaäp muoái: aên nhaït tuyeät ñoái neáu do öù muoái, … Traùnh duøng dòch truyeàn coù Na+ Buø nöôùc: khoâi phuïc aùp löïc thaåm thaáu maùu Tính löôïng nöôùc caàn buø: nöôùc caàn buø = 0,6  TLCT  [Na+BN/140 - 1] Buø 1/2 soá löôïng ñoù trong 24h ñaàu. Neáu: Coù RLHÑ duøng DD NaCl 0,9% khoâi phuïc VECF Neáu HÑ oån  duøng DD NaCl 0,45% vaø glucose 5%. Neân keát hôïp buø baèng ñöôøng tieâu hoùa. Chuù yù nöôùc maát khoâng nhaän bieát tieáp tuïc maát. Taêng thaûi muoái (loaïi taêng Na+do öù muoái) Duøng lôïi tieåu quai (lasic). Buø nöôùc töï do maát: Glucose 5% hoaëc NaCl 0,45% haï kali maùu (khi K+5mEq/l) Nguyeân nhaân vaø ñieàu trò taêng K+ Taêng K+ Taêng nhaäp K+ Ra ngoaïi baøo Giaûm tieát K+ Tan maùu Truyeàn maùu Thuoác: anti-cancer Nhieãm toan Hyperglycemia Thuoác:digit, -blocker succinylcholin, Beänh Gamstorp Suy thaän caáp Suy thöôïng thaän Thuoác: triamteren spironolacton Taêng thaûi Vaøo TB Loïc ngoaøi Ñoái khaùng  haáp thuï K+ Nguyeân taéc ñieàu trò taêng K+ Tuøy thuoäc möùc ñoä hyperkalemia 5 bieän phaùp cuï theå Tuøy thuoäc möùc ñoä hyperkalemia Traàm troïng (ECG & K+>6.5mEq/l) khaån caáp: Thuoác ñoái khaùng, Chuyeån K+ vaøo TB,  thaûi,  haáp thuï & Loïc ngoaøi. Vöøa & nheï (ECG& K+ 40mEq/l) Acid Uric maùu . Khoâng suy thaän, T/thaän, giaùp. Nguyeân nhaân: RL heä thoáng TKTW. Beänh phoåi khoâng aùc tính. Khoái U aùc tính tieát ADH. Thuoác:nguû,meâ, antidepressant choáng ung thö, ñoäng kinh... Thôû maùy. Ñieàu trò: tieát giaûm nöôùc nhaäp ÑAÙI THAÙO NHAÏT TW  ADH ECF   Na+maùu + Na+nieäu (<10mEq/l) Acid Uric maùu . Nguyeân nhaân: U vuøng döôùi ñoài-tuyeán yeân. Moå vuøng döôùi ñoài-tuyeán yeân. Ch/t ñaàu naëng vuøng neàn soï. Nhieãm truøng TKTW. Vôõ phình maïch dò daïng Ñieàu trò: Buø nöôùc, ADH, thuoác taêng coâ ñaëc nöôùc tieåu.