Phân biệt dựa trên mức độ cảm nhận bằng các giác quan

11 Chöông 1: GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT VỀ CẢNH QUAN 2 1. Khái niệm về cảnh quan
Tìm hiểu khái niệm “phong cảnh”
Phân biệt “phong cảnh “ và “cảnh quan” có những ñiểm tương ñồng và khác biệt như thế nào?
Có phải PC là TN, còn cảnh quan là NT?
Phong cảnh có bao gồm các yếu tố nhân tạo ko? 3 a) Phân biệt dựa trên mức ñộ cảm nhận bằng các giác quan:
Khái niệm Phong cảnh (paysage): là quần thể các yếu tố tạo cảnh thiên nhiên hay nhân tạo, được sắp xếp tuân thủ theo những qui luật nghệ thuật nhất định trong một không gian hạn chế, được con người chiêm ngưỡng tại các điểm nhìn nhất định. Phong cảnh mang tính hiện thực và khách quan. (cảm nhận chủ yếu bằng thị giác).
Khái niệm cảnh quan (landscape) : là phong cảnh phản ánh qua tất cả các giác quan của con người và được người cảm nhận đưa vào ý thức. Cảnh quan mang tính trừu tượng và chủ quan (cảm nhận bằng tất cả các giác quan). 4 5 6 27 8 b) Phân biệt dựa trên trình ñộ nhận thức:
Mỗi phong cảnh có mức độ và tính chất khác nhau, tác động vào các giác quan đưa đến cảm giác cảnh của mỗi con người. Sự tác động đó gọi là tính gợi cảm của phong cảnh. Cảm giác do phong cảnh tác động vào giác quan con người phụ thuộc vào tính chất của bản thân phong cảnh, chất lượng nghệ thuật mà bản thân phong cảnh đem lại, đồng thời cũng phụ thuộc vào “ chất lượng “ giác quan và trình độ nhận thức của mỗi người để cảm nhận được một cảnh quan nhất định. Từ đó hình thành khái niệm “cảnh quan”. 9 c) Phân biệt dựa trên giới hạn không gian, giới hạn ñịa lí - Phong cảnh (paysage) là những cảnh thiên nhiên bày ra trước mắt, như sông, núi, làng mạc, phố xá... ví dụ: phong cảnh quê hương... - Cảnh quan (landscape) là một bộ phận của bề mặt trái ñất, có những ñặc ñiểm riêng về ñịa hình, khí hậu, thủy văn, ñất ñai, ñộng thực vật... và phân biệt hẳn với những bộ phận xung quanh. Ví dụ: Cảnh quan sa mạc, cảnh quan rừng nhiệt ñới... Vậy có thể hiểu cảnh quan có thể bao gồm nhiều PC khác nhau. 10 11 12
Veàààà maëëëët ngoânâââ ngöõõõõ: Phong caûûûûnh theo tieááááng Phaùùùù p chæ moääää t khoângâââ gian haïïïï n cheáááá , môûûûû ra nhöõngõõõ ñieåååå m nhaáááá t ñònh, lalll øøøø nhöõngõõõ thaøøøø nh phaàààà n töïïïï nhieânâââ vaøøøø nhaânâââ taïïïï o mang ñeáááá n cho con ngöôøøøø i nhöõngõõõ caûûûû m xuùùùù c, taâmâââ traïïïï ng khaùùùù c nhau. Caûûûû nh quan theo tieáááá ng Ñöùùùù c chæ moääää t toåååå hôp phong caûûûû nh taïïïï o neânâââ moääää t bieåååå u töôïïïï ng thoáááá ng nhaáááá t veàààà caûûûû nh chung cuûûûû a ñòa phöông. 313 Theo nhà ñịa lý cảnh quan người Nga D.L.Armand: Cảnh quan ñồng nghĩa với thuật ngữ "tổng thể lãnh thổ tự nhiên" là phần lãnh thổ ñược phân chia một cách ước lệ bằng các ranh giới thẳng ñứng theo nguyên tắc ñồng nhất tương ñối, và các ranh giới nằm ngang theo nguyên tắc mất dần ảnh hưởng ra vùng bao quanh của nhân tố trong tổng thể Tóm lại, phong cảnh và cảnh quan ñều là những không gian chứa ñựng vật thể nhân tạo và tự nhiên, những hoạt ñộng xảy ra trong quá trình tác ñộng giữa chúng với nhau và giữa chúng với môi trường. Về mặt không gian phong cảnh nhỏ hơn cảnh quan. 14
Giếng trời có thuộc phạm vi của cảnh quan không? 15 Coùùùù nhieàààà u kieåååå u caûûûû nh quan khaùùùù c nhau:
Caûûûû nh quan thieânâââ nhieânâââ .
Caûûûû nh quan laøøøø ng baûûûû n.
Caûûûû nh quan ñoàààà ng ruoääää ng.
Caûûûû nh quan vuøøøø ng bieåååå n.
….. 2. Phân loại cảnh quan 16 Thaøøøø nh phaàààà n vaøøøø caáááá u truùùùù c cuûûûû a caûûûû nh quan: Baáááát cöùùùù 1 caûûûû nh quan naøøøø o cuõngõõõ chöùùùù a ñöïïïï ng hai thaøøøønh phaàààà n: yeáááá u toáááá nhaânâââ taïïïï o vaøøøø yeáááá u toáááá töïïïï nhieânâââ . Töøøøø 2 yeáááá u toáááá naøøøø y chia thaøøøø nh 2 loalll ïïïï i caûûûû nh quan khaùùùù c nhau:
Caûûûû nh quan nhaânâââ taïïïï o
Caûûûû nh quan thieânâââ nhieânâââ 17 Tuøøøø y thuoääää c vaøøøø o töông quan tyûûûû leääää giöõaõõõ caùùùù c yeáááá u toáááá thieânâââ nhieânâââ vaøøøø nhaânâââ taïïïï o, caûûûû nh quan nhaânâââ taïïïï o ñöôïïïï c chia laøøøø m 3 loaïïïï i:
Caûûûû nh quan vaênêêê hoùùùù a (caûûûû nh quan ñieåååå m daânâââ cö, caûûûû nh quan nghæ ngôi giaûûûû i trí, caûûûû nh quan vuøøøø ng coângâââ nghieääää p)
Caûûûû nh quan vuøøøø ng troàààà ng troïïïï t (caûûûû nh quan noângâââ , laâmâââ nghieääää p)
Caûûûû nh quan vuøøøø ng phaùùùù boûûûû (caùùùù c khu khai thaùùùù c moûûûû loääää thieânâââ vaøøøø caùùùù c khu khai thaùùùù c taøøøø i nguyeânâââ thieânâââ nhieânâââ ) Trong đó cảnh quan đô thị là môi trường nhân tạo phức tạp nhất và là thành phần quan trọng của cảnh quan văn hóa. 18 CAÛNH QUAN NHAÂN TAÏO CAÛNH QUAN VUØNG VAÊN HOÙA CAÛNH QUAN ÑOÂ THÒ CAÛNH QUAN NOÂNG THOÂN 419 CAÛNH QUAN NHAÂN TAÏO CAÛNH QUAN VUØNG TROÀNG TROÏT CAÛNH QUAN VUØNG KHAI THAÙC TAØI NGUYEÂN THIEÂN NHIEÂN 20 CQ nhaân taïo CQ vuøng CQ vaên hoaù CQ vuøng troàngtroït CQ vuøng phaù boû CQ ñieåm daân cö & ñoâ thò CQ vuøng nghæ ngôi, giaûi trí CQ vuøng coâng nghieäp CQ noâng nghieäp CQ laâm nghieäp CQ khu khai thaùc 21 1.3 Caùc yeáu toá caáu thaønh caûnh quan 22 23 1. Địa hình:  là cấu trúc bề mặt đô thị bao gồm các trạng thái lồi lên, lõm xuống  các tòa nhà đuợc xem là các “viên đá TN” (giống như địa hình) nên đều có tác dụng làm thay đổi nhiệt độ, cản gió, bụi... như nhau.  Ngoài ra còn góp phần tạo cảnh 24 1. Địa hình: CV Yokohama- Nhật Bản CV Yokohama-Nhật Bản CV Phnompenh-Cambodia 525  Địa hình  - Phương Tây thường sử dụng địa hình thay đổi về độ cao để tạo các bậc thang lên xuống hoặc thác nước nhân tạo(tính động)  - Phương Đông thường xử lý địa hình tỉ mỉ, giữ lại hình dáng tự nhiên với nhiều cao độ khác nhau. Chú trọng tạo nhiều ngọn núi, vách đá, hang động nhân tạo mô phỏng tự nhiên một cách tinh xảo 26 27 28 29 2.Mặt nước: Thay đổi vi khí hậu, tạo cảnh (mặt nước ngang, đứng...) VD: các thành cổ VN đều coi trọng yếu tố mặt nước, CX (Long mạch, minh đường) Nhà ở: nhất cận thị, nhị cận giang 30 2. Mặt nước 631 •Mặt nước: - Phương Tây thường sử dụng mặt nước động (vòi phun, thác nước). Phương Đông thường sử dụng mặt nước tĩnh và gần như ko có công trình KT cảnh quan phương Đông nào ko có mặt nước. - Phương Tây thường xây dựng các hồ theo dạng hình học. Phương Đông thường hồ có hình dáng tự nhiên, bờ hồ cũng ko xây. Maët nöôùc ñoäng Maët nöôùc tĩnh- Kinkakuji-Nhật bản 32 33 34 35 36 737 38 3.Cây xanh: Cải thiện vi khí hậu, ngăn khói bụi, cách li, tạo cảnh) CX là yếu tố âm, con người là yếu tố dương.Âm dương phải cân bằng thì vũ trụ mới sinh sôi. Làng xã VN: cây đa, bến nước, sân đình 39 3. Cây xanh: 40 Vườn cảnh Anh 41 4.Kiến trúc : được gọi là “viên đá TN” nên tác động lên bề mặt đô thị ko khác gì với những viên đá trong tự nhiên có kích thước tương tự 42 4. Kiến trúc: Coâng trình nhoû trung taâm 843 •Kieán truùc: - Phöông Ñoâng coâng trình KT coù vò trí ko nhaát thieát ôû trung taâm khu ñaát. Quy moâ caùc coâng trình vöøa phaûi, gaén keát nhau baúng haønh lang, saân trong. Söû duïng nhieàu nhaø nhoû, choøi nghæ laøm choã nghæ chaân vaø laø “ñieåm nhaán cho phong caûnh vaø chia caét khoâng gian. CT kieán truùc mang nhieàu yù nghóa vaên hoaù, bieåu töôïng VD: vöôøn ñaù Ryoanji töôïng tröng cho baûn ñoà nöôùc Nhaät Vöôøn ñaù Ryoanji-Nhật 44 - Phöông Taây: coâng trình KT thöôøng ñöôïc boá cuïc caân xöùng treân truïc ñoái xöùng cuûa khuoân vieân khu ñaát, chia khu ñaát thaønh caùc phaàn vuoâng vaén ñeàu ñaën. Thöôøng coâng trình coù quy moâ khaù hoaønh traùng, söû duïng nhieàu töôïng, ñieâu khaéc laøm ñieåm nhaán Quảng trường La Ma 45 KT haäu CN: 46 47 5. Không gian trống (bầu trời): khi ko có gì trước mắt thì khỏang không (với đường chân trời trước mắt hay khỏang không mênh mông trên đầu)cũng là 1 yếu tố tạo cảnh con người cảm nhận cả 6 diện của không gian xq, kể cả bầu trời ở trên đầu 48 5. Không gian trống: 949 6.Con người: chủ thể cảm nhận và tác động đến cảnh quan “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ” CQ Đô thị có đầy đủ các yếu tố này, các CQ khác có thể vắng mặt 1 vài yếu tố CQ nông thôn có mức độ nhân tạo ít hơn CQ ĐT 50 6. Con người: 51 iI. TOÅNG QUAN VEÀ KIEÁN TRUÙC CAÛNH QUAN 1. Khaùùùù i nieääää m Kieáááá n truùùùù c Caûûûû nh quan: 2. Ñoáááá i töôïïïïng vaøøøø nhieääää m vuïïïï cuûûûû a Kieáááá n truùùùù c Caûûûû nh quan 3. Khaùùùù i nieääää m quy hoaïïïï ch caûûûû nh quan 4. Khaùùùù i nieääää m thieáááá t keáááá caûûûû nh quan: 52 2.1. Khái niệm về kiến trúc cảnh quan
Kiến trúc là gì?
Theo tiếng Việt: (建築) kiến tạo các cấu trúc
Theo nghĩa xa xưa là ñắp 1 cái nền
Theo tiếng latin: architectus
Tiếng Hilạp: Arkhitekton  Archi: cái vòm, con ñực, người thợ cả  Tekton: Người thợ nề, thợ mộc  Nghề kiến trúc là bèo nhất trong 8 nghề ở thời cổ Hy Lạp =>>>>> 53 2.1. Khái niệm về kiến trúc cảnh quan
Kiến trúc cảnh quan là một môn khoa học tổng hợp liên quan ñến nhiều lĩnh vực chuyên ngành khác như Quy hoạch không gian, quy hoạch hạ tầng kiến trúc, kiến trúc công trình, ñiều khắc, hội họa nhằm giải quyết vấn ñề tổ chức môi trường, nghỉ ngơi, giải trí. Thiết lập và cải thiện môi sinh, bảo vệ môi trường, tổ chức nghệ thuật kiến trúc. 54 QUY HOAÏCH KHOÂN G GIAN ÑIEÂU KHAÉC, HOÄI HOÏA BAÛO VEÄ, CAÛI TAÏO MOÂI TRÖÔØN G QH HAÏ TAÀNG KIEÁN TRUÙC KIEÁN TRUÙC COÂNG TRÌNH KIEÁN TRUÙC CAÛNH QUAN 10 55  Kiến trúc cảnh quan là hoạt động định hướng của con người tác động vào môi trường nhân tạo để làm cân bằng mối quan hệ qua lại giữa yếu tố thiên nhiên và nhân tạo. Bởi vậy kiến trúc cảnh quan nghiên cứu tổng thể từ phạm vi vùng, miền đến giới hạn môi trường nhỏ hẹp bao quanh con người, mang lại mối quan hệ tổng hòa giữa thiên nhiên - con người - kiến trúc. 56 CON NGÖÔØI KIEÁN TRUÙC THIEÂN NHIEÂN 57 Một số khái niệm kiến trúc  Mặt bằng  Mặt đứng  Mặt bên  Mặt cắt  Mặt bằng tổng thể  Mặt cắt tổng thể 58 2.2. Phạm vi nghiên cứu, đối tượng và nhiệm vụ – Phạm vi: + Kiến trúc cảnh quan: chú trọng đến những vấn đề chất lượng môi trường hình thể của không gian bên ngòai kiến trúc, là bố cục và thiết kế các yếu tố nhân tạo của MT bên ngòai và các nhân tố tự nhiên. + QH đô thị: QH XH, QH kinh tế, QH môi trường hình thể + Kiến trúc học: nghiên cứu công trình KT, sáng tạo nên những hình thái môi trường hình thể (hòa hợp kỹ thuật- mỹ thuật) + Công trình học đô thị (hạ tầng đô thị): các lọai CT và thiết bị phục vụ SX và sinh họat cho đt, bao gồm trên và dưới mặt đất như : giao thông, điện nước, xử lý rác thảim QH ĐT: “xây cái gì” (what), “xây ở đâu” (where); TKĐT: Trả lời những câu hỏi trên kỹ hơn và các câu “Ai xây” (who), “xây lúc nào” (when); TK Kiến trúc và TK cảnh quan (MT bề mặt và bên ngòai CTrình KT): “xây như thế nào” (How) 59 2.2. Phạm vi nghiên cứu, đối tượng và nhiệm vụ - Đối tượng: Tổ chức công năng của MT bên ngòai, chỉnh trang mặt đất và phân định KG, màu sắc và vật liệu bên ngòai c/trình KTmCác hình thức KT nhỏ, các hình thức design đường phố như trạm đỗ xe bus, đèn đường, biển quảng cáo, ghế ngồi, bể phun nước, cây xanhm 60 2.2. Phạm vi nghiên cứu, đối tượng và nhiệm vụ -Nhiệm vụ : Tạo MT sống tiện nghi- bảo vệ môi trường TN- tổ chức nghệ thuật kiến trúc Hiện nay, trên 50% dân số thế giới sống trong đô thị. Đô thị là tâm điểm văn minh, là nơi tiện nghi sống cao nhất. Tuy nhiên sự bành trướng của ĐT với công nghiệp hiện đại cũng tàn phá nhiều TN, gây ô nhiễm MT, cạn kiệt tài nguyên. Từ đó dẫn đến tình trạng mất cân bằng sinh thái, gây nên mối quan hệ đối đầu giữa thiên nhiên- con người- kiến trúc. Vai trò của KT cảnh quan là phải làm sao để đưa mối quan hệ này về lại cân bằng. Đây là một nhiệm vụ hết sức nặng nề 11 61 2.3. Phân lọai kiến trúc cảnh quan 62 KIEÁN TRUÙC CAÛNH QUAN Quy hoaïch caûnh quan Thieát keá caûnh quan QH caûnh quan vuøng QHCQ ñieåm daân cö Vöôøn, coâng vieân Saân, quaûng tröôøng Ñöôøng phoá 63 Quy họach cảnh quan ĐN: Quy hoạch cảnh quan là tổ chức không gian trên một phạm vi rộng, mà trong đó chức đựng mối quan hệ tương hỗ của các thành phần chức năng trong đô thị, của hình khối thiên nhiên và nhân tạo (KTCQ-Hàn Tất Ngạn). QHCQ nghiên cứu 3 mức độ tác động tương hỗ giữa CQ thiên nhiên và đô thị + MT đô thị trong mối tương quan với MT vùng miền (chiếm tỉ lệ thế nào, vai trò ra sao trong MT vùng miền) + MT trong phạm vi của điểm dân cư (tỉ lệ KG trống và KG xây dựng trong điểm dân cư) + Tiểu MT trong các khu của đô thị ( tỉ lệ KG trống trong khu ở, trong bố cục vườn- công viên) 64 Thiết kế cảnh quan  Định nghĩa: Thiết kế cảnh quan là một hoạt động sáng tác tạo môi trường vật chất – không gian bao quanh con người. Đối tượng của thiết kế cảnh quan là tạo hình địa hình với bậc thang, tường chắn đất, bề mặt trang trí từ vật liệu xây dựng, cây xanh, các tác phẩm điêu khắc, hình thức kiến trúc, công trình nướcm nghĩa là các thành phần của môi trường vật chất không gian. 65 MOÂI TRÖÔØN G CAÛNH QUAN NGHEÄ THUAÄT HOA VIEÂN KYÕ THUAÄT HOA VIEÂN CHOÏN GIOÁNG CAÂY TROÀNG HEÄ THOÁNG TÖÔÙI TIEÂU KIEÁN TRUÙC COÂNG TRÌNH THIEÁT KEÁ CAÛNH QUAN HOA VIEÂN 66  Khái niệm KG âm – KG dương : KG duơng khi hướng vào trung tâm (KG có ý nghĩa quyết định trong mối quan hệ với KG trung tâm). KG âm là KG ly tán hướng ra ngoài.  VD: VH Châu Âu là VH hướng ngoại, mang tính “dương”, còn VH Châu Á là hướng nội, mang tính cách âm. Vì vậy KT cảnh quan Châu Âu đa phần là mang tính “dương” (có CT trung tâm, các trục hướng vào trung tâm), còn KT cảnh quan Châu Á đa phần mang tính âm (bố cục tự do) 12 67 Vị trí của môn nguyên lý thiết kế cảnh quan  Thiết kế cảnh quan bao gồm 2 lĩnh vực chuyên sâu, gồm:  thiết kế cảnh quan cấp vĩ mô thường do các kiến trúc sư cảnh quan đảm nhiệm  thiết kế cảnh quan hoa viên thường do các nhà thiết kế cảnh quan hoặc nhà kỹ thuật hoa viên đảm nhiệm. 68 KTS Caûûûû nh quan (Landscape Architect): thoângâââ qua caùùùù c coângâââ vieääää c cuûûûû a mình ñeåååå xem xeùùùù t ñònh höôùùùù ng söûûûû duïïïï ng ñaáááá t ñai moääää t caùùùù c ñuùùùù ng ñaéééé n baûûûû o ñaûûûûm veàààà maëëëë t myõõõõ quan vaøøøø baûûûû o ñaûûûû m söïïïï caânâââ baèèèè ng töïïïï nhieânâââ giöõaõõõ nhu caàààà u cuûûûû a con ngöôøøøø i vaøøøø moâiâââ tröôøøøø ng sinh thaùùùù i. KTS Caûûûû nh Quan laøøøø ngöôøøøø i coùùùù theåååå saùùùù ng taïïïï o neânâââ caùùùù c thieáááá t keáááá töøøøø moääää t ngoâiâââ vöôøøøø n rieângâââ nhoûûûû ñeáááá n nhöõngõõõ thaøøøø nh phoáááá môùùùù i vaøøøø nhöõngõõõ coângâââ vieânâââ ñuûûûû caùùùù c kích côõõõõ . 69
Nhaøøøø thieáááá t keáááá caûûûû nh quan (Landscape designer) thöôøøøø ng baéééé t ñaàøàøàøàø u coângâââ vieääää c sau khi coângâââ trình ñaõõõõ xaâyâââ döïïïï ng xong. NTKCQ caàààà n naéééé m roõõõõ caùùùù c nguyeânâââ taéééé c thieáááá t keáááá cô baûûûû n, caùùùù c ñaëëëë c tính caâyâââ troàààà ng, vaøøøø caùùùù c kyõõõõ thuaääää t xaâyâââ döïïïï ng caûûûû nh quan. Coângâââ vieääää c cuûûûû a 1 NTKCQ thoângâââ thöôøøøø ng ñöôïïïï c xem laøøøø moääää t phaàààà n trong coângâââ vieääää c troïïïï n goùùùù i laøøøø thieáááá t keáááá toaøøøø n boääää caûûûû nh quan vaøøøø chuûûûû yeáááá u laøøøø thieáááá t keáááá caâyâââ troàààà ng. NTKCQ phaûûûû i coùùùù kieáááá n thöùùùù c neàààà n toáááá t veàààà hoa vieânâââ trang trí cuøøøø ng vôùùùù i moääää t soáááá kieáááá n thöùùùù c cô baûûûû n veàààà thieáááá t keáááá . Caùùùù c kyõõõõ naêngêêê veàààà ñoàààà hoïïïïa cuõngõõõ caàààà n thieáááá t cho caùùùù c NTKCQ ñeåååå taêngêêê cöôøøøø ng theâmâââ khaûûûû naêngêêê thieáááá t keáááá . Caùùùù c baûûûû n veõõõõ seõõõõ giuùùùù p hoïïïï chuyeåååå n taûûûû i caùùùù c yùùùù töôûûûû ng saùùùù ng taïïïïo thaøøøø nh caùùùù c hình cuïïïï theåååå deãããã hieåååå u hôn. 70 Nhieääää m vuïïïï cuûûûû a TK Caûûûû nh quan
Hieåååå u bieáááá t caùùùù c ñaëëëë c tính sinh thaùùùù i, sinh tröôûûûû ng cuûûûû a caâyâââ troàààà ng.
Naéééé m vöõngõõõ caùùùù c nguyeânâââ taêêêê ùùùù c thieáááá t keáááá , phoáááá i keáááá t caâyâââ troàààà ng.
Hieåååå u ñöôïïïï c caùùùù c ñaëëëë c ñieåååå m khí haääää u, ñaáááá t ñai cuûûûû a ñòa phöông.
Naéééé m vöõngõõõ caùùùù c kyõõõõ thuaääää t thi coângâââ caûûûû nh quan.
Naéééé m ñöôïïïï c yùùùù ñoàààà tö töôûûûû ng chuûûûû ñaïïïï o cuûûûû a coângâââ trình ñöôïïïï c thieáááá t keáááá caûûûû nh quan. 71 Thiết kế cảnh quan 72 Thiết kế cảnh quan