Ô nhiễm không khí và sức khỏe cộng đồng

Nước ta đang tiến hành công nghiệp hoá, đô thị hoá với tốc độ nhanh chóng nên tại các khu công nghiệp, các đô thị, nhiều nơi, nhiều lúc tình trạng ô nhiễm không khí đã ở mức báo động. 6.1.Thủ đô Hà Nội: Khu công nghiệp Thượng Đình là khu công nghiệp lớn nhất Hà Nội gồm 22 xí nghiệp nhà máy, trước đây nằm xa khu dân cư, nay các khu dân cư mới mọc lên đông đúc xung quanh khu công nghiệp như Thanh Xuân Bắc, Thanh Xuân Nam, Thanh Xuân Trung, Kim Giang. Nhà máy xí nghiệp xen kẽ với cơ quan, trường học, nhà ở, không có giải cây xanh cách ly giữa khu dân cư và các nhà máy xí nghiệp.

doc22 trang | Chia sẻ: tlsuongmuoi | Lượt xem: 2058 | Lượt tải: 5download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Ô nhiễm không khí và sức khỏe cộng đồng, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tµi liÖu häc tËp Tªn m«n häc: Søc khoÎ m«i tr­êng Tªn bµi: ¤ nhiÔm kh«ng khÝ vµ søc khoÎ céng ®ång Môc tiªu häc tËp: Sau khi häc xong, sinh viªn cã kh¶ n¨ng: 1. Tr×nh bµy ®­îc ®Þnh nghÜa, t¸c nh©n, nguån g©y « nhiÔm kh«ng khÝ. 2. Tr×nh bµy ®­îc t¸c ®éng cña « nhiÔm kh«ng khÝ lªn søc khoÎ vµ biÕn ®æi khÝ hËu do « nhiÔm kh«ng khÝ. 3. Tr×nh bµy ®­îc c¸c biÖn ph¸p phßng chèng « nhiÔm kh«ng khÝ ®Ó b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång. Néi dung: 1. §Þnh nghÜa vµ c¸c nguån g©y « nhiÔm kh«ng khÝ 1.1. §Þnh nghÜa « nhiÔm kh«ng khÝ: - Theo tæ chøc y tÕ thÕ giíi: "« nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ chÝnh lµ khi trong kh«ng khÝ cã chÊt l¹ hoÆc cã sù biÕn ®æi quan träng trong thµnh phÇn kh«ng khÝ theo h­íng kh«ng tiÖn nghi, bÊt lîi ®èi víi con ng­êi vµ sinh vËt". - Theo c¸c t¸c gi¶ ViÖt Nam: "« nhiÔm kh«ng khÝ chÝnh lµ khi trong kh«ng khÝ cã mÆt mét chÊt l¹ hoÆc cã mét sù biÕn ®æi quan träng trong thµnh phÇn kh«ng khÝ g©y t¸c ®éng cã h¹i hoÆc g©y ra mét sù khã chÞu ®èi víi søc khoÎ con ng­êi. Sù khã chÞu cã thÓ chØ lµ mét mïi khã chÞu hoÆc gi¶m tÇm nh×n..." 1.2. C¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm kh«ng khÝ: ThuËt ng÷: "chÊt g©y « nhiÔm kh«ng khÝ" th­êng ®­îc sö dông ®Ó chØ c¸c thµnh phÇn bÞ th¶i vµo kh«ng khÝ do kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña con ng­êi vµ g©y t¸c h¹i xÊu ®Õn søc khoÎ con ng­êi, c¸c hÖ sinh th¸i vµ sinh vËt. C¸c "chÊt g©y « nhiÔm kh«ng khÝ" cã thÓ ë thÓ r¾n (bôi, bå hãng, muéi than); ë thÓ giät (s­¬ng mï sunfat), hay lµ thÓ khÝ (S02, N02, C0,...). C¸c chÊt nµy ®Òu do 2 nguån c¬ b¶n g©y ra: nguån thiªn nhiªn (nói löa, ch¸y rõng...) vµ nguån nh©n t¹o (do ho¹t ®éng cña con ng­êi: s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, khai th¸c,...). Dùa vµo cÊu t¹o, b¶n chÊt cña chÊt g©y « nhiÔm, chia ra 3 nhãm t¸c nh©n sau: 1.2.1. C¸c t¸c nh©n ho¸ häc g©y « nhiÔm kh«ng khÝ: §ã lµ c¸c lo¹i h¬i khÝ ®éc sau: - C¸c hîp chÊt cña l­u huúnh: S02, S03, H2S04,H2S... - C¸c hîp chÊt cña nit¬: N0, N02, N20, NH3... - C¸c hîp chÊt cña c¸c bon: C0, C02, Aldehyt, Axet«n, Benzen, formaldehyd, c¸c axit, c¸c khÝ cã tõ 1 ®Õn 5 c¸c bon nh­ Mªtan (CH4). - C¸c hîp chÊt cña halogien: HCl, HF, Cl2... - C¸c hy®rocacbon th¬m ®a vßng: 3 - 4 benzoapyren, Ba polycyclic aromatic hy®rocacbua (PAH)... - C¸c ho¸ chÊt trõ s©u diÖt cá: DDT, Ph«tpho h÷u c¬, l©n h÷u c¬... 1.2. 2. C¸c t¸c nh©n lý häc g©y « nhiÔm kh«ng khÝ: - §ã lµ c¸c lo¹i bôi: Bôi kim lo¹i, bôi kho¸ng s¶n (than, ®¸, quÆng...), bôi gç, bôi b«ng, nh­ng nguy hiÓm nhÊt lµ bôi cã chøa silic, chøa ami¨ng. - C¸c lo¹i bøc x¹ ion ho¸ (tia phãng x¹), c¸c bøc x¹ h¹t (a, b, notronvµ bøc x¹ ®iÖn tõ (tia x, g) - Tia cùc tÝm (tia tö ngo¹i): Tõ mÆt trêi, t¨ng lªn do thñng t©ng ozon, tia lazer. - Sãng ®iÖn tõ (tr­êng ®iÖn tõ): Quanh c¸c tr¹m ph¸t sãng ph¸t thanh, truyÒn h×nh, viÔn th«ng, ra ®a, c¸c m¸y mãc ®iÖn tö nh­ tivi, ®iÖn tho¹i di ®éng, c¸c m¸y dïng ®iÖn m¸y, ph¸t ®iÖn, ®­êng dÉn ®iÖn... - TiÕng ån, rung chuyÓn - ¸p suÊt kh«ng khÝ: Thay ®æi ¸p suÊt kh«ng khÝ ®ét ngét - NhiÖt ®é, ®é Èm cña kh«ng khÝ qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp. 1. 2.3. C¸c t¸c nh©n sinh häc g©y « nhiÔm kh«ng khÝ: - C¸c lo¹i vi khuÈn g©y bÖnh: Tô cÇu vµng, liªn cÇu tan m¸u, trùc khuÈn lao, trùc khuÈn than, trùc khuÈn b¹ch hÇu, trùc khuÈn dÞch h¹ch, phÕ cÇu, tån t¹i trong kh«ng khÝ tõ 3 ngµy ®Õn 6 th¸ng. - C¸c lo¹i vi rót g©y bÖnh (siªu vi khuÈn). Vi rót cóm, vi rót sëi, vi rót quai bÞ, vi rót ®Ëu mïa... - C¸c lo¹i bµo tö nÊm: NÊm Actinomyces minutissimus g©y h¨m bÑn, b×u..., nÊm Trichophyton g©y bÖnh ë tãc, da (bÖnh v¶y rång, Eczema), nÊm Candida g©y bÖnh ë niªm m¹c, g©y dÞ øng. - C¸c lo¹i dÞ nguyªn g©y dÞ øng. PhÊn hoa, bôi nhµ, l«ng sóc vËt... 1.3. C¸c nguån g©y « nhiÔm kh«ng khÝ: C¸c t¸c nh©n g©y « nhiÔm kh«ng khÝ ®Òu sinh ra tõ 2 nguån c¬ b¶n sau: nguån « nhiÔm thiªn nhiªn vµ nguån « nhiÔm nh©n t¹o. - Nguån « nhiÔm thiªn nhiªn: Do c¸c hiÖn t­îng thiªn nhiªn g©y ra nh­: giã, nói löa, c¸c qu¸ tr×nh thèi r÷a cña x¸c ®éng, thùc vËt th¶i c¸c chÊt khÝ « nhiÔm vµo m«i tr­êng. - Nguån « nhiÔm nh©n t¹o: Chñ yÕu do qu¸ tr×nh ®èt ch¸y c¸c nhiªn liÖu (gç, cñi, than ®¸, dÇu má, khÝ ®èt...) sinh ra. §©y lµ nguån g©y « nhiÔm th­êng xuyªn, t¨ng lªn theo tèc ®é cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, t¸c ®éng nhiÒu nhÊt ®Õn søc khoÎ, sinh vËt vµ c¸c vËt liÖu kh¸c. Lµ nguån g©y « nhiÔm mµ con ng­êi cã thÓ t¸c ®éng lµm gi¶m ®­îc. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cµng ph¸t triÓn, møc ®é g©y « nhiÔm do c¸c nguån nµy cµng t¨ng. Dùa vµo c¸c qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp g©y « nhiÔm, ng­êi ta chia ra c¸c nhãm nguån sau: 1.3.1. Nhãm do c¸c qu¸ tr×nh ®èt ch¸y: §©y lµ nguån g©y « nhiÔm nhiÒu nhÊt ë c¸c khu c«ng nghiÖp v× hÇu nh­ tÊt c¶ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt nµo còng cÇn cã n¨ng l­îng ®Ó s¶n xuÊt nªn cÇn ph¶i ®èt nhiªn liÖu ®Ó lÊy n¨ng l­îng. Qu¸ tr×nh nµy t¹o nªn khãi, bôi, h¬i n­íc, h¬i khÝ S02, C0, N02, c¸c axits, c¸c chÊt h÷u c¬... 1.3.2.Nhãm do ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i ®éng c¬ « t«: §©y lµ nguån g©y « nhiÔm chñ yÕu cho c¸c ®« thÞ khu d©n c­ tËp trung. T¹i c¸c khu ®« thÞ c«ng nghiÖp, nguån g©y « nhiÔm ®Çu tiªn do c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp, nguån « nhiÔm thø hai do ho¹t ®éng cña c¸c lo¹i ®éng c¬ « t« giao th«ng. Do nhiªn liÖu ®èt c¸c ®éng c¬ lµ x¨ng, dÇu, t¹o ra khãi, muéi, h¬i khÝ S02, C0, N02, c¸c axit, c¸c chÊt h÷u c¬. §Æc biÖt « nhiÔm do h¬i ch× pha trong x¨ng. 1.3.3. Nhãm do c¸c qu¸ tr×nh chÕ ho¸ dÇu löa: §©y lµ nguån « nhiÔm t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp chÕ ho¸ dÇu löa. Qu¸ tr×nh chÕ ho¸ dÇu löa t¹o ra bôi, s­¬ng mï, S02, C0, NH3, c¸c hy®r«c¸cbon. 1.3.4. Nhãm do c¸c qu¸ tr×nh nhiÖt luyÖn vµ ®iÖn luyÖn: §©y lµ nguån « nhiÔm t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp luyÖn kim. Qu¸ tr×nh nhiÖt luyÖn vµ ®iÖn luyÖn t¹o ra kim lo¹i tõ quÆng lu«n sinh ra bôi, khãi, S02, C0, c¸c hîp chÊt Florua, c¸c hîp chÊt asen, chÊt h÷u c¬. 1.3.5. Nhãm do c¸c qu¸ tr×nh ho¸ häc: §©y lµ nguån g©y « nhiÔm t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp ho¸ chÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ho¸ chÊt lu«n t¹o ra bôi, s­¬ng mï, khãi vµ tuú thuéc vµo qu¸ tr×nh ho¸ häc mµ g©y ra c¸c chÊt « nhiÔm ®Æc tr­ng; S02, C0, S03, H2S04, NH3, h¬i axit, h¬i kiÒm... 1.3.6. Nhãm do c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thøc ¨n gia sóc, thùc phÈm: §©y lµ nguån « nhiÔm t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc, s¶n xuÊt c¸c lo¹i thùc phÈm. Qu¸ tr×nh nµy lu«n t¹o ra bôi, s­¬ng mï, c¸c chÊt th¬m; Acrolein, acroleic... 1.3.7. Nhãm do c¸c qu¸ tr×nh tuyÓn kho¸ng, tuyÓn quÆng: §©y lµ nguån « nhiÔm t¹i c¸c khu má khai th¸c kho¸ng s¶n, quÆng. Qu¸ tr×nh khai th¸c lu«n t¹o ra bôi, khãi vµ tuú thuéc vµo qu¸ tr×nh tuyÓn kho¸ng, tuyÓn quÆng mµ t¹o ra; S02, C0, florua, chÊt h÷u c¬... CÇn cã b¶ng tæng hîp vÒ c¸c chÊt g©y « nhiÔm kh«ng khÝ theo nguån §Æc ®iÓm chung cña c¸c nguån « nhiÔm c«ng nghiÖp lµ do c¸c èng khãi cña c¸c nhµ m¸y, do qu¸ tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt bÞ bèc h¬i rß rØ thÊt tho¸t trong d©y truyÒn s¶n xuÊt, trªn c¸c ®­êng dÉn ®· th¶i vµo kh«ng khÝ nhiÒu chÊt ®éc h¹i. C¸c chÊt th¶i nµy th­êng cã nång ®é cao, tËp trung t¹i khu c«ng nghiÖp vµ lan truyÒn ra vïng d©n c­ tiÕp gi¸p xung quanh tõ vµi tr¨m mÐt ®Õn vµi ngh×n mÐt, thËm chÝ hµng chôc km. §Æc biÖt lµ c¸c nhµ m¸y nhiÖn ®iÖn, ho¸ chÊt, luyÖn kim, c¬ khÝ, vËt liÖu x©y dùng, c«ng nghiÖp nhÑ... Do tÝnh ®a d¹ng cña c¸c nguån « nhiÔm c«ng nghiÖp mµ viÖc x¸c ®Þnh vµ t×m c¸c biÖn ph¸p xö lý cë c¸c khu c«ng nghiÖp lín cã nhiÒu nhµ m¸y th­êng rÊt khã kh¨n. Ngoµi c¸c nguån do c«ng nghiÖp, cÇn chó ý nguån « nhiÔm do sinh ho¹t cña con ng­êi g©y nªn. Nguån « nhiÔm do sinh ho¹t g©y ra chñ yÕu lµ do bÕp ®un vµ c¸c lß s­ëi ®èt gç cñi, than, dÇu má, hoÆc khÝ ®èt (ga). §Æc ®iÓm nguån « nhiÔm nµy nhá nh­ng cã t¸c ®éng côc bé trùc tiÕp trong mçi gia ®×nh nªn cã thÓ ®Ó l¹i hËu qu¶ lín vµ l©u dµi, nhÊt lµ trªn søc khoÎ trÎ em vµ ng­êi giµ (thêi gian tiÕp xóc víi « nhiÔm nhiÒu nhÊt) Ngoµi c¸c nguån trªn hiÖn nay ë nhiÒu vïng trªn ®Êt n­íc ta ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c lµng nghÒ s¶n xuÊt ra mét khèi l­îng s¶n phÈm ®¸ng kÓ cho x· héi, ®ãng gãp phÇn lín vµo ph¸t triÓn c«ng nghiÖp võa vµ nhá c¸c ®Þa ph­¬ng. Song song víi t¨ng tr­ëng c¸c lîi Ých kinh tÕ t¹i c¸c lµng nghÒ nµy còng ®ang gia t¨ng møc ®é « nhiÔm tõ c¸c lß nÊu thñ c«ng, c¸c x­ëng chÕ biÕn thñ c«ng... víi c¸c nguån « nhiÔm kh«ng qu¶n lý vµ kiÓm so¸t ®­îc. Nguy hiÓm h¬n lµ n¬i sinh ho¹t nghØ ng¬i cña gia ®×nh vµ céng ®ång th­êng g¾n liÒn víi n¬i s¶n xuÊt, trªn mét diÖn tÝch ®Êt hÑp, kh«ng th«ng tho¸ng, kh«ng che ch¾n, kh«ng cã ph­¬ng tiÖn khö chÊt « nhiÔm nªn møc ®é « nhiÔm th­êng rÊt nÆng nÒ, thêi gian tån l­u chÊt « nhiÔm l©u, thêi gian tiÕp xóc víi « nhiÔm dµi, ®· g©y nhiÒu hËu qu¶ nghiªm träng ®Õn søc khoÎ ng­êi d©n c¸c lµng nghÒ. §iÒu nµy l¹i ch­a ®­îc quan t©m ®Çy ®ñ, ®©y lµ tiÕng chu«ng c¶nh b¸o vÒ « nhiÔm kh«ng khÝ t¹i c¸c lµng nghÒ. 2. Sù lan truyÒn cña c¸c chÊt « nhiÔm trong m«i tr­êng kh«ng khÝ: Muèn ®¸nh gi¸ møc ®é « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ, kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ dù b¸o còng nh­ phßng ngõa « nhiÔm m«i tr­êng kh«ng khÝ ®­îc chÝnh x¸c cÇn ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc nång ®é mçi chÊt « nhiÔm trong m«i tr­êng kh«ng khÝ. Mét chÊt sau khi bÞ th¶i vµo kh«ng khÝ, chóng sÏ khuyÕch t¸n ®i c¸c n¬i. C¸c ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Þa h×nh, thµnh phÇn khÝ vµ bôi th¶i... ®· ¶nh h­ëng ®Õn sù ph©n bè cña chÊt « nhiÔm trong kh«ng gian vµ theo thêi gian. Tr­íc hÕt ph¶i kÓ ®Õn ¶nh h­ëng cña chiÒu cao nguån th¶i, c¸c ®iÒu kiÖn khÝ t­îng; giã, ®é Èm kh«ng khÝ, nhiÖt ®é kh«ng khÝ... 2.1. ¶nh h­ëng cña chiÒu cao nguån th¶i: Ph©n ra nguån th¶i thÊp vµ nguån th¶i cao. Nguån thÊp lµ c¸c nguån th¶i tõ d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt, tõ c¸c miÖng th¶i cña hÖ thèng th«ng giã, tõ c¸c cöa m¸i tho¸t khÝ cña nhµ x­ëng... Chóng cã ®é cao kh«ng cao l¾m. ChÊt « nhiÔm ph¸t ra tõ c¸c nguån thÊp nµy ¶nh h­ëng lín tíi c¸c vïng gÇn ®ã (tuú theo lo¹i nhµ m¸y). Nguån cao lµ nguån ph¸t ra tõ c¸c èng khãi th¶i cao, qu¸ tr×nh khuyÕch t¸n Ýt chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c c«ng tr×nh l©n cËn, nã chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c ®iÒu kiÖn khÝ t­îng, thµnh phÇn, nhiÖt ®é cña khÝ, bôi th¶i. C¸c nguån g©y « nhiÔm th¶i ra qua miÖng th¶i, d­íi t¸c dông cña giã, luång khÝ th¶i bÞ uèn cong theo chiÒu giã thæi. ChÊt « nhiÔm khuyÕch t¸n, réng dÇn ra, tu©n theo quy luËt khuyÕch t¸n cña m« h×nh M.B. Berliand vµ Gauss. Theo quy luËt nµy, vïng kh«ng khÝ gÇn mÆt ®Êt bÞ « nhiÔm th­êng b¾t ®Çu tõ vÞ trÝ c¸ch ch©n èng khãi tõ 4 ®Õn 20 lÇn chiÒu cao èng khãi. ë vÞ trÝ c¸ch ch©n èng khãi tõ 10 ®Õn 40 lÇn chiÒu cao cña èng khãi cã nång ®é « nhiÔm cùc ®¹i, bÞ « nhiÔm nÆng nÒ nhÊt. Cµng xa n÷a, nång ®é chÊt « nhiÔm cµng gi¶m dÇn. 2.2. ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè khÝ t­îng: - ¶nh h­ëng cña giã: Giã lµ yÕu tè ¶nh h­ëng lín nhÊt tíi sù lan truyÒn c¸c chÊt « nhiÔm trong kh«ng khÝ. V× vËy cÇn cã ®Çy ®ñ sè liÖu vÒ tÇn suÊt gÝo, tèc ®é giã theo tõng h­íng, tõng mïa trong n¨m sÏ dù b¸o ®­îc møc ®é « nhiÔm cña c¸c khu vùc. Cã khu vùc bÞ « nhiÔm nÆng vÒ mïa hÌ, cã khu vùc bÞ « nhiÔm nÆng vÒ mïa ®«ng do phô thuéc vµo h­íng gÝo chñ ®¹o trong n¨m. - ¶nh h­ëng cña nhiÖt ®é; NhiÖt ®é kh«ng khÝ cã ¶nh h­ëng tíi sù ph©n bè chÊt « nhiÔm. TÝnh n¨ng hÊp thô nhiÖt cña mÆt ®Êt ¶nh h­ëng ®Õn sù ph©n bè nhiÖt ®é kh«ng khÝ theo chiÒu cao. B×nh th­êng cµng lªn cao nhiÖt ®é kh«ng khÝ cµng gi¶m, theo ph­¬ng th¼ng ®øng gradian nhiÖt ®é kho¶ng 10C/100 mÐt (cø lªn cao 100 mÐt sÏ gi¶m 10C). TrÞ sè nµy cßn phô thuéc vµo ®Þa h×nh bÒ mÆt ®Êt. Sù chªnh lÖch nhiÖt ®é nµy lµm cho chÊt « nhiÔm ë gÇn mÆt ®Êt bèc lªn cao vµ ph©n t¸n ®i, lµm gi¶m møc ®é « nhiÔm. Ng­îc l¹i khi kh«ng khÝ cã gradian nhiÖt ®é ng­îc l¹i, nghÜa lµ nhiÖt ®é kh«ng khÝ ë d­íi thÊp l¹i l¹nh h¬n nhiÖt ®é trªn cao, g©y ra hiÖn t­îng "nghÞch ®¶o nhiÖt". Sù nghÞch ®¶o nµy lµm gi¶m sù trao ®æi ®èi l­u c¸c luång kh«ng khÝ, lµm gi¶m sù ph©n t¸n c¸c chÊt ®éc h¹i « nhiÔm, chÊt « nhiÔm kh«ng ph©n t¸n lªn cao ®­îc, lµm t¨ng nång ®é ®éc h¹i trong líp kh«ng khÝ gÇn mÆt ®Êt, g©y ra c¸c th¶m ho¹ vÒ « nhiÔm. V× vËy khi thiÕt kÕ l¾p ®Æt c¸c èng th¶i chÊt ®éc h¹i, th× miÖng th¶i cña chóng ph¶i cao h¬n tÇng nghÞch nhiÖt. - ¶nh h­ëng cña ®é Èm vµ m­a: M­a vµ ®é Èm lín cã thÓ lµm cho c¸c h¹t bôi l¬ löng trong kh«ng khÝ hîp víi nhau thµnh c¸c h¹t lín h¬n vµ r¬i nhanh xuèng ®Êt. §é Èm lín sÏ lµm cho c¸c ph¶n øng ho¸ häc cña c¸c chÊt « nhiÔm (S02, S03...) t¹o ra axÝt H2S03, H2S04 m¹nh h¬n, ®é Èm cao lµm cho c¸c chÊt « nhiÔm khã ph©n t¸n h¬n, g©y « nhiÔm nÆng nÒ h¬n. §é Èm cao gióp c¸c vi sinh vËt trong kh«ng khÝ b¸m vµo c¸c h¹t bôi l¬ löng, ph¸t triÓn m¹nh h¬n, g©y nhiÒu t¸c h¹i h¬n. V× vËy thêi tiÕt Èm lµm t¨ng t¸c h¹i cña « nhiÔm. Ng­îc l¹i m­a cã t¸c dông lµm s¹ch kh«ng khÝ, nh­ng c¸c h¹t m­a hoµ tan c¸c h¬i khÝ ®éc, kÐo c¸c h¹t bôi r¬i xuèng ®Êt, g©y « nhiÔm ®Êt vµ n­íc. 2.3. ¶nh h­ëng cña ®Þa h×nh, nhµ cöa c«ng tr×nh: - §Þa h×nh cã ¶nh h­ëng nhiÒu tíi sù ph©n bè chÊt « nhiÔm. ë nh÷ng vïng khuÊt giã, ë sau c¸c ®åi gß, th­êng t¹o ra c¸c vïng giã quÈn, bãng d©m khÝ ®éng häc, lµm cho chÊt « nhiÔm quÈn quanh ë khu vùc ®ã, lµm t¨ng nång ®é chÊt « nhiÔm, g©y « nhiÔm nÆng nÒ h¬n. - ¶nh h­ëng cña nhµ cöa, c«ng tr×nh: Khi giã thæi vµo khu vùc cã nhµ cöa vµ c«ng tr×nh th­êng chuyÓn ®éng cña giã bÞ thay ®æi. Mét sè vïng bÞ quÈn giã, tèc ®é giã còng thay ®æi nªn ¶nh h­ëng nhiÒu tíi sù ph©n bè chÊt « nhiÔm. Trong vïng giã quÈn, ®Æc biÖt trong c¸c ®« thÞ, c¸c nguån « nhiÔm thÊp sÏ g©y « nhiÔm nÆng nÒ h¬n. C¸c nguån « nhiÔm cã ®é cao lín h¬n chiÒu cao vïng giã quÈn sÏ kh«ng g©y « nhiÔm cho vïng giã quÈn ë trªn m¸i vµ sau nhµ. 3. ¶nh h­ëng cña « nhiÔm kh«ng khÝ tíi søc khoÎ con ng­êi: C¸c chÊt « nhiÔm trong m«i tr­êng kh«ng khÝ th­êng tån t¹i ë 2 d¹ng phæ biÕn; d¹ng h¬i khÝ vµ d¹ng ph©n tö nhá (bôi l¬ löng, bôi l¾ng, aerosol khÝ, láng, r¾n). PhÇn lín c¸c chÊt « nhiÔm ®Òu g©y t¸c h¹i ®èi víi søc khoÎ con ng­êi, g©y bÖnh tËt, ¶nh h­ëng cÊp tÝnh cã thÓ g©y ra tö vong nh­ vô ngé ®éc khãi s­¬ng ë Lu©n §«n (Anh) n¨m 1952 g©y tö vong 5.000 ng­êi. ¶nh h­ëng m·n tÝnh, ®Ó l¹i t¸c h¹i l©u dµi nh­ g©y c¸c bÖnh m·n tÝnh, g©y ung th­ phæi. N¬i tËp trung giao th«ng g©y nång ®é khÝ C0 cao, nång ®é ch× cao trong kh«ng khÝ, lµm t¨ng tû lÖ m¾c bÖnh thÇn kinh. 3. 1. ¶nh h­ëng cña bôi, h¬i khÝ ®éc trªn søc khoÎ: - ¶nh h­ëng cña bôi: Tuú theo kÝch th­íc vµ b¶n chÊt ho¸ häc mµ bôi g©y c¸c t¸c h¹i kh¸c nhau trªn søc khoÎ. Cã lo¹i bôi g©y nhiÔm ®éc chung (ch×, thuû ng©n, benzen...), bôi g©y ung th­ (bôi quÆng, bôi phãng x¹, hîp chÊt cr«m...), bôi g©y x¬ phæi (bôi silic, bôi ami¨ng,...), bôi g©y nhiÔm trïng, dÞ øng (bôi l«ng, tãc, bôi b«ng, gai, ph©n ho¸ häc...). C¬ quan dÔ bÞ tæn th­¬ng nhÊt lµ ®­êng h« hÊp. §­êng h« hÊp trªn: viªm mòi häng cÊp tÝnh, viªm mòi häng m·n, loÐt thñng v¸ch ng¨n mòi. §­êng h« hÊp d­íi: g©y c¸c bÖnh vÒ phæi vµ phÕ qu¶n, hen, viªm phÕ qu¶n m·n, c¸c bÖnh bôi phæi siic, bôi phæi than, x¬ phæi, ung th­ phæi, ...Bôi g©y c¸c tæn th­¬ng 1) ë da, niªm da, viªm da, dÞ øng da. - ¶nh h­ëng cña h¬i khÝ ®éc: Còng nh­ bôi, c¸c h¬i khÝ ®éc vµo c¬ thÓ chñ yÕu qua ®­êng h« hÊp, tiªu ho¸ vµ da niªm m¹c. Hay gÆp nhÊt vµ còng lµ nguy hiÓm nhÊt lµ qua ®­êng h« hÊp. Tuú theo b¶n chÊt ho¸ häc mµ cã h¬i khÝ ®éc: kÝch thÝch, g©y báng da, niªm m¹c: h¬i axit, h¬i kiÒm,...Cã h¬i khÝ ®éc kÝch thÝch ®­êng h« hÊp: clo, NH3, S02,N0, HCl, fluo... Cã h¬i khÝ ®éc g©y ng¹t: C0, C02, ªtan, mªtan, khÝ nit¬ (azèt),... Cã h¬i khÝ g©y ®éc chung cho c¬ thÓ: hy®roc¸cbon, halogen, cloruametin, bromua metin..., g©y ®éc cho hÖ thèng t¹o m¸u: benzen, phenon, ch×,... C¸c h¬i khÝ « nhiÔm kh«ng khÝ hay gÆp: - C¸cbonmonoxit (C0): KhÝ kh«ng mµu, kh«ng mïi, nhÑ h¬n kh«ng khÝ, g©y nhiÔm ®éc cÊp cho ng­êi vµ ®éng vËt, lµm mÊt kh¶ n¨ng vËn chuyÓn oxy cña m¸u, g©y ng¹t. - KhÝ sulfuroxit (S0X) chÊt ®iÓn h×nh lµ sulfurdioxit (S02), sulfurtrioxit (S03) kÝch thÝch g©y tæn th­¬ng ®­êng h« hÊp. - KhÝ clo vµ HCl (hydro clorua): KÝch thÝch, g©y tæn th­¬ng ®­êng h« hÊp. - H¬i ch× vµ c¸c hîp chÊt cña ch×: G©y ®éc hÖ thÇn kinh, c¬ quan t¹o m¸u. - H¬i thuû ng©n (Hg): §éc cho hÖ thÇn kinh, bµo thai. - C¸c hydro cacbon: KÝch thÝch niªm m¹c, h« hÊp g©y ung th­ phæi, tæn th­¬ng thÇn kinh, g©y suy tuû, suy nh­îc... - Nit¬ oxit: Tæn th­¬ng bé m¸y h« hÊp, tim, gan. - Hydro sulfur (H2S): KÝch thÝch, g©y viªm ®­êng h« hÊp. - Am«niac (NH3): KÝch thÝch, g©y viªm ®­êng h« hÊp. - C¸c ho¸ chÊt trõ s©u diÖt cá Clo h÷u c¬, l©n h÷u c¬: g©y nhiÔm ®éc thÇn kinh, viªm gan, thËn, d¹ dµy, ruét... - Héi chøng SBS (Sick Building Syndrome): Bôi vµ h¬i khÝ ®éc phèi hîp g©y tæn th­¬ng toµn th©n, g©y héi chøng SBS: g©y nhøc ®Çu, hoa m¾t, chãng mÆt, mÖt mái, ch¸n ¨n, ®au vai, ®au g¸y, mÊt ngñ, rèi lo¹n kinh nguyÖt... 3. 2. ¶nh h­ëng cña c¸c t¸c nh©n vi sinh vËt « nhiÔm kh«ng khÝ trªn søc khoÎ - G©y c¸c bÖnh l©y qua ®­êng h« hÊp: BÖnh lao, b¹ch hÇu, ho gµ, cóm, sëi... - G©y c¸c bÖnh nhiÔm trïng da, niªm m¹c: viªm da do tô cÇu vµng, viªm mòi häng do liªn cÇu tan m¸u, viªm da do trùc khuÈn mñ xanh, g©y nhiÔm trïng c¸c vÕt th­¬ng. C¸c lo¹i viªm da do nÊm: h¾c lµo, vÈy nÕn, dÞ øng da vµ niªm m¹c do c¸c dÞ nguyªn g©y dÞ øng. 3. 3. ¶nh h­ëng cña c¸c t¸c nh©n lý häc « nhiÔm kh«ng khÝ: - NhiÖt ®é kh«ng khÝ phèi hîp víi ®é Èm kh«ng khÝ qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp g©y rèi lo¹n qu¸ tr×nh ®iÒu nhiÖt cña c¬ thÓ, g©y nhiÔm l¹nh hoÆc say n¾ng, lµn t¨ng c¸c bÖnh tiªu ho¸, thÇn kinh, tim m¹ch, thËn... - Bøc x¹ ion ho¸ (tia phãng x¹): G©y c¸c bÖnh phãng x¹ nghÒ nghiÖp, tæn th­¬ng c¬ quan t¹o m¸u, sinh dôc... - Tia tö ngo¹i (cùc tÝm): G©y viªm m¾t, ®ôc nh©n m¾t, ung th­ da, g©y say n¾ng. - Tia lazer: Tæn th­¬ng da, m¾t: báng da, báng gi¸c m¹c - Sãng ®iÖn tõ (tr­êng ®iÖn tõ): G©y suy nh­îc thÇn kinh, nhøc ®Çu, mÊt ngñ, gi¶m t×nh dôc, tæn th­¬ng m¾t, tim m¹ch, gi¶m tinh trïng, rèi lo¹n kinh nguyÖt, ¶nh h­ëng c¬ quan t¹o m¸u, gi¶m mét sè néi tiÕt tè, cã thÓ g©y ung th­ n·o... - TiÕng ån: G©y ®iÕc nghÒ nghiÖp, ¶nh h­ëng thÇn kinh, tim m¹ch. - ¸p suÊt kh«ng khÝ: G©y bÖnh lªn cao (do gi¶m ¸p suÊt riªng phÇn « xy), bÖnh thïng lÆn (t¨ng ¸p lùc kh«ng khÝ)... 4. T¸c h¹i cña « nhiÔm kh«ng khÝ lªn thùc b×, hÖ sinh th¸i vµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng - Mét sè chÊt chøa trong kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm cã thÓ lµ nguyªn nh©n g©y ra sù ngé ®éc cÊp tÝnh hay m·n tÝnhh cña thùc vËt khÝ S02 vµ Cl2 lµ c¸c chÊt g©y « nhiÔm ®Çu tiªn trong c¸c chÊt g©y « nhiÔm cã h¹i ®· biÕt. KhÝ S02 ®Æc biÖt cã h¹i ®èi víi lóa m¹ch vµ c©y b«ng. NhiÒu lo¹i hoa vµ c©y ¨n qu¶ kÓ c¶ cam, quýt, ®Æc biÖt nh¹y c¶m víi Cl2 trong nhiÒu tr­êng hîp ngay c¶ ë nång ®é t­¬ng ®èi thÊp. - M­a axit lµ hÖ qu¶ cña sù hoµ tan S02 vµo n­íc m­a, khi r¬i xuèng ao hå s«ng ngßi th× g©y t¸c h¹i ®Õn sinh vËt sèng trong n­íc. - C¸c c«ng tr×nh x©y dùng, c¸c t­îng ®µi, c¸c di tÝch lÞch sö vµ v¨n ho¸, c¸c vËt liÖu x©y dùng, hÖ thèng ®­êng d©y dÉn ®iÖn, truyÒn tin... ®Òu bÞ huû ho¹i bëi m«i tr­êng kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm ¨n mßn, nøt nÎ, mÊt mÇu, bong s¬n... 5. ¶nh h­ëng toµn cÇu cña c¸c chÊt « nhiÔm kh«ng khÝ: C¸c chÊt « nhiÔm chñ yÕu cã mÆt trong tÇng ®èi l­u vµ phÇn d­íi tÇng b×nh l­u - Líp kh«ng khÝ gÇn mÆt ®Êt cã chiÒu cao kho¶ng 100 mÐt ë ®« thÞ vµ khu c«ng nghiÖp bÞ « nhiÔm nhiÒu nhÊt. Mét sè chÊt ®­îc hÊp thô bëi hÖ thùc vËt, nhµ cöa, nguån n­íc (s«ng ngßi, ®¹i d­¬ng) - Líp tiÕp theo cã chiÒu cao 100 - 200 mÐt, c¸c chÊt « nhiÔm ®­îc ph©n bè t­¬ng ®èi ®Òu do sù ®èi l­u cña kh«ng khÝ vµ mét phÇn ®­îc röa bëi m­a giã, s­¬ng mï. - Líp thø 3 kÐo dµi hÕt tÇng ®èi l­u chøa nhiÒu h¬i n­íc vµ m©y, ë ®©y c¸c chÊt « nhiÔm ®­îc hoµ tan trong c¸c giät n­íc cña m©y. Chóng ®­îc th¶i trõ theo n­íc m­a hay ®i vµo khÝ quyÓn qua ®­êng bay h¬i cña m©y - PhÇn d­íi cña tÇng b×nh l­u cã nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm thÊp. C¸c chÊt nµy l­u l¹i ë vïng b×nh l­u kh¸ l©u do khÝ quyÓn Ýt di chuyÓn. C¸c chÊt « nhiÔm s¬ cÊp (C02, S02, H2S, N0x, CnHm, h¹t) ®­îc th¶i vµo khÝ quyÓn. Víi sù cã mÆt cña h¬i n­íc, oxy, ozon vµ bøc x¹ mÆt trêi chóng chÞu sù biÕn ®æi ho¸ häc vµ t¹o ra c¸c chÊt « nhiÔm thø cÊp. C¸c chÊt « nhiÔm nµy (c¶ s¬ cÊp vµ thø cÊp) sÏ t¸c ®éng tæng hîp lªn m«i tr­êng: ®Êt, n­íc, kh«ng khÝ hÖ ®éng thùc vËt vµ ng­êi. GÇn ®©y cã 3 t¸c ®éng toµn cÇu cña chÊt « nhiÔm th­êng ®­îc nh¾c tíi: M­a axit, hiÖu øng nhµ kÝnh vµ lç thñng tÇng ozon. 5.1. M­a axit Nguyªn nh©n m­a axit lµ do sù « nhiÔm bëi c¸c khÝ N0x vµ S0x. Tõ chóng t¹o ra hai axit HN03 vµ H2S04 theo c¸c ph¶n øng quang hãa trong khÝ quyÓn. N0 + 03 ® N02 + 02 N02 + 03 ® N03 + 02 N02 + N03 ® 2N02 05 N2 05 + H204 ® 2HN03 HN03 ®­îc hoµ tan trong n­íc m­a hoÆc ph¶n øng víi NH3 t¹o ra NH4N03 S02 + 0,5 02 + H20 ® H2S04 Ph¶n øng nµy ®­îc xóc t¸c bëi nhiÒu chÊt cã mÆt trong khÝ quyÓn: N0x, c¸c ion kim lo¹i: Mn(II), Fe(II), Ni(II), Cu(II) cã mÆt trong c¸c giät n­íc, h¹t bå hãng. M­a axit g©y ra nhiÒu t¸c h¹i nghiªm träng cho m«i tr­êng: - Lµm h­ h¹i c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc cæ, nhµ cöa, t­îng ®µi... C¸c vËt liÖu x©y dùng nh­ cÈm th¹ch, ®¸ phiÕn, ®¸ v«i... bÞ rç vµ ¨n mßn dÇn do m­a axit. - M­a axit huû diÖt rõng, g©y thiÖt h¹i mïa mµng, nguy hiÓm cho sinh vËt trong n­íc. - M­a axit ngÊm vµo ®Êt, lµm hoµ tan c¸c kim lo¹i nÆng. Thùc vËt dinh d­ìng nguån ®Êt nµy chøa nhiÒu c¸c chÊt kim lo¹i nÆng nµy, tõ ®Êy qua thøc ¨n ®i vµo c¬ thÓ ng­êi vµ ®éng vËt. 5.2. HiÖu øng nhµ kÝnh (Green house effect) Trong khÝ quyÓn, nång ®é khÝ C02 kh¸ lín: Kho¶ng 320 ppm (partion par million - TÝnh theo thÓ tÝch sè ml C02 trong 1 triÖu ml kh«ng khÝ hay trong 1m3 kh«ng khÝ Trong ®iÒu kiÖn b×nh th­êng khÝ C02 kh«ng ph¶i lµ chÊt « nhiÔm: 50% C02 dïng cho quang hîp vµ hoµ tan trong n­íc, 50% cßn l¹i ®i vµo khÝ quyÓn t¹o thµnh mét líp bao quanh tr¸i ®Êt. Líp nµy gi÷ cho nhiÖt ®é kh«ng khÝ trªn bÒ mÆt tr¸i ®Êt æn ®Þnh, t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho ®éng, thùc vËt ph¸t triÓn. Trong qu¸ tr×nh ®èt ch¸y nhiªn liÖu ho¸ th¹ch (than), cñi Ýt ¶nh h­ëng ®Õn dù tr÷ «xy cña m«i tr­êng, nh­ng khi C02 t¹o ra sÏ ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ ®Õn hµm l­îng cña nã trong khÝ quyÓn. Ng­êi ta ­íc tÝnh riªng ®èt than ®¸, mçi n¨m th¶i vµo khÝ quyÓn 2,5.1013 tÊn C02. Qua mét sè tû n¨m l­îng C02 do nói löa phun ra ­íc tÝnh b»ng 40.000 lÇn l­îng C02 cã trong khÝ quyÓn hiÖn nay. RÊt may lµ kh«ng ph¶i toµn bé khÝ C02 nµy tån l­u l¹i trong khÝ quyÓn. Kho¶ng mét nöa ®· ®­îc thùc vËt vµ n­íc biÓn hÊp thô. PhÇn C02 ®­îc n­íc biÓn hÊp thô, hoµ tan trong n­íc vµ chuyÓn thµnh HC0-3. C¸c thùc vËt d­íi n­íc biÓn gi÷ vai trß quan träng trong viÖc duy tr× sù c©n b»ng C02 gi÷a khÝ quyÓn vµ ®¹i d­¬ng. KhÝ C02 chñ yÕu l­u ®äng ë tÇng ®èi l­u. Nh­ ®· biÕt, nhiÖt ®é mÆt tr¸i ®Êt ®­îc t¹o thµnh bëi sù c©n b»ng gi÷a n¨ng l­îng mÆt trêi chiÕu xuèng tr¸i ®Êt vµ n¨ng l­îng bøc x¹ nhiÖt cña mÆt ®Êt ph¸t vµo kh«ng gian vò trô. Bøc x¹ mÆt trêi lµ bøc x¹ sãng ng¾n nªn nã dÔ dµng xuyªn qua c¸c líp khÝ C02 vµ tÇng ozon chiÕu xuèng tr¸i ®Êt. Ng­îc l¹i bøc x¹ nhiÖt tõ mÆt ®Êt ph¸t vµo vò trô lµ bøc x¹ sãng dµi (tia nhiÖt, bøc x¹ hång ngo¹i: 14.000 - 25.000 nm), nã kh«ng cã kh¶ n¨ng xuyªn qua líp khÝ C02 vµ bÞ khÝ C02 vµ h¬i n­íc trong khÝ quyÓn hÊp thô l¹i. Trong sè c¸c chÊt cã trong thµnh phÇn khÝ quyÓn, chØ cã C02 vµ h¬i n­íc hÊp thô m¹nh bøc x¹ hång ngo¹i vµ gi÷ l¹i phÇn lín bøc x¹ cña tr¸i ®Êt ph¸t ra. Nh­ vËy c¸c bøc x¹ ®­îc hÊp thô bëi C02 vµ h¬i n­íc ®­îc ph¶n x¹ mét phÇn trë l¹i bÒ mÆt tr¸i ®Êt. KÕt qu¶ bÒ mÆt tr¸i ®Êt nhËn thªm mét l­îng nhiÖt vµ nãng lªn. Trong khÝ quyÓn cã nång ®é khÝ C02 b×nh th­êng, nhiÖt ®é cña líp khÝ quyÓn bao quanh tr¸i ®Êt kh«ng bÞ ¶nh h­ëng ®¸ng kÓ. Trong khÝ quyÓn cã nång ®é khÝ C02 lín nhiÖt ®é cña líp khÝ quyÓn bao quanh tr¸i ®Êt t¨ng lªn, dÉn ®Õn lµm t¨ng nhiÖt ®é mÆt tr¸i ®Êt. HiÖn t­îng nµy ®­îc gäi lµ hiÖu øng "nhµ kÝnh" v× líp khÝ C02 ë ®©y cã t¸c dông t­¬ng tù nh­ líp kÝnh gi÷ nhiÖt cña nhµ kÝnh trång rau xanh trong mïa ®«ng, chØ kh¸c lµ nã cã quy m« toµn cÇu. Nguyªn nh©n t¨ng l­îng C02 chñ yÕu do s¶n xuÊt n¨ng l­îng 80% n¨ng l­îng con ng­êi sö dông lµ do ®èt ch¸y nhiªn liÖu chøa c¸cbon. Do ph¸ rõng, ch¸y rõng nªn lµm gi¶m m¹nh l­îng C02 sö dông cho quang hîp cña c©y xanh vµ khi nhiÖt ®é t¨ng lµm cho l­îng C02 hoµ tan trong ®¹i d­¬ng t¨ng lªn. TÊt c¶ lµm cho l­îng C02 t¨ng lªn. Ng­êi ta ­íc tÝnh nhiÖt ®é tr¸i ®Êt t¨ng lªn 3,60C khi nång ®é C02 t¨ng lªn gÊp ®«i. NhiÖt ®é t¨ng g©y ra nhiÒu t¸c ®éng bÊt lîi, lµ nguyªn nh©n lµm tan líp b»ng bao phñ ë Antarctic cùc b¾c, do ®ã sÏ n©ng cao mùc n­íc biÓn. NÕu toµn bé b¨ng ë 2 cùc tr¸i ®Êt tan ra th× toµn bé c¸c ®¹i d­¬ng sÏ n©ng cao thªm, tÊt c¶ c¸c thµnh phè lµng m¹c n»m ë c¸c vïng ®ång b»ng thÊp, bê biÓn thÊp sÏ ch×m d­íi n­íc biÓn. Theo ch­¬ng tr×nh m«i tr­êng liªn hîp quèc, mùc n­íc biÓn sÏ d©ng cao 1,5 - 3,5 mÐt trong vßng 30 n¨m tíi nÕu kh«ng tr¸nh ®­îc hiÖn t­îng "nhµ kÝnh". 5.3. Lç thñng tÇng ozon Ozon cã mÆt ë trong tÇng b×nh l­u (c¸ch mÆt ®Êt kho¶ng 25 km) víi nång ®é trung b×nh 1 ppm t¹o thµnh líp cã bÒ dµy 2 km bao bäc quanh tr¸i ®Êt, b¶o vÖ tr¸i ®Êt. Nã ®­îc xem lµ c¸i « b¶o vÖ loµi ng­êi vµ thÕ giíi ®éng vËt, tr¸nh khái tai ho¹ do bøc x¹ tö ngo¹i cña mÆt trêi g©y ra, nã gi÷ vai trß quan träng ®èi víi khÝ hËu vµ sinh th¸i cña tr¸i ®Êt. Khi bøc x¹ mÆt trêi chiÕu qua tÇng ozon, phÇn lín l­îng bøc x¹ tö ngo¹i ®· bÞ hÊp thô tr­íc khi chiÕu xuèng tr¸i ®Êt. NÕu ho¹t ®éng cña con ng­êi lµm suy yÕu tÇng ozon trong khÝ quyÓn sÏ g©y ra th¶m ho¹ ®èi víi mäi hÖ sinh th¸i trªn traÝ ®Êt. HiÖn nay ng­êi ta ®· ph¸t hiÖn ra lç thñng cña tÇng ozon ë B¾c Cùc vµ Nam Cùc. Nguyªn nh©n sù suy gi¶m nång ®é ozon lµ do t¨ng c­êng sö dông c¸c chÊt t¶i l¹nh dïng trong kü thuËt lµm l¹nh nh­ clorofluorometan (CFM) hay lµ "Freon". Chóng lµ khÝ tr¬ ®èi víi c¸c ph¶n øng ho¸ häc, lý häc th«ng th­êng, nh­ng khi chóng ®­îc tÝch luü ë tÇng cao khÝ quyÓn, d­íi t¸c dông cña tia bøc x¹ tö ngo¹i mÆt trêi (hy) ®· lµm tho¸t ra nguyªn tö clo ho¹t ®éng (Cl*). Mçi mét nguyªn tõ Clo nµy l¹i ph¶n øng d©y chuyÒn víi 100.000 ph©n tö ozon vµ biÕn ozon thµnh oxy. V× vËy sù gi¶m 40% nång ®é ozon ë cùc B¾c tr¸i ®Êt hiÖn nay, mÇm mèng cña lç thñng ozon lµ do con ng­êi ®· sö dông nhiÒu chÊt CFM. C¸c m¸y bay siªu ©m, tªn löa bay ë ®é cao lín th¶i ra nhiÒu khÝ NOx còng g©y nguy h¹i cho tÇng ozon. Nói löa ho¹t ®éng phun nham th¹ch cã khÝ Clo vµ HCl vµo tÇng b×nh l­u lµ nguyªn nh©n ph©n huû ozon. Mét sè ph¶n øng chÝnh g©y suy gi¶m nång ®é ozon sau: Cl2FCH bøc x¹ tö ngo¹i (l » 200nm) Cl* + ClFCH + Cl* + 03 ® Cl0* + 02 Cl0* + 0 ® Cl* + 02 Tuy vËy trong tÇng b×nh l­u cã CH4 vµ N02, chóng tham gia vµo c¸c ph¶n øng t¹o ra c¸c hîp chÊt: HCl, C2H6, Cl0 - N02 (clorin nitrat ) bÒn v÷ng. HCl vµ Clo - N02 hoµ tan trong c¸c giät n­íc, vµo tÇng ®èi l­u qua n­íc m­a. Nhê t¹o c¸c hîp chÊt bÒn v÷ng nµy, vßng xóc t¸c cña Clo vµ NOx ph¸ huû ozon bÞ gi¶m ®i, v× vËy lµm chËm l¹i qu¸ tr×nh tiªu thô ozon. CH4 + Cl* ® HCl + CH3 C*H3 + C*H3 ® C2H6 N02 + Cl0* ® Cl0 - N02 §©y lµ nh÷ng ph¶n øng ng¨n c¶n Cl* tiªu thô ozon. NÕu kh«ng cã biÖn ph¸p lµm gi¶m « nhiÔm kh«ng khÝ, ®Ó x¶y ra hiÖn t­îng tÇng ozon bÞ ph¸ huû th× nhiÖt ®é tr¸i ®Êt cã thÓ t¨ng lªn , t¨ng l­îng bøc x¹ tö ngo¹i chiÕu tíi mÆt ®Êt, do ®ã sÏ gia t¨ng bÖnh ­ng th­ da vµ cuèi cïng lµm chÕt nhiÒu sinh vËt, trong ®ã cã con ng­êi. 6. ¤ nhiÔm kh«ng khÝ ë n­íc ta. N­íc ta ®ang tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, ®« thÞ ho¸ víi tèc ®é nhanh chãng nªn t¹i c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c ®« thÞ, nhiÒu n¬i, nhiÒu lóc t×nh tr¹ng « nhiÔm kh«ng khÝ ®· ë møc b¸o ®éng. 6.1.Thñ ®« Hµ Néi: Khu c«ng nghiÖp Th­îng §×nh lµ khu c«ng nghiÖp lín nhÊt Hµ Néi gåm 22 xÝ nghiÖp nhµ m¸y, tr­íc ®©y n»m xa khu d©n c­, nay c¸c khu d©n c­ míi mäc lªn ®«ng ®óc xung quanh khu c«ng nghiÖp nh­ Thanh Xu©n B¾c, Thanh Xu©n Nam, Thanh Xu©n Trung, Kim Giang... Nhµ m¸y xÝ nghiÖp xen kÏ víi c¬ quan, tr­êng häc, nhµ ë, kh«ng cã gi¶i c©y xanh c¸ch ly gi÷a khu d©n c­ vµ c¸c nhµ m¸y xÝ nghiÖp. NhiÒu nhµ m¸y xÝ nghiÖp ë quËn Hai Bµ Tr­ng tr­íc ®©y n»m ven néi, nay do më réng thµnh phè nªn ®· n»m gän trong c¸c khu d©n c­ ®«ng ®óc, g©y « nhiÔm trÇm träng cho c¸c ph­êng x· xung quanh nh­ c¸c nhµ m¸y: c¬ khÝ TrÇn H­ng §¹o, r­îu bia Hµ Néi, DÖt kim §«ng Xu©n, DÖt 8-3, ho¸ chÊt Ba NhÊt, c¬ khÝ Mai §éng... QuËn Ba §×nh cã c¸c nhµ m¸y bia Hµ Néi, giÊy Tróc B¹ch, da Thuþ Khuª. QuËn Hoµn KiÕm: v¨n phßng phÈm Hång Hµ, « t« Ng« Gia Tù, nhùa Hµ Néi. L­îng khãi bôi, h¬i khÝ ®éc do c¸c nhµ m¸y ë quËn Hai Bµ Tr­ng vµ khu Th­îng §×nh, quËn §èng §a th¶i ra ®Òu cao h¬n nhiÒu tiªu chuÈn cho phÐp (TCCP) trung b×nh 7-8 lÇn, tèi ®a 14-15 lÇn. . Së y tÕ Hµ Néi thèng kª vÒ kh¸m 9214 l­ît ng­êi t¹i 90 ®¬n vÞ s¶n xuÊt ë thñ ®« Hµ Néi, ph¸t hiÖn ®­îc 4110 ng­êi (44,6%) m¾c bÖnh nghÒ nghiÖp trong ®ã bÖnh bôi phæi 2250 ng­êi(24,4%), ¶nh h­ëng thÝnh gi¸c 1000 ng­êi (10,85%), ngé ®éc ch× 75 ng­êi (8,14%). Giao th«ng còng lµ nguån g©y « nhiÔm lín cña Hµ Néi. T¹i c¸c nót vµ ®­êng giao lín: NguyÔn Tr·i, nång ®é CO gÊp 1,5-1,7 lÇn TCCP , SO2 gÊp 3 - 15 lÇn TCCP, NO2 gÊp 2,5-2,9 lÇn TCCP, bôi l¬ löng gÊp 5-20 lÇn TCCP. 6.2.Thµnh phè c¶ng H¶i Phßng: Cã nhµ m¸y xi m¨ng H¶i Phßng, nhµ m¸y ®iÖn Th­îng Lý, c¬ khÝ Duyªn H¶i, ®ãng tµu B¹ch §»ng... ®Òu lµ nguån g©y « nhiÔm: bôi l¬ löng vïng d©n c­ xung quanh xi m¨ng H¶i Phßng cao h¬n 3-8 lÇn TCCP. 6.3.Thµnh phè Hå CHÝ Minh: Lµ thµnh phè cã tèc ®é ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ ®« thÞ ho¸ cao nhÊt n­íc ta, n¬i cã møc « nhiÔm lín nhÊt cña vïng §«ng Nam Bé. Nång ®é bôi l¾ng gÊp 3-4 lÇn TCCP (khu vùc NguyÔn V¨n Cõ, NguyÔn tri Ph­¬ng). Khu vùc chî BÕn Thµnh, B×nh T©y, TrÇn H­ng §¹o, NguyÔn Tri Ph­¬ng, khÝ SO2 gÊp 16 lÇn TCCP. 6.4.C¸c khu c«ng nghiÖp: ViÖt Tr×, Supephotphat L©m Thao, gang thÐp Th¸i Nguyªn, ph©n ®¹m Hµ B¾c, ph©n l©n V¨n §iÓn, diÖn Ninh B×nh, xi m¨ng Hoµng Th¹ch, vïng má Qu¶ng Ninh... ®Òu cã nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm v­ît TCCP. D©n c­ sèng ë c¸c vïng tiÕp gi¸p khu c«ng nghiÖp ®Òu m¾c bÖnh ®­êng h« hÊp, bÖnh da, bÖnh m¾t, bÖnh dÞ øng víi tû lÖ lín so víi c¸c vïng kh«ng « nhiÔm. 7. Tiªu chuÈn cho phÐp cña c¸c chÊt « nhiÔm trong m«i tr­êng kh«ng khÝ. Tiªu chuÈn cho phÐp cña c¸c chÊt « nhiÔm trong m«i tr­êng kh«ng khÝ tuú thuéc vµo tõng quèc gia vµ tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc. Th­êng ng­êi ta thèng nhÊt quy ®Þnh: kh«ng khÝ trong s¹ch lµ khi nång ®é khÝ SO2 trong kh«ng khÝ nhá h¬n 0,011 mg/m3 kh«ng khÝ, bôi l¬ löng trong kh«ng khÝ < 0,25 mg/m3 kh«ng khÝ, bôi l¾ng <100 tÊn/km2 diÖn tÝch/ n¨m. Khi v­ît qu¸ tiªu chuÈn nµy lµ kh«ng khÝ bÞ « nhiÔm ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. §èi víi kh«ng khÝ ë khu vùc d©n c­ Nång ®é tèi ®a cho phÐp ®èi víi c¸c chÊt Nång ®é tõng lÇn ®o Nång ®é trung b×nh ngµy ®ªm CO 3 (mg/m3) 1 (mg/m3) NO2 0,085 (mg/m3) 0,085(mg/m3) SO2 0,5 (mg/m3) 0,05 (mg/m3) Bôi kh«ng ®éc h¹i 0,5 (mg/m3) 0,15 (mg/m3) N¨m 1995, Nhµ n­íc ta ban hµnh "C¸c tiªu chuÈn Nhµ n­íc ViÖt Nam vÒ m«i tr­êng", vÒ chÊt l­îng kh«ng khÝ: tiªu chuÈn chÊt l­îng kh«ng khÝ xung quanh (TCVN 5937 -1995), ¸p dông ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l­îng kh«ng khÝ xung quanh vµ gi¸m s¸t t×nh tr¹ng « nhiÔm kh«ng khÝ. Trong chÊt l­îng kh«ng khÝ: kh«ng khÝ xung quanh lµ kh«ng khÝ ngoµi trêi mµ con ng­êi, thùc vËt, ®éng vËt hoÆcvËt liÖu cã thÓ tiÕp xóc víi nã. Nh­ vËy tiªu chuÈn nµy bao gåm kh«ng khÝ ë khu vùc d©n c­. Tiªu chuÈn chÊt l­îng kh«ng khÝ xung quanh (TCVN 5937 - 1995) Nång ®é tèi ®a cho phÐp víi c¸c chÊt Nång ®é trung b×nh 1 giê Nång ®é trung b×nh ngµy ®ªm (24 giê) CO 40 (mg/m3) 5 (mg/m3) NO2 0,4 (mg/m3) 0,1 (mg/m3) SO2 0,5 (mg/m3) 0,3 (mg/m3) Pb (Ch×) - 0,005 (mg/m3) O3 0,2 (mg/m3) 0,06 (mg/m3) Bôi l¬ löng 0,3 (mg/m3) 0,2 (mg/m3) C¸c n­íc cßn kiÕn nghÞ c¸c cÊp b¸o ®éng vÒ « nhiÔm kh«ng khÝ N«ng ®é chÊt « nhiÔm B¸o ®éng cÊp I B¸o ®éng cÊp II B¸o ®éng cÊp III CO 100 (p.p.m) 200 (p.p.m) 300 (p.p.m) NO2 3 (p.p.m) 5 (p.p.m) 10 (p.p.m) SO2 3 (p.p.m) 5 (p.p.m) 10 (p.p.m) O3 0,5 (p.p.m) 1 (p.p.m) 1,5 (p.p.m) Ng­êi ta c¨n cø vµo tiªu chuÈn cho phÐp nµy ®Ó gi¸m s¸t møc ®é trong s¹ch cña kh«ng khÝ vµ gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng cña c¸c dù ¸n kinh tÕ, c¸c khu c«ng nghiÖp s¶n xuÊt. 8. C¸c biÖn ph¸p phßng chèng « nhiÔm kh«ng khÝ. 1. Lµm gi¶m bít bôi, h¬i khÝ ®éc t¹i nguån « nhiÔm b»ng c¸c gi¶i ph¸p c«ng nghÖ vµ kü thuËt vÖ sinh: l¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ läc, hót bôi: läc Cyclone, läc tÜnh ®iÖn, trung hoµ h¬i khÝ ®éc b»ng viÖc cho ®i qua c¸c dung dÞch (n­íc, n­íc v«i...) 2. Lµm ph©n t¸n bôi, h¬i khÝ ®éc b»ng n©ng cao nguån th¶i, n©ng cao èng khãi, tho¸ng giã khu vùc « nhiÔm ®Ó chÊt « nhiÔm ph©n t¸n nhanh. 3. Thay thÕ c¸c ph­¬ng ph¸p kü thuËt c«ng nghÖ cò b»ng c¸c kü thuËt c«ng nghÖ míi Ýt « nhiÔm h¬n: dïng than Ýt l­u huúnh ®Ó gi¶m l­îng khÝ SO2 th¶i ra, dïng nguån thuû ®iÖn thay cho nhiÖt ®iÖn... 4. BiÖn ph¸p quy ho¹ch: §Þnh vÞ c¸c trung t©m g©y « nhiÔm phï hîp víi tiªu chuÈn vÖ sinh. C¸c côm nhµ m¸y, khu c«ng nghiÖp g©y « nhiÔm n»m ë cuèi h­íng giã chñ ®¹o, cuèi dßng n­íc ch¶y so víi khu d©n c­ ®Ó chÊt « nhiÔm kh«ng g©y « nhiÔm khu d©n c­. Khu d©n c­ n»m ë ®Çu h­íng giã, ®Çu dßng ch¶y so víi côm nhµ m¸y: Ph©n ra 5 lo¹i nhµ m¸y, mçi lo¹i nhµ m¸y tuú møc ®é « nhiÔm mµ cã kho¶ng c¸ch ly vÖ sinh kh¸c nhau. Nhµ m¸y cÊp 1: kho¶ng c¸ch ly vÖ sinh lµ 1000 mÐt, nhµ m¸y cÊp 2: kho¶ng c¸ch ly vÖ sinh lµ 500 mÐt, nhµ m¸y cÊp 3: kho¶ng c¸ch ly vÖ sinh lµ 300 mÐt, nhµ m¸y cÊp 4: kho¶ng c¸ch ly vÖ sinh lµ 100 mÐt, nhµ m¸y cÊp 5: kho¶ng c¸ch ly vÖ sinh lµ 50 mÐt. Trong kho¶ng c¸ch ly vÖ sinh nµy chØ trång c©y xanh vµ th¶m cá ®Ó lµm gi¶m « nhiÔm. 5. BiÖn ph¸p sinh th¸i häc: Mçi hÖ sinh th¸i th­êng cã ba nhãm sinh vËt: nhãm s¶n xuÊt chÊt h÷u c¬, nhãm tiªu thô chÊt h÷u c¬, nhãm ph©n huû chÊt h÷u c¬. Gi¶i quyÕt « nhiÔm b»ng biÖn ph¸p sinh th¸i häc lµ sö dông phÕ liÖu triÖt ®Ó h¬n, tËn dông phÕ liÖu ®Õn møc cã thÓ ®ång ho¸ chóng trong c¸c hÖ thèng sinh th¸i trªn, ®­a c¸c chÊt th¶i vµo chu tr×nh sinh th¸i tù nhiªn cña nã. 6. LuËt m«i tr­êng: Ban hµnh vµ ®iÒu chØnh luËt kÞp thêi, ®ång thêi thi hµnh triÖt ®Ó luËt ®· ban hµnh. C©u hái l­îng gi¸ 1.Tr×nh bµy ®Þnh nghÜa, t¸c nh©n, c¸c nguån g©y « nhiÔm kh«ng khÝ? 2.Tr×nh bµy t¸c h¹i cña « nhiÔm kh«ng khÝ lªn søc khoÎ con ng­êi? 3.Tr×nh bµy møc ®é « nhiÔm kh«ng khÝ ë n­íc ta vµ t¸c ®éng lªn søc khoÎ? 4.Tr×nh bµy c¸c biÖn ph¸p phßng chèng « nhiÔm kh«ng khÝ b¶o vÖ søc khoÎ? 5.Tr×nh bµy t¸c h¹i chÝnh lªn hÖ ®éng thùc vËt, c«ng tr×nh x©y dùng vµ t¸c ®éng toµn cÇu cña « nhiÔm kh«ng khÝ?

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docONKK&SK bsDK2 09_Xuan.doc
  • pptGiang bai-O nhiem khong khi va SK cong dong-Y2DK-9-2010_Xuan sua.ppt
Tài liệu liên quan