Nguyên tắc dược điều trị bệnh nhân cao tuổi

NGUYEÂN TAÉC DÖÔÏC ÑIEÀU TRÒBEÄNH NHAÂN CAO TUOÅI Bộ môn Dược Lâm Sàng - Đại học Dựơc TPHCM DS Leâ-vaên-Nhaân Chöùng chæ chuyeân khoa Döôïc só laõo khoa Hoa-kyø Nhöõng vaán ñeà laõo khoa - caàn hieåu tuoåi giaø vaø taùc ñoäng leân cô theå - hieåu nhöõng v/ñ sinh lyù vaø xaõ hoäi - caøng lôùn tuoåi caøng nhieàu beänh, ñöa ñeán duøng nhieàu thuoác, duøng polypharmacy, taïo ra nhöõng v/ñ do thuoác gaây ra. Bieán ñoåi cô theå vaø tuoåi taùc Taùc ñoäng leân döôïc ñoäng hoïc vaø döôïc lyù. Aûnh höôûng döôïc ñoäng hoïc: - Haáp thu - Phaân phoái - Chuyeån hoùa - Loaïi thaûi Haáp thu - pH daï daøy coù theå taêng - löu löôïng maùu giaûm - chuyeån ñoäng bao töû coù theå chaäm treã Hai yeáu toá ñaàu coù theå giaûm haáp thu, trong khi yeáu toá thöù ba coù theå laøm thuoác haáp thu nhieàu hôn. Phaân phoái - cô baép giaûm, nhöôøng choã cho môõ - nöôùc trong cô theå giaûm 10-15% khi 80 tuoåi - giaûm albumin vaø alpha-1-acid glycoprotein Albumin coù aùi löïc vôùi thuoác acid nhö warfarin Alpha-acid glycoprotein huùt thuoác kieàm nhö propranolol Phaân phoái Giaûm albumin laøm taêng thuoác ôû daïng töï do, taêng taùc duïng. Thuoác tan trong nöôùc Vd thaáp, möùc thuoác cao, thuoác tan trong lipid Vd cao möùc thuoác thaáp - Vd taêng laøm taêng t1/2 ñöa ñeán tích luõy thuoác ôû ngöôøi cao tuoåi - T/d diazepam coù t1/2 ôû ngöôøi treû 20 giôø nhöng baèng 70 giôø ôû ngöôøi giaø Thôøi gian baùn thaûi t1/2 = 0.693 k 0.693 x Vd clT = Vd  t1/2  Phaân phoái TCA vaø benzodiazepin taùc duïng daøi xuyeân qua maøng chaén huyeát naõo deã hôn, gaây nhieàu taùc ñoäng heä thaàn kinh TW. Beänh nhaân cao tuoåi coù theå caûm thaáy meät moûi vaø laãn loän khi duøng 2 nhoùm thuoác naøy. Loaïi thaûi GAN : cô quan chuyeån hoùa chính cuûa thuoác. Khi giaø, maùu qua gan ít, gan nhoû laïi, aûnh höôûng leân thuoác coù tyû soá ly trích ôû gan cao. Chuyeån hoùa pha 1 goàm oxy hoùa thuoác, aûnh höôûng bôûi tuoåi giaø, ñöa ñeán giaûm loaïi thaûi toaøn phaàn. Pha 2 goàm lieân hôïp giuùp thuoác hoøa tan, ít bò aûnh höôûng do tuoåi giaø. Loaïi thaûi THAÄN: sau 40 tuoåi löu löôïng maùu qua thaän giaûm vaø ñoä loïc tieåu caàu thaän giaûm 6 ñeán 10% cho 1 thaäp kyû. Neân duøng lieàu nhoû hôn khi thuoác loaïi thaûi chính yeáu qua thaän ôû ngöôøi giaø. Khoâng neân caên cöù vaøo creatinin huyeát thanh maø neân tính loaïi thaûi creatinin (coâng thöùc Cockcroft ) Coâng thöùc Cockcroft & Gault ClCR = (140 – tuoåi) x theå troïng 72 x Cr huyeát thanh ClCR (ml/phuùt) Theå troïng (Kg) Cr tính baèng mg/dl Phuï nöõ x 0.8 Thí duï ClCR = (140 – tuoåi) x 50 72 x 1 Neáu baø cuï naøy uoáng vieân Ciprofloxacin, lieàu löôïng cho ngöôøi lôùn coù Cl 85 tuoåi, taêng nguy cô teù ngaõ 15 laàn - benzodiazepin taùc duïng taêng nguy cô 10 laàn so vôùi nhoùm t1/2 ngaén Thuoác choáng traàm caûm - neân nhôø baùc só chuyeân khoa taâm thaàn khaùm - traùnh duøng thuoác choáng traàm caûm 3 voøng nhö amitryptilin - neân duøng nhoùm SSRI hay öùc cheá choïn loïc taùi thu hoài serotonin nhö zoloft, fluoxetin Theo doõi ñieàu trò Thuoác lôïi tieåu vaø thuoác choáng men chuyeån: kieåm tra ñeàu ñaën chöùc naêng thaän, BUN vaø creatinin Khởi söï thuoác choáng men chuyeån: möùc caên baûn BUN/creatinin, thöû laïi 2 tuaàn sau ñeå xem coù bò heïp ñoäng maïch thaän khoâng - ño möùc theophyllin, digoxin - ño INR khi duøng warfarin Thuoác khoâng neân duøng cho ngöôøi cao tuoåi cuûa BS. Beers Xem danh saùch ñính keøm: - thuoác luoân luoân neân traùnh - thuoác hieám khi thích hôïp - thuoác ñoâi khi thích hôïp