Đồ án Môn học kết cấu ô tô - Hệ thống phanh xe IFA

1.GIÅÏI THIÃÛU ÂÃÖ TAÌI Hiãûn nay xe IFA do nhaì maïy chãú taûo ätä IFA LUDWISSFELDE Cäüng hoìa dán chuí Âæïc saín xuáút âæåüc sæí duûng khaï phäø biãún åí Viãût Nam. Vç váûy viãûc âaím baío an toaìn cho chuyãøn âäüng cuía xe laì vä cuìng cáön thiãút, nhàòm âaím baío an toaìn cho ngæåìi vaì haìng hoaï trãn xe. Do âoï, hãû thäúng phanh trãn xe giæî vai troì âàûc biãût quan troüng. Xe IFA âæåüc thiãút kãú våïi hai cáöu chuí âäüng, nãn noï coï tênh cå âäüng vaì khaí nàng di chuyãøn täút trãn táút caí caïc loaûi âæåìng. Âäöng thåìi noï coï ráút nhiãöu chuíng loaûi khaïc nhau cho nãn khaí nàng phuûc vuû cuía noï laì ráút låïn vaì âaïp æïng âæåüc yãu cáöu cuía ngæåìi sæí duûng, giaíi quyãút âæåüc váún âãö váûn taíi cho ngæåìi dán. Våïi nhu cáöu sæí duûng räüng raîi ätä nhæ ngaìy nay, nãn læåüng xe læu thäng trãn âæåìng laì ráút låïn, váún âãö an toaìn cho xe, ngæåìi laïi vaì haìng hoïa trong moüi tçnh huäúng giao thäng laì vä cuìng quan troüng. Traïch nhiãûm naìy âæåüc âàût nàûng nãö lãn hãû thäúng phanh. Xe IFA âæåüc thiãút kãú våïi hãû thäúng phanh thuíy læûc coï tråü læûc khê neïn nãn khaï phæïc taûp vãö dáùn âäüng cuîng nhæ kãút cáúu caïc chi tiãút, bäü pháûn. Tuy nhiãn âáy laì loaûi xe nháûp kháøu tæì næåïc ngoaìi. Taìi liãûu, taûp chê noïi vãö xe naìy coìn khan hiãúm vaì haûn chãú gáy nhiãöu tråí ngaûi vaì khoï khàn cho ngæåìi sæí duûng. Våïi âãö taìi khaío saït hãû thäúng phanh xe IFA naìy tuy coìn nhiãöu thiãúu soït nhæng em mong ràòng mäüt pháön naìo âoï âaïp æïng yãu cáöu cuía tháöy âæa ra. Cuäúi cuìng em xin chán thaình caïm ån tháöy Lã Vàn Tuyñ vaì caïc giaïo viãn bäü män âaî táûn tçnh hæåïng dáùn trong thåìi gian qua. Âaì Nàông, ngaìy 29 thaïng 03 nàm 2005 Sinh viãn thæûc hiãûn :Tráön Cäng Minh 2. CÄNG DUÛNG, YÃU CÁÖU, PHÁN LOAÛI HÃÛ THÄÚNG PHANH : 2.1. CÄNG DUÛNG . Hãû thäúng phanh laì mäüt trong nhæîng bäü pháûn ráút quan troüng cuía ätä maïy keïo, âæåüc duìng âãø : - Giaím täúc âäü ätä maïy keïo âãún mäüt täúc âäü cáön thiãút naìo âoï hoàûc dæìng hàón. - Giæî cho ätä maïy keïo åí traûng thaïi âæïng yãn trãn âæåìng däúc hoàûc âæåìng ngang trong thåìi gian khäng haûn chãú. - Ngoaìi ra åí caïc loaûi xe baïnh xêch, hãû thäúng phanh coìn phäúi håüp våïi bäü pháûn chuyãøn hæåïng, tham gia laìm nhiãûm vuû quay voìng. Våïi cäng duûng trãn, hãû thäúng phanh giuïp cho ätä maïy keïo: - Âaím baío an toaìn chuyãøn âäüng åí moüi chãú âäü laìm viãûc. - Phaït huy âæåüc khaí nàng âäüng læûc, náng cao täúc âäü nhåì âoï tàng nàng suáút váûn chuyãøn. 2.2. YÃU CÁÖU. Hãû thäúng phanh cáön âaím baío nhæîng yãu cáöu chênh sau: - Laìm viãûc bãön væîng, tin cáûy. - Coï hiãûu quaí phanh cao nháút åí táút caí caïc baïnh xe: Tæïc laì baío âaím quaîng âæåìng phanh ngàõn nháút khi phanh âäüt ngäüt trong træåìng håüp nguy hiãøm. - Phanh phaíi ãm dëu trong moüi træåìng håüp vaì moüi âiãöu kiãûn âæåìng xaï âãø âaím baío an toaìn cho haình khaïch vaì haìng hoïa trãn xe. - Âaím baío tênh äøn âënh vaì âiãöu khiãøn cuía ätä khi phanh: Tæïc laì khi phanh xe khäng bë træåüt, khäng bë láût vaì khäng bë quay voìng. - Khäng coï hiãûn tæåüng tæû phanh khi baïnh xe dëch chuyãøn thàóng âæïng hoàûc quay voìng. - Hãû säú ma saït giæîa maï phanh vaì träúng phanh cao, äøn âënh trong moüi âiãöu kiãûn sæí duûng. - Âaím baío âäü nhaûy cao, tæïc thåìi gian cháûm taïc duûng cuía hãû thäúng phanh nhoí. - Coï khaí nàng thoaït nhiãût täút. - Giæî cho ätä maïy keïo âæïng yãn khi cáön thiãút trong thåìi gian khäng haûn chãú. - Âiãöu khiãøn nheû nhaìng thuáûn tiãûn, læûc taïc duûng lãn baìn âaûp hay âoìn âiãöu khiãøn nhoí. Âãø hãû thäúng phanh laìm viãûc coï âäü bãön væîng tin cáûy vaì âaím baío an toaìn chuyãøn âäüng trong moüi træåìng håüp thç hãû thäúng phanh cuía ätä maïy keïo bao giåì cuîng phaè coï täúi thiãøu ba loaûi phanh: + Hãû thäúng phanh chênh: Âæåüc sæí duûng thæåìng xuyãn åí táït caí moüi chãú âäü chuyãøn âäüng, thæåìng âæåüc âiãöu khiãøn bàòng baìn âaûp. + Hãû thäúng phanh dæû træí: duìng trong træåìng håüp phanh chênh hoíng + Hãû thäúng phanh dæìng: âáy laì phanh phụ, duìng âãø giæî cho ätä maïy keïo âæïng yãn trãn màût âæåìng ngang hoàûc däúc trong khoaíng thåìi gian khäng haûn chãú. Phanh naìy thæåìng âæåüc âiãöu khiãøn bàòng tay. +Phanh cháûm dáön: phanh naìy thæåìng âæåüc sæí duûng trãn caïc ätä coï taíi troüng låïn (xe taíi coï troüng læåüng toaìn bäü låïn hån 12 táún, xe khaïch låïn hån 5 táún) thæåöng xuyãn laìm viãûc åí vuìng âäöi nuïi, coï nhæîng däúc daìi, phanh naìy âæåüc duìng để: phanh liãn tuûc khäng cho täúc âäü cuía ätä tàng quaï giåïi haûn cho pheïp khi xuäúng däúc vaì giaím dáön täúc âäü træåïc khi ätä dæìng hàón. Âãø cho hãû thäúng phanh âaût âæåüc hiãûu quaí cao khi laìm viãûc: +Dáùn âäüng phanh phaíi coï âäü nhaûy låïn. +Phán phäúi momen phanh trãn caïc baïnh xe phaíi táûn duûng troüng læåüng baïm âãø taûo læûc phanh. +Coï thãø sæí duûng caïc bäü tråü læûc chán khäng hoàûc khê neïn hoàûc båm thuíy læûc âãø tàng hiãûu quaí phanh, nháút laì âäúi våïi caïc ätä coï troüng læåüng toìan bäü låïn. Âãø quaï trçnh phanh âæåüc ãm dëu vaì âãø ngæåìi laïi coï caím giaïc, âiãöu khiãøn âuïng cæåìng âäü phanh, dáùn âäüng phanh phaíi coï cå cáúu tyí lãû âãø âaím baío quan hãû giæîa læûc âaûp lãn baìn âaûp hoàûc lãn âoìn âiãöu khiãøn våïi læûc phanh taûo ra åí baïnh xe, đäöng thåìi khäng coï hiãûn tæåüng tæû siãút khi phanh. Âãø âaím baío tênh äøn âënh cuía ätä khi phanh thç sæû phán bäú læûc phanh åí caïc baïnh xe phaíi håüp lyï: - Læûc phanh phaíi tyí lãû våïi phaín læûc phaïp tuyãún cuía âæåìng taïc duûng lãn chuïng. - Læûc phanh cuía caïc baïnh xe trãn cuìng mäüt truûc phaíi âãöu nhau, sai lãûch låïn nháút cho pheïp khäng quaï 15%. - Khäng xaîy ra hiãûn tæåüng khoïa cæïng hay træåüt caïc baïnh xe khi phanh Âãø âaím baío âæåüc caïc yãu cáöu trãn, ngæåìi ta sæí duûng caïc bäü âiãöu chènh læûc phanh hay hãû thäúng chäúng haîm cæïng baïnh xe(bäü ABS). 2.3. PHÁN LOAÛI. Hãû thäúng phanh cuía ätä âæåüc phán theo caïc loaûi nhæ sau: - Theo vë trê bäú trê cå cáúu phanh, coï: + Phanh baïnh xe + Phanh truyãön læûc - Theo pháön tæí ma saït, coï: + Phanh guäúc + Phanh âéa + Phanh daîi - Theo loaûi dáùn âäüng, coï: + Phanh cå khê + Phanh thuíy læûc + Phanh âiãûn tæì + Phanh liãn håüp - Theo phæång phæång phaïp tråü læûc: + Tråü læûc bàòng khê neïn. + Tråü læûc bàòng chán khäng. + Tråü læûc bàòng thuíy læûc. 3. KÃÚT CÁÚU HÃÛ THÄÚNG PHANH. Hãû thäúng phanh gäöm coï cå cáúu phanh vaì dáùn âäüng: + Cå cáúu phanh: Duìng âãø haím træûc tiãúp täúc âäü goïc cuía caïc baïnh xe hoàûc mäüt truûc naìo âoï cuía hãû thäúng truyãön læûc. + Dáùn âäüng phanh: Duìng âãø âiãöu khiãøn cå cáúu phanh. 3.1 CÅ CÁÚU PHANH. Cå cáúu phanh cuía ätä âæåüc bäú trê åí baïnh xe hoàûc hãû thäúng truyãön læûc, kãút cáúu cuía cå cáúu phanh phuû thuäüc vaìo vë trê cå cáúu phanh. ÅÍ âáy ta âàût biãût chuï yï âãún cå cáúu phanh âàût åí baïnh xe, våïi loaûi phanh träúng - guäúc. 3.1.1. Caïc så âäö vaì chè tiãu âaïnh giaï cå cáúu phanh: Âãø tiãúp näúi caïc bäü pháûn cuíaì cå cáúu phanh våïi nhau ta coï ráút nhiãöu så âäö, theo thäúng kã coï âãún 17 så âäö. Sæû khaïc nhau åí mäùi så âäö laì vãö: - Daûng vaì säú læåüng cå cáúu eïp. - Säú báûc tæû do cuía guäúc phanh. - Sæû khaïc nhau giæîa taïc duûng tæång häø giæîa träúng phanh vaì guäúc phanh, giæîa guäúc phanh vaì cå cáúu eïp. Do âoï dáùn âãún sæû khaïc nhau vãö: + Hiãûu quaí phanh, âàûc âiãøm maìi moìn caïc maï phanh. + Giaï trë taíi troüng taïc duûng lãn cuûm äø truûc baïnh xe. + Mæïc âäü phæïc taûp cuía kãút cáúu. Ngoaìi caïc chè tiãu chung trãn ngæåìi ta coìn sæí duûng ba chè tiãu âàûc træng næîa laì: - Tênh thuáûn nghëch: Mäüt cå cáúu phanh âæåüc goüi laì tênh thuáûn nãúu momen phanh noï sinh ra khäng phuû thuäüc vaìo chiãöu quay cuía träúng phanh vaì chiãöu quay cuía baïnh xe. - Tênh cán bàòng: Mäüt cå cáúu phanh âæåüc goüi laì coï tênh cán bàòng täút laì khi phanh noï khäng gáy ra taíi troüng taïc duûng lãn cuûm äø truûc baïnh xe maì læûc guäúc phanh taïc duûng lãn träúng phanh seî tæû cán bàòng. - Hãû säú hiãûu quaí: khq = Mp/( P1 + P2 ).rt Trong âoï: Mp : Momen phanh. P1, P2 : Læûc taïc duûng lãn guäúc træåïc vaì sau do cå cáúu eïp taûo ra. Hiãûn nay trãn ätä sæí duûng nhiãöu nháút caïc så âäö trãn hçnh (3.1). Váûn duûng caïc chè tiãu trãn âãø âaïnh giaï våïi gia íthuyãút: - Guäúc phanh vaì maï phanh bäú trê âäúi xæïng âäúi våïi âæåìng kênh âæïng cuía träúng phanh. - Læûc taïc duûng lãn guäúc âàût åí âiãøm giæîa cuía guäúc phanh. Xeït så âäö hçnh (3.1a): - Cå cáúu eïp bàòng cam cå khê. - Guäúc phanh mäüt báûc tæû do, 2 âiãøm quay cuía guäúc åí cuìng phêa vaì cäú âënh. N 1 f N1 P 1 P 2 N 2 f N2 r 2 N 1 f N1 r 2 N 2 P 1 f N2 P 2 f N1 N 1 r 2 N 2 P 1 f N2 P 2 P 1 P 2 N 1 P 1 f N1 r 2 P 2 P 1 N 2 f N2 Hçnh 3.1: Caïc cå cáúu phanh thäng duûng vaì så âäö læûc taïc duûng . a. Eïp bàòng cam; b. Eïp bàòng xy lanh thuíy læûc; c. Hai xy lanh eïp, guäúc phanh hai báûc tæû do; d. Hai xilanh eïp, guäúc phanh mäüt báûc tæ do. Xeït så âäö hçnh (3.1.b): - Coï mäüt cå cáúu eïp bàòng xilanh thuíy læûc. - Guäúc phanh mäüt báûc tæû do, hai âiãøm quay cuía guäúc cäú âënh nàòm cuìng phêa Xeït så âäö hçnh (3.1c): - Coï hai cå cáúu eïp bàòng xilanh thuíy læûc. - Coï hai âiãøm quay cäú âënh åí vãö hai phêa khaïc nhau, guäúc mäüt báûc tæû do . Xeït så âäö hçnh (3.2d). Coï hai cå cáúu eïp bàòng xy lanh thuíy læûc bäú trê åí hai bãn vaì khäng coï âiãøm quay cäú âënh. + Hiãûu quaí phanh nhæ nhau åí caí hai chiãöu tiãún, luìi. + Coï tênh thuáûn nghëch vaì cán bàòng. + Kãút cáúu phæïc taûp nháút. 3.1.2. Kãút cáúu caïc chi tiãút vaì bäü pháûn chênh. 3.1.2.1. Träúng phanh. Träúng phanh laì chi tiãút quan troüng, hçnh truû, noï âæåüc gàõn chàût våïi baïnh xe. Yãu cáöu cuía träúng phanh: + Âäü cæïng væîng cao. + Chëu maìi moìn täút. + Háúp thuû nhiãût cao. Do váûy träúng phanh cuía caïc xe taíûi troüng låïn thæåìng âæåüc âuïc bàòng gang coï caïc gán tàng cæïng vaì taín nhiãût, tuy nhiãn khäúi læåüng cuía noï nàûng. Âãø giaím khäúilæåüng cuía träúng phanh vaì tàng tênh cäng nghãû âäúi våïi xe du lëch, taíi nhoí ngæåìi ta duìng träúng gheïp: +Vaình bàòng theïp gheïp våïi voìng ma saït bàòng gang. + Träúng bàòng håüp kim nhäm gheïp våïi voìng ma saït bàòng gang. Hçnh 3.2: Caïc loaûi träúng phanh. a. Âuïc liãön; b,c. gheïp;1. Âéa theïp; 2. Vaình gang 3.1.2.2. Mám phanh. Mám phanh coï daûng âéa, âæåüc bàõt chàût våïi dáöm cáöu. Mám phanh âæåüc âuïc bàòng gang hoàûc dáûp bàòng theïp. Chæïc nàng quan troüng cuía mám phanh laì làõp âàût caïc bäü pháûn khaïc cuía cå cáúu phanh. 3.1.2.3. Guäúc phanh. Âäúi våïi xe taíi troüng låïn coï yãu cáöu âäü cæïng væîng cao nãn guäúc phanh âæåüc âuïc bàòng gang hoàûc håüp kim nhäm, coìn âäúi våïi xe du lëch, taíi nhoí thç guäúc phanh âæåüc dáûp hoàûc haìn bàòng theïp laï. Guäúc phanh phaíi coï tênh âaìn häöi täút âãø taûo âiãöu kiãûn laìm âäöng âãöu aïp suáút trãn âæåìng maï phanh, laìm cho maï phanh moìn âãöu hån. Hçnh 3.3: Kãút cáúu guäúc phanh. 1. Âinh taïn; 2. Maï phanh; 3. Xæång guäúc; 4. Gán tàng cæïng; 5. Âáöu tyì 3.1.2.4. Maï phanh. Maï phanh âæåüc gàõn trãn guäúc phanh bàòng âinh taïn hoàûc daïn Âäúi våïi phæång phaïp gàõn bàòng âinh taïn thç âinh phaíi bàòng váût liãûu mãöm nhæ nhäm, âäöng âoí, âäöng thau. Æu âiãøm cuía phæång phaïp naìy laì khi maï phanh moìn ta dãù daìng thay thãú, tuy nhiãn ta khäng táûn duûng âæåüc toaìn bäü chiãöu daìy maï phanh. Âäúi våïi phæång phaïp daïn thç noï coï æu âiãøm laì sæí duûng toaìn bäü chiãöu daìy maï phanh, tuy nhiãn sæía chæîa vaì thay thãú phæïc taûp. Váût liãûu laìm maï phanh gäöm: såüi atleet, cháút phuû gia, cháút dênh kãút. Cháút phuû gia gäöm: Dáöu thæûc váût, dáöu khoaïng, cao su, nhæûa täøng håüp. 3.1.2.5. Cå cáúu eïp. Xilanh thuíy læûc: Xilanh: Âæåüc âuïc bàòng gang, bãö màût laìm viãûc âæåüc maìi moìn. Pis ton : Âuïc bàòng håüp kim nhäm . Mäúi gheïp giæîa pis ton våïi xilanh âæåüc laìm kên bàòng nuït cao su hoàûc voìng cao . 1 2 3 4 5 6 7 Æu âiãøm cuía loaûi cå cáúu naìy laì âån giaín , dãù làõp âàût vaì hiãûu suáút cao. Hçnh 3.4: Kãút cáúu xilanh baïnh xe. 1. Chäút âáøy; 2. Maìng cao su; 3. Thán xy lanh; 4. Voìng laìm kên; 5. Loì xo; 6. Pis ton; 7. Âæåìng dáöu vaìo. Cam cå khê: Cam cå khê âæåüc chãú taûo bàòng theïp 45, bãö màût laìm viãûc âæåüc maìi boïng vaì nhiãût luyãûn âãø chäúng moìn. Æu âiãøm cuía cam cå khê laì kãút cáúu âån giaín, laìm viãûc tin cáûy væîng chàõc. Nhæåüc âiãøm laì hiãûu suáút tháúp. Chãm eïp: Loaûi cå cáúu naìy khäng phäø biãún làõm, tuy nhiãn noï coï æu âiãøm laì hiãûu suáút cao, kêch thæåïc nhoí goün , thåìi gian cháûm taïc duûng nhoí. Nhæåüc âiãøm laì kãút cáúu phæïc taûp vaì giaï thaình cao. Hçnh 3.5: Så âäö cam cå khê vaì Så âäö chãm eïp Trong quaï trçnh sæí duûng maï phanh bë moìn nãn giæîa maï phanh vaì träúng phanh täön taûi khe håí nháút âënh naìo âoï laìm cho haình trçnh tæû do låïn. Vç váûy ta cáön phaíi âiãöu chènh. Coï hai phæång phaïp âiãöu chènh: Bàòng tay vaì tæû âäüng. 3.2. DÁÙN ÂÄÜNG PHANH. Trãn ätä thæåìng sæí duûng chuí yãúu hai loaûi: Dáùn âäüng thuíy læûc vaì khê neïn. Dáùn âäüng cå khê thæåìng sæí duûng cho phanh dæìng vç hiãûu suáút tháúp vaì khoï âaím baío phanh âäöng thåìi giæîa caïc baïnh xe. Dáùn âäüng âiãûn chè duìng cho xe keïo mooïc, nhæng ráút hiãúm. Trãn caïc xe taíi troüng låïn vaì ráút låïn sæí duûng loaûi phanh liãn håüp thuíy khê. Âäúi våïi maïy keïo thç thæåìng duìng dáùn âäüng cå khê, vç noï coï kãút cáúu âån giaín, laìm viãûc tin cáûy. Tuy noï coï hiãûu suáút tháúp , âäü chênh xaïc keïm vaì khoï âaím baío phanh âäöng thåìi giæîa caïc baïnh xe, nhæng åí maïy keïo caïc âæåìng dáùn âäüng thæåìng khäng daìi, täúc âäü chuyãøn âäüng tháúp nãn caïc nhæåüc âiãøm âoï êt quan troüng. Âäúi våïi maïy keïo cåí låïn thæåìng sæí duûng dáùn âäüng khê neïn. Âãø tàng âäü tin cáûy, dáùn âäüng phanh cáön phaíi coï êt nháút hai doìng dáùn âäüng âäüc láûp. Trong træåìng håüp mäüt doìng bë hoíng thç caïc doìng coìn laûi váùn âæåüc ätä maïy keïo sæí duûng våïi mäüt hiãûu quaí nháút âënh naìo âáúy. Viãûc læaû choün så âäö phán doìng phaíi âæåüc tênh toaïn kyí vaì dæûa vaìo ba yãúu täú chênh âoï laì: + Mæïc âäü giaím hiãûu quaí phanh khi mäüt doìng bë hoíng. + Mæïc âäü báút âäúi xæïng læûc phanh cho pheïp. + Mæïc âäü phæïc taûp cuía dáùn âäüng. Hiãûn nay phäø biãún nháút laì caïc dáùn âäüng hai doìng våïi caïc så âäö phán doìng trãn hçnh 3.6 a b c e d Âãø phán doìng ngæåìi ta thæåìng duìng xilanh chênh keïp hay bäü chia âäúi våïi dáùn âäüng thuíy læûc hoàûc täøng van khê neïn hai ngàn âäúi våïi dáùn âäüng khê neïn. Tuìy theo træåìng håüp, âiãöu kiãûn cuû thãø maì choün så âäö thêch håüp. Hçnh 3.6: Caïc så âäö phán doìng Så âäö (a) âæåüc duìng ráút phäø biãún våïi æu âiãøm âån giaín , tuy nhiãn nãúu bë hoíng doìng træåïc thç hiãûu quaí phanh coìn laûicoï thãø nhoí hån 50% . Så âäö (b) laì så âäö phán doìng cheïo , våïi så âäö naìy nãúu mäüt doìng bë hoíng thç hiãûu quaí phanh luän luän bàòng 50% nhæng gáy ra báút âäúi xæïng laìm máút äøn âënh . Så âäö (c) duìng hai doìng cho cáöu træåïc vaì mäüt doìng cho cáöu sau , nãúu mäüt doìng bë hoíng thç hiãûu quaí phanh coìn laûi låïn hån hoàûc bàòng 50% Så âäö (d) phæïc taûp hån caïc så âäö trãn ,hiãûu quaí phanh luän luän låïn hån 50%, nhæng coï báút âäúi xæïng. Så âäö (e) phæïc taûp nháút , hiãûu quaí phanh âaût 100%. 3.2.1. Dáùn âäüng thuíy læûc . 3.2.1.1. Æu , nhæåüc âiãøm cuía dáùn âäüng thuíy læûc . Æu âiãøm : + Âäü nhaûy låïn ,thåìi gian cháûm taïc duûng nhoí ( dæåïi 0,2 ¸ 0,4 s ). + Luän luän âaím baío phanh âäöng thåìi caïc baïnh xe vç aïp suáút trong dáùn âäüng chè bàõt âáöu tàng lãn khi táút caí caïc maï phanh âaî eïp saït träúng phanh . + Hiãûu suáút cao (h =0,8 ¸ 0,9) . + Kãút cáúu âån giaín , giaï thaình tháúp , kêch thæåïc vaì khäúi læåüng nhoí . + Coï khaí nàng duìng trãn nhiãöu loaûi xe khaïc nhau maì chè cáön thay âäøi cå cáúu phanh . Nhæåüc âiãøm : + Yãu cáöu âäü kên khêt cao , khi coï mäüt chäø naìo âoï bë roì rè thç caí doìng dáùn âäüng khäng laìm viãûc âæåüc . + Læûc cáön thiãút taïc duûng lãn baìn âaûp låïn nãn thæåìng phaíi sæí duûng caïc bäü tråü læûc âãø giaím læûc âaûp , laìm cho kãút cáúu phæïc taûp . + Sæû dao âäüng aïp suáút cuía cháút loíng laìm viãûc coï thãø laìm cho caïc âæåìng äúng bë rung âäüng vaì momen phanh khäng äøn âënh . + Hiãûu suáút giaím nhiãöu åí nhiãût âäü tháúp . Våïi caïc âàûc âiãøm trãn , dáùn âäüng thuíy læûc âæåüc sæí duûng räüng raíi trãn caïc ätä du lëch , ätä cåí nhoí hoàûc âàûc biãût låïn . 3.2.1.2 Caïc loaûi vaì så âäö dáùn âäüng . Theo loaûi nàng læåüng sæí duûng , dáùn âäüng phanh thuíy læûc coï thãø chia laìm ba loaûi. + Dáùn âäüng taïc duûng træûc tiãúp + Dáùn âäüng taïc duûng giaïn tiãúp + Dáùn âäüng duìng båm vaì caïc bäü têch nàng 1 2 3 4 5 6 b a 7 8 Så âäö dáùn âäüng taïc duûng træûc tiãúp: . Hçnh 3.7: Så âäö dáùn âäüng thuíy læûc taïc duûng træûc tiãúp. 1,8. Xilanh baïnh xe; 2,7. ÄÚng dáùn dáöu; 3,4. Pis ton; 5. Baìn âaûp; 6. Xilanh chênh; A, B. Caïc khoang. Så âäö dáùn âäüng thuíy læûc duìng báöu tråü læûc chán khäng: Báöu tråü læûc chán khäng 4 coï cuûm 9 , bao gäöm caïc cå cáúu van sau : + Van tyí lãû : Laìm nhiãûm vuû âaím baío sæû tyí lãû giæîa læûc âaûp vaì læûc phanh + Van chán khäng , laìm nhiãûm vuû : - Khi nhaí phanh : Näúi thäng 2 khoan A vaì B cuía báöu tråü læûc - Khi âaûp phanh : Càõt âæåìng thäng giæîa 2 khoan A vaì B . + Van khäng khê laìm nhiãûm vuû : - Khi nhaí phanh : Càõt âæåìng thäng khoan A våïi khê quyãøn . - Khi âaûp phanh : Måí âæåìng thäng khoan A våïi khê quyãøn 1 2 3 4 5 6 7 8 a b 9 10 Hçnh3.8. Dáùn âäüng thuíy læûc tråü læûc chán khäng. 1, 10. Xilanh baïnh xe; 5. Baìn âaûp; 2,6. ÄÚng dáùn dáöu; 7, 8. Pis ton; 3. Xilanh chênh; 9. Cuûm van; 4. Báöu tråü læûc; A, B. Caïc khoang. Bäü tråü læûc chán khäng : Bäü tråü læûc chán khäng laì bäü pháûn cho pheïp låüi duûng âäü chán khäng trong âæåìng naûp âäüng cå âãø taûo læûc phuû , taïc duûng lãn dáùn âäüng häø tråü cho ngæåìi laïi . Vç váûy , âãø âaím baío âuí hiãûu quaí tråü læûc , kêch thæåïc caïc bäü tråü læûc chán khäng thæåìng phaíi âuí låïn vaì chè thêch håüp våïi caïc xe coï âäüng cå xàng cao täúc . Bäü tråü læûc chán khäng coï hiãûu quaí tháúp , nãn thæåìng âæåüc sæí duûng trãn caïc ätä du lëch vaì taíi nhoí . Hiãûn nay bäü tråü læûc chán khäng coï nhiãöu daûng vaì så âäö kãúït cáúu khaïc nhau . Tuy váûy chuïng âãöu coï chung mäüt nguyãn lyï laìm viãûc vaì luän luän phaíi coï hai pháön tæí kãút cáúu chênh laì : - Buäöng hay xy lanh sinh læûc : âãø taûo læûc taïc duûng lãn dáùn âäüng . - Cå cáúu tyí lãû : âãø âaím baío quan hãû tyí lãû thuáûn giæîa læûc taïc duûng lãn baìn âaûp , haình trçnh baìn âaûp vaì læûc phanh . Tuìy thuäüc vaìo caïch bäú trê làõp âàût cå cáúu tyí lãû , buäöng sinh læûc vaì xy lanh chênh , caïc bäü tråü læûc chán khäng coï thãø chia thaình ba nhoïm chênh : + Nhoïm 1 : Caïc bäü tråü læûc maì cå cáúu tyí lãû coï daûng âoìn vaì khäng coï liãn hãû træûc tiãúp våïi hãû thäúng thuíy læûc cuía dáùn âäüng phanh . + Nhoïm 2 : Caïc bäü tråü læûc coï buäöng sinh læûc , cå cáúu tyí lãû vaì xy lanh chênh bäú trê riãng reî . + Nhoïm 3 : Caïc bäü tråü læûc coï buäöng sinh læûc , cå cáúu tyí lãû vaì xy lanh chênh bäú trê âäöng truûc chung trong mäüt kãút cáúu . Dáùn âäüng thuíy læûc tråü læûc khê neïn : Bäü pháûn tråü læûc bao gäöm cuûm van âiãöu khiãøn khê neïn 3 näúi thäng våïi bçnh chæïa 4 vaì xy lanh tråü læûc 5. Van âiãöu khiãøn 3 âæåüc dáùn âäüng båíi caïc âoìn 2 vaì baìn âaûp 1. Trong cuûm van 3 coï caïc bäü pháûn sau : - Cå cáúu tyí lãû : Âãø âaím baío tyí lãû giæîa læûc âaûp vaì læûc phanh . - Van naûp : Cho khê neïn tæì bçnh chæïa âi vaìo khoan A cuía xy lanh tråü læûc 5 (hoàûc vaìo caí hai khoang cuía xy lanh tråü læûc 5). - Van xaí : Cho khê neïn trong dáùn âäüng thoaït ra ngoaìi khê quyãøn. Nguyãn lyï laìm viãûc : - Khi taïc duûng lãn baìn âaûp 1 , qua âoìn 2 læûc seî truyãön âäöng thåìi lãn caïc cáön cuía xy lanh chênh 6 vaì cuía cuûm van 3 . Van 3 dëch chuyãøn : måí âæåìng näúi khoang A cuía xy lanh tråü læûc 5 våïi bçnh chæïa khê neïn 4 . Khê neïn tæì 4 seî âi vaìo khoang A taïc duûng lãn piston cuía xy lanh tråü læûc, häø tråü thãm læûc cho ngæåìi laïi eïp caïc piston trong xy lanh chênh 6 dëch chuyãøn, eïp dáöu âãún caïc xy lanh baïnh xe. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 a b - Khi âi vaìo khoan A, khê neïn âäöng thåìi âi vaìo khoan phêa sau piston cuía van 3, eïp loì xo laûi, laìm van dëch chuyãøn luìi sang traïi. Khi læûc khê neïn cán bàòng våïi læûc loì xo thç van dæìng laûi åí vë trê cán bàòng måïi âäöng thåìi âoïng âæåìng khê neïn tæì bçnh chæïa âãún khoang A, cáúp mäüt læåüng khê neïn nháút âënh æïng våïi aïp suáút khäng âäøi trong khoan A cuía xy lanh tråü læûc ( tæång æïng våïi mäüt læûc taïc duûng vaì dëch chuyãøn cuía baìn âaûp). Nãúu muäún tàng aïp suáút thç phaíi tàng læûc âaûp âãø âáøy van sang phaíi , måí âæåìng cho khê neïn tiãúp tuûc âi vaìo , sau âoï van âoïng laûi æïng våïi traûng thaïi cán bàòng måïi. Nhæ váûy cuûm van 3 âaím baío âæåüc sæû tyí lãû giæîa læûa taïc duûng , chuyãøn vë cuía baìn âaûp vaì læûc phanh sss Hçnh 3.9 : Dáùn âäüng thuíy læûc tråü læûc khê neïn. 1. Baìn âaûp; 2. Âoìn âiãöu khiãøn; 3. Cuûm van; 4. Bçnh chæïa khê neïn; 5. Xilanh læûc; 6. Xilanh chênh; 7,9. ÄÚng dáùn dáöu; 8,10 . Xy lanh baïnh xe; A, B. Caïc khoang. Dáùn âäüng thuíy læûc tråü læûc bàòng båm : Hãû thäúng thuíy læûc gäöm : Båm 1, van an toaìn 2, van phán phäúi 5 laìm kãút håüp våïi xy lanh læûc 6 . Trong mäüt säú kãút cáúu , coï thãø khäng coï xy lanh læûc riãng maì xy lanh chênh 7 kiãm luän vai troì cuía noï . 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Hçnh3.10: Dáùn âäüng thuíy læûc tråü læûc bàòng båm . 1. Båm; 2. Van an toaìn; 3. Âæåìng dáöu cao aïp; 4. Âæåìng dáöu häöi; 5. Van phán phäúi; 6. Xy lanh læûc; 7. Xilanh chênh; 8,9. Xilanh baïnh xe. Dáùn âäüng bàòng båm vaì caïc bäü têch nàng : 1 2 3 4 6 5 7 8 9 10 Hçnh 3.11: Dáùn âäüng thuíy læûc duìng båm vaì caïc bäü têch nàng . 1. Baìn âaûp; 2. Xlanh chênh; 3,4. Caïc khoang cuía van phanh; 5, 6. Xilanh baïnh xe; 7,9. Bäü têch nàng; 8. Råle âiãöu chènh aïp suáút; 10. Van an toaìn; 11. Båm. Thæåìng sæí duûng trãn caïc ätä coï taíi troüng cæûc låïn . 3 vaì 4 laì hai khoang cuía van phanh , âæåüc âiãöu khiãøn tæì xa nhåì dáùn âäüng thuíy læûc hai doìng våïi xy lanh chênh 2 . Khi taïc duûng lãn baìn âaûp 1 , dáöu taïc duûng lãn caïc van 3 vaì 4 ,måí âæåìng cho cháút loíng tæì caïc bäü têch nàng 7 vaì 9 âi âãún caïc xy lanh 5 vaì 6 . Læûc âaûp caìng låïn , aïp suáút trong xy lanh 5 vaì 6 caìng cao . Bäü âiãöu chènh tæû âäüng aïp suáút kiãøu råle 8 duìng âãø giaím taíi cho båm 11 khi aïp suáút trong caïc bçnh têch nàng 7 vaì 9 âaî âaût giaï trë giåïi haûn trãn . Van an toaìn 10 coï taïc duûng baío vãû cho hãû thäúng khoíi bë quaï taíi. 3.2.2. Dáùn âäüng khê neïn . 3.2.2.1. Æu, nhæåüc âiãøm cuía dáùn âäüng khê neïn . Æu âiãøm : Dáùn âäüng khê neïn coï caïc æu âiãøm quan troüng laì : - Âiãöu khiãøn nheû nhaìng , læûc âiãöu khiãøn nhoí - Laìm viãûc tin cáûy hån dáùn âäüng thuíy læûc ( khi coï roì rè nhoí, hãû thäúng váùn coï thãø tiãúp tuûc laìm viãûc âæåüc , tuy hiãûu quaí phanh coï giaím. - Dãù phäúi håüp våïi caïc dáùn âäüng vaì cå cáúu sæí duûng khê neïn khaïc , nhæ : phanh rå mooïc, âoïng måí cæía xe, hãû thäúng treo khê neïn,... - Dãù cå khê hoïa , tæû âäüng hoïa trong quaï trçnh âiãuì khiãøn tæû âäüng . Nhæåüc âiãøm : - Âäü nhaûy tháúp , thåìi gian cháûm taïc duûng låïn . - Säú læåüng caïc cuûm vaì chi tiãút nhiãöu . - Kãút cáúu phæïc taûp vaì giaï thaình cao hån . - Do bë haûn chãú båíi âiãöu kiãûn roì rè, aïp suáút cuía khê neïn tháúp hån cuía cháút loíng trong dáùn âäüng thuíy læûc tåïi 10 âãún 15 láön . Nãn kêch thæåïc vaì khäúi læåüng cuía dáùn âäüng låïn . Våïi caïc âàûc âiãøm ,dáùnâäüng khê neïn hiãûn nay âæåüc sæí duûng räüng raîi trãn caïc ätä maïy keïo cåî trung bçnh vaì låïn , cuîng nhæ trãn caïc âoaìn xe keoï mooïc . 3.2.2.2. Caïc så âäö chênh trong dáùn âäüng khê neïn. Dáùn âäüng khê neïn coï ba så âäö âiãøn hçnh , tæång æïng våïi ba træåìng håüp : - Ätä âån khäng keïo mooïc . - Xe keïo mooïc dáùn âäüng phanh rå mooïc mäüt âæåìng . - Xe keïo mooïc dáùn âäüng phanh rå mooïc hai âæåìng . Dáùn âäüng phanh trãn ätä âån: hçnh 3.12a 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Hçnh 3.12. Caïc så âäö dáùn âäüng phanh khê neïn. a. Ätä âån; b. Phanh rå mooïc mäüt âæåìng; c. Phanh rå mooïc hai âæåìng; 1. Maïy neïn khê; 2. Van an toaìn; 3. Bäü âiãöu chènh aïp suáút; 4. Bäü làõng loüc vaì taïch áøm; 5. Van baío vãû keïp; 6, 10, 11, 16. Caïc bçnh chæïa khê neïn; 7, 9, . Xi lanh baïnh xe; 8.Täøng van phán phäúi; 12. Caïc van càõt näúi âæåìng äúng; 13. Caïc âáöu näúi äúng giæîa xe keoï vaì rå mooïc; 14. Âæåìng näúi giæîa xe keïo vaì rå mooïc; 15. Van phán phäúi phanh rå mooïc; 17. Caïc báöu phanh rå mooïc; 18, 21. Van âiãöu khiãøn phanh rå mooïc. Dáùn âäüng phanh rå mooïc mäüt âæåìng :hçnh 3.12b Dáùn âäüng phanh rå mooïc hai âæåìng :hçnh 3.12c 3.2.2.3. Âàûc âiãøm kãút cáúu caïc chi tiãút vaì bäü pháûn chênh. Bäü âiãöu chènh aïp suáút : Bäü âiãöu chènh aïp suáút duìng âãø duy trç aïp suáút trong hãû thäúng åí mæïc quy âënh vaì giaím taíi cho maïy neïn khi aïp suáút trong caïc bçnh chæïa âaî âaût âãún giaï trë trãn cuía giåïi haûn âiãöu chènh . Coï hai phæång phaïp thäng duûng âãø giaím taíi cho maïy neïn : + Näúi thäng âæåìng âáøy cuía maïy neïn våïi khê quyãøn . Phæång phaïp naìy coï nhæåüc âiãøm laì : dãù gáy keût tàõc báöu loüc khê cuía maïy neïn , do thåìi gian laìm viãûc nhiãöu . + Måí âæåìng cæåîng bæïc caïc van naûp , âãø khäng khê tæû do læu thäng tæì xy lanh naìy sang xy lanh khaïc vaì ngæåüc laûi khi maïy neïn laìm viãûc . Nhæåüc âiãøm cuía phæång phaïp naìy laì kãút cáúu cuía cå cáúu giaím taíi phæïc taûp . Tuy váûy , maïy neïn êt noïng hån vaì giaím khaí keût tàõc báöu loüc . Phuû thuäüc vaìo phæång phaïp giaím taíi , kãút cáúu vaì phæång phaïp làõp âàût maì cå cáúu giaím taíi seî khaïc nhau . Van baío vãû : Van baío vãû keïp duìng âãø phán chia caïc doìng dáùn âäüng thaình caïc doìng âäüc láûp vaì tæû âäüng càõt doìng naìo âoï bë hoíng ra khoíi hãû thäúng , âaím baío cho nhæîng doìng coìn laûi hoaût âäüng bçnh thæåìng . Tuìy thuäüc vaìo säú læåüng âáöu ra , van baío vãû âæåüc chia ra caïc loaûi : Mäüt ,hai ,ba vaì nhiãöu âáöu . Trãn hçnh 3.19 laì van baío vãû keïp , noï laìm viãûc nhæ sau: Khäng khê âæåüc neïn tæì maïy neïn âi vaìo van 2 qua âáöu 10 . Sau khi eïp loì xo 8 , âáøy caïc van 9 vaì 12 taïch khoíi âãú van trãn piston låïn 11 , tyì vaìo piston nhoí 5 .Noï tiãúp tuûc theo caïc âáöu ra 1 vaì 4 âi vaìo caïc bçnh chæïa tæång æïng cuía hai doìng dáùn âäüng . Khi mäüt trong hai doìng bë hoíng (giaí sæí doìng bãn phaíi hoíng) , aïp suáút trong doìng naìy bë giaím xuäúng , do máút cán bàòng , pis ton låïn 11seî dëch chuyãøn sang phêa doìng bë hoíng ,tyì âãú cuía noï lãn van 9 , càõt âæåìng ra 4 våïi âæåìng vaìo 10 . Âaím baío cho doìng bãn traïi laìm viãûc bçnh thæåìng . Sau khi hæ hoíng âaî khàõc phuûc , aïp suáút trong doìng væìa hoíng dáön dáön tàng lãn . Khi aïp suáút trong hai doìng tråí laûi bàòng nhau thç piston 11laûi dëch chuyãøn tråí vãö vë trê giæîa ban âáöu dæåïi taïc duûng cuía loì xo 7 , måí âæåìng cho khê neïn tiãúp tuûc âi tæì âáöu vaìo 10 qua caí hai âáöu 1 vaì 4 âãún caïc doìng dáùn âäüng . Täøng van phán phäúi : Täøng van phán phäúi duìng âãø âiãöu khiãøn aïp suáút vaì læu læåüng khê neïn tæì bçnh chæïa âãún caïc bäü pháûn thæìa haình . Theo nguyãn lyï laìm viãûc , van phán phäúi chia ra caïc loüai : taïc duûng thuáûn , taïc duûng nghëch vaì häùn håüp . Trong caïc khoang phán phäúi taïc duûng thuáûn , khi tàng læûc âiãöu khiãøn thç aïp suáút trong caïc khoang tàng lãn . coìn trong caïc van taïc duûng nghëch thç giaím âi .Theo säú læåüng caïc doìng âäüc láûp maì noï âiãöu khiãøn , van phán phäúi chia ra caïc loaûi : mäüt ,hai ,ba vaì nhiãöu ngàn . Caïc ngàn coï thãø âæåüc bäú trê näúi tiãúp , song song hay häùn håüp Báút cæï mäüt täøng van naìo cuîng coï nhæîng bäü pháûn chênh sau : +Van naûp : Cho khê neïn tæì bçnh chæïa âi vaìo dáùn âäüng phanh +Van xaí : Cho khê neïn tæì dáùn âäüng thoaït ra khê quyãøn khi nhaí phanh + Cå cáúu tè lãû : Âaím baío sæû tyí lãû giæîa caïc thäng säú âáöu ra våïi caïc thäng säú taïc âäüng åí âáöu vaìo . 11 10 1 2 3 4 5 8 13 7 6 9 12 4. HÃÛ THÄÚNG PHANH XE IFA Hçnh 4.1: Så âäö hãû thäúng phanh xe IFA 1. Maïy neïn; 2. Van âiãöu khiãøn phanh dæìng; 3. Van âiãöu khiãøn aïp suáút; 4. Båm chäúng âoïng bàng; 5. Âäöng häö âo aïp suáút; 6. Bçnh chæïa khê neïn; 7. Xilanh chênh; 8. Báöu tråü læûc; 9. Thán xy lanh chæïa piston tè lãû; 10. Baìn âaûp; 11. Xilanh baïnh xe træåïc; 12. Bäü têch nàng; 13. Xilanh baïnh xe sau. Hãû thäúng phanh trãn xe IFA laì hãû thäúng phanh coï 3 phanh hoaût âäüng âäüc láûp nhau. Hãû thäúng phanh chênh (phanh chán) : laì hãû thäúng phanh thuíy læûc 2 doìng , coï tråü læûc khê neïn . Hãû thäúng phanh dæìng (phanh tay) : Duìng loì xo têch nàng thäng qua caïp keïo âãø taïc duûng lãn guäúc phanh sau . Hãû thäúng phanh cháûn dáön : thæûc hiãûn bàòng âäüng cå nhåì nàõp chàõn tiãút læu åí äúng xaí . 4.1. HÃÛ THÄÚNG PHANH CHÊNH XE IFA Cáúu taûo hãû thäúng phanh chênh xe IFA gäöm coï : dáùn âäüng phanh vaì cå cáúu phanh . Trong dáùn âäüng phanh âæåüc chia laìm 2 pháön : +Dáùn âäüng bàòng thuíy læûc +Dáùn âäüng bàòng khê neïn 4.1.1 Pháön dáùn âäüng bàòng khê neïn . Pháön dáùn âäüng bàòng khê neïn bao gäöm : + Maïy neïn 1 + Bäü âiãöu chènh aïp suáút 3 + Båm chäúng âoïng bàng 4 + Bçnh chæïa khê neïn 6 + Bäü tråü læûc khê neïn 8 4.1.1.1. Maïy neïn khê xe IFA. 13 12 14 15 17 16 11 10 9 8 19 18 20 21 1 7 6 5 4 2 3 Hçnh 4.2: Maïy neïn khê xe IFA 1. Âæåìng khäng khê vaìo; 2. Nàõp maïy neïn; 3. Âæåìng khê neïn ra; 4. Xy lanh maïy neïn; 5. Piston; 6,12 . Baûc; 7. Chäút piston; 8. Then; 9. Truûc khuyíu; 10,14. ÄØ bi; 11.Caïc te; 13. ÄÚc thaïo dáöu; 15. Màût bêch; 16. Thanh truyãön; 17.Voìng haîm; 18. Sec màng; 20 Xupap xaí; 21. Xupap naûp. 4.1.1.2. Bçnh chæïa khê neïn. 4.1.1.3. Báöu tråü læûc phanh. Báöu tråü læûc phanh laì bäü pháûn ráút quan troüng , giuïp ngæåìi laïi giaím læûc âaûp lãn baìn âaûp maì hiãûu quaí phanh váùn cao . Trong báöu tråü læûc coï caïc piston vaì van duìng âãø âiãöu khiãøn sæû laìm viãûc cuía hãû thäúng tråü læûc vaì âaím baío sæû tè lãû giæîa læûc âaûp vaì læûc phanh . 11 9 f 10 4 5 8 d e 7 6 a 2 1 3 b Hçnh 4.3. Báöu tråü læûc. 1. Thán; 2. Piston tråü læûc; 3,4. Caïc màût bêch; 5. Cáön âáøy; 6. Loì xo; 7. Van; 8. Piston tè lã; 9. Piston; 10. Cáön âiãöu khiãøn; a,b,e,d. Caïc khoang. 4.1.1.4. Båm chäúng âoïng bàng. Trong âiãöu kiãûn khê háûu viãût nam , nhiãût âäü mäi træåìng khaï cao nãn bäü pháûn naìy khäng thêch håüp , âa säú caïc xe âãöu thaïo boí . 4.1.1.5. Bäü âiãöu chènh aïp suáút . 32 33 34 35 36 37 29 30 31 28 27 26 25 24 22 23 Hçnh 4.4. Bäü âiãöu chènh aïp suáút. 22,25,32. Âai äúc haîm; 23. Vêt âiãöu chènh; 24.Âai äúc chuûp; 26,31. Loì xo; 27. Voìng laìm kên; 28. Raînh; 29. Báöu loüc; 30.Van cän; 33. Chäút; 34. Piston; 35. Xy lanh; 36. Xu pap; 37.Âéa chàõn. 4.1.2 Pháön dáùn âäüng bàòng thuíy læûc . Gäöm cuûm xy lanh chênh keïp 7 vaì caïc âæåìng äúng dáùn dáöu riãng reî âãún caïc xy lanh baïnh xe træåïc vaì baïnh xe sau . Xilanh chênh keïp : 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 I II Hçnh 4.5: Xy lanh chênh keïp 1. Thán xilanh; 2,4,7,8,10. Phåït cao su laìm kên; 3,9. Piston; 5,11. Loì xo; 6. Cáön âáøy; 12. Van mäüt chiãöu; 13. Van ngæåüc; 14,19. Läù; 15,21. Läù thäng; 16,20. Läù làõp báöu chæïa dáöu; 17. Läù dáöu ra vaì chàûn piston trung gian; 22. Vêt xaí khê. Xilanh chênh laì bäü pháûn quan troüng coï nhiãûm vuû taûo aïp suáút laìm viãûc cáön thiãút vaì âaím baío læåüng dáöu cung cáúp cho toaìn bäü hãû thäúng . Xy lanh chênh keïp coï hai piston , piston 3 âæåüc näúi træûc tiãúp våïi piston tråü læûc thäng qua thanh âáøy, piston trung gian 9 chia xilanh thaình hai khoang riãng biãût, mäùi khoang âæåüc näúi âäüc láûp våïi mäüt doìng dáùn âäüng phanh vaì âæåüc cung dáöu båíi caïc báöu chæïa dáöu riãng reî . ÅÍ kãút cáúu xilanh naìy, giæîa báöu chæïa dáöu vaì khoang cuía xilanh chè näúi våïi nhau bàòng mäüt läù : væìa laì läù buì , væìa laì läù thäng vaì bäú trê sau phåït cao su , nhåì váûy maì traïnh âæåüc sæû coü saït giæîa meïp phåït cao su åí caïc âáöu piston våïi meïp caïc läùbuì , náng cao âæåüc tuäøi thoü phåït cao su . Piston 3 âæåüc âënh åí vë trê ban âáöu bàòng voìng chàûn , coìn piston 9 âæåüc âënh vë bàòng vêt 17 . Âãø âaím baío cho caïc piston vãö âuïng vë trê ban âáöu thç ngæåìi ta duìng caïc loì xo häöi vë 5 vaì 11 . Trãn caïc âáöu piston 3 vaì 9 ngæåìi ta coï khoang xung quanh mäüt daîy läø 14,19 muûc âêch laì khi ta nhaî phanh âäüt ngäüt thç coï thãø seî taûo thaình mäüt khoaíng khäng gian träúng do dáöu chæa këp âiãön âáöy phêa træåïc âènh piston , khi âoï dáöu tæì phêa sau chui qua daîy läù 14, 19 uäún cong meïp phåït cao su âi vaìo âiãön âáöy khoaíng khäng gian âoï , traïnh âæåüc hiãûn tæåüng háùng baìn âaûp . 4.2. HÃÛ THÄÚNG PHANH DÆÌNG . Hãû thäúng phanh dæìng gäöm coï bäü têch nàng loì xo , van phanh tay , hãû thäúng âoìn vaì dáy caïp keïo dáùn âäüng cå cáúu phanh baïnh sau . Nguyãn lyï laìm viãûc : Khê neïn tæì maïy neïn qua bäü âiãöu chènh aïp suáút vaì båm chäúng âoïng bàng âãún van phanh tay . Khi chæa phanh : khê neïn seî âi qua van phanh tay âãún bäü têch nàng loì xo vaì eïp loì xo laûi , têch luîy nàng læåüng cho loì xo . Khi phanh : ngæåìi ta xoay cáön gaût cuía van phanh tay , khi âoï noï seî âoïng âæåìng thäng tæì maïy neïn âãún bäü têch nàng âäöng thåìi måí âæåìng cho khê neïn tæì bäü têch nàng thoaït ra ngoaìi khê quyãøn , loì xo têch nàng âæåüc giaîi phoïng , thäng qua dáy caïp vaì hãû thäúng âoìn seî taïc duûng eïp maï phanh vaìo träúng phanh . Khi nhaí phanh : ta xoay cáön gaût van phanh tay vãö vë trê ban âáöu , khê neïn âæåüc båm vaìo bäü têch nàng , eïp loì xo têch nàng laûi , caïc chi tiãút tråí vãö vë trê ban âáöu , maï phanh taïch khoíi träúng phanh . 4.2.1. Van phanh tay . 6 e 5 10 7 8 9 11 b II 4 3 2 12 I 13 1 14 c d a Van phanh tay âæåüc âiãöu khiãøn bàòng cå cáúu cáön gaût âàût trong cabin phêa sau ngæåìi laïi , noï âiãöu khiãøn bäü têch nàng phanh cho xe âæïng yãn åí moüi vë trê trãn màût âæåìng khi cáön thiãút . Hçnh 4.7: Van phanh tay . 1. Van; 2. ÄÚng; 4,5,14. Loì xo; 6. Chäút; 9. Nàõp xoay 8. Cáön xoay; 11,13. Voìng laìm kên; 12. Piston. 4.2.2. Bäü têch nàng . 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Hçnh 4.8: Bäü têch nàng. 1. Âæåìng khê neïn thäng våïi báöu tråü læûc 4. Xylanh 7. Thán 2. Âæåìng khê neïn vaìo tæì van phanh tay 5. Phåït laìm kên 8. Maìng cao su 3. Gaï âåí bàõt vaìo khung xe 6. Piston 9. Loì xo 4.3. Cå cáúu phanh . Cå cáúu phanh âæåüc âàût åí caïc baïnh xe , âáy laì bäü pháûn træûc tiãúp taûo læûc caín âãø phanh .ÅÍ xe IFA cå cáúu naìy laì cå cáúu tæû cæåìng hoïa vç chäút tyì cuía caïc guäúc phanh khäng cäú âënh maì coï thãø træåüc ngang âãø truyãön læûc tæì guäúc naìy sang guäúc khaïc. Âäúi våïi cå cáúu phanh sau coìn âæåüc duìng kãút håüp laìm cå cáúu phanh cuía phanh dæìng nhåì caïc âoìn dáùn âäüng vaì dáy caïp maì khi loì xo têch nàng laìm viãûc seî keïo âæåüc cå cáúu phanh dæìng . 9 6 A 12 10 13 11 A 14 15 1 2 3 4 5 8 7 Hçnh 4.9 : Cå cáúu phanh sau. 1,9. Guäúc phanh2. Mám phanh ; 3,5,11,13. Loì xo häöi vë; 4. Xilanh baïnh xe; 6,7. Cå cáúu phanh tay; 8,14. Maï phanh; 9. Dáy keïo thàõng tay; 10. Dáy keïo; 12. Cå cáúu âiãöu chènh khe håí; 15. Táúm dáùn hæåïng. Nguyãn lyï laìm viãûc : Khê neïn tæì maïy neïn 1 qua bäü âiãöu chènh aïp suáút 2 vaì båm chäúng âoïng bàng 3,sau âoï taïch thaình hai âæåìng : Mäüt âæåìng âi âãún van phanh tay 2 räöi âi âãún bäü loì xo têch nàng , mäüt âæåìng âi âãún bçnh chæïa khê neïn 6 vaì tæì bçnh chæïa âi âãún báöu tråü læûc 8. Aïp suáút laìm viãûc cuía khê neïn trong hãû thäúng phanh chênh âæåüc quy âënh tæì 5,5 âãún 6 [KG /cm2] . Khi aïp suáút åí bçnh chæïa khê neïn âaût giaï trë låïn hån 6 [KG/cm2] ,bäü âiãöu chènh aïp suáút seî laìm viãûc måí âæåìng cho maïy neïn båm khê ra ngoaìi khê quyãøn nãn aïp suáút trong hãû thäúng khäng tàng lãn næîa . Khi aïp suáút laìm viãûc giaím xuäúng dæåïi 5,5 [KG/cm2], bäü âiãöu chènh âoïng âæåìng thäng tæì maïy neïn ra khê quyãøn nãn aïp suáút trong hãû thäúng tàng lãn âãún gia trë quy âënh . Khi phanh : ngæåìi laïi âaûp baìn âaûp , thäng qua cáön âáøy seî taïc duûng lãn báöu tråü læûc . Khi âoï læûc baìn âaûp cäüng våïi læûc tråü læûc se îtaïc âäüng lãn piston xy lanh chênh thäng qua cáön âáøy näúi træûc tiãúp piston tråü læûc våïi piston xy lanh chênh eïp dáöu theo caïc âæåìng âäüc láûp âãún caïc xy lanh baïnh xe træåïc vaì sau . Dáöu coï aïp læûc cao seî taïc duûng lãn piston trong xilanh baïnh xe thäng qua chäút âáøy eïp maï phanh vaìo träúng phanh ,thæûc hiãûn quaï trçnh phanh. Khi nhaí phanh : caïc chi tråí vãö vë trê ban âáöu nhåì caïc loì xo häöi vë , maï phanh taïch ra khoíi träúng phanh Xilanh baïnh xe: 1 2 3 4 5 6 7 Hçnh 4.10: Xilanh baïnh xe 1.Chäút âáøy guäúc phanh; 3. Thán xilanh; 5. Loì xo; 6. Piston 2.Chuûp cao su; 4. Voìng laìm kên; 7. Läø näúi våïi äúng dáùn dáöu. 5. BAÍO DÆÅÎNG VAÌ SÆÍA CHÆÎA HÆ HOÍNG HÃÛ THÄÚNG PHANH . Hãû thäúng phanh trãn xe giæî vai troì ráút quan troüng . Noï duìng âãø giaím täúc âäü chuyãøn âäüng , dæìng vaì giæî xe åí traûng thaïi âæïng yãn . Vç váûy báút kyì mäüt hæ hoíng naìo cuîng laìm máút an toaìn vaì coï thãø gáy ra tai naûn khi xe váûn haình . Trong quïa trçnh sæí duûng ätä hãû thäúng phanh coï thãø phaït sinh nhæîng hæ hoíng nhæ phanh khäng àn , phanh àn khäng âãöu , phanh nhaî keïm hoàûc bë keût . Phanh khäng àn thç khäng dæìng âæåüc ätä këp thåìi trong nhæîng âiãöu kiãûn bçnh thæåìng , trong tçnh huäúng phæïc taûp thç seî laì nguyãn nhán gáy ra tai naûn . Nguyãn nhán phanh khäng àn coï thãø laì do åí pháön dáùn âäüng thuíy læûc khäng kên âãø khäng khê loüt vaìo hoàûc trong hãû thäúng thiãúu dáöu . Coìn åí pháön dáùn âäüng khê neïn coï thãø khäng kên hoàûc do maïy neïn laìm viãûc khäng täút . Ngoaìi ra coìn do maï phanh vaì tang träúng bë moìn hoàûc dênh dáöu. Coï thãø phaït hiãûn caïc mäúi näúi bë håí càn cæï vaìo sæû roì chaíy cuía dáöu åí pháön truyãön âäüng thuíy læûc hoàûc âäü giaím aïp suáút cuía khäng khê åí pháön truyãön âäüng khê neïn luïc âäüng cå khäng laìm viãûc. Hiãûn tæåüng roì khäng khê coï thãø xaïc âënh bàòng caïch aïp tai nghe hoàûc duìng næåïc xaì phoìng bäi vaìo chäø nghi bë håí . Nãúu aïp suáút trong hãû thäúng chè giaím xuäúng khi âäüng cå laìm viãûc , thç maïy neïn khê bë hoíng. Nãúu trong pháön dáùn âäüng thuíy læûc coï khäng khê loüt vaìo thç khi âaûp phanh khäng tháúy sæïc caín roî rãût. Vç khi âaûp phanh ,aïp suáút khäng truyãön vaìo dáöu , coìn khäng khê loüt vaìo hãû thäúng thç bë neïn , aïp suáút cuía noï truyãön vaìo cå cáúu eïp khäng âuí eïp maï phanh vaìo träúng phanh . Âãø khàõc phuûc hiãûn tæåüng naìy ta phaíi tiãún haình xaí khäng khê ra khoíi hãû thäúng truyãön âäüng thuíy læûc. Tuy nhiãn cáön kiãøm tra dáöu åí xy lanh phanh chênh, nãúu cáön thç âäø thãm dáöu vaìo . Nãúu maï phanh bë moìn thç thay måïi , chuï yï âàût âinh taïn sao cho âáöu âinh tháúp hån bãö màût cuía maï phanh theo yãu cáöu . Phanh khäng àn âãöu giæîa caïc maï phanh coï thãø do sæû âiãöu chènh cå cáúu truyãön âäüng hoàûc cå cáúu phanh bë hoíng , caïc äúng dáùn bë tàõc, caïc chi tiãút dáùn âäüng bë keût . Âãø khàõc phuûc ta cáön coï sæû âiãöu chènh cå cáúu truyãön âäüng , bäi trån caïc chi tiãút vaì thäng äúng dáùn . Phanh boï laì do bë keût , nguyãn nhán coï thãø laì loì xo häöi vë guäúc phanh bë gáùy , maï phanh bë dênh cæïng våïi maï phanh ,voìng laìm kên bë nåí , piston bë keût trong caïc xy lanh baïnh xe . Khi phanh phaíi tàng læûc âaûp lãn baìn âaûp thç âoï laì dáúu hiãûu chuí yãúu vãö hæ hoíng cuía bäü tråü læûc . Nhæîng cäng viãûc baío dæåîng cáön thiãút : Haìng ngaìy cáön phaíi kiãøm tra trçnh traûng vaì âäü kên khêt caïc äïng dáùn ,kiãøm tra haình trçnh tæû do vaì haình trçnh laìm viãûc cuía baìn âaûp phanh , nãúu cáön thiãút phaíi âiãöu chènh . Kiãøm tra cå cáúu truyãön âäüng vaì hiãûu læûc cuía phanh tay, xaí càn báøn khoíi caïc báöu loüc khê . Kiãøm tra sæû laìm viãûc cuía maïy neïn khê ,mæïc âäü bàõt chàût vaìo âäüng cå vaì âäü càng cuía âai truyãön. Kiãøm tra sæû hoaût âäüng cuía xy lanh chênh . Thaïo moayå cuìng träúng phanh . Kiãøm tra trçnh traûng caïc träúng phanh , maï phanh vaì loì xo häöi vë . Kiãøm tra mæïc dáöu åí báöu chæïa cuía xy lanh chênh , Kiãøm tra vaì nãúu cáön thç âiãöu chènh khe håí giæîa guäúc phanh vaì maï phanh . Sæía chæîa hæ hoíng mäüt säú chi tiãút ,bäü pháûn chênh . Xy lanh chênh vaì xy lanh baïnh xe thæåìng coï nhæîng hæ hoíng nhæ : Bãö màût xy lanh bë caìo xæåïc , xy lanh bë cän ,meïo ,caïc loì xo häöi vë bë gáùy ,máút âaìn häöi , caïc voìng laìm kên bë nåí , caïc ràng äúc näúi caïc äúng dáùn dáöu bë tua . Theo yãu cáöu thç bãö màût xy lanh phaíi nhàôn boïng ,khäng coï vãút räù xæåïc sáu quaï 0.5mm ,Âæåìng kênh xy lanh khäng âæåüc cän meïo quaï 0,05mm so våïi âæåìng kênh tiãu chuáøn , caïc loì xo häöi vë phaíi âuí tiãu chuáøn vãö læûc âaìn häöi. Âäúi våïi nhæîng hæ hoíng trãn thç phaíi tiãún haình sæía chæîa hoàûc thay måïi chæï khäng thãø âiãöu chènh âæåüc . Caïc voìng laìm kên ,loì xo häöi vë nãúu kiãøm tra khäng âaût yãu cáöu thç nãn thay måïi . Caïc piston ,xylanh bë cän hoàûc meïo thç phaíi tiãún haình gia cäng tråí laûi . Chuï yï khi gia cäng khe håí giæaî xy lanh vaì piston khäng âæåüc væåüt quaï giaï trë cho pheïp täúi âa laì 0,030 âãún 0,250 mm ,âäü cän vaì meïo cuía xy lanh baïnh xe sau khi gia cäng cho pheïp täúi âa laì 0,5 mm âäü boïng phaíi âaût L9. Maï phanh vaì träúng phanh thæåìng coï nhæîng hæ hoíng nhæ : Moìn maï phanh vaì träúng phanh, gáùy loì xo häöi vë vaì våî maï phanh . Âãø tiãún haình sæía chæîa thç phaíi tiãún haình thaïo caïc baïnh xe vaì träúng phanh . Nãúu màût ma saït cuía träúng phanh bë xæåïc sáu thç phaíi tiãûn laûi , tuy nhiãn âæåìng kênh trong cuía träúng phanh khäng âæåüc tàng quaï1,5 mm , thay caïc maï phanh coï kêch thæåïc tæång æïng . Maïy neïn khê : Âäúi våïi thán maïy neïn âäöng thåìi cuîng laì xy lanh coï thãø bë cän hoàûc meïo trong quaï trçnh laìm viãûc ,vç váûy phaíi gia cäng laûi theo kêch thæåïc sæía chæîa . Nàõp maïy phaíi kiãøm tra trãn baìn maïp âäü vãnh khäng âæåüc quaï 0,05mm ,nãúu væåüt quaï giaï trë âoï thç phaíi maìi . Caïc secmàng coï thãø bë moìn hoàûc bë gáùy ,cáön phaíi thay måïi. Âäúi våïi báöu tråü læûc cáön phaíi kiãøm tra piston maìng , nãúu coï hiãûn tæåüng raûng raïch thç phaíi thay thãú âãø âaím baío hiãûu quaí phanh . Âäúi våïi phanh dæìng thç phaíi kiãøm tra tçnh traûng caïc van vaì loì xo têch nàng âãø coï nhæîng sæía chæîa vaì thay thãú këp thåìi . Sau khi baío dæåîng hoàûc sæía chæîa cáön phaíi kiãøm tra laûi hãû thäúng phanh trãn bãû thæí vaì chaûy kiãøm tra trãn âæåìng . 6. KÃÚT LUÁÛN . Sau thåìi gian laìm âäö aïn , âæåüc sæû hæåïng dáùn táûn tçnh cuía tháöy Lã Vàn Tuyñ , sæû chè baío cuía caïc tháöy trong bäü män , cuîng nhæ sæû goïp yï giuïp âåî cuía baûn beì vaì gia âçnh ,täi âaî hoaìn thaình âäö aïn män hoüc naìy . Täi xin chán thaình caïm ån.