Các vị thuốc cổ truyền điều trị 8 bệnh chứng

CÁC VỊ THUỐC CỔ TRUYỀN ĐIỀU TRỊ 8 BỆNH CHỨNG ThS. Nguyễn Thị Hạnh BỘ MÔN YHCT TRƯỜNG ĐHYK THÁI NGUYÊNThuốc an thần1. Định nghĩa Là những thuốc có tác dụng dưỡng Tâm an thần và bình Can tiềm dương. Do âm hư, huyết hư, Tỳ hư không nuôi dưỡng được Tâm nên Tâm không tàng thần; do âm hư không nuôi dưỡng được Can âm, Can dương vượng nên làm thần chí không ổn định. Căn cứ và nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng lâm sàng và tác dụng của các vị thuốc, người ta chia thuốc an thần ra làm hai loại: - Loại dưỡng Tâm an thần: thường là loại thảo mộc nhẹ, có tác dụng dưỡng Tâm, bổ Can huyết. - Loại trọng chấn an thần: thường là loại khoáng chất hoặc thực vật có tỷ trọng nặng, có tác dụng tiết giáng, trấn tĩnh.Thuốc an thần2. Cách sử dụng - Khi sử dụng thuốc an thần cần chú ý phải có sự kết hợp với các thuốc chữa nguyên nhân gây bệnh, ví dụ: + Nếu sốt cao phối hợp với thuốc thanh nhiệt tả hoả. + Nếu do Can phong nội động, phong vượt lên gây bệnh, gây chứng nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt thì phối hợp với các thuốc bình Can tức phong. + Nếu do âm hư, huyết hư, Tỳ hư không nuôi dưỡng được Tâm huyết thì phối hợp với thuốc bổ âm, bổ huyết, kiện Tỳ. - Loại thuốc khoáng vật không nên dùng lâu, khi dùng nên giã nhỏ và sắc kỹ Các vị thuốc thuốc dưỡng tâm an thần1. Toan t¸o nh©n:- TÝnh vÞ: chua, b×nh vµo kinh T©m, Can, Tú, §ëm.- T¸c dông: ®Þnh T©m an thÇn, trÞ ©m huyÕt kh«ng ®ñ, tinh thÇn bÊt an, tim håi hép, mÊt ngñ, t©m c¨n suy nh­îc, bæ Can huyÕt sinh t©n dÞch.- LiÒu dïng: 4 -12g/ 24 giêCác vị thuốc thuốc dưỡng tâm an thần2. B¸ tö nh©n: - TÝnh vÞ quy kinh: ngät, b×nh vµo kinh T©m, VÞ.- T¸c dông: d­ìng T©m an thÇn, dïng ®iÒu trÞ tim håi hép, ra nhiÒu må h«i, mÊt ngñ, chiªm bao, t©m trÝ hay quªn, th­êng phèi hîp víi ViÔn trÝ, T¸o nh©n; cã t¸c dông nhuËn trµng th«ng ®¹i tiÖn dïng trong c¸c tr­êng hîp t¸o bãn, ®¹i tiÖn ra m¸u, trÜ; cã t¸c dông gi¶n kinh, dïng trong c¸c tr­êng hîp kinh gi¶n hoÆc chøng khãc ®ªm cña trÎ em.- LiÒu dïng: 6 - 12g/24h, khi dïng cÇn sao qua.Các vị thuốc thuốc dưỡng tâm an thần3. V«ng nem - TÝnh vÞ quy kinh: vÞ ®¾ng ch¸t, tÝnh b×nh, vµo kinh T©m.- T¸c dông: an thÇn th«ng huyÕt, ®iÒu trÞ mÊt ngñ; cã t¸c dông tiªu ®éc s¸t khuÈn: dïng l¸ t­¬i gi· n¸t ®¾p vµo môn nhät, cßn cã t¸c dông lªn da non; ch÷a sèt, th«ng tiÓu, ch÷a phong thÊp, ch÷a lþ, ch÷a cam tÝch ë trÎ em (dïng vá c©y), h¹t trÞ r¾n c¾n.- LiÒu dïng: l¸, vá dïng 8 - 16g/ 24h h¹t 3 - 6g/24h, trÎ em 3 - 4 g vá/ 24hCác vị thuốc thuốc dưỡng tâm an thần3. ViÔn trÝ: - TÝnh vÞ quy kinh: ®¾ng, Êm vµo kinh T©m, PhÕ- T¸c dông: an thÇn khai khiÕu, dïng trong c¸c tr­êng hîp t©m thÇn bÊt an, mÊt ngñ, hay quªn, chãng mÆt th­êng phèi hîp víi T¸o nh©n; ho¸ ®êm, chØ ho, tan uÊt dïng trong c¸c tr­êng hîp ho nhiÒu, ®êm ®Æc, khã thë phèi hîp víi C¸t c¸nh, §µo nh©n.- LiÒu dïng: 8 - 12g/24h, khi dïng th­êng tÈm mËt sao ®Ó gi¶m tÝnh chÊt kÝch thÝch niªm m¹c.Các vị thuốc thuốc dưỡng tâm an thần4. L¹c tiªn (Hång tiªn): - TÝnh vÞ quy kinh: ®¾ng, hµn vµo kinh T©m.- T¸c dông: an thÇn th­êng dïng l¸ t­¬i s¾c uèng hoÆc nÊu canh, hoÆc phèi hîp víi l¸ Sen; gi¶i nhiÖt, lµm m¸t gan, dïng trong c¸c tr­êng hîp c¬ thÓ h¸o kh¸t, kh¸t n­íc, ®au m¾t ®á.- LiÒu dïng: 8 - 12g/ 24hCác vị thuốc thuốc dưỡng tâm an thần5. Liªn t©m: - TÝnh vÞ quy kinh: vÞ ®¾ng, tÝnh hµn vµo kinh T©m- T¸c dông: thanh T©m ho¶, thuèc cã tÝnh hµn, chuyªn dïng ®Ó thanh nhiÖt ë phÇn khÝ cña kinh T©m. Th­êng dïng ch÷a bÖnh «n nhiÖt, tµ nhiÖt bÞ gi÷ ë T©m bµo, xuÊt hiÖn chãng mÆt, nãi mª, dïng phèi hîp víi Tª gi¸c, M¹ch m«n, HuyÒn s©m, cã t¸c dông h¹ huyÕt ¸p.- LiÒu dïng: 8 - 12g/ 24hCác vị thuốc thuốc dưỡng tâm an thần6. Cñ b×nh v«i: - TÝnh vÞ quy kinh: vÞ ®¾ng, tÝnh hµn, vµo kinh T©m, VÞ.- T¸c dông: an thÇn dïng ch÷a t©m c¨n suy nh­îc, ®au ®Çu, mÊt ngñ; cã t¸c dông kiÖn VÞ gi¶m ®au ch÷a loÐt d¹ dµy hµnh t¸ trµng, ®au r¨ng, ®au d©y thÇn kinh, ng· s­ng ®au; cã t¸c dông tiªu viªm, gi¶i ®éc dïng ®iÒu trÞ c¸c tr­êng hîp viªm nhiÔm ®­êng h« hÊp, viªm d¹ dµy, bÖnh lþ; cßn dïng ch÷a hen vµ ho lao.- LiÒu dïng: 4- 12g/24h, d­íi d¹ng thuèc s¾c hoÆc thuèc bét.Các vị thuốc thuốc dưỡng tâm an thần7. Long nh·n: - TÝnh vÞ quy kinh: ngät, b×nh vµo kinh T©m, Tú- T¸c dông: bæ huyÕt, kiÖn Tú, an thÇn, ch÷a thiÕu m¸u, suy nh­îc c¬ thÓ, mÊt ngñ, kÐm ¨n.- LiÒu dïng: 6 - 12g/ 24hCác vị thuốc thuốc trọng trấn an thần1. Chu sa, ThÇn sa: - TÝnh vÞ quy kinh: ngät, h¬i l¹nh vµo kinh T©m.- T¸c dông: ch÷a ®éng kinh, sèt cao, co giËt, co giËt do uèn v¸n, t©m thÇn kh«ng yªn;ch÷a viªm mµng tiÕp hîp cÊp, gi¶i ®éc ch÷a lë loÐt miÖng, häng.- LiÒu dïng: 0,2- 0,6g/ 24hCác vị thuốc thuốc trọng trấn an thần2. Long cèt, Long sØ: - TÝnh vÞ quy kinh: ngät, s¸p, b×nh vµo kinh T©m, Can, ThËn.- T¸c dông: B×nh can, tiÒm d­¬ng ch÷a chøng phiÒn t¸o, triÒu nhiÖt, ra må h«i trém, chãng mÆt hoa m¾t, th­êng dïng víi MÉu lÖ. TrÊn kinh an thÇn, trÞ t©m thÇn bÊt an, hay quªn, mÊt ngñ, ph¸t cuång. Thu liÔm cè s¸p ch÷a di tinh, di niÖu, tù ra må h«i, ra nhiÒu khÝ h­, Øa ch¶y.- LiÒu dïng: 12- 32g/24h, bá vµo löa nung ®á trong 4 - 6 giê ®Ó nguéi t¸n nhá.Các vị thuốc thuốc trọng trấn an thần3. MÉu lÖ (vá HÇu hµ): - TÝnh vÞ quy kinh: mÆn, b×nh vµo kinh Can, §ëm, ThËn.- T¸c dông: tiÒm d­¬ng an thÇn, ch÷a chøng d­¬ng h­ næi lªn lµm ra må h«i trém, triÒu nhiÖt, phiÒn t¸o, ®au ®Çu, hoa m¾t chãng mÆt, ch÷a ®¸i dÇm do ©m h­, t¸c dông cè s¸p nªn ch÷a di tinh, rong huyÕt, ra khÝ h­; ch÷a lao h¹ch, lîi niÖu, trõ phï thòng, lµm mäc tæ chøc h¹t, lµm cho vÕt th­¬ng mau lµnh- LiÒu dïng: 12 - 40g/ 24hCác vị thuốc thuốc trọng trấn an thần4. Ch©n ch©u mÉu: (vá Trai)- TÝnh vÞ quy kinh: ngät, mÆn, l¹nh vµo kinh T©m, Can.- T¸c dông: ch÷a nhøc ®Çu, mÊt ngñ, co giËt, chãng mÆt, di tinh, viªm mµng tiÕp hîp cÊp, lµm mau lµnh vÕt th­¬ng (khø hñ sinh c¬ tøc lµ lµm mÊt tæ chøc ho¹i tö, t¨ng tæ chøc h¹t) - LiÒu dïng: 20 - 40g/ 24hCác vị thuốc thuốc trọng trấn an thần5. Hæ ph¸ch: - TÝnh vÞ quy kinh: ngät, b×nh vµo kinh T©m, Can, PhÕ, Bµng quang.- T¸c dông: an thÇn ch÷a chøng mÊt ngñ, håi hép, co giËt, nhøc ®Çu chãng mÆt, lîi niÖu, chèng xung huyÕt, lµm mau liÒn vÕt th­¬ng.- LiÒu dïng: 3 - 4g/ 24hCác vị thuốc thuốc trọng trấn an thần6. Th¹ch quyÕt minh: - TÝnh vÞ quy kinh: mÆn, b×nh vµo kinh Can, PhÕ.- T¸c dông: b×nh Can tiÒm d­¬ng, ch÷a chøng nhøc ®Çu, chãng mÆt hoa m¾t, ch÷a viªm mµng tiÕp hîp cÊp, lîi niÖu- LiÒu dïng: 12 - 40g/ 24hCác vị thuốc thuốc trọng trấn an thần7. Tõ th¹ch: mét lo¹i quÆng cã chøa chÊt s¾t tõ.- TÝnh vÞ quy kinh: cay, l¹nh vµo kinh Can, ThËn.- T¸c dông: b×nh can tiÒm d­¬ng, bæ ThËn lµm s¸ng m¾t, ch÷a hen suyÔn.- LiÒu dïng: 12- 40g/ 24hXin trân trọng cảm ơn !