Bệnh thần kinh ngoại biên do đái tháo đường

THAÀN KINH NGOAÏI BIEÂN THAÙO ÑÖÔØNG PGS.TS VŨ ANH NHỊ ĐHYD. TP HỒ CHÍ MINH Caùc bieán chöùng cuûa ñaùi thaùo ñöôøng Diabetes PHAÂN LOAÏI BEÄNH THAÀN KINH NGOAÏI BIEÂN Beänh ña daây thaàn kinh Maõn tính Caáp tính Beänh ñôn daây thaàn kinh Beänh thaàn kinh nhieàu nôi Theå hoãn hôïp vaän ñoäng caûm giaùc Theå vaän ñoäng Sôïi truïc Myelin Sôïi truïc Myelin Tyû leä maéc beänh thaàn kinh theo doõi 20 naêm sau ñaùi thaùo ñöôøng BEÄNH THAÀN KINH ÑAÙI THAÙO ÑÖÔØNG Toån thöông sôïi thaàn kinh vaø capillaries Caùc bieåu hieän trieäu chöùng LS. phuï thuoäc daây TK. Motor fibres ® Muscular weakness Sensory fibres ® Loss of sensation also prickling, tingling, aching and pain Autonomic fibres ® loss of function functions not under conscious control such as digestion, bladder, genitals, cardiovascular. Kieåm soaùt ñöôøng maùu. Thôøi gian keùo daøi ñaùi thoaù ñöôøng. Huyû hoaïi maïch maùu –maïch maùu ngoaïi bieân Toån thöông thaàn kinh Yeáu toá beänh töï mieãn Di truyeàn Caùc taùc nhaân cuûa cuoäc soáng: Huùt thuoác, röôïu, … Cheá ñoäc aên tieát thöïc - Tình traïng gia ñình. CAÙC YEÁU TOÁ NGUY CÔ CUÛA BEÄNH TK ÑAÙI THAÙO ÑÖÔØNG Các cơ quan cảm thụ Đường dẫn truyền cảm giác đau Ñaëc ñieåm toån thöông daây TK - Thoaùi hoaù sôïi truïc theo kieåu cheát ngöôïc: töø ngoaïi bieân lan höôùng taâm ñeán teá baøo. Thoaùi hoaù sôïi truïc bao giôø cuõng maát myelin (thoaùi hoaù Wallerian). - Toån thöông bao myelin coù theå giaûm hay huyû ñoàng nhaát hay töøng ñoaïn. Bao giôø cuõng phuïc hoài neáu coøn sôïi truïc. Nhöng khoâng bao giôø toaøn veïn nhö luùc ban ñaàu. Bệnh đa dây thần kinh do ĐTĐ Bệnh lý thần kinh ngoại biên do tiểu đường có nhiều thể lâm sàng 10% các bệnh nhân đã có biến chứng thần kinh khi phát hiện bệnh 50% các bệnh nhân tiểu đường có biến chứng thần kinh trong quá trình bệnh Triệu chứng chủ yếu là dị cảm hai chân, sau đó lan hai tay, giảm hay mất cảm giác Yếu và teo cơ hai chân, rối loạn dinh dưỡng, giảm tiết mồ hôi, hạ áp tư thế, loét bàn chân TAÀN XUAÁT VAØ TYÛ LEÄ MAÉC BEÄNH Beänh môùi phaùt hieän: raát thay ñoåi tuyø theo nghieân cöùu luùc khaûo saùt:7,5%. Sau 20 naêm 40%, sau 25 naêm laø 50%. Taàn xuaát maéc beänh töø 5-60% ngöôøi maéc beänh thaàn kinh tuyø theo maãu nghieân cöùu. Thaàn kink do ñaùi thaùo ñöôøng ñöùng thöù hai sau nguyeân nhaân nghieän röôïu. BTKNB. Thöôøng sau naêm naêm maéc beänh ñaùi thaùo ñöôøng coù ít nhaát daáu hieäu thaàn kinh ngoaïi bieân(maát phaûn xaï rung aâm thoa vaø di caûm ngoïn chi) Toån thöông thaàn kinh ngoaïi bieân BEÄNH ÑA DAÂY THAÀN KINH ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØNG Caûm giaùc khaùch quan Caûm giaùc chuû quan Vaän ñoäng: yeáu lieät Phaûn xaï gaân cô +Moä hay nhieàu trieäu chöùng Yeáu lieät chi vaø maát caûm giaùc. Aûnh höôûng sinh hoaït haøng ngaøy BEÄNH THAÀN KINH TÖÏ CHUÛ Beänh thaàn kinh töï chuû thöôøng xuaát hieän muoän hôn TK NB. Sau 5-10 naêm maéc beänh ÑTÑ xuaát hieän caùc trieäu chöùng: 1. Roái loaïn heä tieâu hoaù. 2. Heä tieát nieäu. 3. Heä sinh duïc. 4. Tim maïch CÔ CHEÁ BEÄNH SINH Chuyeån hoaù:  Polyols, Sorbitol + Fructose  Myo-inositol  Na/K  ATP Toån thöông sôïi truïc Maát bao myelin Autoimmune Antiganglioside Anti GAD Beänh TK ngoaïi bieân Thaàn kin töï chuû Maïch maùu  Ngheõn maïch daây thaàn kinh Thieáu maùu vaø  thieáu oxy noäi maïch Huyû myelin töøng ñoaïn CÔ CHEÁ BEÄNH SINH TK. NB. ÑTÑ Thoaùi hoaù maøng vaø toån thöông sôïi truïc gaây maát myelin. Do toån thöông caáu truùc protein vaän chuyeån vaø prorotein daãn truyeàn trong doïc sôïi truïc. Vai troø caùc acid amine vaø caùc vi löôïng (Vitamin B, C. E..).taïo thaønh caùc sôïi daây thaàn kinh. 2. Caùc beänh nhaân tieåu ñöôøng coù toån thöông coù heä thoáng gaây roài loaïn vaø thaønh phaàn noäi moâi: hoàng caàu,tieåu caàu thieáu vitamine B1-6-12, taêng acid methylmalonic hay homocysteine, khaû naêng thieáu vitanime B1,6,12 trong ñaùi ñaùo ñöôøng laø traàm troïng. Áp lực, tổn thương tế bào Dẫn truyền tới tủy sống Tăng độ nhạy cảm Phóng thích K+, PG, BK  Phóng thích chất P của các neurone BK, Histamin, 5HT lân cận Hiện tượng viêm thần kinh Loeser JD, ed. Bonica’s Management of Pain. 3rd ed. Phildadelphia, Pa: Lippincott Williams & Wilkins; 1990. Toån thöong ñöùt ñoaïn sôi truïc vaø maát myelin Metabolic factors High blood glucose Advanced glycation end products Sorbitol Abnormal blood fat levels Ischemia Nerve fiber repair mechanisms CÔ CHEÂ BEÄNH SINH ÑAÙI THAÙO ÑÖÔØNG VAØ THAÀN KINH NGOAÏI BIEÂN CAÂN LAÂM SAØNG 1. Ño daãn truyeàn thaàn kinh: Tìm vaän toác daãn truyeân caûm giaùc. Vaän toác daãn truyeàn vaän ñoäng. thôøi gian tieàm ngoaïi bieân. soùng F. 2. Ñieän cô kim: Tìm ñieän theá töï phaùt. ñaùnh giaù ñoä keát taäp caùc ñôn vò vaän ñoäng 3. Tim ñieän trôû treân da vuøng maát caûm giaùc. CHUÙNG TOÂI NGHIEÂN CÖÙU TKÑTÑ. Ñ aãn truyeàn thaàn kinh Ñieän cô kim Thôøi hian tieàm Bieân ñoä ñieän theá Vaän toác daãn truyeàn - Ñieän theá ñaâm kim Ñieän theá töï phaùt Ñôn vò vaän ñoäng Giao thoa keát taäp Caùc baát thöôøng khaùc. Soùng F: Thôøi gian tieàm Taàn soá xuaát hieän Hieäu soá thôøi gian tieàm Keát quaû nghieân cöùu Chaån ñoùan theo keát quaû ñieän sinh lyù thaàn kinh Toån thöông sôïi truïc hay myelin: Sôïi truïc : 31 % Myelin : 11 % Hoãn hoäp 57 % Toån thöông theo daây TK: Vaän ñoäng ñôn thuaàn: 3% Thaàn kinh caûm giaùc: 21% Hoãn hôïp : 75 % Dieãn tieán : Caáp tính : 13% Maõn tính : 875 Toån thöông phoái hôïp: Hoäi chöùng oáng coå tay: 17 % Hoäi chöùng oáng coå chaân: 6% Nhieàu reã thaàn kinh; chi treân : 50% (32/64) chi döôùi : 31% (31/51) Vuõ Anh Nhò: nghieân cöùuu beänh TKNB baêng phöông chaån ñoùan ñieän- 1996 NHAÄN XEÙT KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU Khoâng coù söï khaùc bieät nhieàu vôùi beänh TKNB khaùc Möùc ñoä laâm saøng nheï : toån thöông theo höôùng sôïi truïc. Möùc ñoä laäm saøng roõ : toån thöông hoãn hôïp. Möùc ñoä naêng : toån thöông maát sôïi truïc nhieàu gaàn hoaøn toøan. Döïa vaøo bieán ñoåi ñieän sinh lyù TK: beänh TKNBÑTÑ laø toaøn boä, lan toûa khoâng giôùi haïn Keát luaän: ñieän cô laø phöông phaùp toát cho chaån ñoaùn beänh thaàn kinh ngoaïi bieän ÑTÑ. Vì vaäy neân aùp duïng kyõ thuaät naøy trong chaån ñoùan vaø tieân löôïng beänh . CAÙC XEÙT NGHIEÄM CHAÅN ÑOAÙN: 1. THÖÛ NGHIEÄM KIEÅM SOAÙT NHÒP TIM: - Valsalva - Thöû nghieäm nhòp tim thay ñoåi hoâ haáp - Thöû nghieäm nhòp tim thay ñoåi tö theá ñöùng. 2. THÖÛ NGHIEÄM KIEÅM SOAÙT HUYEÂT AÙP : - Tuït huyeát aùp tö theá. - Taêng huyeát aùp baøn tay co. 3. CAÙC XEÙT NGHIEÄM KHAÙC: - Sieâu aâm baøng quang. - Ño aùp löïc baøng quang. - ño tröông löïc pheá quaûn luùc nghæ. HAÄU QUAÛ CUÛA THAÀN KINH NGOAÏI BIEÂN ÑAÙI THAÙO ÑÖÔØNG Baøn chaân ñaùi thaùo ñöôøng. Yeáu vaø lieät hai chi döôùi vaø hai chi treân. Ñau vaø dò caûm hai baøn chaân. Roái loaïn hoâ haáp. Roáii loaïn heä nieäu. Roái loaïn sinh duïc. Roái loaïn tieâu hoaù. Tim - maïch Các thành phần của đau Kích thích cảm thụ đau Thái độ ứng xử với đau Sự chịu đựng Đau Ñieàu trò kieåm soaùt ñau Kieåm soaùt ñöôøng huyeát Vaät lyù trò lieäu giai ñoaïn sôùm Thuoác ñieàu trò: Caùc thuoác choáng ñoäng kinh: cuõ : Carbamazepin, dihydan, depakin. Môùi : Oxacarbazepin (Trileptal gabapentin - GABAESAN). Thuoác öùc cheá ba voøng : amitriptyline Thuoác thoa taïi choã : Capsaicin. thuoác tuaàn hoaøn ngoaïi bieân: Pentoxifyline (torantal) Ñieàu trò kieåm soaùt taùi phuïc hoài vaø phoøng ngöøa nhöõng bieán chöùng Cô sôû ñeå coù chæ ñònh ñuùng: - Toån thöông thaàn kinh ngoïai bieân laø bieán chöùng muoän - Toån thöông coù theå phuïc hoài töï nhieân ñöôïc chaêm soùc theo cô cheá ñuôøng huyeát roái loaïn - Ñieàu trò giaûm trieäu chöùng ñau, haïn cheá loeùt, nhieãm truøng, lieät, maát caùc chöùc naêng vaän ñoäng caûm giaùc. - Ñieàu trò sôùm caùc yeáu toá vi löôïng giuùp cho quaù trình taùi taïo sôïi truïc vaø taùi taïo muyelin. Caùc thuoác: vitamin E, Acid folic, vitemine B1,B12. B6… caàn thieát cho beänh nhaân ñaùi thaùo ñöôøng nhieàu naêm Moät vaøi tieáp caän veà vitamin B12 - Mecobalamin laø moät chaát ñoàng ñaúng cuûa vita B12. noù tham gia quaù trình chuyeån hoaù protein vaø acid nucleic. Mecobalamin tham gia vaøo phaûn öùng methyl hoaù trong cô theå - Mecobalamin giuùp cho quaù trình methy hoaù hình thaønh ADN. Ñieàu naøy naèm trong quaù trình caáu taïo vaø toãng hôïp protein vaø bieán ñoåi homoccystein thaønh methionine. - Chính vì theá beân caïnh taùc duïng nhö vita B12 noù giuùp quaù trinh hoaït ñoäng thaàn kinh ngoaïi bieân noù goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trinh phuïc hoài daây thaàn kinh thoâng qua quaù trình toång hôïp porotein vaø acid nucleic taêng quaù trình phuïc hoài caùc sôïi truïc vaø myelin. Taàn xuaát beänh thaàn kinh do ñaùi thaùo ñöôøng Caûi thieän toác ñoä daãn truyeàn thaàn kinh Caûi thieän laâm saøng Neurobion- Lieàu khuyeán caùo CHÂN THÀNH CẢM ƠN