Bệnh ruột non và ruột già

Bệnh ruột non và ruột già (Disease of the small and large intestine) TS. Nguyễn Thế Dân CN Bộ môn Giải phẫu bệnh H.V.Q.Y. Bệnh ruột non và ruột già (Disease of the small and large intestine) 1. Bệnh nhiễm khuẩn 2. Các hội chứng rối loạn tiêu hoá 3. Viêm ruột mạn tính (Crohn, viêm đại tràng loét) 4. Các khối u ruột non và ruột già 5. Các bệnh mạch máu ruột 6. Bệnh ruột thừa Phạm vi bài học: Các bệnh nhiễm khuẩn, viêm ruột mạn tính. Các bệnh nhiễm khuẩn (infective disorders of intestine) Ruột có thể bị nhiễm khuẩn do: - Virus: gây ỉa chảy ở trẻ em và người lớn (rotavirus and norwalk virus). - Bacteria: Salmonella typhi gây bệnh thương hàn. Tuberculosis gây bệnh lao (hồi manh tràng). - Protozoa: Gardia gây rối loạn tiêu hoá. Criptosporidia có thể gây viêm ruột ở người AIDS. - Nấm (fungi): Hay gây bệnh đường ruột ở người bị AIDS. - Bệnh giun sán (helminths): Hay gây bệnh đường ruột nhất là ở các nước nhiệt đới. Cơ chế gây bệnh 1. Một số vi khuẩn gây tổn thương do xâm nhập thành ruột (lỵ trực trùng, thương hàn, lỵ amip, E. coli). 2. Một số vi khuẩn sinh các độc tố gây bệnh mà không xâm nhập thành ruột (tả, salmonella). Phạm vi bài học: lỵ trực trùng, lỵ amip, thương hàn. Bệnh lỵ trực trùng (dysentery) Lþ trùc trïng lµ bÖnh viªm ruét giµ cÊp tÝnh, l©y truyÒn theo ®­êng tiªu ho¸. MÇm bÖnh lµ nhãm Shigella gram ©m (Shigella shiga, Shigella fllexnerie, Shigella boydii, Shigella sonneix), ñ bÖnh 1- 8 ngµy. L©m sµng: sèt cao, ®i ngoµi ®ét ngét nhiÒu lÇn trong ngµy, ph©n cã chÊt nhÇy, mñ vµ Ýt m¸u, hay buån ®i ngoµi vµ ®au quÆn bông. + Đại thể: Niªm m¹c bÞ ho¹i tö bong từng mảng vµ ®Ó l¹i æ loÐt n«ng ë lớp niªm m¹c. MÆt æ loÐt ®­îc phñ bëi mét líp dÞch rØ viªm nhiÒu t¬ huyÕt. C¸c æ loÐt cã bê râ, æ loÐt cã thÓ nhá, nh­ng cã thÓ nhiÒu æ loÐt liÒn bê víi nhau t¹o thµnh æ loÐt lín. + Vi thể: Niªm m¹c ruột phï nÒ, tăng tiÕt nhÇy vµ cã nhiÒu m¹ch m¸u xung huyÕt. Sau ®ã líp niªm m¹c bÞ ho¹i tö bong ®i vµ ®Ó l¹i æ loÐt. ë ®¸y æ loÐt cã thÓ thÊy nhiÒu trùc khuÈn lþ. NhiÒu b¹ch cÇu ®a nh©n x©m nhËp vµo thµnh ruét, quanh æ loÐt. Líp h¹ niªm m¹c phï dµy lªn. ë giai ®o¹n phôc håi cã sù ph¸t triÓn cña tæ chøc h¹t. Khi thµnh sÑo cã sù t¸i t¹o cña biÓu m« nh­ng kh«ng cã tuyÕn. Lỵ amip (entamoeba histolytica) Lµ bÖnh nhiÖt ®íi, l©y theo ®­êng tiªu ho¸, ñ bÖnh vµi tuÇn. BÖnh nh©n th­êng cã triÖu chøng ®i ngoµi ph©n cã nhÇy lÉn m¸u, dai d¼ng hay t¸i ph¸t. MÇm bÖnh lµ Entamoeba hystolytica. + Đại thể: Amip x©m nhËp vµo líp niªm m¹c, chui vµo lßng tuyÕn vµ g©y ho¹i tö biÓu m« b»ng c¸c men ph©n huû protein, råi x©m nhËp s©u xuèng h¹ niªm m¹c. Niªm m¹c trªn æ ho¹i tö bÞ chÕt vµ rông ®i ®Ó l¹i æ loÐt. æ loÐt th­êng cã ngãc ng¸ch s©u ë trong h¹ niªm m¹c. + Vi thể: æ loÐt réng nh­ng kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt phản ứng viªm, hay thấy amip trong ổ loÐt. C¸c amÝp cã thÓ theo tÜnh m¹ch cöa vµo gan, lªn phæi vµ n·o. + Biến chứng - Áp xe gan - Áp xe phổi - Áp xe não - U hạt amíp ở góc hồi manh tràng Bệnh thương hàn (typhus abdominalis) - Là bệnh nhiễm trùng thành dịch lây theo đường tiêu hoá. - Mầm bệnh là salmonella typhosa gây tổn thương ruột và cơ quan tạo máu. - Bệnh nhân có biểu hiện: sốt cao liên tục, mạch nhanh, ỉa lỏng, nôn mửa hoặc táo bón, lách to, xét nghiệm bạch cầu giảm. + Đại thể: Tổn thương ruột và cơ quan tạo máu nên nhiều tạng bị tổn thương: - Ruột: các mảng Payer sưng phù, hạch mạc treo ruột sưng to, niêm mạc ruột hoại tử tạo thành ổ loét nông, loét cũng có thể làm thủng ruột. Loét có thể khỏi, thành sẹo. - Lách: tăng sinh nhiều tế bào thương hàn. Lách to, có thể bị vỡ. - Cơ: thoái hoá cơ vân (Zenker) gây thoát vị thành bụng. - Túi mật, gan, tuỷ xương, tim, khớp đều bị tổn thương. + Vi thể: - Trong vùng tổn thương có tăng sinh nhiều thực bào 1 nhân (tế bào thương hàn), có ít hoặc không có bạch cầu đa nhân. - Vi khuẩn thương hàn có thể thấy trong bào tương tế bào thực bào. + Biến chứng - Nhiễm độc - Suy tuần hoàn - Chảy máu ruột - Thủng ruột - Vỡ lách. Viêm ruột mạn tính (Crohn, ulcerative colitis) - Bệnh Crohn và viêm đại tràng loét là những viêm ruột mạn tính nguyên phát không rõ nguyên nhân. Cả 2 bệnh đều có liên quan với các biểu hiện toàn thân ngoài ruột. - Bệnh Crohn là một loại viêm hạt tổn thương toàn bộ thành ruột từng đoạn ngắt quãng ở hồi tràng. - Viêm đại tràng loét là bệnh viêm mạn tính chủ yếu ở trực tràng, nhưng có thể lan ra toàn bộ đại tràng. Bệnh Crohn (Crohn’s disease) Bệnh thường tổn thương ở hồi tràng (ileuitis), hay gặp ở nữ, 20 – 60 tuổi. - Niêm mạc và hạ niêm mạc sưng phù, làm mất các nếp niêm mạc. Nếp niêm mạc trông giống như các viên đá cuội xếp cạnh nhau. - Bề mặt niêm mạc xuất hiện các điểm loét chảy máu, rồi hình thành các đường dò. - Thành ruột dày, thắt hẹp do phù nề và xơ hoá. Những đoạn ruột bình thường to, mềm mại xen kẽ những đoạn ruột tổn thương cứng chắc, thắt hẹp (skip lesions). - Các hạch mạc treo ruột sưng to. - Tổn thương điển hình trong viêm ruột Crohn là tổn thương ở toàn bộ các lớp thành ruột, phù nề nặng ở hạ niêm mạc và hoại tử thành ruột tạo thành các lỗ dò. Sự xơ hoá và tạo sẹo làm thành ruột dày cứng chắc. - Tổn thương viêm lan rộng ra thanh mạc gây dính các quai ruột, viêm phúc mạc cục bộ. Biến chứng viêm ruột Crohn - Hẹp tắc ruột - Dính ruột - Thủng ruột gây áp xe trong ổ bụng - Dò và áp xe quanh hậu môn - Đoạn ruột viêm dễ ung thư hoá - Chảy máu do loét ruột Bệnh viêm đại tràng loét (ulcerative colitis) Tổn thương hay gặp ở trực tràng (proctitis) và các đoạn đại tràng khác. Tổn thương lan rộng ở niêm mạc, bệnh nhân hay ỉa lỏng, phân có máu, nhày và mủ. Có 3 hình thái lâm sàng: 1. Viêm cấp tính hoạt động (active acute disease) 2. Viêm mạn hoặc được điều trị (chronic quiescent or treated disease) 3. Viêm hoạt động mạnh (fulminant active disease) 1. Viêm cấp tính hoạt động (active acute disease) - Bề mặt niêm mạc có nhiều vết loét nông nhỏ, có chảy máu. - Tổn thương viêm chỉ khu trú ở lớp niêm mạc và mô đệm, không vượt qua lớp cơ niêm thành đại tràng. 2. Viêm mạn hoặc được điều trị (chronic quiescent or treated disease) - Tổn thương loét không nổi bật, niêm mạc xung huyết đỏ, mỏng, trên bề mặt có những hạt nhỏ. - Khi sinh thiết niêm mạc có hình ảnh viêm mạn tính. 3. Viêm hoạt động mạnh (fulminant active disease) - Vết loét niêm mạc lan rộng - Tổn thương phù, viêm xâm nhập xuống lớp cơ. - Thành đại tràng giãn rộng (toxic dilatation), đại tràng phình to (acute toxic megacolon). Biến chứng Biến chứng tại chỗ: - Chảy máu và thoát dịch tại ổ loét. - Giãn phình đại tràng do nhiễm độc và thủng đại tràng. - Loạn sản và ung thư hoá. Biến chứng toàn thân: - Ban đỏ nốt (erythema nodosum) - Hoại tử mủ (pyodema gangrenosum) - Viêm kết mạc mắt (iritis) - Đau các khớp lớn (arthropathy of large joins) - Viêm khớp cùng chậu (sacroilitis) - Gù vẹo cột sống (ankylosing spondylitis) - Bệnh gan mạn tính (chronic liver disease) Bệnh sinh - Yếu tố tinh thần (psychomsomatic cause): được biết ở một số cá thể - Nhiễm khuẩn (infective cause): như E.coli - Yếu tố miễn dịch (immunological cause): nhiều lympho bào trong ổ viêm Viêm ruột Crohn Viêm ruột Crohn Viêm ruột Crohn HẢ vi thể (Crohn’s disease) Viêm đại tràng loét Viêm đại tràng loét Viêm đại tràng loét HẢ vi thể viêm đại tràng loét HẢ vi thể viêm đại tràng loét HẢ vi thể viêm đại tràng loét