Bài giảng Ứng suất và biến dạng trong kim loại hàn

thieát keá keát caáu vaø coâng ngheä cheá taïo hôïp lyù coù yù nghóa quyeát ñònh ñeøn hình thaønh öùng suaát vaø söùc beàn cuûa saûn phaåm haøn. Ngoaøi ra bieán daïng cuõng laø yeáu toá aûnh höôûng ñaùng keå ñeán söï ñònh hình khoâng gian vaø söùc beàn cuûa chi tieát haøn. Bieán daïng haøn laø haäu quaû cuûa uùng suaát haøn. Bieán daïng haøn ñöôïc phaân bieät caùc loaøi bieán daïng ngang, doïc vaø goùc. Bieán daïng ñaøn hoài xuaát hieän trong quaù trình löïc taùc duïng hay kim loaïi bò gia nhieät. nhöng seõ maát ñi ngay sau khi ngöøng taùc duïng löïc hoaëc chaám döùt gia nhieät laøm nguoäi chi tieát, ñöa chi tieát trôû veà traïng thaùi nhict ñoä bình phöông. Bieán daïng deûo hay bieán daïng dö xuaát hieän döôùi taùc duïng cuûa löïc cô hoïc hay nguoàn nhieät ñoát noùng kim loaïi vaø giöõ nguyeân bieán daïng ñoù sau khi ngöøng taùc duïng löïc vaøo chi tieát hoaëc ngöøng ñoát noùng vaø laøm nguoäi ñöa chi tieát trôû veà traïng thaùi nhieät ñoä bình thöôøng. Do quaù trình bi ñoát noùng. öùng suaát trong xuaát hieän doïc theo ñöôøng taâm cuûa chi tieát. Cuøng vôùi quaù trình nguoäi, hieän töôïng co ngoùi xuaát hieän doïc theo truïc moái haøn. ñoái xöùng qua troïng taâm maùt caét chi tieát, khieán cho chieàu daøi chi tieát giaûm ñi. Thöïc teá cho thaáy khi haøn theùp caùc bon daày 5mm ¸ 6mm ñoä co ngoùt tôùi 0 05mm ¸ 0,3mm / 1 meùt daøi ñöôøng haøn. Sau khi haøn nhöõng keát caáu moûng, öùng suaát haøn gaây neân bieán daïng toaøn boä chi tieát. Bieán daïng ngang cuûa chi tieát haøn khieán chieàu roäng cuûa chi tieát (theo chieàu ñöôøng goùc vôùi ñöôøng taâm truïc moái haøn) co laïi ngaùn ñi. Trong tröôøng hôïp haøn toân taám, taám loâ seõ cong veà phía khoái löôïng kim loaïi noùng chaûy nhieàu hôn (phía chieàu daày cuûa moái haøn lôùn). Bieán daïng ngang coù khaû naêng gaây neân nöùt xeù moái noái. Ñoä lôùn cuûa bieán daïng phuï thuoäc vaøo tính deûo cuûa kim loaïi, kích thöôùc cuûa vuøng bò ñoát noùng, vuøng haøn. kích thöôùc. Hình daïng cuûa chi tieát haøn. caáu truùc cuûa kim loaïi cô baûn, tính daãn nhieät, vaø heä soá daõn daøi cuûa kim loaïi chi tieát haøn. Nhöõng chi tieát coù ñoä daãn nhieät toát vaø heä soá daøn daûi nhoû thì ñoä bieán daïng haøn nhoû. So vôùi theùp caùc bon thaáp, theùp khoâng gæ coù bieán daïng haøn lôùn, coøn nhoâm daãn nhieät toát hôn, bieán daïng haøn ít hôn. Nhö vaäy. bieán daïng cuûa chi tieát haøn phuï thuoäc vaøo raát nhieàu yeáu toá. Bieán daïng goùc : Bieán daïng goùc hình thaønh sau khi haøn do kim loaïi moái haøn bò co laïi khoâng ñeàu xaûy ra ôû nhöõng moái haøn ñoái ñaàu vaø moái haøn gheùp goùc. Theå tích kim loaïi noùng chaûy cuûa nhöõng moái haøn noái naøy khoâng baèng nhau. kim loaïi ôû vuøng treân moái haøn co nhieàu hôn vaø maïnh hôn kim loaïi cuøng döôùi moái haøn daãn ñeán hieän töôïng cong kim loaïi ôû hai phía ñoái xöng nhau qua truïc moái haøn veà cuøng moät phía, töùc laø gaây bieán daïng goùc ôû nhöõng moái haøn ñoái ñaàu vaø gheùp goùc. Kinh nghieäm cho thaáy, haøn moái haøn ñoái ñaàu kieåu chöù V caùc chi tieát daùy 6 ¸ 12mm. bieán daïng goùc coù theå taïo ra goùc a = 30 vaø a = 70 ñoái vôùi chi tieát daày 13mm ¸ 20mm. Baèng giaûi phaùp taïo bieán daïng goùc ban ñaàu coù theå loaïi tröø bieán daïng goùc sau khi haøn ñoái vôùi kieåu haøn chöõ V. Cuõng coù theå öùng duïng kieåu moái haøn chöõ X ñeå loaïi tröø hoaøn toaøn bieán daïng goùc (hình 7.2) Hình 7.2. Bieán daïng ngang moái haøn Bieán daïng moái haøn ñoái ñaàu, b) Bieán daïng moái haøn chöõ T Hình 7.3. Bieán daïng doïc moái haøn chöõ T 7.2. BIEÄN PHAÙP HAÏN CHEÁVAØ CHOÁNG BIEÁN DAÏNG HAØN Tuyø theo töøng tröôøng hôïp cuï theå cuûa chi tieát haøn vaø ñieàu kieän kyõ thuaät cho pheùp, coù theå aùp duïng moät trong nhöõng giaûi phaùp hoaëc keát hôn ñoàng thôøi moät soá giaûi phaùp thích hôïp nhaèm haïn cheá vaø choáng bieán daïng haøn döôùi ñaây: 1. Giaûi phaùp keát caáu : Ngay trong böôùc thieát keá, haïn cheá soá löôïng moái haøn tôùi möùc coù theå, haïn cheá khoái löôïng kim loaïi bò ñoát noùng (toång khoái löôïng kim loaïi moái haøn). Baèng caùch naøy haïn cheá nhieät löôïng ñöa vaøo kim loaïi haøn. Haïn cheá taän goác nguoàn gaây bieán daïng. - Boá trí moái haøn ôû nhöõng vò trí hôïp lyù nhaèm phaân taùn nhieät nhanh, phaân taùn nhieät ñeàu. - Boá trí moái haøn ôû nhöõng vò trí ñoái xöùng nhau qua troïng taâm cuûa chi tieát, qua ñöôøng truïc ñoái xöùng, hay qua taâm ñoái xöùng cuûa chi tieát, taïo ñieàu kieän ñeå chính löông taùc cuûa öùng suaát sau haøn trieät tieâu nhau trong chi heát haøn. - Khoâng boá trí moái haøn taïo thaønh nôi taäp trung öùng suaát sau khí haøn. (Moái haøn giao nhau cuøng moät vò trí. Ñaëc bieät vôùi keát caáu taám, khoaûng caùch giöõa caùc moái haøn ñeán moái haøn giao nhau khoâng döôùi 200mm, caøng xa caøng toát). 2. Giaûi phaùp coâng ngheä : Coù theå aùp duïng moät trong nhöõng giaûi phaùp coâng ngheä döôùi ñaây hay keát hôïp chuùng vôùi nhau ñeå haïn cheá bieán daïng chæ tieát haøn trong ñieàu kieän saûn xuaát cuï theå. - Thöïc hieän qui trình haøn hôïp lyù. Haïn cheá thaáp nhaát nhieät löôïng taùc duïng vaøo vaät haøn. - Taïo ra bieán daïng ban ñaàu caân baèng trieät tieâu bieán daïng xuaát hieän sau khi haøn. - Taïo bieán daïng ban ñaàu coù chieàu ngöôïc vôùi chieàu bieán daïng sau khi haøn. - Khoáng cheá bieán daïng töï do cuûa chi tieát hình thaønh trong quaù trình haøn. Thoâng qua caùc nhoùm giaûi phaùp coâng ngheä cuï theå, taùc nghieäp döôùi ñaây coù theå ñaït ñöôïc yù ñoà chung. 1) Löïa choïn thöù töï haøn hôïp lyù Giaûi phaùp naøy deã aùp duïng, khoâng toán keùm, khoâng yeâu caàu nhöõng nguyeân coâng boå trôï toán coâng vaø vaät tö. Muoán xaùc ñònh thöù töï coâng ngheä haøn hôïp lyù, caàn phaân tích döï baùo quaù trình taûn nhieät vaø phaân boå nhieät trong chi tieát haøn. Treân cô sôû ñoù vaïch ra thöù töï thöïc hieän caùc moái haøn. Taát nhieân caàn löïa choïn caùc thoâng soá haøn nhö cöôøng ñoä doøng ñieän haøn, chieàu haøn, thöù töï haøn, loaïi que haøn cuõng nhö ñöôøng kính que haøn. Kinh nghieäm cho thaáy raèng: löïa choïn thöù töï haøn khoâng chuaån xaùc, khoâng hôïp lyù deã daøng daãn ñeán hieän töôïng nöùt moái noái vaø cong veânh chi tieát haøn. 2) Löïa choïn thoâng soá haøn hôïp lyù Ñaëc bieät löïa choïn caùc thoâng soá haøn nhö ñöôøng kính que haøn, cöôøng ñoä haøn vaø toác ñoä haøn coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán nhieät löôïng haøn, tieáp theo ñoù laø cöôøng ñoä doát noùng chi tieát haøn, quyeát ñònh ñoä lôùn cuûa bieán daïng haøn. Vì vaäy, löïa choïn caùc thoâng soá haøn hôïp lyù seõ haïn cheá ñöôïc bieán daïng haøn. 3) Taïo ra bieán daïng tröôùc khi haøn ñeå trieät tieâu bieán daïng sau khi haøn Giaûi phaùp naøy döïa vaøo nguoàn nhieät cuûa ngay chính nguyeân coâng haøn, löïa choïn thöù töï haøn taïo ra bieán daïng trong chi tieát haøn theo chieàu ngöôïc vôùi chieàu bieán daïng cuûa chi tieát sau khi haøn moái haøn tröôùc keát thuùc. Nhôø ñoù. bieán daïng hình thaønh sau trieät tieâu bieán daïng hình thaønh tröôùc noù. Giaûi phaùp naøy ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nhöõng chi tieát haøn cho pheùp haøn ñoái xöùng nhau qua ñöôøng taâm cuûa noù. Giaûi phaùp naøy ñöôïc aùp duïng khaù phoå bieán trong coâng ñoaïn haøn caùc daàm, ñaø ngang, soáng doïc, toân vaùch. toân boong, ton voû taàu thuyû hay haøn caùc keát caáu daàm, xaø trong xaây döïng coâng trình 4) Taïo ra bieán daïng ban ñaàu : Bieän phaùp naøy döïa vaøo döï baùo ñoä bieán daïng cuûa chi tieát sau khi haøn, hay döï tính ñoä co ngoùt cuûa chi tieát sau khì haøn maø tröôùc khi haøn trong böôùc gaù laép ñònh hình chi tieát, taïo moät ñoä doâi nhaát ñònh ~röøa baèng ñoä co ngoùt döï tính. Sau khi haøn, chì tieát co ngoùt (bieán daïng) vöøa vôùi ñoä doâi ñaõ tính tröôùc. Ñoâi khi coù theå ñaït ñöôïc keát quaû haïn cheá bieán daïng chæ baèng caùch gaù laép leäch goùc lôùn baèng goùc döï tính bieán daïng sau khi haøn (hình 7.4c). 5) Khoáng cheá bieán daïng töï do cuûa chi tieát haøn Bieän phaùp naøy lôïi duïng ñoà gaù, cô caáu phuï trôï taïo thaønh nhöõng goâng haïn cheá hay loaïi tröø khaû naêng bieán daïng cuûa chi tieát sau khi haøn. Giaûi phaùp naøy thöôøng toán coâng vaø vaät lieäu ñeå gia coâng ñoà gaù. Ñoàng thôøi sau khi haøn xong, phaûi chôø cho chi tieát nguoäi hoaøn loaøn môøi ñöôïc thaùo rôõ ñoà gaù. 6) Naèn phaêng chi tieát haøn Trong thöïc teá nhieàu chi tieát haøn do kích thöôùc quaù lôùn, coàng keành hay hình daïng chi tieát haøn khoâng cho pheùp aùp duïng nhöõng bieän phaùp coâng ngheä haïn cheá, choáng bieán daïng khaùc coù hieäu quaû. Moät soá keát caáu sau khi haøn bò bieán daïng cuïc boä taøi moät vaøi ñieåm hay bieán daïng toaøn phaàn. Nhöõng tröôøng hôïp naøy caàn aùp duïng bieän phaùp naén phaúng baèng cô khí hay baèng nhieät ñeå khöû bieán daïng, ñöa chi tieát trôû veà hình daïng vaø kích thöôùc theo yeâu caàu kyõ thuaät (hình 7.5) Hình 7.4. Giaûi phaùp taïo bieán daïng khi gaù laép a) Taïo tröôùc bieán daïng doïc haøn theùp chöõ T b) Duøng ñoà gaù döï phoøng bieán daïng ngang haøn theùp chöõ T c) Gaù haøn taïo bieán daïng ngang theùp taám (döï tính ñoä bieán daïng sau khi haøn) a) Gia nhieät naén thaúng keát caáu daàm : Duøng ñeøn hoaû coâng hay moû haøn hôi doát noùng töøng vuøng. Vuøng ñoát noùng ñöôïc xaùc ñònh tuyø thuoäc vaøo kích thöôùc, chieàu bieán daïng vaø caáu truùc cuûa chi tieát bieán daïng. Söû duïng giaûi phaùp naén phaúng baøng caùch gia nhieät cuõng raát hieäu quaû. nhaát laø trong nhöõng tröôøng hôïp haøn nhöõng keát caáu daàm lôùn chöõ T, chöõ I, hoaëc caùc phaân ñoaïn voû taàu bò bieán daïng. Chia keát caáu caàn naén thaúng thaønh töøng phaàn hôïp lyù, xaùc ñònh kích thöôùc caùc veät löûa gia nhieät thích hôïp vaø choïn thöù töï gia nhieät töông öùng seõ baûo ñaûm giaûi phaùp naén thaúng cho keát quaû mong muoán. Nhieät ñoä ñoát noùng phuï thuoäc vaøo chieàu daày vaø nguyeân vaät lieäu chi tieát bieán daïng (Tham khaûo baûng nhieät ñoä döôùi ñaây). Baûng 7.2. Nhieät ñoä ñoát noùng naùn söûa bieán daïng theùp caùc bon thaáp Chieàu daày chi tieát bieán daïng (mm) Nhieät ñoä ñoát noùng kim loaïi nhaän bieát qua maàu saéc 2 ¸ 3 Maän chín (khoaûng 7000) 4 ¸ 14 Ñoû vaøng (khoaûng 9500) b) Keát hôïp gia nhieät vôùi phöông phaùp naùn phaúng cô hoïc: Vöøa tieán haønh ñoát noùng nhöõng vò trí xaùc ñònh theo chieàu bieán daïng cuûa keát caáu vöøa duøng taêng ñô hoaëc kích thuyû löïc phoái hôïp taïo ngoaïi löïc daàn daàn naén thaúng chi tieát. Phöông phaùp keát hôïp gia nhieät vôùi löïc cô hoïc taùc duïng ñoøi hoûi coù giaù ñôõ tuy ñôn giaûn nhöng vöõng chaéc ñeå coá ñònh chi tieát trong quaù trình naén thaúng, thöïc chaát giaù ñôõ cuõng tham gia laïo löïc naén thaúng chi tieát. Phöông phaùp naøy ñem laïi hieäu quaû nhanh choùng, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng chi tieát kích thöôùc lôùn, daày treân 8mm. Trong ngheà ñoùng laàuthöôøng söû duïng phöông phaùp naøy ñeå naén caùc keát caáu gia cöôøng toân voû, toân ñaùy raát hieäu quaû. Hình 7.5. Moät soá ví duï khaéc phuïc bieán daïng haøn baèng caùch gia nhieät c) Naén phaúng keát caáu taám bò bieán daïng. Nhöõng keát caáu toân taám lieân keát vôùi neïp giaù cöôøng nhö toân voû vôùi caùc söôøn (cong giang). caùc vaùch ngaên vaø neïp, keùt nöôùc, keùt daàu, toân boong vôùi xaø ngang cuûa caùc keát caáu taàu thuyû, v.v thöôøng bò bieán daïng theo nhieàu kieåu khaùc nhau (neáu quaù leänh haøn khoâng tuaân theo thöù töï hôïp ly) nhö loài, loõm thaønh töøng vuøng hoaëc löôïn soùng keùo daøi. Neáu vuøng bieán daïng goàm caû taùm voû vaø neïp gia cöôøng thì phaûi naén thaúng neïp tröôùc roài naén söûa toân bao sau. Tuyø theo keát caáu vaø kích thöôùc cuûa noù maø duøng ñeøn haøn hôi keát hôïp vôùi voà goã. buùa hay chæ caàn gia nhieät theo hình daïng nhaát ñònh cuõng coù theû ñaït keát quaù. Tieâu chuaån ñoùng taàu cuûa Lieân bang Nga. cho pheùp ñoái vôùi nhöõng chi tieát daày 3mm ñeán 14mm, ñoä loài loõm trong khu vöïc bieán daïng vôùi kích thöôùc bieán daïng nhaát ñònh ñöôïc pheùp boû qua, khoâng phaûi söûa chöõa. Chaêng haïn khu vöïc bieán daïng toân voû: 350mm ñeán 450mm ñöôïc pheùp loài, loõm 4mm ¸ 5mm. 450mm ñeán 550mm ñöôïc pheùp loài loõm trong khoaùng 4mm ¸ 6mm. Rieâng ñoái vôùi keát caáu vaùch ngan ñöôïc pheùp bieán daïng loài loõm 4mm ¸ 7mm trung khu vöïc roäng 550mm ¸ 650mm. Moät soá tröôøng hôïp naén phaúng keát caáu voû taàu thuyû thöôøng gaëp trong thöïc teá saûn xuaát ñöôïc giôùi thieäu döôùi ñaây. Toân voû loài loõm trong vuøng giöõa caùc neïp (hay giöõa caùc cong giang) Bieän phaùp ñôn giaûn khaéc phuïc hieän töôïng naøy laø duøng moû haøn hôi giaù nhieät thaønh voøng kheùp kín taïi truøng bieán daïng (xem hình 7.6). Ñöôøng gia nhieät taïi vuøng bieân chuyeån tieáp giöõa toân phaúng vaø loân bieán daïng (baét ñaàu bò loài hoaëc bò loõm). Chieàu roäng veït gia nhieät phuï thuoäc vaøo chieàu daøy cuûa keát caáu (xem baûng 7.3). Baûng 7.3 Chieàu daøy keát caáu bieán daïng (mm) 2 3 4 5 6 Chieàu roäng veát gia nhieät (mm) 10 ¸ 15 15 ¸ 20 15 ¸ 20 20 ¸ 25 25 ¸ 30 Toân voû giöõa caùc neïp hay giöõa caùc cong giang bieán daïng kieåu löôïn soùng. Xöû lyù tröôøng hôïp bieán daïng naøy theo thöù töï: - Xaùc ñònh chieàu loài hay loõm treân beà maët toân. (Coù theå ñaùnh daáu kí hieäu aâm (-) vaø döông (+) ñeå deã nhaän daïng vaø naén phaúng chieàu loài hay loõm tröôùc. - Naén phaúng toân bò bieán daïng theo cuøng moät chieàu xong hoaøn toaøn. Sau ñoù tieáp tuïc naén phaúng chieàu coøn laïi. Soá ñaùnh daáu treân hình veõ laø soá thöù töï gia nhieät naén phaúng. Hình 7.6. Naén phaúng toân voû giöõa caùc neïp bò loõm baèng phöông phaùp gia nhieät Hình 7.7. Naén phaúng toân voû bò löôïn soùng Tröôøng hôïp toân voû bieán daïng lôùn, ñoä loài loõm khaù saâu thì phaûi keát hôïp gia nhieät thaønh nhieàu ñöôøng kheùp kín cuøng taâm. Caùc voøng gia nhieät aáy caùch nhau ít nhaát 80mm (xem hình 7.8). Hình 7.8. Gia nhieät nhieàu voøng ñeå naén phaúng Keát caáu toân voû bò bieán daïng lôùn Tröôøng hôïp toân voû bieán daïng ít, ñoä loài loõm khoâng lôùn (döôùi 15mm), coù theå ñoát noùng thaønh hai veät thaúng song song nhau taïi ñöôøng bieân cuûa toân vuøng bieán daïng (hình 7.9). Chieàu roäng veït gia nhieät ñöôïc löïa choïn theo chieàu daày keát caáu. Chieàu daøy kim loaïi(mm) 2 ¸ 3 4 ¸ 6 Chieàu roäng veät gia nhieät (mm) 20 ¸ 30 30 ¸ Ñoái vôùi nhöõng tröôøng hôïp gia nhieät naén phaúng keát caáu toân voû, vuøng bieán daïng naèm trong vuøng giöõa caùc keát caáu gia cöôøng nhö cong giang hay soáng doïc thì caån chuù yù vò trí gia nhieät phaûi caùch caùc keát caáu gia cöôøng ñoù moät khoaûng loomm ñeán 150mm. Neáu taïi vò trí giao nhau cuûa caùc keát caáu gia cöôøng toân taám voû bò bieán daïng thì ñöôøng gia nhieät coù daïng phöùc taïp hôn (xem hình 7.10). Ñoái vôùi keát caáu daøy 3mm ñeán 5mm, chieàu roäng veät gia nhieät gaáp 4 ñeán 5 laàn chieàu daày kim loaïi laø ñöôïc. Hình 7.9. Gia nhieät naén phaúng toân voû taàu bò bieán daïng khoâng lôùn (döôùi 15mm) Ñoâi khi keát hôïp gia nghieäp vôùi ñaùnh buùa naén phaúng vaø laøm nguoäi cuõng ñem laïi keát quaû nhanh choùng, nhaát laø ñoái vôùi keát caáu voû bieán daïng ôû vuøng coù neïp gia cöôøng. Sau khi gia nhieät thaønh veät laïi nhöõng vò trí ñaõ xaùc ñònh, ñuøng buùa ñaäp daàn vò trí loài cho phaúng. Duøng nöôùc laøm nguoäi nhöõng treät gia nhieät cho tôùi khi coù theà sôø tay tröïc tieáp vaøo kim loaïi vöøa ñöôïc laøm nguoäi. Vieäc laøm nguoäi naøy coù taùc duïng hoã trôï taêng hieäu quaû naén phaúng. Caàn löu yù ngoaøi thao taùc ñoäng caàn choïn buùa naùn phaúng thích hôïp vôùi chieàu daày kim loaïi. Ñoái vôùi toân daøy 2 ¸ 3mm, duøng buùa ñoàng hoaëc voà goã töø 0,5kg ñeán 1kg. Ñoái vôùi toân daøy 4mm, duøng buùa 2,5kg. Duøng buùa 3 kg ñeå naén phaúng kim loaïi daøy 5mm ¸ 6mm. Hình 7.10. Gia nhieät naén phaúng toân voû taàu bò bieán daïng ôû khu vöïc phöùc taïp 7.3. KHÖÛ ÖÙNG SUAÁT DÖ TRONG CHI TIEÁT HAØN Ñeå khöû öùng suaát dö trong chi tieát haøn, ñoàng thôøi naâng cao cô tính cuûa moái haøn, moät soá bieän phaùp coâng ngheä ñöôïc aùp duïng trong nhöõng tröôøng hôïp caàn thieát. 1. Gia nhieät Gia nhieät chi tieát tröôùc khi haøn ñeán nhieät ñoä thích hôïp coù taùc duïng laøm cho giaûn ñoà phaân boá nhieät do haøn giaûm khoaûng cheânh leäch trong khu vöïc haøn vaø giaûm toác ñoä nguoäi cuûa kim loaïi haøn giaûm aûnh höôûng xaáu ñeán cô tính cuûa moái haøn. Nhieät ñoä gia nhieät tuyø thuoäc vaøo tính chaát cuûa kim loaïi cô baûn vaø kích thöôùc cuûa keát caáu haøn. 2. Ram giaûi toaû öng suaát sau khi haøn Bieän phaùp naøy laø moät trong nhöõng bieän phaùp coâng ngheä coù hieäu quaû giaûi toaû öùng suaát dö trong chi tieát sau khi haøn. Bieän phaùp ram ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi nhöõng chì tieát haøn lôùn, daày vaø laøm vieäc chòu taùi troïng ñoäng. Thoâng thöôøng aùp duïng ram theo cheá ñoä sau ñaây: gia nhieät chi tieát daàn daàn ñeán nhieät ñoä 6000C : 6700C vôùi loác ñoä taêng nhieät khoaûng 80oc : 900c trong 1 giôø, duy trì taïi nhieät ñoä ñoù 2,5 ¸ 3phuùt/1mm chieàu daày cuûa chì tieát (tính theo chieàu daày cuûa chi tieát daày nhaát) ; sau ñoù ñeå chi tieát nguoäi töø töø trong loø xuoáng ñeán 1300C ¸ 1500C vôùi toác ñoä nguoäi 800C/giôø. Caàn löu yù ram giaûi toaû öùng suaát dö haøn ñoøi hoûi phaûi naâng toaøn boä chi tieát haøn trong loø cuõng nhö quaù trình laøm nguoäi chi tieát cuõng phaûi haï nhieät ñoä chì tieát cuøng vôùi loø (tham khaûo giaûn ñoà 7.1 I). Hình 7. 11a moâ taû giaûn ñoà nhieät aùp duïng bieän phaùp gia nhieät ban ñaàu ñôn giaûn. Theo giaûn ñoà naøy. gia nhieät chi tieát haøn ñeán heát giai ñoaïn 1, ngöøng gia nhieät vaø baét ñaàu haøn. Sau khi keát thuùc nguyeân coâng haøn thì duøng vaät lieäu caùch nhieät (nhö caùt. amiaêng, hoaëc voâi boät) phuû kín toaøn boä chi tieát haøn ñeå cho noù nguoäi töï nhieân vôùi moâi tröôøng. Baèng caùch naøy chi lieät haøn ñöôïc laøm nguoäi chaäm. Tröôøng hôïp chi tieát haøn coù hình daïng. keát caáu phöùc laïp, nhieàu moái haøn, luùc ñoù caàn aùp duïng gia nhieät theo kieåu giaûn ñoà moâ taû ôû hình 7.11d. Ngoaøi gia nhieät ban ñaàu, sau khi keát thuùc haøn, caàn gia nhieät boå trôï ôû giai ñoaïn 3, sau ñoù ñeå chi tieát nguoäi töø töø. Vôùi chi tieát phöùc taïp, nhieàu kít caáu thaønh vaùch coù chieàu daày khaùc nhau, neân gia nhieät chi tieát suoát quaù trình haøn vaø keùo daøi thôøi giaûn gia nhieät nhaát ñænh sau khi haøn ñaõ keát thuùc nhö giaûn ñoà nhieät ñöôïc moâ taû ôû hình 7.11b sao cho nhieät ñoä cuûa caû chi tieát haøn baèng nhau, luùc ñoù ñeå chì tieát nguoäi daàn töï nhieân. Giaûn ñoà gia nhieät ñöôïc moâ taû nhö hình 7.11c ñöôïc aùp duïng trong tröôøng hôïp gia nhieät giaûi toaû öùng suaát sau khi haøn keát thuùc. Kieåu gia nhieät naøy thöôøng ñöôïc aùp duïng cho chi tieát nhoû duø moái haøn khoâng nhieàu, traùnh nguoäi nhanh deà gaây nöùt moái haøn. Moät soá tröôøng hôïp haøn nhöõng chi lieät caáu taïo phöùc taïp, caànaùp duïng giaûn ñoà gia nghieäp keát hôïp caùc chu kyø gia nhieät ban ñaàu vôùi ram giaûi toaû öùng suaát giai ñoaïn cuoái sau haøn. Haøn söûa chöõa nhöng chi tieát maùy phöùc taïp, nhöõng keát caáu voû bôm, thaäm chí coù tröôøng hôïp haøn söûa chöõa veát nöùt voû taàu cuõng coù theå aùp duïng moät trong nhöõng giaûi phaùp noùi treân coù keát quaû toát. Hình 7.11. Giaûn ñoà moâ taû caùc giaûi phaùp gia nhieät khaùc nhau aùp duïng trong coâng ngheä haøn 1- Giai ñoaïn gia nhieät ban ñaàu ; 2- Quaù trình haøn 3- Gia nhieät caân baèng ; 4- Giai ñoaïn laøm nguoäi töø töø Nhöõng giaûi phaùp naøy coù theå ñöôïc vaän duïng coù hieäu quaû trong thöïc teá haøn söûa chöõa raát ña daïng ôû cô sôû saûn xuaát. Thöïc teá caùc keát caáu daïng thanh vaø taám bieán daïng sau khi haøn theå hieän ôû caùc chieàu roäng vaø daøi thay ñoåi. coøn chieàu daày thay ñoåi khoâng ñaùng keå. Do ñoù caùc kích thöôùc daøi vaø roäng cuûa keát caáu haøn ñöôïc quan taâm, choáng bieán daïng. CHÖÔNG VIII KIEÅM TRA CHAÁT LÖÔÏNG HAØN 8.1. KHAÙI NIEÄM CHUNG Coâng vieäc kieåm tra chaát löôïng haøn khoâng laùch rôøi kieåm tra tay ngheà thôï haøn. Ôû nhöõng nöôùc coâng nghieäp vieäc kieåm tra tay ngheà vaø phaân loaïi thôï haøn raát chaët cheõ. Thôï haøn ñöôïc tuyeån choïn vaø phaân coâng vieäc caên cöù vaøo noäi dung ñaõ ñöôïc daøo taïo vaø keát quaû saùt haïch lyù thuyeát vaø thöïc haønh qua caùc tröôøng daïy ngheà chuyeân nghieäp hay qua caùc khoaù ñaøo taïo chuyeân ngaønh. Ngoaøi ra, trong quaù trình haønh ngheà, thôï haøn coøn coù hoà sô ngheà nghieäp phaûn aùnh tieán trieån chuyeân moân, tay ngheà cuûa hoï. Hoà sô naøy laø moät traøng nhöõng caên cöù ñeå doanh nghieäp tuyeån choïn vaø giao vieäc. Ôû nöôùc ta cuõng ñaõ coù qui ñònh choïn thôï chuyeân moân thöïc hieän vieäc haøn moät soá coâng trình ñaëc bieät nhö noài hôi, taàu thuyû, v.v.. Thaäm chí ñoài vôùi keát caáu taàu thuyû, Ñaêng kieåm coøn yeâu caàu vaø chæ ñònh roõ baäc thôï haøn naøo döôïc haøn phaân ñoaïn, keát caáu naøo cuûa taàu. Vieäc kieåm tra chaát löôïng haøn chia laøm ba giai ñoaïn: 1 . Kieåm tra sô boä Kieåm tra sô boä: Muïc ñích cuûa vieäc kieåm tra sô boä laø xaùc ñònh caùc ñieàu kieän kyõ thuaät, vieäc chuaån bò gia coâng phoâi haøn coù phuø hôïp vôùi qui trình coâng ngheä khoâng. Vieäc kieåm tra sô boä thöôøng goàm caùc coâng vieäc sau: a) Kieåm tra baän thôï haøn Xem xeùt thôï haøn coù trình ñoä chuyeân moân phuø hôïp vôùi yeâu caàu trong qui trình coâng ngheä haøn hay trong phieáu coâng ngheä khoâng. b) Kieåm tra thieát bò haøn (maùy haøn): Xaùc ñònh maùy haøn söû duïng coù phuø hôïp vôùi phieáu coâng ngheä hay qui trình coâng ngheä haøn khoâng. Trong thöïc teá saûn xuaát, moät soá vaät lieäu ñoøi hoûi phaûi söû duïng maùy haøn moät chieàu hay aùp duïng phöông phaùp haøn trong moâi tröôøng khí baûo veä. Neáu duøng thieát bò haøn khaùc seõ aûnh höôûng ñeán chaát löôïng saûn phaåm. c) Kieåm tra nguyeân vaät lieäu haøn nhö que haøn, nguyeân vaät lieäu gia coâng phoâi haøn, qui caùch gia coâng phoâi haøn… Xaùc ñònh chuûng loaïi que haøn, nguyeân vaät lieäu gia coâng phoâi haøn, chuaån bò caïnh haøn, kích thöôùc vaùt caïnh haøn, moái haøn ñính (neáu caàn), khoaûng caùch giöõa caùc moái haøn ñính, thuoác haøn (duøng trong haøn töï ñoäng). Ngoaøi ra trong böôùc coâng ngheä naøy cuõng caàn kieåm tra vieäc aùp duïng caùc giaûi phaùp choáng bieán daïng haøn (neáu coù). 2. Kieåm tra quaù trình haøn Trong böôùc naøy, noäi dung kieåm tra goàm nhöõng ñieåm sau: a) Caùc thoâng soá haøn (ñieän aùp haøn. cöôøng ñoä haøn, ñöôøng kính que haøn. goùc nghieâng cuûa que haøn: toác ñoä haøn… ). b) Thao taùc cuûa thôï haøn : Nhöïng taùc nghieäp cuï theå trong quaù trình haøn aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán chaát löôïng moái noái, goàm caùc ñoäng taùc vaän haønh maùy, moài hoà quang, goùc nghieâng que haøn, vaø nhöõng ñoäng taùc taùc nghieäp khaùc. 3. Kieåm tra nghieäm thu saûn phaåm : Nhöõng ñoái töôïng ñöôïc kieåm tra trong böôùc nghieäm thu saûn phaåm goàm: a) Hình daïng, kích thöôùc moái haøn b) Caáu taïo beân ngoaøi moái haøn c) Kích thöôùc toång theå cuûa chi tieát (xaùc ñònh kích thöôùc toång theå ñeå xem xeùt bieán daïng cuûa chi tieát sau haøn). d) Kieåm tra chaát löôïng beân trong moái haøn. Kieåm tra phaùt hieän nhöõng khuyeát taät beân trong moái haøn ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa saûn phaåm haøn. Vì vieäc kieåm tra beân trong moái haøn raát toán keùm neân ngöôøi ta thöôøng quy ñònh kieåm tra xaùc suaát chaát löôïng beân trong moái haøn treân moät ñoaïn ñöôøng haøn tuyø choïn trong toaøn boä toång chieàu daøi moái haøn cuûa saûn phaåm. 8.2. CAÙC LOAÏI KHUYEÁT TAÄT MOÁI HAØN Caùc loaïi khuyeát taät moái haøn gaây neân nhöõng haäu quaû xaáu, giaûm khaû naêng chòu löïc cuûa keát caáu vaø haï thaáp söùc beàn cuûa saûn phaåm ôû nhöõng möùc ñoä khaùc nhau, tuøy thuoäc vaøo loaïi khuyeát taät vaø kích thöôùc cuûa noù. Ñoâi khi vò trí khuyeát taät cuûa moái haøn cuõng raát quan troïng, Ôû nhöõng vò trí xung yeáu, khuyeát taät coù theå laø ñieåm khôûi ñaàu phaù vôõ keát caáu trong quaù trình chòu taûi. Caùc loaïi khuyeát taät thöôøng gaëp ñöôïc phaân loaïi nhö sau: a) Khuyeát taät thaáy döôïc baèng maét thöôøng: Caùc khuyeát taät laøm thay ñoåi hình daïng beân ngoaøi moái noái nhö kích thöôùc moái haøn khoâng ñaïi yeâu caàu kyõ thuaät. nuùt doïc moái haøn, nöùt ngang moái noái hay nöùt ôû vuøng aûnh höôûng nhieät, roã, chaùy chaân, ngaäm xæ, voùn cuïc, khoâng ngaáu (kim loaïi noùng chaùy cuûa que haøn vaø cuûa kim loaïi cô baûn khoâng lieân keát tinh theå nhuyeãn vaøo vôùi nhau). b) Khuyeát taät khoâng phaùt hieän ñöôïc baèng maét thöôøng: Caùc khuyeát taät naøy thöôøng laø boït khí, nöùt teá vi (nöùt doïc theo ñöôøng bieân cuûa haït tinh theå kim loaïi), dò vaät, v.v. . . naèm saâu trong lim loaïi moái haøn. Döôùi ñaây laø baûng lieät keâ caùc loaïi khuyeát taät moái haøn. Baûng 8.1. Caùc loaïi khuyeát taät moái haøn STT Teân khuyeát taät Moâ taû Ghi chuù Boït khí Khoâng gian kheùp kín chöùa ñaây chaát khí naèm trong moái haøn. Xuaát hieän ôû taát caû caùc loaïi moái haøn 1 Boït khí ñôn chieác Khoâng gian kheùp kín daïng khoái caàu hoaëc gaàn nhö khoái caàu xuaát hieän ñôn leû trong moái haøn. 2 Raõnh boït khí Khoaûng khoâng gian kheùp kín chöùa ñaày khí coù chieàu daøi gaáp 3 laàn chieàu roäng nhaát cuûa chính noù, naèm höôùng saâu trong moái haøn, theo chieàu vuoâng goùc hoaëc xieân vôùi ñöôøng taâm moái haøn 3 Chuoãi boït khí Khoaûng khoâng gian kheùp kín chöùa ñaây khí vôùi soá löôïng töø 4 boït khí trôû leân lieân tieáp nhau theo chieàu doïc moái haøn. caùch nhau khoaûng döôùi 2 laàn ñöôøng kính cuûa boït khí lôùn nhaát. 4 Cuïm boït khí Toái thieåu hình thaønh 4 boït khí taäp trung thaønh cuïm trong moái haøn, coù theå xuaát hieän nhieàu cuïm boït khí, caùch nhau khoaûng khoâng lôùn hôn 3 laàn ñöôøng kính cuûa boït khi lôùn nhaát 5 Tuùi boït khí Caùc boït khí coù chieàu daøi lôùn gaáp 3 laàn chieàu roäng lôùn nhaát cuûa chính noù naèm doïc theo chieàu doïc moái haøn. Dò vaät laãn trong moái haøn Xæ hoaëc phaàn töû kim loaïi khaùc laãn trong moái haøn. Xuaát hieän ôû taát caû caùc loaïi moái haøn (ñoái ñaàu hay gheùp goùc) 1 Ngaäm xæ vuïn Xæ haøn coù haïnh daïng baát kyø, tröø daïng daáy daøi. naèm trong moái noâi. 2 Ngaäm xæ haøn daøi Xæ haøn coù chieàu daøi gaáp 3 laàn chieàu roäng lôùn nhaát cuûa chính noù laãn trong kim loaïi moái noái 3 Chöùa dò vaät kim loaïi phaàn töû kim loaïi khaùc laãn trong moái haøn. Khoâng ngaáu Kim loaïi boå trôï khoâng lieân keát ñaày ñuû vôùi kim loaïi cô baûn, hoaëc kim loaïi caùc löôït haøn khoâng lieân keát vôùi nhau (trong moái haøn nhieàu lôùp). Xuaát hieän ôû taát caû caùc loaïi moái noái, phoå bieán nhaát laø ôû moái haøn tay – haøn thuû coâng 1 Khoâng ngaáu caïnh Taïi caïnh moái haøn xuaát hieän roõ ranh giôùi giöõa kim loaïi cô baûn vôùi kim loaïi boå trôï 2 Khoâng ngaáu giöõa caùc lôùp haøn Giöõa hai lôùp haøn xuaát hieän ranh giôùi kim loaïi cuûa hai lôùp khoâng heân keát vôùi nhau. 3 Khoâng ngaáu ñaùy moái haøn Kim loaïi moái noái khoâng lieân keát vôùi kim loaïi cô baûn, khoâng thaåm thaáu ôû phía döôùi (maët thöù hai cuûa moái noái). 4 Khuyeát loõm ñaùy Trong moái haøn doái ñaàu, haøn moät phía xuaát hieän khoaûng loõm ôû phía döôùi moái noái. 5 Khuyeát loõm moät phía moái haøn Treân beà maët moái haøn coù hieän töôïng loõm, thieáu huït kim loaïi (ôû baát cöù phía naøo cuûa moái noái) 6 Khuyeát loõm kim loaïi hai phía moái haøn Thieáu huït kim loaïi treân beà maët cuûa caû hai phía moái haøn. Nöùt Hieän töông kim loaïi bò phaù vôõ lieân keát döôùi daïng veät khoaûng troáng trong kim loaït moái haøn. Xuaát hieän ôû taát caû caùc loaïi moái haøn 1 Nöùt doïc Veát nöùt hình thaønh doïc theo ñöôøng taâm moái haøn. 2 Nöùt ngang Veát nöùt xuaát hieän theo chieàu vuoâng goùc vôùi ñöôøng taâm moái haøn. 3 Nöùt chaân chim Veát nöùt xuaát hieän coù daïng nhieàu nhaùnh phaân taùn. xuaát phaùt töø moät ñieåm. 4 Nöùt teá vi Veát nöùt xuaát hieän ôû ñöôøng bieân giöõa caùc haït tinh theå kim loaïi moái haøn. Raát khoù phaùt hieän baèng maét thöôøng Khuyeát taät beà maët Caùc loaïi khuyeát taät xuaát hieän treân beà maët moái noái vaø hình daïng beân ngoaøi moái haøn Thöôøng xuaát hieän ôû nhöõng moái haøn thuû coâng – haøn tay 1 Chaûy xeä Kim loai moái haøn bò thöøa dö chaûy xeä treân beà maët phía thöù hai cuûa moái haøn moät phía. 2 Beà maët khoâng ñeàu Lôùp soùng kim loaïi haøn caáu taïo khoâng ñeàu treân beà maët moái noái.voøn cuïc beà maët. 3 Chaûy chaân Kim loaïi moái haøn bò khuyeát thieåu taïo thaønh raõnh doïc theo caïnh moái noái, giaùp vôùi kim loaïi cô baûn. 4 Khuyeát caïnh phía thöù hai moái haøn Khuyeát thieáu kim loaïi lieân keát doïc theo caïnh kim loaïi cô baûn ôû phía thöù hai moái haøn Thöôøng xaây ra ôû moái haøn ñoái ñaàu 5 Roã Taïo thaønh khoaûng khoâng gian hôû thieáu huït kim loaïi treân beà maët moái noái, thöôøng coù daïng hình troøn. Coù theå xuaát hieän 1 hay nhieàu ñieåm roã taäp trung hay phaân taùn raûi raùc treân beà maët moái noái. 6 Krate Khuyeát loõm taïi vò trí keát thuùc haøn. theå hieän roõ hieän töôïng ñöùt quaõng thao taùc haøn 7 Quaù löûa Hieän töông hình thaønh loã thoaùt cuûa khí trong quaù trình haøn maø kim loaïi noùng chaûy khoâng kòp ñieàn ñaày 8 Loõm beà maët Thieáu huït kim loai treân beà maët moái noái. Chieàu cao moái haøn thaáp hôn caû chieàu cao kim loai cô baûn (Coù hình daïng baát kyø). 9 Voùn cuïc beà maët Beà maët moái haøn bò quaù cao (höôøng xaây ra ôû moái haøn ñoái ñaàu) 10 Kim loaïi moái haøn chaûy traøn ra ngoaøi phaïm vi moái noái Kim loaïi phaàn chieàu cao moái haøn chaûy traøn ra ngoaøi phaïm vi moái noái, lieân keát vôûl beà maët kim loan cô baûn . 11 Moái noái hình thaønh khoâng chuaån Caáu hình moái haøn khoâng caân doái (thöôøng xaûy ra ôû moái haøn hai phía ñoái ñaàu). 12 Moái haøn leäch chieàu ngang Moät kieåu bieán daïng, sai soùt trong quaù trình gaù laëp 13 Moái noái cong doïc Saûn phaåm haøn bò cong theo chieàu doïc, theo ñöôøng taâm moái haøn .(Bieán dang doïc) . 14 Daáu veát moài hoà quang Treân beà maët kim loaïi cô baûn hay kim loaïi moái haân ñeå laïi daáu veát moài hoà quang. 15 Veát baén kim loaïi Kim loaïi boå trôï noùng chaûy baén vaøo beà maët kim loaïi cô baûn. Sau khí ñoâng ñaëc, lieân keát thaønh veát kim loaïi khoâng caàn thieát. 16 Veát haøn gaù laép Beà maët kim loaïi cô baûn bò toån haïi do veát haøn ñính. gaù ñeå laïi. 17 Beà maët kim loaïi cô baûn bò toån haïi Beà maët kim loaïi bò toån haï( do quaù trình gia coâng cô sau haøn ñeå laïi (Do maøi laøm nhaün beà maët moái noái). 18 Moái haøn khoâng ñeàu Kích thöôùc chieàu cao hay chieàu ngang moái haøn khoâng ñeàu nhau treân khoaûng chieàu daøi moái noái. 8.3. PHÖÔNG PHAÙP HAØN KHAÉC PHUÏC KHUYEÁT TAÄT Phaàn lôùn caùc khuyeát taät cuûa moái haøn sau khi ñöôïc phaùt hieän, tuyø thuoäc vaøo loaïi, cöôøng ñoä khuyeát laät (chieàu daøi khuyeát taät so vôùi chieàu daøi kieåm tra) vaø tuyø thuoäc vaøo keát caáu vaø taàm quan troïng cuûa noù ñoái vôùi saûn phaåm maø ñöôïc chaáp nhaän hay baét buoäc phaûi söûa chöõa khuyeát taät moái haøn cuïc boä hay thay toaøn boä moái haøn. Moät soá tieâu chuaån kyõ thuaät ñoái vôùi keát caáu haøn chæ chaáp nhaän saûn phaåm khi kích thöôùc boït khí, roã khoâng vöôït quaù 0,1 chieàu daày chi tieát haøn hoaëc khoâng lôùn hôn 2mm vaø soá löôïng veát roã, boït khí khoâng quaù 3 vò trí treân chieàu daøi 100mm cuûa moái haøn noái. Chieàu daøi toång coäng cuûa khuyeát taät khoâng vöôït 10% chieàu daøi toång coäng moái haøn noái ñöôïc kieåm tra. Ñoái vôùi khuyeát laät ngaäm xæ, chieàu daøi khoâng ñöôïc vöôït 0,3 chieàu daày chi tieát haøn vaø phaûi döôùi 5mm, soá löôïng xæ khoâng quaù 3 vò trí treân chieàu daøi 100mm cuûa moái haøn noái. Chieàu daøi toång coäng cuûa khuyeát taät khoâng ~öoït quaù 10% chieàu daøi moái haøn ñöôïc kieåm tra. Neáu vöôït quaù nhöõng tieâu chuaån treân, baét buoäc phaûi khaéc phuïc söûa chöõa khuyeát taät taïi choã. Tröôøng hôïp cho pheùp khaéc phuïc khuyeát taät moái haøn taïi choã ñöôïc thöïc hieän theo höôùng daãn coâng ngheä sau ñaây. 1. Chuaån bò haøn söûa chöõa khuyeát taät - Khoan loaïi boû heát kim loaïi vuøng khuyeát taät. - Gia coâng raõnh ñeå haøn ñaép coù hình daïng nhö hình 8.1 Chieàu saâu vaø chieàu roäng raõnh phuï thuoäc vaøo phaïm vi chieám choã cuûa khuyeát taät, nhöng chieàu saâu cuûa raõnh khoâng ñöôïc noâng hôn chieàu saâu cuûa khuyeát taät. Ñaùy vaø caïnh raõnh khoâng ñöôïc taïo thaønh goùc nhoïn, phaûi löôïn cong, thaønh raõnh phaûi thoaûi ñeàu. - Ñoái vôùi caùc veát nöùt thì phaûi khoan chaën hai ñaàu veát nöùt tröôùc khi khoeùt gia coâng raõnh. - Laøm veä sinh toaøn boä raõnh tröôùc khi haøn daép. Hình 8.1. Chuaån bò raõnh haøn ñaép khaéc phuïc khuyeát taät moái haøn Chieàu cao h : Chieàu saâu khuyeát taät 2. Haøn ñaép Tuyø thuoäc vaøo chieàu daày, thaønh phaàn kim loaïi chi tieát haøn ñaép, choïn que haøn thích hôïp (cuøng thaønh phaàn vôùi vaät haøn). Haøn töøng lôùp, neáu coù ñieàu kieän neân duøng doøng ñieän moät chieàu, ñaáu cöïc döông vaøo que haøn, coøn cöïc aâm vaøo chi tieát haøn neáu chi tieát haøn moûng vaø ñaáu ngöôïc laïi khi chi tieát haøn ñaép daåy. Neân xaùc ñònh thöù töï haøn thích hôïp theo höôùng phaân taùn vaø taûn nhieät caøng nhanh caøng toát. 8.4. CAÙC PHÖÔNG PHAÙP KIEÅM TRA CHAÁT LÖÔÏNG MOÁI HAØN 1. Caùc phöông phaùp kieåm tra khoâng phaù huyû vaät haøn : Phöông phaùp naøy cho pheùp phaùi hieän khuyeát taät cuûa moái haøn maø khoâng laøm phöông haïi ñeán caáu taïo vaø hình daïng cuûa moái haøn cuõng nhö cuûa chi tieát. a) Kieåm tra quan saùt beà maët moái haøn Phöông phaùp naøy cho pheùp ñaùnh giaù chaát löôïng kích thöôùc hình daïng vaø caáu taïo beân ngoaøi moái haøn. Kieåm tra quan saùt beà maët moái haøn chuû yeáu thöïc hieän baèng maét thöôøng. döïa chính vaøo keát quaû quan saùt vaø nhaän xeùt cuûa ngöôøi kieåm tra. Vì vaäy kinh nghieäm cuûa chuyeân gia kieåm tra raát quan troïng, aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán keát quaû kieåm tra. Noäi dung cuûa vieäc kieåm lra quan saùt beà maët moái haøn laø: - Phaùt hieän nhöõng vò trí moái haøn noái bò thay ñoåi hình daïng kích thöôùc beân ngoaøi moái haøn. - Xaùc ñònh kích thöôùc cô baûn cuûa moái haøn vaø kích thöôùc toång theå cuûa chi tieát ñeå ñaùnh giaù tình traïng bieán daïng cuûa chi tieát. - Phaùt hieän caùc khuyeát taät boäc loä treân beà maët moái haøn nhö voøn cuïc, soùng kim loaïi haøn (vaåy haøn) khoâng ñeàu, beà maët loài loõm, chaùy chaân, traøn caïnh, chaûy xeä, roã beà maët. nín doïc, nöùt ngang beà maët moái haøn hay nöùt vuøng aùnh höôûng nhieät, krate, khoâng ngaáu, kích thöôùc chieàu daøi moái haøn so le vaø giaùn ñoaïn (theo thieát keá). Kieåm tra quan saùt beà maët moái haøn ñöôïc tieán haønh quan saùt baèng maét thöôøng, ñoâi khi coøn duøng kính luùp phoùng ñaïi khoâng quaù 30 laàn ñeå quan saùt, phaùt hieän khuyeát taät. b) Phöông phaùp duøng chaát thaåm thaáu Taïi vuøng nghi ngôø coù veát nöùt quaù nhoû. hay loã hôi: roã khí, töùc laø nhöõng duøng coù hieän löôïng caáu truùc kim loaïi giaùn ñoaïn khoâng phaùt hieän ñöôïc baèng maét thöôøng, ngöôøi ta duøng hoaù chaát trôï giuùp. Hoaù chaát ñöôïc söû duïng laø chaát laøm saïch beà maët moái haøn. Chaát thaåm thaáu coù khaû naêng nhanh choùng khuyeách taùn len loûi vaøo vuøng caáu truùc kim loaïi khoâng lieân tuïc vaø chaát chæ thò maàu ñeå hieån thò roõ khuyeát taät. Coâng vieäc kieåm tra döôïc tieán haønh theo thöù töï: - Laøm saïch beà maët moái haøn caàn kieåm tra, sau ñoù duøng dung dòch chuyeân duøng hay dung dòch HNO~ loaõng 10% queùt treân beà maët moát haøn, xaây cho moái haøn khoâ. - Duøng ñung dòch coù tình thaåm thaáu queùt treân beà maët moái haøn. - Sau thôøi gian thích hôïp tuyø loaïi chaát thaàm thaáu, töø 2 ñeán 10 phuùt) lau saïch beà maët kim loaïi moái haøn vaø queùt tieáp dung dòch hieån thò. Treân beà maët moái haøn vöøa queùt hoaù chaát, khuyeát taät n~u coù seõ xuaát hieän. c) Duøng chaát phaùt huyønh quang Ñaây laø phöông phaùp duøng hoaù chaát ñaëc bieät ñeå phaùt hieän vò trí kim loaïi moái haøn coù cau truùc khoâng lieân tuïc. Ngöôøi ta duøng chaát phaùi huyønh quang queùt ñeàu treân beà maët moái haøn, sau thôøi gian nhaát ñònh laøm khoâ moái haøn, queùt tieáp chaát hieån thò maàu roài chieáu aùnh saùng thích hôïp (tia cöïc tím) vaøo duøng caàn kieåm tra, veát nöùt neáu coù seõ hieän leân vôùi nhöõng neùt maàu vaøng treân neàn maàu tim. d) Duøng daàu hoûa ñeå kieåm tra tính kín cuûa moái haøn Duøng voâi hoaëc phaán traéng ñöôïc pha vôùi nöôùc vaø coàn vôùi tæ leä nhaát ñònh (ñeå taêng toác ñoä khoâ) queùt treân toaøn boä beà maët moái haøn phía ngoaøi chi heát, Ôû phía beân kia moái haøn queùt daàu hoaû hoaëc daàu ga ñoan, qua moät thôøi gian nhaát ñònh (1 ¸ 2 giôø, tuyø theo chieàu daày cuûa moái haøn maø ñònh thôøi gian). Neáu moái haøn khoâng kín, daàu seõ thaåm thaáu qua veát nöùt hay loà hoång roø ræ ñoù cuûa moái haøn ra phía ngoaøi beà maët, laøm ñoåi maàu voâi hay phaán. Tieán ñoä quan saùt phaùt hieän khuyeát taät theo thöù töï: Laàn ñaàu: sau khi queùt daàu 15 phuùt. Laàn thöù hai: sau khi queùt daàu 30 phuùt. Laàn cuoái: sau khi queùt daàu 120 phuùt. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp ñuïng khaù phoå bieán trong vieäc kieåm tra tính kín cuûa ñöôøng haøn voû taøu thuyû, cuûa ñöôøng haøn keùt chöùa daàu, chöùa nöôùc, noài hôi, heä thoáng ñöôøng oáng vaø caùc keát caáu töông töï khaùc keát hôïp vôùi nhöõng phöông phaùp kieåm tra chaát löôïng moái haøn tieân tieán khaùc raát coù hieäu quaû. e) Duøng aùp löïc nöôùc ñeå kieåm tra tính kín cuûa saûn phaåm Saûn phaåm haøn laø bình chöùa (chaát loûng hay chaát khí) khoâng chòu aùp löïc coù theå ñöôïc thöû kín baèng caùch chöùa ñaày nöôùc vaøo bình roài quan saùt beà maët ngoaøi cuûa ñöôøng haøn. Trong quaù trình thöû caàn duøng buùa ñoàng goõ nheï doïc theo ñöôøng haøn. Taïi vò trí moái haøn khoâng kín, nöôùc seõ roø chaûy ra ngoaøi. Ñoái vôùi nhöõng keùt chöùa chaát loûng hay chaát khí vaø heä thoáng ñöôøng oáng chòu aùp löïc ñöôïc thöû kín baèng aùp löïc nöôùc. Chöùa nöôùc vôùi aùp löïc lôùn gaáp 1,5 laàn aùp löïc laøm vieäc cuûa saûn phaåm vaøo bình (nhöng khoâng vöôït quaù 80% giôùi haïn beàn deûo cuûa vaät lieäu). Duy trì aùp löïc thöû trong khoaûng ít nhaát 15 phuùt. Quan saùt ñoàng hoà aùp löïc neáu coù hieän töôïng tuïi aùp, löùc laø coù hieän töôïng hôû. Kieåm tra quan saùt toaøn boä beà maët moái haøn, keát hôïp duøng buùa ñoàng 1 ¸ 1,5 kg goõ doïc ñöôøng haøn. Taát nhieân vò trí roø cuûa moái haøn seõ bò chaûy nöôùc. Neáu treân moái haøn khoâng xuaát hieän roõ maø aùp löïc nöôùc bò tuït thì caàn kieåm tra caùc duøng coøn laïi cuûa keát caáu. Thöû aùp löïc theo phöông thöùc naøy ñoàng thôøi laø thöû söùc beàn keát caáu. f) Thöû kín moái haøn baèng khí neùn, Bình chöùa chaát loûng hay chaát khí chòu aùp löïc vaø heä thoáng döôøng oáng chòu aùp löïc cuõng coù thò ñöôïc thöû kín baèng khí neùn. Phöông phaùp duøng khí neùn deå thöû kín moái haøn caùc bình chöùa khoâng khaùc phöông phaùp duøng aùp löïc nöôùc laø maáy. Naïp ñaày khí neùn vôùi aùp löïc lôùn hôn aùp löïc laøm vieäc cuûa bình chöùa. nhöng khoâng vöôïl quaù 80% giôùi haïn beàn deûo cuûa noù. Ño chính xaùc aùp löïc thöû ban ñaàu vaø aùp löïc thöû sau thôøi gian thích hôïp. thöôøng sau 24 giôø. Söï cheânh leäch aùp löïc laø daáu hieäu bình chöùa bò hôû. Ñeå deã phaùt hieän vò trí roø ræ. keát hôïp queùt dung dòch xaø phoøng leân beà maët ñöôøng haøn. laïi vò trí moái haøn khoâng kín. döôùi taùc duïng cuûa khí neùn seõ xuaát hieän bong boùng xaø phoøng. g) Thöû kín moái haøn baèng amoâniaéc Keùt chöùa chaát loûng hay chaát khí hoaëc heä thoáng ñöôøng oáng ñöôïc thöû kín moái haøn baèng khí amoâniaéc theo thöù töï sau: - Naïp khoâng khí chöù amoâniaéc vôùi tæ leä100 : 1 vaøo keùt chöùa cho tôùi khi ñaït aùp löïc thöû (baèng 1,5 aùp löïc laøm vieät cuûa bình chöõa nhöng khoâng vöôït quaù 80%. Giôùi haïn beàn deûo cuûa bình). - Treân beà maët phía ngoaøi moái haøn duøng chaát chæ thò maàu cuûa amoâniaéc phaùt hieän vò trí moái haøn khoâng kín. Chính chaát chæ thò maàu naøy chæ roõ vò trí moái haøn bò hôø. Chaát chæ thò maàu cuûa amoânimaécthöôøng duøng laø pheânoltaleâin hoaëc dung dòch nitôric thuyû ngaân HgNO3. Neáu duøng boâng trlmg tham pheânoltaleâin trong coàn etyl boâi doïc theo moái haøn. Taïi vò trí moái haøn hôû seõ ñoåi maàu ñoû ngay, coøn neáu duøng bang giaáy traéng thaám nitôric thuyû ngaân HgNO loaõng 5% baêng beà maët moái haøn thì taïi choã hôû, gaëp amoâniaéc noù chuyeån thaønh maàu ñen. h) Thöû kín moái haøn baèng chaân khoâng Phöông phaùp kieåm tra tính kín cuûa moái haøn baèng chaân khoâng döôïc aùp duïng ñoái vôùi keát caáu chæ cho pheùp tieáp caän ñöôïc vôùi moät maùt cuûa moái haøn. beà maët moái haøn caàn kieåm tra doä kín ñöôïc queät lôùp dung dòch xaø phoøng. Moät cô caáu chuyeân duøng taïo ra khoaûng khoâng gian kín giuõa ñöôøng haøn vôùi cô caáu ñaëc bieät naøy. Nhôø coù caáu taïo naép kính, ngöôøi kieåm tra coù theå quan saùt tình traïng beà maùt moái haøn trong quaù trình thöû vaø baûo ñaûm khoaûng khoâng gian beân trong trôû thaønh khoaûng chaân khoâng khi cho bôm taïo chaân khoâng laøm vieäc. aùp suaát khoâng khí moâi tröôøng xung quanh taät nhieân lôùn hôn khoaûng khoâng gian chaân khoâng noùi leân do ñoù khoâng khí xaâm nhaäp vaøo trong khoaûng chaân khoâng doù qua nhöõng vò trí hôû cuûa ñöôøng haøn khieán xuaát hieän nhöõng bong boùng xaø phoøng treân beà maët moái haøn. i) Duøng tia g, tæa X kieåm tra chaát löôïng moái haøn. Hieän nay phöông phaùp duøng tia g vaø tia X ñeå kieåm tra moái haøn raát phoå bieán. Tia X vaø tia g coù böôùc soùng ñieän töû raát ngaén. khoaûng töø 20 (2O aêng-strcm. 1= 10-8 cm) ñeán 50 X (1X = 10-3 ) vaø taàn soá dao ñoäng lôùn (khoaûng 0,25.1018 ¸ 60.1018 Hz), ñoàng thôøi coù naêng löôïng maïnh (khoaûng 0.1 ñeán 4 MeV). Do ñoù nhöõng tia naøy coù theå ñi qua nhöõng taám theùp daøy deã daøng. Chaúng haïn tia laáy töø coâ ban (Co60) coù theå ñi xuyeân qua taám theùp daày 25mm ¸ 250mm, xuyeân qua taám nhoâm daày 60mm ¸ 350mm. Khi chieáu tia X hay gam ñi qua moái haøn, neáu trong moái haøn coù khuyeát taät nhö boït khí, roã, ngaäm xæ. nöùt v.v... thì tia bò haáp thuï keùm hôn laïi caùc vò trí coù khuyeát taät noùi treân, do ñoù treân phim, taïi nhöõng vò trí coù khuyeát taät seõ ñaäm hôn nhöõng vò trí khaùc. k) Kieåm tra chaát löôïng moái haøn baèng boät saét Lôïi duïng hieän töôïng phaân boá ñöôøng söùc cuûa töø tröôøng (nam chaâm hoaëc ñieän töø), ngöôøi ta raéc boät saét treân moái haøn noái kim loaïi nhieãm töø roài cho chi tieát caàn kieåm tra nhieãm töø (baèng nam chaâm vónh cöûu hay ñieän töø), quan saùt söï phaân boá cuûa boät saét, taït nôùi coù khuyeát taät thì boät saét seõ thay ñoåi höôùng phaân boá. Nhôø ñoù, phaùt hieän ñöôïc vò trí moái haøn bò khuyeát taät. l) Kieåm tra moái haøn baèng sieâu aâm : Soùng sieâu aâm coù khaû naêng dao ñoäng ñaøn hoài trong moâi tröôøng vaät chaát vôùi taàn soá cao (khoaûng 2.000 Hz). Khi soùng sieâu aâm truyeàn qua bieân giôùi giöõa hai vaät chaát coù ñoä truyeàn aâm khaùc nhau thì noù seõ bí khuùc xaï hay phaûn xaï. Heä soá phaûn xaï doái vôùi veát nöùt trong moái haøn (giöõa hai loaïi vaät chaát theùp vaø khoâng khí) ñaït tôùi 100%. Döïa vaøo khaû naêng phaûn xaï cuûa soùng sieâu aâm giöõa hai moâi tröôøng vaät chaát, ngöôøi ta öùng duïng soùng sieâu aâm ñeå kieåm tra chaát löôïng moái haøn. Tuy nhieân ñoái vôùi khuyeát taät coù kích thöôùc quaù nhoû thì phöông phaùp duøng sieâu aâm khoâng coù hieäu quaû. (Khoâng phaùt hieän ñöôïc khuyeát taät nhoû hôn böôù( soùng cuûa noù). Duøng sieâu aâm coù theå phaùt hieän ñöôïc khuyeát taät moái haøn nhoû tôùi laøm, sieâu aâm coù theå kieåm tra ñöôïc chaát löôïng moái haøn noåi nhöõng chi tieát daày tôùi haøng traêm milimeùt. m) khoan thaêm doø khuyeát taät moái haøn Phöông phaùp khoan thaêm doø khuyeát taät ñöôïc aùp duïng khi nghi ngôø moái haøn coù khuyeát taät beân trong maø khoâng coù ñieàu kieän kieåm tra baèng phöông phaùp khaùc nhö chieáu tia X hoaëc tia gam ma chaúng haïn vì lí do taøi chính hay kyõ thuaät (loán keùm vaø phöùc taïp hôn). Phöông phaùp naøy ñöôïc xem laø phöông phaùp boå trôï cho phöông phaùp quan saùt beà maët moái haøn. Phöông phaùp khoan khaû ñôn giaûn. Duøng khoan tay, muõi khoan xoaên hay muùt khoan hình choùp ñeàu ñöôïc. Ñöôøng kính muõi khoan ñöôïc khuyeán caùo neân duøng lôùn hôn chieàu roäng cuûa moái haøn 243mm ñeå sau khi khoan coù theå quan saùt ñöôïc vuøng aûnh höôûng nhoeït. Neân maøi goùc muõi khoan 908 ñeå khoan moái haøn goùc vaø 1208 ñeå khoan moái haøn ñoái ñaàu (giaùp moái). Khoan heát chieàu saâu kim loaïi moái haøn thaåm thaáu theo chieàu vuoâng goùc vôùi ñöôøng taâm moái haøn. beà maët loã khoan caàn ñöôïc laøm nhaün baèng muõi khoan saéc hay baèng giaáy nhaùm. Duøng xít nitôric 10% ñeå taåm thöïc loã khoan, sau ñoù duøng nöôùc röûa saïch vaø laøm khoâ loã khoan baèng coàn. Duøng kính luùp phoùng ñaïi khoâng quaù 30 laàn ñeå quan saùt trong loøng moái haøn tìm phaùt hieän khuyeát taät nhö: dò vaät. ngaäm xæ. khoâng ngaáu. boït khí. Neáu phaùt hieän nhöõng khuyeát taät naøy, tieán haønh khoan tieáp 2 muõi khoan veà hai phía keá caän vôøi muõi khoan ñaàu tieân ñ~ xaùc ñònh phaïm vi xuaát hieän khuyeát taät vaø haøn söûa chöõa. Sau khi quan saùt, ñaùnh giaù chaát löôïng, tieán haønh haøn ñaép ioã khoan. Phöông phaùp naøy khoâng xem laø phöông phaùp kieåm tra phaù huy. Vì sau khi kieåm tra coù theå haøn ñaép phuïc hoài moái haøn vaø chi tieát khoâng bí aûnh höôûng veà söùc beàn vaø coâng duïng. 2. Kieåm tra chaát löôïng moái haøn baèng caùc phöông phaùp phaù huyû Phöông phaùp kieåm tra chaùt löôïng moái haøn maø laøm thay ñoåi hình daïng, kích thöôùc cuûa saûn phaåm haøn ñöôïc lieät vaøo nhoùm phöông phaùp kieåm tra phaù huyû. Treân thöïc teá phaûi söû duïng phöông phaùp kieåm tra phaù huyû khi caàn xaùc ñònh caáu truùc tinh theå. toå chöùc teá vi. thaønh phaàn hoaù hoïc kim loaïi moái haøn, phaùt hieän caùc loaïi khuyeát taät nghieâm troïng beân trong moái noái, ñaùnh giaù caùc chæ tieâu söùc beàn uoán. beàn keùo. ñoä dai va ñaäp cuûa moái haøn. Ñoù laø nhöõng tröôøng hôïp caàn xem xeùt ñaùnh giaù moät giaûi phaùp coâng ngheä haøn môùi ñöôïc aùp duïng. caàn coù caên cöù khoa hoïc ñeå keát luaän veà moät öùng duïng vaät lieäu môùi vaøo coâng ngheä haøn, hay nhöõng yeâu caàu nghieân cöùu töông töï. Tuy nhieân cuõng coù theå vì muïc dòch luyeán choïn thôï haøn daëc bicl ñeå thi coâng haøn nhöõng coâng trình quan troïng. Caùc phöông phaùp kieåm tra phaù huyû ñöôï( aùp duïng ñeå xaùc ñònh chaát löôïng moái haøn laø: a) Quan saùt toå chöùc teá vì cuûa moái haøn :. Moät maãu thöïc nghieäm döôïc caâl ra töø saùn phaåm haøn theo qui caùch nhaát ñònh. ñöôïc gia coâng maøi. ñaùnh boùng tôùi möùc caàn thieát roài ñöôïc taåm thöïc vaø ñöa leân quan saùi qua kính hieån vi vôùi ñoä phoùng daïi töø 50 ñeán 2000 laàn. thaäm chí 2500 laàn. Caùch quan saùt naøy coù theå xaùc ñònh ñöôïc toå chöùc leã vi cuûa kim loaïi moái haøn, ñoä lôùn cuûa caùc haït trong moái haøn vaø vuøng aûnh höôûng nhieät. Ngaøy nay nhôø nhöõng tieán boä cuûa khoa hoïc vaø coâng ngheä, nhieàu kính hieån vi ñieän löû cho pheùp quan saùt vaø xaùc ñònh ñaït keát quaû chính xaùc ngaøy caøng cao. Ngoaøi la quan saùi toå chöùc teá vi cuõng phaùt hieän ñöôïc caùc loaïi khuyeát taät nhö roã khí. ngaäm xæ~ nöùt teá vi, dò taät v v trong moái haøn. b) Kieåm tra thöû cô tính moái haøn : Phöông phaùp kieåm tra cô tính ñoøi hoûi caùt maãu thöû theo qui caùch nhaät ñònh töø chi lieät ñöôïc haøn. Sau ñoù maãu thöû ñöôïc ñöa leân caùc maùy thöû keùo, uoán, buùa thöû va ñaäp ñeå xaùc ñinh ñoä beàn cô hoïc nhö giôùi haïn beàn keùo. ñoä daân daøi. ñoä dai va ñaäp. goùc uoán v.v… vaø caùc chæ soá söùc beàn khaùc theo yeâu caàu cuûa töøng loaïi keát caáu vaø töøng muïc ñích nghieân cöùu. 8.5. ÑAÙNH GIAÙ CHAÁL LÖÔÏNG MOÁI HAØN Caùc nöôùc coâng nghieäp ñeàu coù heä thoáng tieâu chuaån chaát löôïng moái haøn, theo ñoù caùc loaïi khuyeát taät ñöôïc phaân loaïi, xeáp haïng ñoái vôùi loaïi keát caáu. ñaëc bieät ñoái vôùi haøn taàu thuyû thì chaát löôïng haøn phaûi tuaân theo moät heä thoáng tieâu chuaån rieâng cuûa Ñaêng kieåm. Caên cöù vaøo tieâu chuaån doù xem xeùt keát quaû kieåm tra chaùt löôïng haøn vaø ñaùnh giaù chaát löôïng haøn cuûa saûn phaåm. Chaúng haïn tieâu chuaån kyõ thuaät cuûa Ba Lan PN-60/M/69772 qui ñònh 4 ñoä lôùn cuûa khuyeát taät haøn kí hieäu baèng chöõ soá Aû raäp töø 1 ñeán 4. Trong ñoù tæ soá so saùnh giöõa kích thöôùc ñaïc tröng cuûa khuyeát taät vôùi chieàu daày cuûa kim loaïi haøn coù chieàu daày nhoû hôn tính theo % ñeå xaùc ñònh caáp ñoä cuûa khuyeát taät. Caên cöù ~aøo tieâu chuaån naøy, ngöôøi ta ñaùnh giaù chaát löôïng moái haøn sau khi ñoïc keát quaû phim chuïp tia caùc moái haøn. Ñoä lôùn cuûa khuyeát taät haøn ñöôïc phaân loaïi theo PN-60/M-69772 ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng haøn qua phim chuïp lia X. Baûng 8.2 Ñoä lôùn khuyeát taät Tyû soá so vôùi chieàu daày kim loaïi haøn moûng hôn (%) Kích thöôùc khuyeát taät lôùn nhaát (mm) 1 Ñeán 10 3 2 Treân 10 ñeán 20 5 3 Treân 20 ñeán 30 7 4 Treân 30 Treân 7 Xaùc ñònh cöôøng ñoä khuyeát taät baèng tyû soá so saùnh giöõa toång chieàu ñaøi khuyeát taät vôùi chieàu daøi chuaån. Chieàu daøi chuaån tính baèng ñoä daøi cuûa 10 laàn chieàu daùy kim loaïi haøn. Nhöng khoâng daøi quaù 300mm. Neáu chieàu daøi moái haøn ngaén hôn 10 laàn chieàu daøi chi tieát haøn thì chieàu daøi chuaån ñöôïc tính baèng chính chieàu daøi thöïc leã cuûa moái haøn. Ngöôøi ta phaân loaïi cöôøng ñoä khuyeát taät tính theo chieàu daøi cuûa noù ôû 4 caáp ñoä: 1. Daøi tôùi 5% chieàu daøi chuaån. 2. Daøi hôn 5% : 10% chieàu daøi chuaån. 3. Daøi hôn 10% : 25% chieàu daøi chuaån. 4. Daøi hôn 25% chieàu daøi chuaån. Töông töï nhö vaäy, coøn coù caùc heä thoáng tieâu chuaån khaùc ñeå phaân loaïi vaø xaùc ñònh cöôøng ñoä khuyeát taät moái haøn baèng nhöõng coâng cuï phaùt hieän khaùc ñeå ñaùnh giaù chaát löôïng haøn. Tuyø thuoäc vaøo taàm quan troïng cuûa coâng trình, cuûa saûn phaåm haøn maø vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng haøn coù yeâu caàu cuï theå, töông öùng keå caû phöông phaùp kieåm tra caàn aùp duïng vaø phöông thöùc ñaùnh giaù chaát löôïng haøn toång theå ñoái vôùi moät saûn phaåm hay ñoái vôùi moät coâng trình. Dó nhieân ñoái vôùi saùn phaåm haøn thoâng thöôøng thì coâng vieäc kieåm tra chaát löôïng ñôn giaûn hôn nhieàu.