Bài giảng trật khớp háng

§inh Ngäc S¬n- Bé m«n Ngo¹i §¹i c­¬ng TrËt khíp h¸ng Ýt gÆp, chiÕm 5% tæng sè trËt khíp do chÊn th­¬ng. Hay gÆp ë ng­êi tr­ëng thµnh Tû lÖ nam / n÷ lµ 5/1. Mét sè ®Æc ®iÓm gi¶i phÉu, sinh lý cña khíp h¸ng Lµ mét khíp chám, lín nhÊt trong c¬ thÓ v× thÕ khi cã trËt khíp th­êng kÌm theo ®a chÊn th­¬ng. Lµ khíp gi÷a bÑn vµ m«ng , cã nhiÒu c¬ che phñ v× vËy phÉu thuËt vµo khíp h¸ng rÊt khã kh¨n . Gãc cæ - th©n x­¬ng ®ïi: 130 ®é. Nu«i d­ìng chám : lµ ®éng m¹ch d©y ch»ng trßn, ®éng m¹ch mò , vµ ®éng m¹ch th©n x­¬ng ®ïi. Khi trËt khíp, c¸c ®éng m¹ch nµy dÔ bÞ tæn th­¬ng. æ cèi do ba phÇn cña x­¬ng chËu (chËu, ngåi, mu) t¹o nªn. Khi vì æ cèi di lÖch g©y trËt khíp h¸ng trung t©m. Mạch máu nuôi cổ xương đùi X­¬ng ngåi X­¬ng mu X­¬ng chËu X­¬ng ngåi Quanh æ cèi cã mét sôn viÒn tham gia gi÷ khíp, khi trËt th­êng g©y bong diÖn sôn viÒn nµy. §éng t¸c cña khíp h¸ng ®­îc gäi theo tõng cÆp: gÊp - duçi, xoay ngoµi - xoay trong, vµ khÐp - d¹ng. Gi¶i phÉu khíp h¸ng Nguyªn nh©n, c¬ chÕ Hay bÞ do tai n¹n khi ngåi trªn xe « t«, xe bÞ dõng ®ét ngét. NÕu ®ïi khÐp, ®Çu gèi bÞ dån thóc vµo phÇn cøng ë phÝa tr­íc, lùc m¹nh truyÒn tõ gèi lªn th©n x­¬ng ®ïi vµ chám, lµm chám bÞ trËt ra sau trªn æ cèi, nhiÒu khi kÌm vì søt mét m¶nh x­¬ng to ë v¸ch sau trªn cña æ cèi. Cơ chế CT gây trật khớp háng kiểu chậu th­¬ng tæn cïng bªn Th­¬ng tæn thÇn kinh h«ng to (®èi víi trËt ra sau), thÇn kinh ®ïi, bÞt (khi bÞ trËt ra tr­íc). Th­¬ng tæn gèi cïng bªn: vì b¸nh chÌ, ®øt d©y ch»ng. BiÕn chøng thÇn kinh h«ng to Thần kinh vïng khíp h¸ng Gi¶i phÉu bÖnh 1. X­¬ng- khíp: Chám th­êng trËt ra sau lªn trªn (kiÓu chËu). §øt d©y ch»ng bao khíp, ®¨c biÖt lµ ®øt d©y ch»ng trßn. Kho¶ng 40% cã vì trÇn æ cèi. Cã thÓ gÆp g·y cæ x­¬ng ®ïi kÌm theo. 2. C¬: PhÇn lín c¬ vïng ®ïi, vïng chËu bÞ ®ông dËp, tô m¸u. 3. M¹ch nu«i chám: §øt ®éng m¹ch d©y ch»ng trßn, chÌn Ðp & ®ông dËp ®éng m¹ch mò. Ph©n lo¹i KiÓu chËu: chám x­¬ng ®ïi lªn trªn, ra sau, gÆp 85%. KiÓu mu: chám lªn trªn, ra tr­íc. KiÓu ngåi: chám xuèng d­íi, ra sau. KiÓu bÞt: chám xuèng d­íi, ra tr­íc. TrËt khíp h¸ng trung t©m: chám x­¬ng ®ïi chui qua æ cèi vì, vµo tiÓu khung. KiÓu mu KiÓu chËu KiÓu ngåi KiÓu bÞt t.t TrËt khíp h¸ng kiÓu chËu, kiÓu bÞt vµ trËt trung t©m TrËt khíp h¸ng kiÓu chËu TrËt khíp h¸ng kiÓu bÞt TrËt khíp h¸ng trung t©m Ph©n ®é §é 1: khíp v÷ng sau khi n¾n. §é 2: trËt khíp kÌm vì mét phÇn chám, hoÆc mét phÇn æ cèi, nh­ng sau khi n¾n khíp v÷ng. §é 3: tæn th­¬ng nh­ ®é 2, nh­ng khíp kh«ng v÷ng, bÞ trËt l¹i. §é 4: trËt khíp kÌm g·y cæ x­¬ng ®ïi. §é 3 vµ ®é 4: b¾t buéc ®iÒu trÞ phÉu thuËt. ChÈn ®o¸n 1. L©m sµng Ngoµi c¸c dÊu hiÖu trËt khíp nãi chung ra, cßn cã nh÷ng triÖu chøng ®iÓn h×nh cho tõng kiÓu trËt. TrËt ra sau( C, N): ®ïi khÐp, xoay trong. TrËt ra tr­íc( M, B): ®ïi d¹ng, xoay ngoµi. TrËt lªn trªn ( C, M): ®ïi gÊp nhÑ, ch©n ng¾n Ýt. TrËt xuèng d­íi ( N, B ): ®ïi gÊp nhiÒu, ch©n ng¾n nhiÒu KiÓu mu KiÓu chËu KiÓu ngåi KiÓu bÞt §ïi gÊp nhÑ §ïi d¹ng, xoay ngoµi §ïi khÐp, xoay trong §ïi gÊp nhiÒu TT 2. X quang Xquang: thÊy chám bÞ trËt, thÊy cæ x­¬ng ®ïi dµi ra, cung cæ bÞt bÞ g·y, di lÖch xa, kh«ng thÊy bãng mÊu chuyÓn bÐ (v× ®ïi xoay trong, mÊu chuyÓn bÐ nÊp sau th©n) xem cã kÌm g·y bong mÊu chuyÓn lín. NÕu cã vì hâm khíp, søt vì chám nªn chôp c¾t líp vi tÝnh, l¸t c¾t 3mm. Góc cổ - thân và vòng cung cổ- bịt BiÕn chøng 1. Ho¹i tö chám: Tû lÖ 5 - 10% Hay gÆp víi nh÷ng trËt khíp h¸ng cò do tæn th­¬ng m¹ch nu«i d­ìng chám. N¾n tr­íc 6 giê bÞ ho¹i tõ v« m¹ch 4% N¾n tr­íc 12 giê bÞ ho¹i tö v« m¹ch 17.6% N¾n sau 12 giê bÞ ho¹i tö v« m¹ch 56,9% N¾n kÝn bÞ ho¹i tö v« m¹ch 15,5% Mæ n¾n bÞ ho¹i tö v« m¹ch 40% 2. Tho¸i ho¸ khíp: (20 - 30%) gÆp ë trËt khíp h¸ng trung t©m v× æ cèi bÞ mÐo mã, can xÊu. 3. V«i ho¸ quanh khíp: g©y ¶nh h­ëng tíi c¬ n¨ng cña khíp. §iÒu trÞ 1. §iÒu trÞ trËt khíp míi Nguyªn t¾c chung: CÇn n¾n vµo cµng sím cµng tèt (kÓ c¶ vì chám hoÆc æ cèi kÌm theo). G©y mª toµn th©n, cã thuèc d·n c¬. CÇn n¾n nhÑ nhµng1 - 2 lÇn. N¾n th« b¹o cã khi bÞ g·y cæ x­¬ng ®ïi. G·y CX§, vì chám, æ cèi: mæ kÕt hîp x­¬ng N¾n Ph­¬ng ph¸p BOEHLER: C¸ch n¾n víi kÐo ®ai v¶i sè 8 BÖnh nh©n n»m ngöa trªn bµn n¾n, cè ®Þnh ®ai chËu vµo bµn n¾n, h¸ng vµ gèi gÊp 90 ®é . Ng­êi n¾n ngåi cïng bªn víi bÖnh nh©n. Mét ®ai v¶i quµng qua cæ ng­êi n¾n vµ qua gèi bÖnh nh©n. KÐo th¼ng ®ïi lªn trêi, ®Ì c¼ng ch©n bÖnh nh©n xuèng t¹o nªn lùc chÝnh qua ®ai v¶i. Tuú theo kiÓu trËt mµ khÐp h¸ng hoÆc d¹ng h¸ng cho phï hîp. N¾n trËt khíp theo Boehler Ph­¬ng ph¸p KOCHER: T­¬ng tù nh­ ph­¬ng ph¸p BOEHLER nh­ng cho gèi hoÆc tay ng­êi n¾n vµo khoeo bÖnh nh©n. N¾n trËt khíp theo Kocher Ph­¬ng ph¸p STINPSON HiÖn nay Ýt lµm. G©y mª, cho bÖnh nh©n n»m sÊp ch©n thâng, n¾n nhÑ nhµng, khíp tù vµo. BÊt ®éng Bét chËu l­ng ch©n ®Ó ba tuÇn (nÕu cã g·y x­¬ng kÌm theo) Buéc chÐo hai cæ ch©n víi nhau. Mæ n¾n khi n¾n kÝn kh«ng cã kÕt qu¶ §­êng mæ vµo phÝa sau, ®­êng r¹ch Kocher Langebeck. R¹ch bao khíp theo bê æ ch¶o, lµm s¹ch hâm khíp cho hÕt m¸u côc, tæ chøc bê viÒn bÞ r¸ch, m¶nh x­¬ng nhá. Sau mæ ®Ó khíp nghØ 3 tuÇn, sau ®ã ®i n¹ng tú nhÑ nhiÒu tuÇn n÷a. 2. §iÒu trÞ trËt khíp  h¸ng trung t©m: §iÒu trÞ kh«ng mæ. Vì hâm khíp kh«ng lÖch hoÆc di lÖch d­íi 3 mm cho kÐo t¹ 5kg trong 6 - 8 tuÇn. G·y lÖch ë n¬i Ýt quan träng Cã bÖnh néi khoa cÇn ch÷a tr­íc. Cã vÕt th­¬ng nhiÔm trïng n¬i dù kiÕn mæ. Ng­êi giµ lo·ng x­¬ng Mæ kÕt hîp x­¬ng: æ cèi vì nÆng, di lÖch nhiÒu BÖnh nh©n trÎ th× ph¶i mæ sím ®Ó n¾n vµ kÕt hîp x­¬ng b»ng nÑp vÝt. Cã m¶nh x­¬ng kÑt vµo khe khíp, chám kh«ng n»m ®ång t©m víi hâm khíp. KÕt hîp x­¬ng æ cèi KÐo liªn tôc: G©y mª bÖnh nh©n, kÐo ch©n bªn trËt theo trôc chi d­íi, kiÓm tra chiÒu dµi hai ch©n b»ng nhau lµ ®­îc (môc ®Ých lµ ®Ó chám ra khái tiÓu khung, vÒ vÞ trÝ cò). Sau ®ã xuyªn kim qua låi cÇu ®ïi kÐo liªn tôc víi träng l­îng b»ng 1/6 träng l­îng c¬ thÓ, kÐo trong ba tuÇn. KÐo liªn tôc 3. §iÒu trÞ trËt khíp h¸ng cò NÕu d­íi 3 tuÇn( 4 - 21 ngµy): KÐo liªn tôc10 ngµy, sau ®Êy n¾n thö nhÑ nhµng. NÕu trªn 3 tuÇn: Mæ ®Ó ®Æt l¹i khíp. NÕu trËt khíp l©u n¨m: §· cã sù thÝch nghi víi mét khíp t©n t¹o ë c¸nh chËu, kh«ng nªn mæ ®Æt l¹i khíp, mµ phÉu thuËt ®ôc x­¬ng d­íi mÊu chuyÓn söa l¹i trôc chi