Bài giảng Dại - Nguyễn Lô

DẠIBS NGUYỄN LÔBộ môn NhiễmĐại học Y HuếMỤC TIÊUNắm vững được chu trình dịch tễ bệnh dạiChẩn đóan được bệnh dại.Biết xử trí một bệnh nhân bị động vật nghi dại cắnBiết cách phòng chống bệnh dại.NGUYÊN NHÂNDo virut dại gây nên.Virut dại thuộc nhóm rhadovirus, họ Lyssavirus.Ở môi trường ngòai, virút dễ bị diệt bởi xà phòng, ether, các dẫn chất NH4+.Nhạy cảm với nhiệt, ánh sáng, khô hanh.DỊCH TỄ HỌCLà bệnh của động vật máu nóng, có xương sống.Có 3 hình thức dịch :Dại hoang dã : lưu hành ở các động vật hoang dã.Dịch thành phố : thường do chó nhà.Dại do dơi : Chủ yếu ở Nam Mỹ.Đường truyền : chủ yếu qua da.LÂM SÀNGUí bệnh : từ 10 ngày đến 1 năm. Trung bình 30 -40 ngày.Đường vào càng gần hệ TKTW, ủ bệnh càng ngắn.Có hai thể bệnh : - Thể kích động - Thể liệt.THỂ KÍCH ĐỘNGGiai đọan tiền triệu : 1 -4 ngàySốt, nhức đầu mệt mỏi, đau cơ.Buồn nôn, nôn, đau họng và ho khan.Dị giác và giật cơ gần chỗ xâm nhập của virutGIAI ĐỌAN VIÊM NÃOKích động và bất an.Lú lẫn, ảo giác. Xen kẽ với những thời kỳ kích động làm việc quá sứcTăng cảm giác, nhạy quá mức với các kích thíchSốt caoRối lọan thần kinh thực vật : dãn đồng tử, tăng tiết. Liệt dây thanh âm.RỐI LỌAN CHỨC NĂNG CUỐNG NÃOLiệt các dây thần kinh sọ : liệt mặt, nhìn đôi, khó nuốt.Tăng tiết nước bọt + khó nuốt.Phản xạ nuốt tăng quá mứcTổn thương nhân amydale hành nãoHôn mê. Ngưng thở (trung tâm hô hấp bị ảnh hưởng) Chết sau 4 ngày.TỬ VONG HAY HỒI PHỤCHầu hết tử vong,Chỉ có 4 ca sống sót (Mỹ): Sau giai đoạn cuống não, được theo dõi và hồi phục tích cực.Nhưng trải qua rất nhiều biến chứng nặng :ARDS, đái nhạt, giảm tiểu cầu, loạn nhịp timTHỂ LIỆTThường gặp ở bệnh dại do dơi.Liệt hai chi dưới rồi tiến dần lên ( viêm tủy leo dạng Landry - Guillain Barré)Có thể gặp thể nầy sau khi ghép giác mạc của bệnh nhân mắc dại.CÂN LÂM SÀNG VÀ CHẨN ĐÓANChẩn đóan dựa vào :Phân lập virut từ dịch tiết, não, và tủy.Huyết thanh chẩn đóan ở giai đọan cấp.Phát hiện KN trong mô bị nhiễmPCRMô não có thể tiêm vào chuột, PP kháng thể hùynh quang, thể Negri, PCR.CHẨN ĐÓAN GIÁN BIỆTPhân biệt với các viêm não khác : dựa vào tiền sử có bị cắn.HysteriaHội chứng Guillain - BarréBại liệtViêm não dị ứng vắc xanh dại.THEO DÕI KHI NGHI DẠIBệnh nhân có tiếp xúc trực tiếp với động vật hay nước bọt của nó ?Có ở trong vùng dịch lưu hành?Động vật có bị khiêu khích khi cắn ?Nếu động vật cắn còn giữ lại được : Nếu sống, theo dõi sau 10 ngày.Nếu chết , tìm thể Negri ở não.PHÒNG BỆNH Sau khi tiếp xúc với virut dại:Tại chỗ : Rửa với xà phòng, dung dịch NH4+. Có thể tiêm kháng sinh và giải độc tố uốn ván (Phòng uốn ván kèm)Huyết thanh chống dại Globulin MD người : 20ml/kg (40 nếu của ngựa) chia hai : trực tiếp vết cắn và tiêm mông.VẮC XANHVắc xanh TB lưỡng bội : Inovax, Michigan. Tốt nhưng đắt.Từ tế bào phôi gà, chuột Hamster, tế bào Vero. Khá an tòan.Cách dùng : 1ml x 5 lần, tiêm tiêm DD vào các ngày 0, 3, 7, 14, 28.Kinh tế hơn : tiêm trong da 0,1 ml. Nhiều vị trí (8, 4 (1 tuần sau), 1 (ngày 28 và 91).PHÒNG BỆNH CHUNGTiêm phòng cho những nghề nghiệp dễ mắc dại (thú y, người đi săn, thám hiểm..)Tiêm phòng cho chó.Quản lý tốt chó khi ra đường : có bịt mõm, có dây dắt..Khẩu trang khi vào các vùng có dịch do dơi.