An toàn sinh học trong chăn nuôi

Tài li uệ An toàn sinh h c trong chăn nuôiọ Bài 1: M đ uở ầ I. Khái ni m an toàn sinh h c trong chăn nuôiệ ọ - An toàn sinh h c đ i v i các c s chăn nuôi là vi c th c hi n đ ng b các bi nọ ố ớ ơ ở ệ ự ệ ồ ộ ệ pháp v sinh thú y nh m ngăn ch n m m b nh t bên ngoài xâm nh p vào các cệ ằ ặ ầ ệ ừ ậ ơ s chăn nuôi và tiêu di t m m b nh t n t i bên trong c a c s chăn nuôi đó.ở ệ ầ ệ ồ ạ ở ủ ơ ở II. N i dung môn h cộ ọ - Qu n lý đàn v t nuôiả ậ - Ki m soát các tác đ ng liên quanể ộ - Tăng c ng s c kháng b nh cho v t nuôiườ ứ ệ ậ - V sinh, sát trùng chu ng tr iệ ồ ạ - X lý ch t th i chăn nuôiử ấ ả Bài 2: Qu n lý đàn v t nuôiả ậ I. Đóng kín đàn v t nuôi, th c hi n t t “cùng vào, c ng ra”ậ ự ệ ố ủ Tr i chăn nuôi nên áp d ng các nguyên t c chung sau:ạ ụ ắ - S d ng v t nuôi sinh tr ng trong tr i c a mình đ duy trì và phát tri n quy môử ụ ậ ưở ạ ủ ề ể chăn nuôi. Hay nói cách khác là t túc v con gi ng.ự ề ố - Không cho v t nuôi ti p xúc “qua hàng rào” v i đ ng v t bên ngoài.ậ ế ớ ộ ậ - Không cho con đ c t ngoài vào đ giao ph i.ự ừ ể ố - Không đ a v t nuôi ra ngoài tr i r i l i đ a vào tr i.ư ậ ạ ồ ạ ư ạ - Không nuôi h n đ n nhi u l a, nhi u gi ng và v t nuôi có nhi u đ tu i khácỗ ộ ề ứ ề ố ậ ề ộ ổ nhau trong cùng m t chu ng, dãy.ộ ồ - Trong cùng m t ngăn, m t dãy nên th c hi n nguyên t c “cùng nh p, cùng xu t”,ộ ộ ự ệ ắ ậ ấ không nuôi g i đ u, luân chuy n trong m t khu chu ng.ố ầ ể ộ ồ II. Nuôi cách ly v t nuôi m i nh p tr iậ ớ ậ ạ 1. Chu ng nuôi cách ồ ly Vi c nuôi cách ly l a v t nuôi m i nh p tr i là đi u b t bu c, c n th c hi n cácệ ứ ậ ớ ậ ạ ề ắ ộ ầ ự ệ vi c sau:ệ - S d ng chu ng nuôi, h th ng c p th c ăn và bãi nuôi (n u có) riêng bi t đử ụ ồ ệ ố ấ ứ ế ệ ể nuôi l a m i.ứ ớ - Không cho v t nuôi cũ và m i ti p xúc nhau.ậ ớ ế - Ch t th i đàn v t nuôi m i nh p không đ c đ a qua khu v a nuôi chung.ấ ả ậ ớ ậ ượ ư ự - Nuôi cách ly đ th i gian c n thi t (tùy thu c vào lo i v t nuôi) và theo dõi m iủ ờ ầ ế ộ ạ ậ ọ bi u hi n c a b nh d ch.ể ệ ủ ệ ị - Ki m tra b nh d ch tr c khi th l a m i vào chu ng nuôi chung.ể ệ ị ướ ả ứ ớ ồ - C n bi t rõ lai l ch c a l a m i, trình tr ng b nh d ch n i bán và các lo i vacxinầ ế ị ủ ứ ớ ạ ệ ị ơ ạ đã đ c tiêm vào v t nuôi.ượ ậ 2. Ki m tra s c kh e đ nh kỳể ứ ỏ ị 3. Ki m tra huy t thanhể ế Bài 3: Ki m soát các tác đ ng liên quanể ộ I. Ki m soát côn trùng, ti t túc, loài g m nh m, chó mèo và chimể ế ặ ấ 1. Ki m soát côn trùng, ti t túcể ế - Các loài côn trùng ti t túc chính là nh ng nhân t trung gian truy n b nh, nó mangế ữ ố ề ệ m n b nh t con v t này sang con v t khác, t toàn này truy n sang loài kia. B nầ ệ ừ ậ ậ ừ ề ả thân chúng không m c b nh, nh ng l i mang r t nhi u các lo i m n b nh khácắ ệ ư ạ ấ ề ạ ầ ệ nhau. Đ h n ch các lo i côn trùng, ti t túc c n:ể ạ ế ạ ế ầ - M c các lo i màn đ ch ng không cho chúng ti p xúc v i v t nuôi.ắ ạ ể ố ế ớ ậ - Phun các thu c tiêu đ c kh trùng đ c hi u tiêu di t chúng (“ố ộ ử ặ ệ ệ khi chu ng vồ nẫ còn ấm”), l pậ tức phun chất di tệ côn trùng thuộc nhóm ph tphố o h uữ cơ vào các góc, ngóc ngách của chuồng, toàn bộ phân và độn chuồng, toàn bộ ph nầ chân t ng/váchườ ở phạm vi từ n nề lên 1m. Để nguyên hi nệ trạng cho thuốc tác đ nộ g trong 24 gi .ờ - Phát quang xung quanh chu ng tr i, kh i thông c ng rãnh, không đ đ ng n cồ ạ ơ ố ể ọ ướ b n, không đ l i n i trú n c a chúng.ẩ ể ạ ơ ẩ ủ 2. Ki m soát loài g m nh m, chóể ặ ấ , mèo Chu t và các lo i g m nh m r t d mang m m b nh vào th c ăn c a v t nuôi vìộ ạ ặ ấ ấ ễ ầ ệ ứ ủ ậ b n thân chúng là nh ng b nh ti mả ữ ổ ệ ề năng. Đ h n ch chu t và các loài g mể ạ ế ộ ặ nh m:ấ - Các chu ng nuôi đ c thi t k ch ng s xâm nh p c a các loài g m nh m.ồ ượ ế ế ố ự ậ ủ ặ ấ - Lo i b các t chu t, n i trú n c a loài g m nh m trong tr i nuôi.ạ ỏ ổ ộ ơ ẩ ủ ặ ấ ạ - Kho ch a th c ăn và b n c cách xa chu ng nuôi.ứ ứ ể ướ ồ - Th ng xuyên t ch c di t chu t và các loài g m nh m trong và xung quanh tr iườ ổ ứ ệ ộ ặ ấ ạ nuôi. - Ki m tra s di chuy n c a chó và mèo trong tr i.ể ự ể ủ ạ - H n ch chó mèo ti p xúc tr c ti p v i v t nuôi ho c vào khu v c cho v t nuôiạ ế ế ự ế ớ ậ ặ ự ậ ăn. - Chó và mèo nuôi trong trang tr i ph i tiêm v c xin.ạ ả ắ 3. Ki m soát chimể Chim chóc bay quanh tr i có th mang m m b nh trong chân và h tiêu hóa. Đạ ể ầ ệ ệ ể h n ch chim trong tr i:ạ ế ạ - Lo i b t t c các l , h c nh chim có th làm t trong các mái nhà, b c t ng,ạ ỏ ấ ả ỗ ố ỏ ể ổ ứ ườ b i cây trong tr i.ụ ạ - Các l thông h i và qu t gió c n có l i ch n.ỗ ơ ạ ầ ướ ắ Không cho chim đ u vào khu v c ch bi n th c ăn chăn nuôi c a tr i.ầ ự ế ế ứ ủ ạ - Lo i b nh ng v t g n chu ng nuôi mà chim có th đ u.ạ ỏ ữ ậ ầ ồ ể ậ II. Ki m soát ng iể ườ Ng i có th mang m m b nh trên gi y, qu n áo và trên tay. C n th c hi n cácườ ể ầ ệ ầ ầ ầ ự ệ bi n pháp:ệ 1. Ki m soát khách tham quanể - Thông báo cho m i nhân viên, khách thăm ho c lái xe vào tr i v các bi n phápọ ặ ạ ề ệ phòng d ch và đ ngh h h p tác th c hi n.ị ề ị ọ ợ ự ệ - Không khuy n khích khách thăm vào chu ng nuôi và n i v t nuôi ăn.ế ồ ơ ậ - H n ch t i đa khách đã đi thăm tr i chăn nuôi khác 1-5 ngày tr c khi đ n tr iạ ế ố ạ ướ ế ạ mình. - Ngoài c ng tr i nuôi treo bi n "C m vào" và không cho ng i l t do vào tr i.ổ ạ ể ấ ườ ạ ự ạ - Không cho khách thăm ti p xúc tr c ti p v i v t nuôi.ế ự ế ớ ậ - Cho khách ch đ c vào nh ng khu v c nh t đ nh trong tr iỉ ượ ữ ự ấ ị ạ - B t bu c khách thăm r a gi y khi vào và ra tr i b ng cách nhúng chân vào hắ ộ ử ầ ạ ằ ố ch a dung d ch sát trùng.ứ ị - C p ng cao su ho c túi bó gi y b ng ch t d o, áo khoác s ch cho khách.ấ ủ ặ ầ ằ ấ ẻ ạ 2. Ki m soát công nhânể - Công nhân sau khi ti p xúc v i v t nuôi b ng tay ph i r a tay.ế ớ ậ ằ ả ử - Công nhân làm vi c trong chu ng nuôi ph i m c trang ph c và đ i mũ b o hi mệ ồ ả ặ ụ ộ ả ể lao đ ng. Qu n áo lao đ ng trong tr i c n đ c kh trùng tr c khi gi t.ộ ầ ộ ạ ầ ượ ử ướ ặ - H n ch t i đa công nhân đi t khu v c chăn nuôi này sang khu v c chăn nuôiạ ế ố ừ ự ự khác trong tr i hay ti p xúc v i quá nhi u nhóm v t nuôi trong m t ngày.ạ ế ớ ề ậ ộ - Nhân viên tr i nuôi không nên chăn nuôi thêm gia đình mình. Cán b thú y c aạ ở ộ ủ tr i không hành ngh thú y bên ngoài.ạ ề - Không mang các lo i th c ph m s ng vào khu v c quanh chu ng nuôi đ n u ăn.ạ ự ẩ ố ự ồ ể ấ Nhìn chung không mang th c ăn có ngu n g c s n ph m th t vào tr i nuôi.ứ ồ ố ả ẩ ị ạ III. Ki m soát ph ng ti n v n chuy n, th c ăn, n cể ươ ệ ậ ể ứ ướ 1. Ki m soát ph ng ti n v n chuy nể ươ ệ ậ ể - T ch c đ ng v n chuy n th c ăn không qua khu v c b nhi m phân.ổ ứ ườ ậ ể ứ ự ị ễ - Không chung ph ng ti n v n chuy n phân v i tr i nuôi bên c nh.ươ ệ ậ ể ớ ạ ạ - Không dùng ph ng ti n ch phân đ ch th c ăn, trong tr ng h p c n ph iươ ệ ở ể ở ứ ườ ợ ầ ả dùng thì c n r a r t s ch tr c khi ch th c ăn.ầ ử ấ ạ ướ ở ứ - B trí kho th c ăn cách xa h ch a phân, tránh làm đ ng đi chung đ n hai n i.ố ứ ố ứ ườ ế ơ 2. Ki m soát th c ăn, n c u ng và n c v sinhể ứ ướ ố ướ ệ - Mua th c ăn có ch t l ng b o đ m và đã đ c ki m tra.ứ ấ ượ ả ả ượ ể - Tránh đ th c ăn b nhi m hóa ch t, ch t b o v th c v t và thu c ch a b nhể ứ ị ễ ấ ấ ả ệ ự ậ ố ữ ệ trong quá trình b o qu n.ả ả - Không đ th c ăn b nhi m phân.ể ứ ị ễ - S p x p các lo i th c ăn c n th n đ không cho v t nuôi ăn nh m th c ăn.ắ ế ạ ứ ẩ ậ ể ậ ầ ứ - B o qu n th c ăn đúng quy cách.ả ả ứ - Cho v t nuôi u ng n c có ch t l ng đ m b o, đã đ c kh trùng và luôn làmậ ố ướ ấ ượ ả ả ượ ử s ch h th ng c p n cạ ệ ố ấ ướ IV. Ki m soát d ng c , trang thi t bể ụ ụ ế ị - M i khu chu ng nên có d ng c chăn nuôi riêng. N u c n luân chuy n trong tr iỗ ồ ụ ụ ế ầ ể ạ thì ph i r a s ch và kh trùng khi đ a t khu chu ng này sang khu chu ng khác.ả ử ạ ử ư ừ ồ ồ - D ng c chăn nuôi mang vào ho c mang ra kh i tr i c n đ c r a s ch và khụ ụ ặ ỏ ạ ầ ượ ử ạ ử trùng bên trong, bên ngoài và sau Bài 4: Tăng c ng s c kháng b nh cho v t nuôi ườ ứ ệ ậ I. Ch n gi ngọ ố - Ch n mua t nh ng c s an toàn d ch.ọ ừ ữ ơ ở ị - Ch n mua con gi ng t nh ng n i s ch b nh, đã đ c tiêm phòng đ y đ . Hoànọ ố ừ ữ ơ ạ ệ ượ ầ ủ toàn rõ ràng v ngu n g c cũng nh đ i b m .ề ồ ố ư ờ ố ẹ - T t nh t là t túc con gi ng đ nuôi.ố ấ ự ố ể II. Chăm sóc nuôi d ngưỡ 1. Chăm sóc t tố - Đ m b o cung c p đ y đ ch t dinh dĩnh cho v t nuôi. Ph i làm sao v t nuôiả ả ấ ầ ủ ấ ậ ả ậ đ c s ng trong môi tr ng mà nó c m th y “h nh phúc” thì năng su t s n xu tượ ố ườ ả ấ ạ ấ ả ấ m i tăng lên, t đó h n ch đ c b nh d ch x y ra và nâng cao hi u qu kinh tớ ừ ạ ế ượ ệ ị ả ệ ả ế trong chăn nuôi. 2. Nuôi d ng đúngưỡ - Nuôi d ng con v t đúng nghĩa là tùy t ng giai đo n và m c đích s n xu t mà cóưỡ ậ ừ ạ ụ ả ấ nh ng ki u chăm nuôi phù h p nh t.ữ ể ợ ấ III. Tiêm phòng vaccine 1. M c đíchụ - H n t i đa b nh d ch x y ra cho đàn v t nuôi.ạ ố ệ ị ả ậ 2. Th c hi n tiêm phòngự ệ - Đ ng b , toàn di n, tri t đ , th ng xuyên và đ nh kỳồ ộ ệ ệ ể ườ ị IV. Th c hành tiêm phòng m t lo i vaccine c th , cho m t đ i t ng c thự ộ ạ ụ ể ộ ố ươ ụ ể Bài 5: V sinh, sát trùng chu ng tr iệ ồ ạ I. V sinh chu ng tr iệ ồ ạ 1. V sinh chu ngệ ồ 2.V sinh hành langệ 3. V sinh l i điệ ố 4. V sinh c ng rãnhệ ố II. Sát trùng chu ng tr i ồ ạ - Chu ng nuôi ph i đ c làm v sinh hàng ngày và ph i đ c kh trùng đ nh kỳồ ả ượ ệ ả ượ ử ị theo ch đ phòng b nh c a thú y.ế ộ ệ ủ - Sau khi xu t toàn b v t nuôi ph i ti n hành kh trùng toàn b chu ng nuôi theoấ ộ ậ ả ế ử ộ ồ ch đ t ng v sinh và kh trùng tr c khi nuôi l a m i.ế ộ ổ ệ ử ướ ứ ớ - Tr ng h p trong chu ng nuôi có v t nuôi b ch t vì b nh d ch thì ph i th c hi nườ ợ ồ ậ ị ế ệ ị ả ự ệ ch đ kh trùng c p bách theo h ng d n c a thú y.ế ộ ử ấ ướ ẫ ủ Bài 6: X lý ch t th i chăn nuôiử ấ ả 1. Caùc qui trình xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi coù theå aùp duïng taïi Vieät Nam Nöôùc thaûi chaên nuoâi gia suùc ñöôïc coi laø moät trong nhöõng nguoàn nöôùc thaûi gaây oâ nhieãm nghieâm troïng. Vieäc môû roäng caùc khu daân cö xung quanh caùc gia traïi chaên nuoâi neáu khoâng ñöôïc giaûi quyeát thoûa ñaùng seõ gaây ra oâ nhieãm moâi tröôøng aûnh höôûng ñeán söùc khoûe coäng ñoàng vaø gaây ra nhöõng vaán ñeà mang tính chaát xaõ hoäi phöùc taïp. Nhieàu nguyeân cöùu trong lónh vöïc xöû lyù nöôùc thaûi chaên nuoâi ñang ñöôïc heát söùc quan taâm vì muïc tieâu giaûi quyeát vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng, ñoàng thôøi vôùi vieäc taïo ra naêng löôïng môùi. 1.1. Xöû lyù chaát thaûi raén UÛ phaân xanh UÛ phaân xanh laø quaù trình xöû lyù phaân vaø caùc chaát thaûi raén baèng caùch troän laãn vôùi voâi boät + ñaát boät + phaân laân + laù phaân xanh (toát nhaát laø caây cöùt lôïn, theo kinh nghieäm daân gian coù taùc duïng khöû muøi raát toát) hoaëc traáu, uû hoai muïc. Coù 2 caùch uû phaân xanh nhö sau: - UÛ treân maët ñaát baèng caùch raûi moät lôùp voâi boät phía treân maët ñaát sau ñoù daûi moät lôùp phaân, chaát ñoän leân. Cöù moät lôùp phaân daøy 20-30 cm laïi raûi moät lôùp voâi boät cho ñeán khi ñoáng phaân cao khoaûng 1-1,2m thì ñaép kín beân ngoaøi baèng moät lôùp buøn daøy khoaûng 5-7cm. - Ñaøo hoá saâu 2-2,5m, chu vi hoá tuyø thuoäc vaøo löôïng chaát thaûi caàn xöû lyù. Raûi moät lôùp voâi boät leân beà maët cuûa hoá sau ñoù ñöa chaát thaûi xuoáng vaø laøm töông töï nhö uû treân maët ñaát, khoaûng caùch töø lôùp chaát thaûi treân cuøng tôùi maët ñaát laø 50cm. Sau khi uû tieán haønh khöû truøng tieâu ñoäc khu vöïc xung quanh baèng voâi boät, hoaëc caùc hoaù chaát sau: Formol 2-3%, Xuùt 2-3%, Chloramin, Prophyl, Virkon, Biocid,... Trong quaù trình uû, ñònh kyø 3 - 5 ngaøy caàn phaûi laáy nöôùc (toát nhaát laø nöôùc thaûi veä sinh chuoàng traïi) töôùi ñeàu treân beå uû ñeå duy trì ñoä aåm vaø cung caáp theâm dinh döôõng cho vi khuaån kî khí phaùt trieån. Thoâng thöôøng, sau khoaûng 1 thaùng thì phaân xanh hoai heát, laáy ra ñeå boùn cho caây troàng. Saûn xuaát phaân compost Taát caû phaân gia suùc gia caàm ñeàu ñöôïc thu doïn chöùa trong nhaø chöùa, sau khi ñuû löôïng phaân tieán haønh xaây ñoáng phaân uû hoaïi, coù theå thöïc hieän theo hai phöông phaùp uû noùng hay uû nguoäi. Phöông phaùp uû nguoäi phaân chuoàng ñöôïc neùn chaët xen keõ chaát ñoän chuoàng vôùi ñoä aåm 70%, sau ñoù duøng ñaát hay taám chaát deûo che phuû caû ñoáng phaân, sau 6 - 8 thaùng phaân ñaõ hoaïi muïc hoaøn toaøn. Phöông phaùp uû noùng töông töï uû nguoäi nhöng khoâng caàn neùn chaët ñoáng phaân vaø ñònh kyø 2 thaùng duøng duïng cuï xaùo ñoáng phaân laïi, cöù laøm nhö theá khoaûng 2 laàn trong voøng 4 - 6 thaùng laø phaân hoaïi muïc. Nhaø uû phaân phaûi kín vaø coù oáng thoaùt hôi ôû treân noùc nhaø ñeå haïn cheá muøi hoâi phaùt taùn. 42 Hình 1. Sô ñoà beå uû phaân compost Heä thoáng thieát bò khí sinh hoïc xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi (BIOGAS) Biogas laø moät loaïi khí ñoát sinh hoïc ñöôïc taïo ra khi phaân huûy yeám khí phaân thaûi ra cuûa gia suùc. Heä thoáng biogas taïo ra moät moâi tröôøng yeám khí, laøm cho caùc chaát höõu cô nhö phaân, raùc, nöôùc tieåu ñöôïc leân men phaân huyû taïo ra caùc khí nhö CO vaø CH . Khí CH ñöôïc söû duïng laøm nhieân lieäu cho ñun naáu vaø thaép saùng. Caùc chaát thaûi cuûa gia suùc ñöôïc cho vaøo haàm kín (hay tuùi uû), ôû ñoù caùc vi sinh vaät seõ phaân huûy chuùng thaønh caùc chaát muøn vaø khí, khí naøy ñöôïc thu laïi qua moät heä thoáng ñöôøng daãn tôùi loø ñeå ñoát, phuïc vuï sinh hoaït cuûa gia ñình. Caùc chaát thaûi ra sau quaù trình phaân huûy trong haàm kín (hay tuùi uû) gaàn nhö saïch vaø coù theå thaûi ra moâi tröôøng, ñaëc bieät nöôùc thaûi cuûa heä thoáng biogas coù theå duøng töôùi cho caây troàng. Kyõ thuaät xöû lyù baèng beå biogas coù nhieàu caùch, phuï thuoäc vaøo naêng suaát söû duïng nhö tuùi sinh khí biogas baèng chaát deûo, haàm coù naép troâi noåi vaø haàm coù naép coá ñònh. Baûng 18 döôùi ñaây öôùc tính saûn phaåm khí thu ñöôïc töø phaân ñoäng vaät. Baûng 1. Saûn phaåm khí töø 1kg chaát thaûi ñoäng vaät tt loaïi vaät nuoâi löôïng thaûi haøng ngaøy (kg) theå tích khí sinh ra, m3/kg chaát thaûi 1 Traâu, boø, ngöïa 10 - 15 0,023 - 0,04 2 Lôïn 2,5 - 3,5 0,04 - 0,059 3 Gia caàm 0,07 - 0,09 0,056 - 0,116 Nguoàn: Nguyeãn Quang Khaûi - Thieát bò khí sinh hoïc K1 vaø K2, Haø Noäi 2009 Coù hai loaïi thieát bò khí sinh hoïc vôùi ñaëc tính kyõ thuaät ñöôïc trình baøy döôùi ñaây ñang ñöôïc aùp duïng roäng raõi hieän nay ôû Vieät Nam. a/ Thieát bò khí sinh hoïc baèng tuùi chaát deûo PE Duøng moät tuùi PE coù chieàu daøi 8-10 meùt roäng 1,2- 1,4 meùt goàm 2 ñeán 3 lôùp (ñeå ñaûm baûo cho ñoä beàn cuûa tuùi), ôû moãi ñaàu tuùi ñöôïc buoäc vaøo moät ñaàu oáng saønh coù ñöôøng kính 150 mm, ôû gaàn ñaàu vaøo phía treân ngöôøi ta cho moät thieát bò laáy khí ra.Toaøn boä thieát bò naøy ñöôïc ñaët döôùi haøo ñöôïc xaây saün, daøi 8-10 meùt, roäng 1,2-1,4 meùt, saâu 1,5 meùt, hai ñaàu ñöôïc xaây coá ñònh vaøo 2 ñaàu oáng saønh (oáng saønh ñöôïc ñaët nghieâng moät goùc 450). Ñaàu vaøo xaây moät hoá ga ñeå chaát thaûi chaên nuoâi vaøo deã daøng, phaàn thu khí ñöôïc laáy ra qua moät heä thoáng van nhö saêm xe, phaàn khí ñöôïc giöõ laïi vaøo moät heä thoáng tuùi nilon (coù theå ñeå ôû treân noùc chuoàng traïi) vaø ñeå taïo ra aùp löïc ñöa khí gas vaøo beáp, ngöôøi ta buoäc moät daây cao su vaøo giöõa phaàn tuùi khí ñeå taïo ra aùp löïc. Phía treân maët haøo duøng caùc taám fibpro xi maêng ñaäy laïi ñeå baûo veä tuùi. Hình 2. Moâ hình söû duïng tuùi Biogas baèng chaát deûo Öu ñieåm: - Deã laép ñaët - Kinh phí ban ñaàu nhoû. Nhöôïc ñieåm: - Ñoä beàn khoâng cao do laøm baèng taám PE (tuoåi thoï ngaén) - Deã bò thuûng do khaùch quan (nhö gaø, chuoät, lôïn nhaûy vaøo) - Chieám nhieàu dieän tích maët baèng - Khoâng mang tính coâng nghieäp. b/ Thieát bò khí sinh hoïc naép coá ñònh Loaïi thieát bò naøy coù phaàn chöùa khí (baèng composit hoaëc beâ toâng coát theùp) ñöôïc xaây döïng ngay treân phaàn uû phaân. Do ñoù, theå tích cuûa thieát bò baèng toång theå tích cuûa 2 phaàn naøy. Thieát bò coù daïng baùn caàu ñöôïc choân hoaøn toaøn döôùi ñaát ñeå tieát kieäm dieän tích vaø oån ñònh nhieät ñoä. Phaàn chöùa khí ñöôïc toâ baèng nhieàu lôùp vöõa ñeå baûo ñaûm yeâu caàu kín khí. ÔÛ phaàn treân coù moät naép ñaäy ñöôïc haøn kín baèng ñaát seùt, phaàn Coâng ngheä xöû lyù chaát thaûi chaên nuoâi baèng thieát bò khí sinh hoïc coù naép coá ñònh theå hieän treân Hình 3. theå tích phaân huyû gaïch vieân xi maêng (kg) caùt vaøng (m3) saét f 6 (kg) oáng nhöïa f160 mm (m) 2 m3 800 400 1,0 2,5 2,0 3 m3 1.000 500 1,2 2,5 2,5 5 m3 1.500 700 1,7 2,5 2,6 10 m3 2.000 900 2,0 2,5 3,0 Hình 3. Maët caét doïc vaø ngang haàm Biogas Nguoàn: Ñaëng Kim Chi, Vieän Moâi Tröôøng, Ñaïi hoïc Baùch Khoa Haø Noäi Baûng 2. Nguyeân lieäu xaây döïng heä thoáng thieát bò khí sinh hoïc haàm naép coá ñònh Nguoàn: Sôû Noâng nghieäp Haûi Döông Nhöôïc ñieåm: - Chi phí ban ñaàu cao. - Caàn thôï xaây döïng laép ñaët coù trình ñoä kyõ thuaät cao. Öu ñieåm: - Tieát kieäm maët baèng xaây döïng (sau khi xaây döïng haàm xong coù theå xaây döïng chuoàng traïi leân treân maët haàm). - Ñoä beàn cao 15-20 naêm. - Mang tính chaát coâng nghieäp. ÔÛ Vieät Nam phoå bieán söû duïng kieåu thieát bò naép coá ñònh sau ñaây1: n Loaïi hình hoäp: kieåu RDAC (môùi): do Trung taâm tö vaán hoã trôï phaùt trieån noâng thoân (RDAC) ñeà xuaát, trong ñoù thay ñoåi beå phaân huûy hình truï thaønh hình hoäp, naép baùn caàu composit, loái ra ñöôïc môû roäng. Loaïi naøy tuy deã xaây döïng, voøm kín khí, nhöng giaù thaønh cao, caùc thoâng soá kyõ thuaät chöa hôïp lyù, nhieàu nhöôïc ñieåm. n Loaïi hình truï: coù 2 kieåu - Kieåu cuûa Ñoàng Nai: thieát keá naëng neà, toán keùm, tính toaùn caùc thoâng soá kyõ thuaät chöa hôïp lyù. Beå phaân huûy hình truï ñöôïc xaây gaïch coù khe nöôùc, naép chöùa khí baèng beâ toâng coát theùp (ñeå traùnh keát caáu voøm baèng gaïch) bò gaén coá ñònh vaøo beå phaân huûy. - Kieåu RDAC (cuõ): beå phaân huûy hình truï, xaây gaïch, voøm chöùa khí baèng composit hoaëc xi maêng coát theùp. Kieåu naøy do RDAC thieát keá, xaây döïng theo caùch thoâng thöôøng, voøm chöùa khí baûo ñaûm kín khí, haïn cheá vaùng. Loaïi naøy coù nhieàu nhöôïc ñieåm: giaù thaønh cao, khoâng coù cöûa thaêm, aùp suaát cöïc ñaïi quaù lôùn deã gaây nöùt vôõ beå, nguyeân lieäu phaân huûy khoâng ñaït tieâu chuaån veä sinh do loái ra boá trí saùt ñaùy. n Loaïi hình caàu: coù 2 kieåu - Kieåu Ñaïi hoïc Caàn Thô: Ñöôïc goïi laø kieåu TG - BP (Thailand Germany Biogas Program) trong khuoân khoå moät döï aùn hôïp taùc Ñöùc - Thaùi Lan. Kieåu naøy coù moät vaønh choáng raïn nöùt naèm ôû thaân voøm khoaûng treân 300 tính töø taâm ñaùy leân. Kieåu naøy phuø hôïp vôùi nôi nöôùc ngaàm cao nhöng giaù thaønh cao, xaây döïng phöùc taïp. - Kieåu Vieän Naêng löôïng: Ñaây laø kieåu duy nhaát ñöôïc hoäi ñoàng giaùm ñònh caáp nhaø nöôùc chaáp nhaän vaø ñöôïc caûi tieán, hoaøn thieän lieân tuïc trong 10 naêm öùng duïng. Ñeán nay, taùc giaû ñaõ caûi tieán thaønh KT1 vaø KT2 vaø ñöôïc choïn ñöa vaøo thieát keá maãu cuûa Tieâu chuaån ngaønh veà coâng trình khí sinh hoïc nhoû (Boä Noâng nghieäp vaø Phaùt trieån noâng thoân ban haønh naêm 2002). Kieåu naøy coù öu ñieåm giaù thaønh haï, nguyeân vaät lieäu vaø nhaân coâng taïi choã, khoâng caàn coâng xöôûng, phuø hôïp vôùi moïi ñieàu kieän khí haäu vaø nguyeân lieäu naïp, tuoåi thoï cao. c/ Thieát bò khí sinh hoïc naép noåi Loaïi thieát bò naøy goàm coù moät phaàn haàm hình truï xaây baèng gaïch hoaëc beâtoâng löôùi theùp vaø naép chöùa khí uùp vaøo moät khe chöùa nöôùc quanh coå beå phaân huûy. Naép chöùa khí thöôøng ñöôïc laøm baèng theùp taám, beâtoâng löôùi theùp, beâtoâng coát tre, chaát deûo hoaëc sôïi thuûy tinh. Loaïi thieát bò naøy bò aûnh höôûng nhieàu bôûi caùc nhaân toá moâi tröôøng nhö nhieät ñoä. Naép thieát bò deã bò aên moøn (trong tröôøng hôïp laøm baèng saét taám), hoaëc bò laõo hoùa (trong tröôøng hôïp laøm baèng chaát deûo). Moät nhöôïc ñieåm khaùc laø aùp suaát gas thaáp do ñoù baát tieän trong vieäc thaép saùng, ñun naáu... ñeå khaéc phuïc nhöôïc ñieåm naøy ngöôøi ta thöôøng treo theâm vaät naëng vaøo naép haàm uû. Giun (truøn) queá (Perrionyx excavatus), thöôøng soáng trong m âi tröôøng coù nhieàu chaát höõu cô ñang phaân huûy. Chuùng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong vieäc chuyeån hoùa chaát thaûiôû Philippin, Australia, AÁn Ñoä vaø moät soá nöôùc khaùc (theo Grrero, 1983; Edwards, 1995), cöù 1.000 giun ñaát vôùi caùc theá heä noái tieáp coù theå tieâu thuï heát 1.000kg raùc pheá thaûi/1 naêm (theo Phan Töû Dieân, 1986; theo Shultz vaø Graff, 1977). Giun töøng ñöôïc coi nhö “thôï caøy nguyeân thuûy”, laøm tôi xoáp ñaát, thoaùng khí, giöõ ñoä aåm toát, ôû maät ñoä 200 con/m2 trong moät naêm chuùng caøy xôùi 80 taán ñaát maët cho 1ha. 1.2. Xöû lyù nöôùc thaûi ñoái vôùi cô sôû chaên nuoâi quy moâ hoä gia ñình Vôùi cô sôû chaên nuoâi quy moâ nhoû, löôïng phaân gia suùc thaûi ra haèng ngaøy khoaûng vaøi kg, coù theå taùch rieâng quaù trình xöû lyù phaân vaø nöôùc thaûi. Nöôùc thaûi chaên nuoâi ñöôïc xöû lyù baèng haàm biogas hoaëc haàm töï hoaïi, phaân ñöôïc thu gom vaø xöû lyù rieâng baèng quaù trình laøm phaân boùn. Caën laéng töø khaâu xöû lyù nöôùc thaûi ñöôïc thu gom xöû lyù chung vôùi phaân vaø nöôùc ræ trong quaù trình uû phaân coù theå ñöa ngöôïc trôû laïi heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi. Tuy nhieân neáu löôïng phaân gia suùc thu ñöôïc treân 20 kg/ngaøy thì toát nhaát söû duïng heä thoáng khí sinh hoïc ñeå coù theå vöøa xöû lyù chaát thaûi raén vöøa xöû lyù nöôùc thaûi trong cuøng heä thoáng, ñoàng thôøi laïi thu ñöôïc khí sinh hoïc duøng ñeå ñun naáu vaø phaùt ñieän. Coù theå aùp duïng moät soá bieän phaùp xöû lyù nöôùc thaûi theo caùc quy trình sau: Quy trình 1: Qui trình 2: Tóm l i: ạ - Đối với chăn nuôi quy mô lớn và theo phương thức công nghiệp nên xây hầm Biogas là biện pháp hữu hiệu để xử lý chất thải và tận d ng ụ được nguồn chất đ tố cho sinh hoạt. - Đối với chăn nuôi quy mô nông hộ nhỏ lẻ thì trong quy hoạch chuồng nuôi phải xây dựng b ể chứa chất thải lỏng và ủ phân. Hàng ngày tiến hành thu gom phân rác để tập trung về hố ủ hoai m cụ trước khi sử d ngụ bón cho cây trồng (xử lý phân và các chất thải rắn bằng cách trộn lẫn với vôi b t +ộ đất b tộ + phân lân + lá phân xanh hoặc trấu, ủ hoai mục). Nền chuồng nuôi và hố xử lý chất thải phải được xây và láng xi măng để dễ dàng cho quá trình cọ rửa vệ sinh và tránh được sự thẩm thấu chất lỏng ra ngoài môi trường, tạo được độ yếm khí của hố ủ, giúp phân chóng hoai mục. Đối với chất thải lỏng tiến hành xử lý tại bể chứa bằng vôi b tộ hoặc các chất hoá h c ọ sát trùng trước khi dẫn ra ao nuôi các hoặc tưới nước cho cây trồng (ngoài ra có thể xây dựng hệ thống bể lắng l cọ có tr ngồ cỏ thuỷ sinh và bèo tây để x lýử ). * Công tác xử lý môi trường trong chăn nuôi là một trong những yếu tố quyết đ nhị đến năng suất, chất lượng sản phẩm vật nuôi, gi gìnữ môi trường sinh thái. Tuy nguồn chất thải của vật nuôi có những ảnh hưởng không nhỏ đến môi trường và hiệu quả chăn nuôi xong bên cạnh đó nếu chúng ta tuân thủ và xử lý triệt để ngu nồ chất thải thì đây là nguồn phân hữu cơ chủ yếu để phục vụ cho ngành trồng tr t,ọ góp phần đẩy mạnh phát triển song song giữa trồng tr tọ và chăn nuôi, tạo ra môi trường trong sạch và bảo v ệ sức khoẻ con người.