Vấn đề sức khỏe toàn cầu: kháng thuốc - chống sốt rét

Đỗ Nam KhánhBệnh sốt rét đã được ghi chép lại từ hơn 4000 năm quaCác triệu chứng của sốt rét đã được Y học trung hoa mô tả từ 2700 năm trước công nguyên.Quinine là một trong những loại thuốc lâu đời nhất được biết đến để điều trị sốt rét, chúng xuất hiện tự nhiên trong vỏ cây Cinchona ở Nam MỹVỏ cây Cinchona được giới thiệu ở châu âu để điều trị “ cơn sốt rét” từ đầu thế kỉ 17.Năm 1820, chất alkaloid quinine được chiết xuất từ vỏ cây Cinchona.Năm 1886, Camillo Golgi đã nhận định có ít nhất 2 loại bệnh, 1 là sốt cách nhật và 1 loại sốt mỗi 3 ngày.Năm 1898, việc phát hiện ra vòng đời của các loại Plasmodium falciparum, P. vivax, P. Malaria đã chứng minh được con đường lây truyền sốt rét ở người của KST sốt rét.Ronald Ross là người đầu tiên chứng minh được KST sốt rét có thể lây truyền từ người bị bệnh sang muỗi.Chloroquine được tổng hợp đầu tiên tại Đức năm 1946 và trở thành loại thuốc hữu hiệu nhất chống sốt cho 40 nawmm tiếp theo .Tuy nhiên sự kháng thuốc của Chloroquine đã dẫn tới sự ra đời của các loại thuốc mới như Mefloquine, Sulfadoxine-pyrimethamine ,proguanil, artemisinin...Bệnh sốt rét là bệnh do kí sinh trùng sốt rét gây ra và có thể phòng và điều trị được.Bệnh chủ yếu xuất hiện ở khu vực Châu Á và Châu Phi.Khoảng 1 nửa dân số thế giới ở 109 quốc gia và vùng lãnh thổ ở trong vùng có nguy cơ bị bệnh sốt rét.Mỗi phút có 1 trẻ chết vì bệnh sốt rét.          Jason, a Greek physician,palpating for the spleen of a young child(From the British Museum)Là 1 trong những nguyên nhân gây nên đói nghèo toàn cầu.Sốt rét xuất hiện109 quốc gia tương đương 3,3 triệu người bị nguy cơ, Là nguyên nhân của 350 đến 500 triệu trường hợp mắc bệnh. Sốt rét gây ra 600.000 cái chết mỗi năm trên toàn cầu. Mỗi 30 giây có 1 bệnh nhi châu Phi chết vì sốt rétSốt rét đứng thứ 9 trong tất cả các nguyên nhân gây tàn tật và tử vong toàn cầuSốt rét gây tử vong đứng thứ 5 trong các bệnh nhiễm trùng ( DFID, 2010).Sốt rét là nguyên nhân gây chi tiêu lớn không chỉ với các hộ gia đình mà còn với cả nền kinh tế của mỗi quốc gia trong vùng dịch.Kháng thuốc chống sốt rét được định nghĩa là khả năng KST có thể sống sót và nhân lên mặc dù đã được điều trị thuốc đúng liều hoặc tăng liều.Kháng thuốc xuất hiện chủ yếu do sử dụng không hợp lý các loại thuốc điều trị.Khu vực Mekong và Đông Nam Á là trung tâm dịch toàn cầu của kháng thuốc sốt rét sau lần đầu phát hiện kháng thuốc sốt rét ở Nam Mỹ.Lý do dẫn đến sự ra đời các loại thuốc mới là sau khi có sự xuất hiện các chủng KST kháng với 1 loại thuốc nào đó và sau đó 1 khoảng thời gian, sự kháng 1 loại thuốc nào đó lại được phát hiện, hình thành nên 1 vòng luẩn quẩn.Loại thuốc điều trị mới nhất hiện nay cũng đã phát hiện các chủng KST kháng với thuốc này.2000-041990s1980s1970s1960s1950s1940s1930s<1930Chlorproguanil-dapsoneAtovaquone-proguanilHalofantrineArtemisininSulfa-PyrimethaminePyrimethamineProguanilMepacrinePamaquineArtemether-lumefantrinePyronaridinePrimaquineAmodiaquineChloroquineQuinineMefloquineArtemetherArtesunateArtemisinin2008Qinghaosu 青蒿素- ArtemisininsTác động nhanh, hiệu quả cao, an toàn.19.2.09*Việt Nam là quốc gia nằm trong vùng trung tâm của dịch kháng thuốc chống sốt rét.Tất cả các loại thuốc kháng sốt rét trên thế giới đều đã được chứng minh là đã kháng thuốc ở Việt Nam.Năm 2012, WHO đã đưa ra nhiều bằng chứng cho thấy ký sinh trùng kháng thuốc artemisinin đã xuất hiện ở miền Trung, miền Nam Việt Nam.Đa nguyên nhân:Thực hành điều trị kémKiến thức về y tếBệnh nhân không tuân thủ hoàn toàn phác đồ điều trịSự phổ biến của các loại thuốc giả, kém chất lượng Sự dịch chuyển của dân số phức tạp làm tăng nhanh khả năng kháng thuốc.Không có thuốc thay thế cho thuốc Artimisinin. Nếu kháng thuốc xuất hiện ở Ấn Độ và vùng cận Sahara Châu Phi thì sẽ dẫn đến hậu quả khủng khiếp về sức khỏe toàn cầu. Kháng thuốc chống sốt rét19.2.09*Tại sao lại quan trọng với sức khỏe toàn cầu???Đói nghèoKết hợp với các bệnh nhiễm trùng khácKinh phíKhoảng trống do kháng thuốc ArtemisininThuốc giả, thuốc kém chất lượngTự kê đơnDân số nhập cư và dịch chuyểnCác quốc gia cần giám sát chất lượng của thuốc chống sốt rét ngăn chặn lưu hành các loại thuốc chống sốt rét giả, Tiếp cận phổ cập chẩn đoán đặc hiệu, thuốc chất lượng, an toàn, Tăng cường hợp tác trong mỗi nước và giữa các quốc gia.Sốt kèm ớn lạnh, rùng mình Ra mồ hôi nhiềuĐau đầu và toàn thânPhun thuốc xịt muỗiMàn tẩm hóa chấtChấn đoán và điều trị ở các cơ sở y tế