Phao lịch sử hành chính - 59 câu hỏi và trả lời

Câu hỏi ôn tập môn Lịch Sử HC VN Câu 1: Anh (chị) hãy trình bầy những cơ sở của sự hình thành nền hành chính đầu tiên ở nước ta thời đại Hùng Vương – An Dương vương? Câu 2: Anh(chị)hãy khái quát về cơ cấu nền HC của thời đại dựng nước đầu tiên: Câu 3: Những đặc trưng cơ bản về hành chính Nhà nước ở chính quyền tự chủ Nhà nước Vạn Xuân (thời tiền lý) (544 - 602) Câu 4: Những nét chủ yếu của HC Nhà nước thời đo hộ Tuỳ - Đường? Câu 5: CS cai trị của đô hộ phong kiến phương bắc áp dụng ở nước ta trong 10 thế kỉ đầu công nguyên ? Câu6:Những nét cơ bản về những cải cách hành chính thời Khúc Hạo? (Đầu TK 10) Câu 7: Những nét chủ yếu về thực trạng cát cứ hành chính của 12 sử quân ở nước ta sau thời hậu Ngô Vương Câu 8: Những đặc trưng cơ bản ở hành chính Nhà nước thời Tiền Lê Câu 9: Vai trò của Lí Công Uốn trong việc xây dựng, củng cố hành chính Nhà nước đầu thế kỉ XI ? Câu 10: Hãy trình bày và phân tích những nội dung cơ bản của các chính sách quản lý HCNN dưới triều đại nhà Lý? Câu 11: Hãy trình bày những nét đặc trưng cơ bản của HCNN ở nước ta thời Trần? Câu 12: Tổ chức HC Nhà nước thời kỳ nội chiến (Nam - Bắc triều 1527 - 1592)? Câu 13: Hăy trình bày những nét cơ bản về chế đọ quan chức và phương thức tuyển dụng quan lại thời Trần?(trong câu 11) Câu 14: Trình bày chính sách quản lý ruộng đất và các chính sách phục hồi và phát triển sản xuất NN dười triều đại nhà Trần?Câu 12. Câu15: Trình bày những nét cơ bản của cuộc cải cách HC của Hồ Quý Ly và đánh gía những nét cơ bản về HCNN dưới triều đại nhà Hồ? Câu 16: Trình bày cơ cấu tổ chức BMHCNN ta dưới thời Lê Sơ? Câu 17: Hãy trình bày chế độ quan chức và chính sách đào tạo quan lại thời Lê Sơ(1428-1527)? Câu 18: Trình bày và phân tích những nét chủ yếu của đặc điểm HCNN ở nước ta trong thời nội chiến Nam-Bộ Triều(1527-1529)? Câu19: Nhà nước chúa Nguyễn đàng trong Câu 20: Hành chính Nguyễn dưới thời Tây Sơn (1788 - 1802) 2. Các chính sách quản l‎ý và 1 số cải cách hành chính của triều đại QT Câu 21: Tổ chức hành chính bộ máy nhà nước ở trung ương của Triều Nguyễn giai đoạn 1802 - 1858 Câu 22: Sự xác lập chủ quyền 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa Câu 23: Phương thức điều hành triều chính của nhà Nguyễn (272 GT) Câu 24: Cơ cấu tổ chức hành chính Nhà nước địa phương thời Nguyễn(1802-1851) Câu25: Cải cách hành chính Minh Mạng (1831-1832  1884) Câu 26: hành chính thời Nguyễn(1858-1945)? Câu 27: hệ thống TCBMHC của TDP tại Việt Nam (1858-1945) Câu 28: Chính sách quan lại cai trị thực dân bản địa Câu 29: Sự sụp đổ của triều đình nhà Nguyễn - Kết thúc nền hành chính của Nhà nước phong kiến cuối cùng Việt Nam Câu 30: Hành chính Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà 1945-1946 Câu 31: Hành chính Nhà nước Việt Nam (1946-1954) Câu 32: Hành chính Nhà nước miền Bắc 1954-1975 Câu 33: Cơ cáu tổ chức hành chính địa phương của Ngụy quyền Sài Gòn Câu 34: Hành chính cách mạng ở miền Nam Việt Nam(1960-1976) Câu 35: Trình bày những nội dung cơ bản về kiện toàn cơ cấu tổ chức và sự sắp xếp các đơn vị HC nước ta(1992 đến nay)? Câu 36: Những thay đổi về hành chính Nhà nước sau ngày miền Nam giải phóng - 1980 (1975-1980) Câu 37: Hành chính Nhà nước Việt Nam giai đoạn 1980-1992 Câu 38:Cơ cấu tổ chức và sự sắp xếp các đơn vị hành chính giai đoạn 92 đến nay Câu 39: Anh(chị)hãy khái quát về cơ cấu nền hành chính của thời đại dựng nước đầu tiên? Câu 40:Anh(chị)hãy trình bày đặc trưng cơ bản của nền hành chính nước ta thời Lý? Câu 41: Anh(chị)hãy phân tích những biến chuyển cơ bản của các chính sách hành chính thời Lý? Câu 42: Đặc trưng nền hành chính nước ta thời kỳ X? Đánh giá vai trò của Lê Đại Hoàng đế? Câu 43: Vấn đề cơ bản của cương vực địa giới hành chính và các cấp hành chính ở nước ta trong 10 thế kỷ Bác thuộc? Câu 44: Đặc trưng nền hành chính thời Lý? Vai trò Lý công Uổn? Câu 45: Hãy trình bày những yếu tố cải cách của nền hành chính nước ta thời Lý? Câu 46 : Đặc trưng nền hành chính nước ta thời Trần? Câu 47 : Những biến đổi và fát triển của nền hành chính nước ta thời Trần? Đánh giá ý nghĩa biến đổi đó? Câu 48 : Trình bầy, fân tích đánh giá tư tưởng cải cách hành chính của Hồ Quý Ly những năm đầu của thế kỷ 5? Câu 49 : Đặc trưng cơ cấu tổ chức bộ máy hành chính nước ta thời Lê Sơ thế kỉ XV. Câu 50 : Trên cơ sở nghiên cứu tư tưởng cải cách hành chính trong lịch sử nước ta, hãy rút ra bài học lịch sử đề cập đến cuộc cải cáh nền hành chính hiện nay? Câu 51 : Trình bầy bối cảnh lịch sử những nét chính của nền hành chính nước ta thời Lê Sơ? Câu 52: Đặc trưng nền hành chính nước ta thời Lê Sơ? Câu 53 : Chế độ quan chức và đào tạo quan lại thời Lê Sơ? Câu 54 : Bối cảnh lích sử và đặc trưng của nền hành chính Nam triều ( Triều Lê Trung Hưng )? Câu 55 : Bối cảnh lịch sử và nền hành chính dưới thời Tây Sơn? Câu 56: Những cải cách hành chính dưới thời Tây Sơn? Câu 57: Chế độ quan lại và chính sách đầo tạo quan lại thời Nguyễn? Câu 58: Cơ cấu bộ máy hành chính thời Nguyễn? Câu 59: Trình bầy khái quát các chính quản lý hành chính thời Nguyễn? TRẢ LỜI Phao ruột chó T_T

doc39 trang | Chia sẻ: tlsuongmuoi | Lượt xem: 5484 | Lượt tải: 1download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Phao lịch sử hành chính - 59 câu hỏi và trả lời, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
anh ®· lµm nh©n d©n vµ nhiÒu quan l¹i ch¸n n¶n, phÉn né. Nhµ M¹c dÇn dÇn r¬i vµo thÕ c« lËp. Trong lóc ®ã, tÖ n¹n tham nhòng, h¹ch s¸ch nh©n d©n ngµy cµng lan réng vµ gia t¨ng trong hµng quan l¹i. C©u 54: Tr×nh bµy nh÷ng nÐt chÝnh cña nÒn hµnh chÝnh nam triÒu (triÒu Lª Trung h­ng) Tr¶ lêi 1. Bèi c¶nh lÞch sö. - Tõ khi M¹c §¨ng Doanh lªn ng«i nhµ Lª, nhiÒu quan cò ®· ph¶n øng kÞch liÖt 1 cùu thÇn nhµ Lª tªn lµ NguyÔn Hoµng Kim , ng­êi Thanh Hãa ®· dùa vµo 1 sù gióp ®ì cña vua Ai Lao mé qu©n luyÖn tËp vµ t«n ng­êi con trai cña vu Chiªu T«n lµ Lª Duy Ninh lªn lµm vua. 1 triÒu ®×nh míi ®· ®­îc thµnh lËp, sö gäi lµ nam TriÒu ®Ó ph©n biÖt víi B¾c TriÒu cña nhµ M¹c. Lª Duy Ninh lªn lµm vua hiÖu Lª Trang T«ng, phong cho NguyÔn Kim lµ Th¸i Quèc më ®Çu cho thêi kú Lª Trung h­ng. Sau khi NguyÔn Kim chÕ vua Lª phong cho TrÞnh KiÓm - con rÓ cña NguyÔn Kim lµm Th¸i quèc s­ Laîng Quèc C«ng, n¾m toµn bé binh quyÒn. Nh­ vËy Nam TriÒu tuy mang danh nghÜa vua Lª nh­ng thùc quyÒn lóc ®Çu trong tay NguyÔn Kim råi chuyÓn sang tay TrÞnh KiÓm vµ con ch¸u hä TrÞnh - Nam TriÒu ®­îc thµnh lËp tõ nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XVI nh­ng ph¶i ®Õn 1543 míi chiÕm ®­îc T©y §«. - C­¬ng vùc ®Þa giíi hµnh chÝnh cña Nam TriÒu tõ Thanh Hãa trë vµo. - VÒ Danh nghÜa vÉn cã cung vua nh­ng thùc quyÒn n»m ë phñ chóa. - C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh c¶u Nµm TrfiÒu còng ®­îc phong theo c¸c triÒu vua Lª s¬ tr­íc ®©y. 2.1592 Nam triÒu ®¸nh b¹i B¾c triÒu. Néi chiÕn Nam - B¾c triÒu võa kÕt thóc th× ®Êt n­íc l¹i r¬i vµo thêi kú ph©n biÖt míi ®µng trong - ®µng ngoµi. MÇm mèng cña sù ph©n biÖt b¾t ®Çu tõ trong cuéc chiÕn tranh Nam triÒu - B¾c triÒu. 1545 sau khi NguyÔn Kim bÞ m­u s¸t, TrÞnh kiÓm ®­îc vua Lª ®­a lªn thay thÕ chØ huy mäi viÖc. M©u thuÉn gi÷a 2 dßng hä TrÞnh - NguyÔn ngµy cµng gay g¾t. TrÞnh KiÓm tiÕp tôc c«ng viÖc chèng M¹c cña NguyÔn Kim, nh­ng mÆt kh¸c t×m c¸ch t­íc ®o¹t thÕ lùc cña hä NguyÔn ®Ó x©y dùng quyÒn thÕ tËp cho hä TrÞnh trong 2 ng­êi con trai cña NguyÔn Kim th× 1 ng­êi lµ NguyÔn U«ng ®· bÞ TrÞnh kiÓm ¸m h¹i, ng­êi con thø lµ NguyÔn Hoµng ®ang trong t×nh tr¹ng ®e do¹. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, NguyÔn Hoµng ®­îc sù gîi ý cña NguyÔn BØnh Khiªm vËn ®éng xin vµo ThuËn Hãa ®Ó tr¸nh ©m m­u s¸t h¹i cña TrÞnh KiÓm vµ x©y dùng lùc l­îng. NhËn thÊy ThuËn Hãa ®ang gÆp khãa kh¨n nªn TrÞnh KiÓm ®· chÊp nhËn. 11/1558 NguyÔn Hoµng ®em theo nhiÒu anh em bµ con ë T«ng s¬n (Thanh Hãa) ®æ bé lªn cöa ViÖt, lËp b¶n doanh ë ¸i Tø (B×nh TrÞ Thiªn) thu hÕt hµo kiÖt xóc tiÕn viÖc tæ chøc cai trÞ, tranh thñ lßng d©n. 1570 Khi qu©n M¹c tÊn c«ng vµo vïng Thanh nghÖ, Chóa TrÞnh ph¶i triÖu trÊn thñ Qu¶ng Nam vÒ b¶o vÖ NghÖ An vµ giao cho NguyÔn Hoµng cai qu¶n ®Êt Qu¶ng nam tõ ®ã bÒ ngoµi NguyÔn Hoµng vÉn gi÷ t­ c¸ch 1 phiªn thÇn cña Nam triÒu nh­ng bªn trong th× khÈn tr­¬ng x©y dùng l©u dµi. Dùa vµo ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, l¹i nh©n lóc hä TrÞnh ®ang ®èi phã víi nhµ M¹c ë phÝa B¾c, hä NguyÔn ra søc khai ph¸ vïng ThuËn Qu¶ng x©y dùng tiÒm lùc v÷ng ch¾c chèng l¹i hä TrÞnh tr­íc khi chÕ (1613), NguyÔn Hoµng dÆn l¹i con lµ NguyÔn Phóc Nguyªn: "§Êt ThuÞn Qu¶ng phÝa B¾c cã Hoµnh S¬n vµ Linh Giang, phÝa Nam cã nói H¶i V©n vµ Th¹ch bi, ®Þa thÕ hiÓm cè, thËt lµ 1 níi ®Ó cho ng­êi anh hïng dông vâ. NÕu biÕt d¹y b¶o nh©n d©n, luyÖn tËp binh sü kh¸ng cù l¹i hä TrÞnh th× g©y dùng ®­îc c¬ nghiÖp mu«n ®êi. Lªn nèi Ng«i cha NguyÔn Phóc Nguyªn tá râ th¸i ®é ®Þch víi hä TrÞnh. 1614 Phóc Nguyªn c¶i tæ chÝnh quyÒn x©y dùng 1 nhµ n­íc riªng, t¸ch khái quan hÖ lÖ thuéc víi hä TrÞnh (®×nh chØ viÖc nép thuÕ cho hä TRÞnh, th¶i håi nh÷ng quan l¹i do hä TrÞnh cö vµo thuËn Qu¶ng). Th¸ng 4 n¨m 1627 lÊy cí hä NguyÔn kh«ng nép thuÕ vµ chèng l¹i vua Lª, qu©n TrÞnh tiÕn vµo ®¸nh hä NguyÔn, më ®Çucuéc chiÕn tranh TrÞnh - NguyÔn kÐo dµi 1627 - 1672. ChiÕn tranh TrÞnh NguyÔn trong gÇn nöa thÕ kû, hä TrÞnh vµ hä NguyÔn ®¸nh nhau 7 lÇn - chiÕn sù x¶y ra ë Qu¶ng B×nh, Hµ TÜnh vµ Nam NghÖ An, khèc liÖt nhÊt lµ vïng l­u vùc s«ng Gianh vµ s«ng NhËt LÖ. Qu©n NguyÔn ë thÕ phãng ngù nh­ng còng cã khi chuyÓn sang thÕ tÊn c«ng, ®¸nh chiÕm ®Êt ®ai thuéc khu vùc hä TrÞnh kiÓm so¸t. Cuéc chiÕn tranh TrÞnh - NguyÕn kh«ng kÕt thóc b»ng sù thÊt b¹i hoµn toµn cña 1 bªn tham chiÕn nh­ chiÕn tranh Nam - B¾c triÒu, mµ kÕt thóc b»ng sù tÊn c«ng thÊt b¹i cña qu©n TrÞnh vµ sø chèng ®èi cã hiÖu qu¶ cña qu©n NguyÔn. Nh­ng dï NguyÔn Th¾ng hay TrÞnh th¾ng th× chiÕn tranh TrÞnh - NguyÔn vÉn chØ lµ 1 cuéc hçn lo¹n gi÷a c¸c phe ph¸i thèng trÞ, g©y nhiÒu tæn h¹i ®au th­¬ng cho c¶ nh©n d©n 2 miÒn vµ ®Ó l¹i nhiÒu hËu qu¶ tai h¹i. Kh«ng tiªu diÖt ®­îc nhau b»ng chiÕn tranh, TrÞnh -NguyÔn ®Òu cñng cè ®Þa vÞ thèng trÞ cña m×nh b»ng c¸ch kÐo dµi t×nh tr¹ng chia c¾t 2 miÒn, lµm tæn th­¬ng tinh thÇn d©n téc vµ g©y trë ng¹i cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. Nh­ vËy trong cuéc néi chiÕn TrÞnh - NguyÔn phÇn tranh, Nam triÒu b©y giê trë thµnh chÝnh quyÒn vua Lª chóa TrÞnh ë ®µng ngoµi lÊy c­¬ng vùc tõ s«ng Gianh trë ra. 3. NÒn hµnh chÝnh ®µng ngoµi. - C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n­íc; ChÝnh quyÒn TW tËp quyÒn tån t¹i 2 hÖ thèng: triÒu ®×nh vua Lª chØ lµ bï nh×n, vua Lª kh«ng cã thùc quyÒn, chØ ®­îc h­ëng nghi thøc ®Õ v­¬ng khi thiÕt triÒu vµ tiÕp sø thÇn n­íc ngoµi. Vua Lª chØ cßn 5000 qu©n tóc vÖ canh phßng cung ®iÖn, 7 thít voi, 20 truyÒn rång vµ ®­îc thu thuÕ 1000 x· lµm b»ng léc th­¬ng tiÒn. Trong triÒu vÉn cã c¸c chøc ®¹i t­ ®å, ®¹i t­ m·, ®¹i t­ kh«ng, tam th¸i, tam thiÕu ®Ó ­u ®·i c«ng thÇn lµ nh÷ng quan v¨n quan vâ cã c«ng lín trong viÖc diÖt nhµ M¹c gióp hä TrÞnh kh«i phôc l¹i ng«i vua Lª. D­íi ®ã lµ 6 bé. §øng ®Çu mçi bé lµ th­îng th­ dã c¸c viªn tham tung, bèi tông bªn phñ chóa kiªm nhiÖm. Th­îng th­ 6 bé tuy chøc vÞ thuéc triÒu ®×nh nh­ng ®Òu lµ ng­êi cña phñ chóa TrÞnh cö lªn lµm viÖc d­íi sù ®iÒu khiÓn cña phñ chóa. Ngoµi c¸c bé cßn cã ngù sö, ®µi, cã nhiÖm vô gi¸m s¸t vµ thanh tra quan l¹i ®Ó t©u phñ chóa quyÕt ®Þnh viÖc t¨ng th­ëng, ®Ò b¹t, kû luËt, ®ång thêi lµ c¬ quan xÐt xö cao nhÊt. Phñ chóa chia lµm 3 phiªn, trong cäi mäi viÖc qu©n sù, thu thuÕ trong kinh vµ ë c¸c trÊn, vÒ sau l¹i ®æi thµnh 6 phiªn, n¾m quyÒn chi phèi mäi mÆt ho¹t ®éng trong nhµ n­íc qu©n chñ. 1599 TrÞnh Tïng x­ng lµm ®« nguyªn so¸i tæng quèc chÝnh th­îng phô vµ buéc vua Lª phong cho t­íc B×nh An V­¬ng. TrÞnh Tïng lËp riªng phñ chóa, tuyªn bè quan l¹i tuú thuéc, t­íc v­¬ng ®­îc thÕ tËp t¹i phñ chóa tõ 1600 TrÞnh Tïng ®Æt c¸c chøc tham tông vµ bèi tông (tÓ t­íng) gi÷ chøc tham tông, båi tông lµ nh÷ng ng­êi th©n tÝn do chóa TrÞnh lõa chän, cã nhiÖm vôt trùc tiÕp gióp chóa bµn ®Þnh mäi c«ng viÖc quan träng nhÊt. - C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh còng cã sù thay ®æi: Chóa trÞnh ®æi c¸c ®¹o thµnh trÊn vµ ®Çu thÕ ký XVIII ®æi l¹i lµ thõa tuyªn nh­ d­íi thêi Hång §øc. ë mçi trÊn cã 3 ty lµ trÊn ty, thõa ty vµ hiÕn ty. TrÊn ty do trÊn thñ ®èc trÊn, l­u thñ ®øng ®Çu n»m quyÒn chØ huy quÊnù, an ninh trËt tù vµ xÐt xö. Gióp viÖc trÊn thñ cã 1 quan vâ gi÷ chøc ®èc ®ång (®èc thÞ) vµ tõ 1726 cã thªm tuÇn phñ (quan vâ) gióp trÊn phñ phßng n¬i xung yÕu. Thøa ty qu¶n lý hµnh chÝnh vµ quan l¹i, hiÕn ty cã ch¨ng gi¸m s¸t thanh tra vµ xÐt xö phóc thÈm trong trÊn. D­íi trÊn lµ c¸c phñ, huyÖn, ch©u, x· do tri phñ, tri huyÖn, tri ch©u vµ x¸ quan ®øng ®Çu. T¹i c¸c ngo¹i trÊn (miÒn nói) nhµ n­íc chØ ®Æt trÊn ty vµ ho¹t ®éng qu¶n lý chñ yÕu ®­îc thùc hiÑen b»ng c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh qu©n sù. Chóa TrÞnh l¹i ph©n chia 10 trÊn 6 B¾c bé nay thµnh 4 néi trÊn: (H¶i D­¬ng,S¬n Nam, S¬n T©y, Kinh B¾c) vµ 6 ngo¹i trÊn (Cao B»ng, L¹ng S¬n, H­ng Hãa, An Qu¶ng, Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn). - ChÕ ®é quan chøc vµ ®µo t¹o quan l¹i. KÕ tôc truyÒn thèng cña vua lª, c¸ch chän quan l¹i ë thêi TrÞnh vÉn chñ yÕu thèng qua khoa cö. MNh÷ng ng­êi ®ç ®¹t ®­îc bæ dông cÊt nh¾c tuú theo kh¶ n¨ng vµ th¸i ®é ®èi víi phñ chu©. C¸c khoa thi liªn tiÕp ®­îc tæ chøc, ngay c¶ nh÷ng n¨m t×nh h×nh x· héi kh«ng æn ®Þnh. T×nh tr¹ng gian ®èi trong thi cö lµ 1 hiÖn t­îng kh¸ næi bËt: mang s¸ch vë vµo phßng thi, mua bµi lµm s½n ®em vµo tr­êng thi, ®ót lãt quan tr­êng chÕp bµi cò...kÎ bÊt tµi mµ vÉn ®ç ®¹t lµm quan ngµy cµng nhiÒu. Ngoµi c¸c khoa thi, hä TrÞnh cßn ®Æt ra phÐp tiÕn cö. Nh÷ng lóc thiÕu tiÒn, thãc, chóa TrÞnh ra lÖng b¸n quan t­íc cho nhµ giµu. Trong x· héi quan l¹i ngµy cµng nhiÒu, thùc quyÒn kh«ng cã chØ toµn lµ h­ vÞ, lµm quan ®Ó cÇu vinh, chØ lo bãc lét nhòng nhiÔu nh©n d©n. Sè l­îng quan l¹i t¨ng lªn nhiÒu mµ ®Æc quyÒn cña hä còng rÊt lín. C¸c quan ®­îc cÊp ruéng léc, ruéng d­ìng liªm, ngoµi ra ®­îc cÊp bæng léc b»ng tiÒn tuú theo cÊp bËc hoÆc kÕt qu¶ thi cö. - Qu©n ®éi: Mét vÊn ®Ò ®Æt ra cho hä TrÞnh lµ ph¶i lu«n lu«n cã mét lùc l­îng qu©n sù m¹nh , ®ñ søc trÊn ¸p mäi sù ph¶n kh¸ng. ChÕ ®é " ngu binh ­ n«ng " kh«ng cßn t¸c dông n÷a v× t×nh h×nh ruéng ®Êt, nhÊt lµ ruéng ®Êt c«ng lµng x· bÞ ®Þa chñ c­íp ®o¹t nghiªm träng, kh«ng cho phÐp Nhµ n­íc tiÕp tôc thi hµnh chÝnh s¸ch ®ã. Ban ®Çu hä TrÞnh vÉn gi÷ 5 phñ nh­ ë thêi Lª, sau l¹i ®Æt 5 qu©n doanh, chia lµm c¬, ®éi. Qu©n lÝnh chñ yÕu tuyÓn ë vïng Thanh NghÖ. Trong cuéc duyÖt binh 1595, lùc l­îng qu©n ®éi cña hä TrÞnh cã 12 v¹n ng­êi. Tõ 1000 trë ®i, hä TrÞnh quy ®Þnh: lÝnh tóc vÖ ë kinh thµnh chØ lÊy 3 ng­êi phñ Thanh Ho¸ vµ 12 huyÖn phñ NghÖ An. §©y lµ mét biÖn ph¸p chñ lùc rÊt ®­îc chóa TrÞnh ­u ®·i, cÊp cho nhiÒu ruéng tiÒn, nh©n d©n gäi lµ " lÝnh tam phñ " hay " ­u binh ". Bªn c¹nh ®ã lµ ngo¹i binh hay nhÊt binh, tuyÓn tõ ®inh tr¸ng cña hai phñ Tr­êng Yªn, Thiªn Quan (thuéc Ninh B×nh) vµ bèn trÊn quanh kinh thµnh theo chÕ ®é tù nguyÖn. Lo¹i qu©n nµy còng ®­îc cÊp nhiÒu ruéng ®Êt nh­ng l¹i theo chÕ ®é "ngô binh ­ n«ng" thay phiªn nhau trùc. Qu©n ®éi TrÞnh - Lª gåm bèn binh chñng chÝnh: bé binh, thuû binh, kÞ binh vµ ph¸o binh. Vò khÝ ngoµi gi¸o m¸c, kiÕm cung, méc, ®ao, ná b¾n ®¸, cã sóng b¸ng gç, sóng bäc da. Tªn löa, ®¹n lùa, ho¶ mï, ®¹i b¸c. §Ó ®µo t¹o nh÷ng ng­êi chØ huy cã n¨ng lùc, nhµ n­íc Lª TrÞnh më tr­êng vâ. Tõ n¨m 1721 chóa TrÞnh ®Æt chÕ ®é thi vâ cø 3 n¨m mét lÇn thi së cö ë trÊn vµ mét lÇn thi b¸c cö ë kinh thµnh. Néi dung thi gåm c¶ cung, kiÕm, ®Êu vâ lÉn lµm v¨n s¸ch vÒ ph­¬ng l­îc. Ng­êi ®ç b¸c cö goi lµ t¹o sÜ, häc vÞ ngang tiÕn sÜ bªn v¨n. - §èi ngo¹i: Nhµ Lª - TrÞnh duy tr× chÝnh s¸ch hoµ hîp víi c¸c d©n téc Ýt, më réng viÖc khai th¸c kho¸ng s¶n vµ giao mét mét bé phËn cho c¸c tï tr­ëng ®Þa ph­¬ng. Trong quan hÖ víi nhµ Thanh (thay thÕ nhµ Minh sôp ®æ) v× ®ang cßn yÕu l¹i ®ang lo viÖc ®¸nh nhau víi chóa NguyÔn nªn nhµ Lª - TrÞnh kh«ng damschoongs cù, thuÇn phôc nhµ Thanh gi÷ quan hÖ hoµ hiÕu. Nhµ Thanh l¹i phong cho vua Lª lµ An Nam quèc v­¬ng. N¨m 1667, chóa TrÞnh sai qu©n t­íng ®¸nh nhµ M¹c, chiÕm l¹i Cao B»ng. Hai n¨m sau theo lêi cÇu khÈn cña hä M¹c, nhµ Thanh buéc chóa TrÞnh ph¶i tr¶ Cao B»ng cho hä M¹c. Ph¶i ®îi ®Õn n¨m 1677, nh©n cuéc noái lo¹n cña Ng« Quang QuÕ ë Trung Quèc, nhµ Lª TrÞnh míi diÖt ®­îc hä M¹c ë Cao B»ng, hoµn toµn lµm chñ vïng ®Êt d»ng ngoµi. §Çu thÕ kû XVIII, t×nh h×nh ®Êt n­íc æn ®Þnh chóa TrÞnh tá ra tù chñ h¬n trong quan hÖ víi nhµ Thanh. N¨m 1726, mét d¶i ®Êt thuéc hai ch©u VÞ Xuyªn (Trung Quèc) vµ Thuû VÜ (H­ng Ho¸) ®­îc nhµ Thanh tr¶ l¹i cho §¹i ViÖt. Sau ®ã n¨m 1728, tr­íc th¸i ®é mÒm dÎo nh­ng c­¬ng quyÕt cña c¸c sø thÇn §¹i ViÖt vµ c¸c tï tr­ëng ®Þa ph­¬ng, nhµ Thanh buéc ph¶i tr¶ nèt mét d¶i ®Êt réng thuéc VÞ Xuyªn trong ®ã cã má ®ång lín Tô Long. - §èi víi Ai Lao ë T©y Nam, sau khi thiÕt lËp l¹i chÝnh quyÒn, nhµ Lª TrÞnh ®Æt l¹i quan hÖ. Vua Lª ThuËn Tån ®· g¶ con g¸i cho vua Lan Xang th¾t chÆt thªm t×nh th©n gi÷a hai n­íc. N¨m vua Can Xang chÕt 1691 chÝnh biÕn næ ra, chóa TrÞnh C¨n ®· ®em qu©n yÓm hé «ng L« vÒ n­íc, ®­a lªn lµm vua. Quan hÖ §¹i ViÖt - Lan Xang trë l¹i tèt ®Öp cho ®Õn cuèi thÕ kû XVIII. - ChÝnh s¸ch kinh tÕ: Ruéng ®Êt ë ®µng ngoµi bÞ n¹n kiªm tÝnh cña ®Þa chñ quan l¹i , c­êng hµo lòng do¹n nghiªm träng nªn tæng sè diÖn tÝch ruéng ®Êt kh«ng cßn ®¸ng kÓ n÷a. T×nh h×nh nµy kh«ng cho phÐp chóa TrÞnh thi hµnh chÝnh s¸ch léc ®iÒn nh­ ë thê vua Lª. Trõ c¸c laoij ruéng d©n, ruéng sø thÇn vµ ruéng binh lÝnh ®­îc miÔn thuÕ, cßn th× ®Òu ph¶i nép thuÕ cho nhµ n­íc. Ruéng ®Êt c«ng lµng x· bÞ thu hÑp, kÐo theo sù ph¸ s¶n cña chÝnh s¸ch qu©n ®iÒn thêi Lª s¬. Hä TrÞnh ra søc duy tr× viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch qaan ®iÒn nh­ng trong thùc tÕ kh«ng cßn hiÖu lùc n÷a dÉn ®Õn hËu qu¶ lµ n«ng d©n trong lµng x· ngµy cµng phô thuéc vµo ®Þa chñ, ®ã còng lµ lý do khiÕn chóa TrÞnh ph¶i ban hµnh viÖc ®¸nh thuª ruéng tù canh t¸c liªn miªn, mïa mµng thÊt b¸t diÔn ra th­êng xuyªn n«ng d©n ph¶i chÞu chÕ ®é t« thuÕ mäi thø lao dÞch (®¾p ®ª, ®¾p ®­êng) qu©n dÞch vµ nhiÒu kho¶n s­u thuÕ cña nhµ n­íc qu©n chñ. C©u 55: Bèi c¶nh lÞch sö vµ nÒn hµnh chÝnh ®µng Trong 1.Bèi c¶nh lÞch sö - Tõ khi M¹c §¨ng Doanh lªn ng«i nhµ Lª, nhiÒu quan cò ®· ph¶n øng kÞch liÖt 1 cùu thÇn nhµ Lª tªn lµ NguyÔn Hoµng Kim , ng­êi Thanh Hãa ®· dùa vµo 1 sù gióp ®ì cña vua Ai Lao mé qu©n luyÖn tËp vµ t«n ng­êi con trai cña vu Chiªu T«n lµ Lª Duy Ninh lªn lµm vua. 1 triÒu ®×nh míi ®· ®­îc thµnh lËp, sö gäi lµ nam TriÒu ®Ó ph©n biÖt víi B¾c TriÒu cña nhµ M¹c. Lª Duy Ninh lªn lµm vua hiÖu Lª Trang T«ng, phong cho NguyÔn Kim lµ Th¸i Quèc më ®Çu cho thêi kú Lª Trung h­ng. Sau khi NguyÔn Kim chÕ vua Lª phong cho TrÞnh KiÓm - con rÓ cña NguyÔn Kim lµm Th¸i quèc s­ Laîng Quèc C«ng, n¾m toµn bé binh quyÒn. Nh­ vËy Nam TriÒu tuy mang danh nghÜa vua Lª nh­ng thùc quyÒn lóc ®Çu trong tay NguyÔn Kim råi chuyÓn sang tay TrÞnh KiÓm vµ con ch¸u hä TrÞnh - Nam TriÒu ®­îc thµnh lËp tõ nh÷ng n¨m 30 cña thÕ kû XVI nh­ng ph¶i ®Õn 1543 míi chiÕm ®­îc T©y §«. - C­¬ng vùc ®Þa giíi hµnh chÝnh cña Nam TriÒu tõ Thanh Hãa trë vµo. - VÒ Danh nghÜa vÉn cã cung vua nh­ng thùc quyÒn n»m ë phñ chóa. - C¬ cÊu tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh c¶u Nµm TrfiÒu còng ®­îc phong theo c¸c triÒu vua Lª s¬ tr­íc ®©y. 2.NÒn hµnh chÝnh ®µng Trong. * C­¬ng vùc ®Þa giíi, hµnh chÝnh ®µng Trong - NguyÔn Hoµng sau khi vµo Nam, mét mÆt cñng cè phßng thñ ®Êt ThuËn Qu¶ng chèng l¹i c¸c tÊn c«ng cña qu©n TrÞnh, mÆt kh¸c t×m c¸ch më mang l·nh thæ xuèng phÝa Nam. - N¨m 1611, NguyÔn Hoµng cö V¨n Phong ®¸nh phÝa biªn giíi Champa chiÕm ®Êt ®Æt thµnh phñ Phó Yªn. - N¨m 1653 NguyÕn Phóc TÇn l¹i cö t­íng ®em qu©n chiÕm vïng ®Êt tõ nam Phó Yªn ®Õn bê s«ng Phan Lang, ®Æt ra hai phñ Th¸i Khang vµ Diªn Kh¸nh. - N¨m 1693 t­íng NguyÔn H÷u KÝch ®­îc cö ®em qu©n chiÕm nèt vïng ®Êt cßn l¹i cña Champa, vua Ba Tranh bÞ b¾t. Tõ ®©y Champa hoµn toµn nhËp vµo §¹i ViÖt. - ThÕ kû XVI - XVII chua NguyÔn Phóc Nguyªn 1620 ®Æt quan hÖ víi vua Ch©n L¹p, yªu cÇu vua ChËn L¹p cho phÐp c­ d©n ViÖt ®­îc vµo Thuû Ch©n L¹p bu«n b¸n, khai hoang , lËp lµng. §­îc sù chÊp thuËn cña vua Ch©n L¹p nhiÒu lµng ViÖt ®· ra ®êi ë M¬ Xoµi, §ång Nai, - Gi÷a thÕ kû XVII nhµ Minh ®á. Trªn 5000 quan l¹i vµ binh sÜ c­ d©n Trung Quèc kh«ng chÞu theo nhµ Thanh, dong thuyÒn vµo Nam, cËp bÕn §µ N½ng, xin chóa NguyÔn nhËp c­ ë vïng ®Êt §«ng Phè (sau lµ Gia §Þnh) cïng víi di d©n ViÖt Nam d©n Minh h­¬ng më réng dÇn vïng khai hoang ra c¸c n¬i cËn phô Sµi Gßn lËp nªn lµng m¹c phè x¸. - N¨m 1688 phã t­íng nhµ Minh - Hoµng TiÕn næi lo¹n ë MÜ Tho, uy hiÕp Ch©n L¹p. Chóa NguyÔn ®¸nh b¹i bän Hoµng TiÕn lµm chñ ®Êt §«ng phè n¨m 1698, hai dinh TrÊn Biªn (Biªn Hoµ), Phiªn TrÊn (Gia §Þnh) ®­îc thµnh lËp. - N¨m 1680, mét ng­êi nhµ Minh lµ M¹c Cöu cïng hä hµng gia ®×nh ch¹y sang Phn«mpªnh xin tró ngô. Vua Ch©n L¹p phong MÆc Cöu lµm èc nha ®Êt Sµi M¹t (T©y - Thuû Ch©n L¹p). Cöu M¹c mé thªm d©n ViÖt ®Õn ®©y khai ph¸ ®Êt hoang thµnh lËp lµng M¹c råi xin thuÇn phôc chóa NguyÔn. TrÊn Hµ Tiªn ®­îc thµnh lËp. TiÕn tr×nh tiÕp diÔn cho ®Õn n¨m 1757 c¶ vïng Thuû Ch©n M¹c thuéc quyÒn ®iÒu hµnh cña chóa NguyÔn. - N¨m 1744 §µng trong chia lµm 12 dinh vµ 1 trÊn: 1.ChÝnh dinh (Phó Xu©n). 2.Cùu dinh (Ai tö, Qu¶ng TrÞ). 3.Qu¶ng B×nh dinh- tôc gäi lµ ding Tr¹m. 5.Bè ChÝnh dinh tôc gäi lµ dinh ngãi. 6.Qu¶ng Nam dinh tôc gäi lµ dinh Chiªm. 7.Ph Yªn dinh. 8.B×nh Khang dinh (sau lµ Kh¸nh Hoµ) 9.B×nh ThuËn dinh. 10.TrÊn Biªn dinh (sau lµ tØnh Gia §Þnh). 11.Long hå dinh (sau lµ Vinh Long - An Giang) 12........................................................................ 13.Hµ Tiªn TrÊn. - Mçi dinh qu¶n h¹t mét phñ, d­íi phñ cã huyÖn, tæng, x· (ph­êng, thuéc). Riªng dinh Qu¶ng Nam qu¶n 3 phñ: Th¨ng Hoa, Qu¶ng Ng·i, Quy Nh¬n. Thñ phñ ban ®Çu ®ãng ë x· ¸i T­ thuéc Cùu Dinh n¨m 1570 dêi vµo x· Trµ B¸t (TriÖu Phong - Qu¶ng TrÞ) n¨m 1626 dêi x· vµo Ph­íc Yªn, sau ®ã dêi sang Kim Long (®Òn thuéc Thõa Thiªn) cuèi cïng vµo kho¶ng n¨m 1687 dêi vÒ phó xu©n (HuÕ) thêi Phóc Kho¸t (1739 - 1765) Phó Xu©n ®­îc gäi lµ ®é thµnh. - N¨m 1614 NguyÔn Phóc Nguyªn nèi nghiÖp NguyÔn Ho·ng quyÕt ®Þnh th¶i håi c¸c quan l¹i do nhµ Lª cö, c¶i tæ l¹i bé m¸y chÝnh quyÒn. ChÝnh quyÒn trung ­¬ng gåm 3 ty: ty x·, ty t­íng, ty lÖnh. Mçi ty cã nh©n viªn gióp viÖc nh­ c©u kÎ, cai hîp, thñ hîp, ty l¹i. Trõ chÝnh dinh cã ®ñ 3 ty cßn c¸c ty kh¸c chØ cã 1 hay 2 ty. Ngoµi ra ë chÝnh dinh, NguyÔn Phóc Nguyªn cßn thªm tû Néi lÖnh sö coi c¸c lo¹i thuÕ. Hai ty t¶, h÷u lÖnh xö chia nhau thu nép tµi sai d­ ( thuÕ th©n ) , kh«ng nh÷ng thÕ hä NguyÔn cßn ®Æt mét hÖ thèng " b¶n ®­êng quan " phô tr¸ch thu thuÕ trong c¶ miÒn. Ngoµi chÝnh dinh chóa NguyÔn cßn chia ®Êt §µng trong thµnh c¸c dinh. Mçi dinh chØ ®Æt mét ty lÖnh sö hoÆc thªm ty x¸ sai. §øng ®Çu dinh cã chøc TrÊn thñ th­êng lµ quan vâ ®¶m nhËn vµ mét sè ty gióp viÖc. D­íi dinh lµ c¸c phñ , huyÖn , ch©u , x· do tri phñ , tri huyÖn , tri ch©u , x· tr­ëng vµ t­íng thÇn ®øng ®Çu. - N¨m 1744 NguyÔn Phóc Kho¸t tù x­ng v­¬ng tiÕp tôc c«ng viÖc hoµn thiÖn, cñng cè tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh Nhµ n­íc. ChÝnh dinh ®­îc gäi lµ ®« thµnh. ë trung ­¬ng d­íi ng«i chóa ®­îc thÕ tËp lµ "tø tøc ®¹i thÇn" gåm t¶ néi, t¶ ngo¹i, h÷u néi, h÷u ngo¹i - lµ nh÷ng ng­êi th©n thuéc tin cËy cña c¸c c«ng thÇn cña chóa NguyÔn. TiÕp ®ã lµ 6 bé: l¹i, lÔ, hé, binh, h×nh, c«ng ®øng ®Çu lµ c¸c Th­îng th­, c¸c ty bÞ xo¸ bá. ë ®Þa ph­¬ng sau khi diÖt song Chiªm Thµnh vµ x©m lÊn ®Êt Thuû Ch©n L¹p, chóa NguyÔn chia l·nh thæ §µng trong thµnh 12 dinh. §øng ®µu mçi dinh cã chøc TrÊn thñ, cai b¹, ký, lóc d­íi cã mét hay hai trong 3 sè ty víi mét sè nh©n viªn gióp viÖc. Mçi dinh qu¶n h¹t mét phñ, riªng dinh Qu¶ng Nam gåm 3 phñ: Thanh Ho¸, Qu¶ng Ng·i, Quy Nh¬n. V× vËy, dinh Qu¶ng Nam trùc tiÕp cai qu¶n phñ Thanh Ho¸, cßn phñ Qu¶ng Ng·i, Quy Nh¬n ®Æt thªm chøc tuÇn phñ, kh¸m lý cai qu¶n trùc thuéc dinh. Riªng ®Êt Hµ Tiªn th× ®ùt thµnh TrÊn vµ giao cho dßng hä M¹c ng­êi Hoa gi÷ chøc ®« ®èc qu¶n l·nh ®¹o. D­íi phñ lµ huyÖn, x·. X· vÉn lµ ®¬n vÞ quan träng nhÊt gåm hai lo¹i chøc dÞch: t­íng thÇn vµ x· tr­ëng. Nh÷ng x· cã 999 ng­êi trë xuèng cã 18 x· tr­ëng vµ t­íng thÇn, x· cã 70 ng­êi ®Æt 1 x· tr­ëng hoÆc t­íng thÇn. N¨m 1726 chóa NguyÔn quyÕt ®Þnh ë miÒn nói vµ ven biÓn th× lËp c¸c thuéc cã c¸c chøc cai thuéc, ký thuéc qu¶n l·nh. D­íi thuéc lµ c¸c ph­êng, nËu. VÒ c¸ch tuyÓn chän quan l¹i, lóc ®Çu hä NguyÔn theo tiÕn cö trong hµng ngò con em quý téc c«ng th©n hoÆc trong sè nh÷ng ng­êi häc giái ë c¸c ®Þa ph­¬ng. N¨m 1646, chóa NguyÔn quyÕt ®Þnh më khoa thi ®Çu tiªn, 2 cÊp chÝnh ®å (cÊp cao) vµ hoa v¨n (cÊp thÊp). Tõ ®ã ë Phó Xuyªn cø 3 n¨m më mét kú thi, nh­ng hä NguyÔn kh«ng më k× thi héi nh­ ë ®µng ngoµi. N¨m 1695 chó NguyÔn Phóc Chu cã më khoa thi §×nh , chñ yÕu kh¶o h¹ch c¸c quan ®ang t¹i chøc. Quan l¹i kh«ng ®­îc cÊp bæng léc nhÊt ®Þnh mµ chØ ban mét sè d©n phô hoÆc ®­îc phÐp thu thªm mét sè tiÒn g¹o ngoµi thuÕ cña d©n. ChÝnh s¸ch nãi trªn cµng t¹o ®iÒu kiÖn cho quan l¹i tha hå s¸ch nhiÔu ®ôc khoÐt nh©n d©n. Qu©n ®éi cña chóa NguyÔn ®­îc chia lµm 3 lo¹i: qu©n tóc vÖ hay th©n qu©n, qu©n chÝnh quy ë c¸c dinh vµ thæ binh hay t¹m binh. C¸c lo¹i qu©n ®Òu chia thµnh c¸c c¬ ®éi thuyÒn. Qu©n ®éi gåm bé binh, thuû binh, t­îng binh. §Çu thÕ kû XVII, ng­êi §µng trong häc c¸ch ®óc sóng, c¸c thuyÒn lín ®Òu cã 5 khÈu ®¹i b¸c. ChÝnh s¸ch thuÕ kho¸: Chóa NguyÔn ban hµnh chÝnh s¸ch thuÕ kho¸ nÆng nÒ vµ ®êi sèng nh©n d©n khæ cùc, h¹n h¸n, lò lôt liªn tiÕp x¶y ra. NÒn hµnh chÝnh d­íi thêi t©y S¬n C©u 56: Bèi c¶nh lÞch sö vµ nÒn hµnh chÝnh d­íi thêi T©y S¬n 1.Bèi c¶nh lÞch sö. N¨m 1771 phong trµo n«ng d©n T©y S¬n do 3 anh em NguyÔn Nh¹c, NguyÔn L÷, NguyÔn HuÖ tæ chøc vµ l·nh ®¹o nhanh chãng ph¸t triÓn tiªu ®iÖt 3 tËp ®oµn ph«ng kiÕn TrÞnh, NguyÔn, Lª vµ hai ®¹o qu©n x©n l­îc Xiªm, Thanh thèng nhÊt ®Êt n­íc vÒ c¬ b¶n. - Tõ n¨m 1771 nghÜa qu©n tiÕn xuèng chiÕm ®ãng vïng Haj §¹o. Ngoµi nh÷ng ng­êi d©n nghÌo ®i theo, nghÜa qu©n cßn cã mét sè thæ hµo giµu cã mhw huyÒn Khª, NguyÔn Thung vµ th­¬ng nh©n Hoa kiÒu nh­ Lý Tµi, TËp §×nh. c¸c l·nh tô T©y S¬n cßn liªn kÕt ®­îc víi lùc l­îng ng­êi Ch¨m ë Phó Yªn d­íi sù chØ huy cña n÷ chóa ThÞ Ho¶ trong giai ®o¹n ®Çu, ho¹t ®äng cña nghÜa qu©n chØ lµ tÊn c«ng vµo bé m¸y chÝnh quyÒn ë c¸c lµng x·, ®èt sæ thuÕ vµ c¸c v¨n tù vay nî, lÊy cña nhµ giµu chia cho ng­êi nghÌo. N¨m 1773 b»ng m­u kÕ qu©n T©y S¬n ®¸nh chiÕm ®­îc phñ thµnh Quy Nh¬n råi sau ®ã tiÕn ra B¾c gi¶i phãng Qu¶ng Ng·i, Qu¶ng Nam, c¾t ®Êt kinh thµnh Phó Xuyªn víi Gia §Þnh. ChÝnh quyÒn chóa NguyÔn v« cïng hoang mang lo sî. Lîi dông c¬ héi ®ã cuèi n¨m 1774 qu©n TrÞnh do Hoµng Ngò Phóc chØ huy v­ît s«ng Gianh tÊn c«ng vµo ®µng Trong. Lùc l­îng qu©n NguyÔn ®· suy yÕu, l¹i ph¶i lo chèng ®èi víi phong trµo T©y S¬n nªn qu©n TrÞnh kh«ng gÆp sù kh¸ng kÓ nµo c¶. §Çu n¨m 1775 NguyÔn Phóc ThuÇn cho toµn bé gia quyÕn vµ triÒu thÇn bá trèn. Qu©n TrÞnh chiÕm ®­îc Phó Xu©n. Tõ ®ã H Ngò Phóc cho qu©n v­ît ®Ìo H¶i V©n ®¸nh vµo Qu¶ng Nam. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, ®Ó tËp trung ®èi phã víi qu©n NguyÔn ë phÝa NaNaa, NguyÔn Nh¹c ®· t×m c¸ch hoµ ho·n víi qu©n TrÞnh vµ xin nhËn lµm t­íng tiªn phong ®i ®¸nh qu©n NguyÔn. T¹m yªn ®­îc mÆt B¾c, qu©n T©y S¬n tËp trung lùc l­îng më c¸c cuéc tÊn c«ng lín vµo phÝa nam Quy Nh¬n. Cuèi n¨m 1775, d­íi sù chØ huy cña NguyÔn HuÖ, ®¹i qu©n T©y S¬n chiÕm ®­îc Phó Yªn vµ sau ®ã NguyÔn L÷ ®¸nh th¾ng trËn ®Çu tiªn ë Gia §Þnh. N¨m 1778 NguyÔn Nh¹c l¹i tù x­ng lµ Hoµng ®Õ, lÊy niªn hiÖu Th¸i §øc ®æi thµnh §å Bµn lµm thµnh Hoµng ®Õ, phong cho NguyÔn HuÖ lµm long Nh­¬ng t­íng qu©n vµ NguyÔn L÷ lµm tiÕt chÕ. Tõ ®ã T©y S¬n liªn tôc më c¸c cuéc tÊn c«ng vµo Gia §Þnh. Qu©n NguyÔn tan ra chØ cßn mét nhãm nhá theo NguyÔn ¸nh ch¹y trèn ra ®¶o C«n L«n, råi sau ®ã sang Xiªm cÇu cøu. Khi Êy Xiªm ®ang hïng m¹nh, nh©n dÞp NguyÔn ¸nh cÇu cøu qu©n Xiªm ®· ®­a qu©n sang can thiÖp vµo ®Êt n­íc ta. Th¸ng 7 n¨m 1784 víi 2 v¹n thuû binh, 300 chiÕn thuyÒn d­íi sù ®iÒu khiÓn cña Chiªu T¨ng, Chiªu S­¬ng cïng 3 v¹n bé binh d­íi sù chØ huy cña Chiªu Thuú Biªn vµ NguyÔn ¸nh vµ Chu V¨n TiÕp ®¸nh vÒ Gia §Þnh. NhËn ®­îc tin qu©n T©y S¬n do NguyÔn HuÖ chØ huy tøc hµnh vµo Gia §Þnh chèng qu©n x©m l­îc. Víi trËn ®Þa mai phôc trªn s«ng Mü Tho, ®o¹n tõ R¹ch GÇm ®Õn Xoµi Mót, r¹ng s¸ng ngµy 19-1-1785 T©y S¬n ®· tiªu diÖt qu©n Xiªm tan tµnh sau mét ngµy ®ªm. NguyÔn ¸nh cïng tµn qu©n ph¶i ch¹y sang B¨ng Cèc. Víi chiÕn th¾ng R¹ch GÇm - Xoµi Mót ®· chøng tá T©y S¬n ®· hïng m¹nh víi mét ®éi qu©n tinh nhuÖ thiÖn chiÕn vµ qua ®ã còng thÓ hiÖn tµi n¨ng qu©n sù cña ng­êi anh hïng NguyÔn HuÖ. Thõa th¾ng qu©n Xiªm, T©y S¬n tiÕn ®¸nh qu©n TrÞnh ë Phó Xu©n trong khi qu©n TrÞnh tá ra kiªu c¨ng, nhiÔu s¸ch khiÕn cho d©n chóng v« cïng c¨n giËn, ®· giµnh ®­îc th¾ng lîi. §Õn ®©y, T©y S¬n hoµn toµn lµm chñ ®Êt §µng Trong, víi danh nghÜa "Phï Lª diÖt TrÞnh". NguyÔn HuÖ chØ huy qu©n ®éi v­ît s«ng Gianh cÊp tèc hµnh qu©n ra B¾c ®¸nh tan qu©n TrÞnh, lµm chñ Th¨ng Long, t¹o tiÒn ®Ò cho thèng nhÊt ®Êt n­íc. Trong bèi c¶nh Hµ B¾c lóc ®ã, mÆc dï cã nhiÒu quyÒn ®Þnh ®o¹t vÒ mäi viÖc nh­ng víi nh·n quan chÝnh trÞ s¸ng suèt, NguyÔn HuÖ ®· trao l¹i quyÒn hµnh cho vua Lª, råi rót qu©n vµo nam. Tuy nhiªn d­ ®¶ng cña hä TrÞnh (TrÞnh Bång) vÉn cßn cè søc kh«i phôc l¹i c¬ ®å. Lª HiÓn T«ng qua ®êi, Chiªu Thèng lªn ng«i chØ lo tr¶ thï trÞnh --> lo¹n x¶y ra. NguyÔn HuÖ ph¶i ®Ých th©n ®em qu©n ra B¾c Hµ dÑp lo¹n. Lª Chiªu Thèng ®­a gia quyÕn sang cÇu cøu nhµ Thanh. Phong trµo T©y S¬n ®øng tr­íc mét thö th¸ch cùc kú nghiªm träng. Tr­íc lêi cÇu thØnh cña bÌ lò Lª Chiªu Thèng tuÇn phñ Qu¶ng T©y T«n VÜnh Thanh vµ tæng ®ãc L­ìng Qu¶ng T«n SÜ NghÞ d©ng biÓu lªn vua Thanh xin xuÊt qu©n ®¸nh ®¹i ViÖt. Vua Thanh ®ång ý ngay. Th¸ng 11/1788 qu©n Thanh gåm 29 v¹n chia lµm 3 ®¹o qu©n d­íi sù chØ huy cña T«n SÜ NghÞ tiÕn vµo n­íc ta. ThÕ giÆc v« cïng hung h·n, lùc l­îng T©y S¬n ë L­¬ng S¬n kh«ng chèng cù næi, ph¶i ®Çu hµng. Ngµy 22/12/1788, NguyÔn HuÖ nhËn ®­îc tin cÊp b¸o «ng quyÕt ®Þnh xuÊt quan ngµy h«m sau. §Ó cho chÝnh danh, trong buæi lÔ xuÊt qu©n NguyÔn HuÖ tuyªn bè lªn ng«i Hoµng §Õ, lÊy niªn hiÖu Quang Trung. §¹o qu©n Quang Trung tiÕn c«ng theo 5 mòi nhän. §óng 30 tÕt ®¹i qu©n v­ît s«ng Gi¸n KhÈu (s«ng §¸y) ®¸nh vµo c¸c cø ®iÓm tiÒn tiªu. BÞ bÊt ngê qu©n ®Þch kh«ng kÞp trë tay, bÞ tiªu diÖt toµn bé. SÇm Nghi §ång tù vÉn, T«n SÜ NghÞ ho¶ng hèt, kh«ng kÞp mÆc ¸o gi¸p theo ®­êng cÇu phao bá ch¹y vÒ ph­¬ng b¾c. T­íng sÜ tranh nhau ch¹y theo, x« ®Èy xuèng s«ng chÕt rÊt nhiÒu. CÇu phao ®øt hÇu hÕt qu©n lÝnh r¬i xuèng n­íc. Tµn qu©n T«n SÜ NghÞ ch¹y ®Õn Ph­îng Nh·n th× gÆp ®¹o qu©n ®« ®èc Léc chê s½n ë ®ã chÆn ®¸nh. Nh÷ng tªn sèng sãt tan t¸c, chiu lñi m·i míi vÒ ®­îc Trung Quèc. §¹o qu©n do ¤ §¹i Kinh ®ang ®ãng ë T©y S¬n nghe tin ho¶ng sî , véi rót vÒ n­íc. Tr­a mïng 5 tÕt Quang Trung dÉn ®¹i qu©n vµo thµnh Th¨ng Long. Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n M·n Thanh toµn th¾ng. ChØ trong vßng 5 ngµy ®ªm, qu©n, d©n ta d­íi sù l·nh ®¹o tµi t×nh cña ng­êi anh hïng ¸o v¶i NguyÔn HuÖ ®É lËp nªn k× tÝch ®¸nh tan 29 v¹n qu©n x©m l­îc, ®­a ®Êt n­íc lªn vÞ thÕ cao ch­a tõng cã. Víi nh÷ng chiÕn c«ng nh­ vËy NguyÔn Nh¹c sî em léng quyÒn véi v· ®em mét sè tuú tïng ®i nhanh ra Th¨ng Long, råi cïng NguyÔn HuÖ bÝ mËt rót qu©n vÒ Quy Nh¬n. NguyÔn Nh¹c kh«ng hiÓu næi chÝ h­íng vµ hoµi b·o cña NguyÔn HuÖ nªn hai anh em bÊt hoµ g©y ra xung ®ét gay g¾t (1787). Hai anh em ®¸nh nhau 3 th¸ng trêi sau ®ã hoµ gi¶i. NguyÔn Nh¹c phong cho NguyÔn HuÖ lµ B¾c B×nh V­¬ng cai qu¶n tõ Qu¶ng Nam ra B¾c. Tõ ngoµi b¾c trë vµo thuéc quyÒn qu¶n lý cña ..... Hoµng ®Õ NguyÔn Nh¹c. Phong cho NguyÔn L÷ lµm §«ng §Þnh V­¬ng giao trÊn gi÷ Gia §Þnh. Trong 3 anh em T©y S¬n, chÝnh quyÒn §«ng §Þnh V­¬ng - NguyÔn L÷ chØ tån t¹i ®­îc kho¶ng 1 n¨m (1786-1787), v­¬ng triÒu NguyÔn Nh¹c tån t¹i ®Õn n¨m 1793 nh­ng kh«ng cã ®ãng gãp g× ®¸ng kÓ. C«ng lao thèng nhÊt ®Êt n­íc vÒ c¬ b¶n vµ x©y dùng mét v­¬ng triÒu phong kiÕn tiÕn bé thuéc vÒ Hoµng ®Õ Quang Trung. Bëi vËy, khi t×m hiÓu vÒ nÒn hµnh chÝnh d­íi thêi T©y S¬n th× chñ yÕu nãi vÒ chÝnh s¸ch cña Quang Trung - NguyÔn HuÖ. 2.NÒn hµnh chÝnh d­íi thêi T©y S¬n. N¨m 1788 NguyÔn HuÖ lªn ng«i Hoµng ®Õ, ®Æt niªn hiÖu lµ Quang Trung. Hoµng ®Õ Quang Trung tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc theo mÉu h×nh cña c¸c triÒu ®¹i tr­íc. §øng ®Çu triÒu ®×nh lµ Hoµng ®Õ. C«ng chóa Ngäc H©n (con vua Lª HiÓn T«ng) ®­îc phong lµ B¾c Cung Hoµng HËu. NguyÔn Quang To¶n ®­îc lËp lµm Th¸i tö. Hoµng ®Õ th©u tãm trong tay tÊt c¶ c¸c quyÒn lùc nhµ n­íc. Trong triÒu cã hai ban v¨n , vâ víi c¸c chøc quan nh­ tam c«ng, tam thiÕu, ®¹i chñng tÒ, ®¹i t­ ®å, ®¹i t­ m·, ®¹i t­ kh«ng, ®¹i tæng qu¶n, ®¹i ®ång lý, ®¹i ®o ®èc, th¸i lý,... D­íi c¸c träng thÇn v¨n vâ lµ 6 bé do c¸c th­îng th­ ®øng ®Çu, viÖn hµn l©m, viÖn ngù sö, viÖn th¸i y, viÖn sµng chÝnh,... ë ®Þa ph­¬ng, ®¬n vÞ hµnh chÝnh nh­ thêi Lª, song cã tæ chøc l¹i chÆt chÏ h¬n. Tõ Qu¶ng Nam trë ra B¾c ®­îc chia lµm nhiÒu trÊn. §øng ®Çu mçi trÊn lµ mét TrÊn thñ do mét vâ quan n¾m gi÷, phô gióp lµ HiÖp trÊn do quan v¨n phô tr¸ch, tham trÊn gióp TrÊn thñ qu¶n lý hµnh chÝnh, t­ ph¸p,... C¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh ®Þa ph­¬ng d­íi trÊn lµ phñ, huyªn, tæng, x·. ë cÊp phñ, huyÖn cã cÆp ®éi quan v¨n vâ, ®øng ®Çu lµ vâ ph©n xuÊt vµ v¨n ph©n tri qu¶n lý. Riªng cÊp huyÖn cã thªm chøc t¶, h÷u qu¶n lý gióp viÖc. ë tæng cã tæng tr­ëng, ë x· cã x· tr­ëng phô tr¸ch qu¶n lý hµnh chÝnh. Quang Trung thùc hiÖn chÕ ®é ph©n phong c¸c con trÊn trÞ c¸c khu vùc quan träng nh­ Quan Thuú phô tr¸ch B¾c thµnh tiÕt chÕ , Quan Bµn ®èc trÊn Thanh Ho¸. Hµng ngò quan l¹i bao gåm th©n thuéc cña nhµ vua, c¸c vâ t­íng T©y S¬n vµ c¸c cùu thÇn nhµ Lª tù nguyÖn hîp t¸c víi T©y S¬n. Quang Trung rÊt tr©n träng c¸c nho sü nµy vµ giao cho c¸c chøc vô quan träng. C¸c quan chøc ®Òu ®­îc h­ëng bæng léc theo chÕ ®é h­ëng t« thuÕ, mét vµi x·, mét sè quan chøc cao cÊp cã c«ng th× ®­îc cÊp thªm ruéng ®Êt tuy kh«ng nhiÒu. Quang Trung x©y dùng kinh ®« míi ë vïng ch©n nói (Dòng) QuyÕt (gÇn BÕn Thuû NghÖ An) lµm trung t©m víi tªn gäi Ph­îng Hoµn Trung §«. - Qu©n ®éi: + Nhµ n­íc T©y S¬n chó träng x©y dùng mét qu©n ®éi m¹nh. Qu©n ®éi ®­îc ph©n chia thµnh n¨m doanh: trung, tiÒn, hËu, t¶, h÷u vµ ®­îc phiªn chÕ thµnh c¸c ®¬n vÞ: ®¹o, c¬, ®éi. Tõ n¨m 1790, Quang Trung cho lËp sæ hé tÞch vµ c¨n cø vµo ®ã tuyÓn lÝnh. D©n ®inh ®­îc chia lµm ba h¹ng: vÞ cËp c¸ch (tõ 9-17 tuæi), tr¸ng (18-55 tuæi), l·o (55-60). Cø ba xuÊt ®inh chän mét xuÊt lÝnh. + Qu©n ®éi bao gåm thuû binh, bé binh, t­îng binh, kþ binh vµ ph¸o binh. ChiÕn thuyÒn cã nhiÒu lo¹i, cã lo¹i lín chë ®­îc voi chiÕn, trang bÞ 50-60 ®¹i b¸c, chë 500-700 qu©n. Vò khÝ cã gi¸o m¸c, cung tªn, sóng tr­êng, ®¹i b¸c, ho¶ lß. + Tõ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ tæ chøc bé m¸y nhµ n­íc T©y S¬n, chóng ta thÊy bé m¸y nhµ n­íc ®ã cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh- qu©n sù. HÇu hÕt quan l¹i trong bé m¸y nhµ n­íc T©y S¬n lóc bÊy giê lµ c¸c vâ t­íng lín nhá trong c¸c phong trµo khëi nghÜa n«ng d©n ngµy tr­íc, Quang trung còng cã chiªu tËp ®­îc mét sè nho sü, quan l¹i cò cña Lª- TrÞnh nh­ng chØ chiÕm mét bé phËn nhá. - ChÝnh s¸ch kinh tÕ: + T×nh h×nh B¾c Hµ hÕt søc khã kh¨n, mÊt mïa, ®ãi kÐm, thiªn tai, dÞch bÖnh hoµnh hµnh, ruéng ®Êt bá hoang kh¾p n¬i. C«ng viÖc cÊp b¸ch tr­íc tiªn lµ phôc håi s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, æn ®Þnh ®êi sèng nh©n d©n. Do vËy, n¨m 1789, Quang Trung ban "ChiÕu khuyÕn n«ng" b»ng nh÷ng biÖn ph¸p kiªn quyÕt, chÝnh quyÒn b¾t buéc nh÷ng ng­êi l­u t¸n ph¶i trë vÒ quª cò lµm ¨n, c¸c lµng x· ph¶i cÊp ruéng ®Êt cho hä vµ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó t×nh tr¹ng ruéng ®Êt bá hoang. Trong vßng 3-4 n¨m, t×nh h×nh s¶n xuÊt trë l¹i æn ®Þnh, kh«i phôc l¹i c¶nh th¸i b×nh. Tuy nhiªn, chÝnh quyÒn T©y S¬n ch­a cã nh÷ng chÝnh s¸ch nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ruéng ®Êt, nh÷ng nguyªn nh©n s©u xa ®· dÉn tíi t×nh tr¹ng khñng ho¶ng tr­íc ®©y trong nhµ n­íc §µng Ngoµi. + §èi víi c«ng-th­¬ng nghiÖp, tuy Quang Trung ch­a ®­a ra mét ®­êng lèi ph¸t triÓn l©u dµi nh­ng cã nhiÒu biÖn ph¸p khuyÕn khÝch s¶n xuÊt, l­u th«ng hµnh ho¸ vµ ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch cai trÞ nghiªm minh, h¹n chÕ n¹n tham nhòng, b­íc ®Çu cã nh÷ng t¸c dông tÝch cùc vµ thóc ®Èy c¸c ngµnh thñ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp ph¸t triÓn. ChÝnh quyÒn Quang Trung cho ®óc tiÒn míi ®Ó tiªu dïng. ThuÕ kho¸ ®­îc ®Þnh l¹i tõ thuÕ ruéng ®Êt c¸c lo¹i ®Õn thuÕ th©n, phô thu, c¸c lo¹i thuÕ c«ng th­¬ng nghiÖp + V¨n ho¸ - gi¸o dôc: chÝnh quyÒn Quang Trung t«n sïng nho gi¸o nh­ng tá ra réng r·i víi t«n gi¸o kh¸c. Ch÷ N«m ®­îc ®Ò cao lªn thµnh ch÷ viÕt chÝnh thøc cña d©n téc. Quang Trung chñ tr­¬ng ®­a ch÷ N«m vµo gi¸o dôc vµ khoa cö, ban "chiÕu lËp häc" lÖnh cho c¸c x· thµnh lËp c¸c x· häc, chä ng­êi hay ch÷ vµ cã ®øc h¹nh lµm thÇy gi¸o. Ph­¬ng ph¸p häc tËp ®­îc trÊn chØnh theo tinh thÇn häc ®i ®«i víi hµnh. Nh÷ng sinh ®å ba quan thêi Lª - TrÞnh sau khi thi l¹i kh«ng ®¹t bÞ th¶i håi vÒ quª. N¨m 1789 kú thi H­¬ng ®Çu tiªn ®­îc tæ chøc ë NghÖ An. ThÝ sinh ph¶i thi th¬ phó b»ng ch÷ N«m. - §èi ngo¹i: Sau khi ®¸nh b¹i qu©n Thanh, gi¶i phãng Th¨ng Long, Quang Trung lu«n gi÷ mèi quan hÖ hoµ hiÕu víi nhµ Thanh. §èi víi phÝa T©y nh­ V¹n T­êng (Lµo), MiÕn §iÖn (Mianma) Quang Trung ®Òu cã quan hÖ tèt. C©u 57: Nh÷ng c¶i c¸ch hµnh chÝnh d­íi thêi T©y S¬n. Tr¶ lêi: 1.Cuéc khñng ho¶ng trÇm träng cña chÕ ®é phong kiÕn ViÖt nam vµ yªu cÇu bøc thiÕt cña viÖc c¶i c¸ch. - Tõ nöa thÕ kû XVIII, giai cÊp phong kiÕn th«ng trÞ trong c¶ n­íc tõ vua ®Õn quan l¹i, quý téc ¨n ch¬i xa ®o¹ tõ bá viÖc thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng vµ tr¸ch nhiÖm cña Nhµ N­íc ®èi víi nh©n ®an, ®Êt n­íc vµ x· héi. - §Ó cung øng cho nhu cÇu h­ëng thô tõ chóa TrÞnh ®Õn chóa NguyÔn ®· bãc lét nh©n d©n b»ng c¸c chÝnh s¸ch thuÕ hÕt søc nÆng nÒ, phiÒn nhiÔu. Hµng tr¨m thø thuÕ ®· khiÕn cho nh©n dan bÞ bÇn cïng, ph¶i bá lµng ra ®i --> nh©n d©n l­u vong phæ biÕn --> nÒn kinh tÕ Nhµ n­íc bÞ ®×nh ®èn, søc s¶n xuÊt bÞ ph¸ ho¹i nghiªm träng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng x· héi mÊt æn ®Þnh, rèi lo¹n, m©u thuÉn x· héi gay g¾t gi÷a nh©n d©n, c¸c tÇng líp lao ®éng nghÌo khæ víi giai cÊp bãc lét thèng trÞ. Bé m¸y Nhµ n­íc quan liªu phong kiÕn ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña x· héi. Sau khi l·nh ®¹o nh©n d©n c¶ n­íc vïng dËy lËt ®æ chÝnh quyÒn phong kiÕn thèi n¸t - Lª TrÞnh ë §µng ngoµi vµ NguyÔn ë §µng trong, ®¸nh b¹i qu©n x©m l­îc Xiªm, Thanh, nhµ n­íc phong kiÕn míi ra ®êi d­íi sù l·nh ®¹o cña Quang Trung ®øng tr­íc mét yªu cÇu cÊp thiÕt cña ®Êt n­íc vµ x· héi lµ ph¶i thùc thi c¶i c¸ch ®Ó ®­a ®Êt n­íc khái khñng ho¶ng trÇm träng cña x· héi. 2.C¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p c¶i c¸ch: - VÒ kinh tÕ; Quang Trung ban "ChiÕu khuyÕn n«ng" lÖnh cho d©n phiªu t¸n ph¶i trë vÒ quª kh«i phôc s¶n xuÊt. Nh÷ng x· nµo chøa chÊp kÎ chèn tr¸nh ®Òu bÞ ph¹t. Sau mét thêi h¹n mµ ruéng c«ng cßn bá hoang th× ph¶i nép thuÕ gÊp ®«i, ruéng t­ th× bÞ sung c«ng... Do ®ã chØ trong vßng 3 n¨m nhµ n­íc ®­îc phôc håi. §èi víi c«ng th­¬ng nghiÖp Quang Trung khuyÕn khÝch ®Èy m¹nh s¶n xuÊt thñ céng nghiÖp, më réng ngo¹i th­¬ng trªn c¬ së phôc håi vµ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. Ngay tõ nh÷ng ngµy ®Çu cña chÝnh quyÒn míi «ng ®· chñ tr­¬ng ph¸t triÓn mäi ngµnh s¶n xuÊt nh»m x©y dùng mét nÒn kinh tÕ phån vinh, ®éc lËp, tù chñ, trong ®ã cã c«ng th­¬ng nghiÖp. N¨m 1789 «ng b·i bá thuÕ ®iÒn cho nh©n d©n tõ S«ng Giang ra B¾c, ®éng viªn c¸c tÇng líp nh©n d©n lao ®éng phÊn khëi, s¶n xuÊt. §Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt vµ l­u th«ng hµng ho¸, «ng cho ®óc tiÒn ®ång míi. §èi víi n­íc ngoµi, chñ tr­¬ng më réng trao ®æi bu«n b¸n, ®Êu tranh víi nhµ Thanh ph¶i më cöa biªn giíi ®Ó bu«n b¸n víi n­íc ta. §èi víi thuyÒn bu«n cña t­ b¶n Ph­¬ng T©y, mong muèn hä t¨ng c­êng quan hÖ ngo¹i th­¬ng. àTh­¬ng NghiÖp (néi th­¬ng, ngo¹i th­¬ng) ®­îc phôc h­ng vµ ph¸t triÓn tiªn tiÕn th«ng th­¬ng tiÕn bé cña Quang Trung ®· thÓ hiÖn nh·n quan kinh tÕ réng më phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ thêi ®¹i "më cöa ¶i, th«ng th­¬ng bu«n b¸n khiÕn cho c¸c hµng ho¸ kh«ng ng­ng ®äng ®Ó lµm lîi cho d©n chóng". - VÒ chÝnh trÞ quèc phßng: Sau khi ®¸nh b¹i 29 v¹n qu©n Thanh x©m l­îc (1798) v­¬ng triÒu Quang Trung ra søc x©y dùng mét chÝnh quyÒn phong kiÕn míi tËp trung m¹nh tiÕn bé víi ý thøc qu¶n lý ®Êt n­íc trªn mét ph¹m vi réng lín. Trong c«ng cuéc x©y dùng chÝnh quyÒn míi, Quang Trung rÊt chó träng "C©u hiÒn tµi". §èi víi nh÷ng nho sÜ, trÝ thøc, kÓ c¶ quan l¹i trong chÝnh quyÒn cò cã tµi n¨ng, trÝ tuÖ, cã nhiÖt t×nh x©y dùng ®Êt n­íc, Quang Trung ®Òu cè g¾ng thuyÕt phôc vµ sö dông hä vµo bé m¸y nhµ n­íc míi, ®Æt hä ë nh÷ng chøc vô t­¬ng xøng víi hä nh­: Ng« Th× NhËm, Phan Huy Ých, NguyÔn ThiÕp. §Ó ®¸p ÷ng nhu cÇu x©y dùng chÝnh quyÒn míi bªn c¹nh ph­¬ng thøc "TiÕn cö", "CÇu hiÒn tµi" Quang Trung cßn ban hµnh chÝnh s¸ch "khuyÕn häc", më réng chÕ ®é häc tËp, thi cö ®Õn c¸c lµng x·, cho phÐp ®Þa ph­¬ng sö dông mét sè ®Òn chïa kh«ng cÇn thiÕt lµm tr­êng häc. VÒ néi dung: bá lèi häc tõ ch­¬ng khu«n s¸o, theo h­íng thiÕt thùc, häc ®i ®«i víi hµnh. VÒ tæ chøc b¾t c¸c nho sinh, sinh ®å ë triÒu ®¹i tr­íc ph¶i thi l¹i, ng­êi nµo xÕp lo¹i ­u th× míi ®­îc c«ng nh©n cho ®å. H¹ng liÖt ph¶i thi l¹i, h¹ng sinh ®å 3 qu¸n do bá tiÒn ra mua th× bÞ ®uæi vÒ chÞu lao dÞch nh­ d©n chóng. Chñ tr­¬ng ph¸t triÓn gi¸o dôc thi cö ®Ó ®µo t¹o nh©n tµi cho ®Êt nwocs trong c«ng cuéc kh«i phôc chÝnh quyÒn míi Quang Trunhg nãi râ: "dùng n­íc lÊy häc lµm ®Çu, cÇu trÞ lÊy nh©n tµi lµm gèc. Tr­íc ®©y hËu ph­¬ng nhiÒu viÖc ph¶i phßng bÞ, viÖc häc kh«ng ®­îc söa s¸ng, khoa cö bá dÇn, nh©n tµi ngµy cµng thiÕu thèn.. TrÉm khi míi b×nh ®Þnh ®· cã nh· ý hËu ®·i nhµ nho, lùc t©m mÕn kÎ sÜ, muèn cã ng­êi thùc tµi ®Ó dïng cho quèc gia. Do ®ã 1789, Quang Trung cho më khoa thÞ H­¬ng ®Çu tiªn ë NghÖ An, cho ng­êi ®ç tó tµi h¹ng ­u vµo d¹y tr­êng quèc häc. Chñ tr­¬ng tõng b­íc ®­a khoa cö thµnh 1 ph­¬ng thøc ®µo t¹o quan chøc cho Nhµ n­íc phong kiÕn. Trªn c¬ së t¨ng c­êng vµ cñng cè ho¹t ®éng cña bé m¸y nhµ n­íc trung ­¬ng tËp trung m¹nh, nhµ n­íc thêi Quang Trung ®· thùc hiÖn ®­îc chøc n¨ng quan träng vµ lín lao ®èi víi x· héi lµ tËp hîp c¸c lùc l­îng trong toµn ®Êt n­íc, ®Èy lïi ®­îc cq x©m l­îc cña ngoµi bang, æn ®Þnh t×nh h×nh chÝnh trÞ, x· héi, cñng cè nhµ n­íc qc tËp quyÒn tõng b­íc phôc h­ng ph¸t triÓn v¨n hãa, gi¸o dôc vµ kinh tÕ. - Quang Trung chñ tr­¬ng x©y dùng 1 lùc l­îng qu©n ®éi hïng m¹nh, cñng cè quèc phßng. Qu©n ®éi chia lµm 5 doanh: trung tiÒn, hËu, t¶, h÷u. Ngoµi ra cã thªm mét sè qu©n hiÖu nh­ t¶ bËt, h÷u bËt, kiÒuthanh, thiªn cµn. Qu©n ®éi ®­îc biªn chÕ theo ®¹o, c¬, ®éi. N¨m 1790 lµm sæ hé tÞch ®Ó c¨n cø vµo ®ã tuyÓn binh. Nhµ n­íc quy ®Þnh cø 3 suÊt ®inh tuyÓn 1 lÝnh. Qu©n ®éi cã c¸c binh chñng, bé binh, thñ binh t­îng binh, ph¸o binh. Vò khÝ cã nhiÒu lo¹i: gi¸o m¸c, cung tªn ,cã lo¹i ®­îc c¶i tiÕn nh­ háa hæ (èng phun löa), sóng tr­êng, ®¹i b¸c. ThuyÒn chiÕn cã nhiÒu lo¹i: lo¹i lín chë ®­îc c¶ voi, trang bÞ tõ 50 - 60 khÈu ®¹i b¸c, chë 500 - 700 lÝnh. Víi 1 lùc l­îng qu©n ®éi m¹nh nh­ vËy, Quang Trung ®· trÊn ¸p ®­îc c¸c thÕ lùc phong kiÕn ph¶n ®éng, b¶o vÖ chÝnh quyÒn míi vµ cã c¬ së ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i tÝch cùc, kiªn quyÕt b¶o vÖ ®éc lËp toµn vÑn l·nh thæ n©ng cao vÞ thÕ cña Quèc gia. - VÒ v¨n hãa gi¸o dôc: LËp sïng ChÝnh viÖn chuyªn dÞch s¸ch ch÷ H¸n ra ch÷ N«m lµm tµi liÖu häc tËp vµ gióp vua vÒ mÆt v¨n hãa. Môc ®Ých cña «ng lµ ®­a ch÷ N«m thµnh quèc ng÷ chÝnh thay cho ch÷ H¸n. Ch÷ N«m ®­îc ®­a vµo khoa cö trong c¸c kú thi quan tr­êng ra ®Ò thi b»ng ch÷ N«m, ng­êi thi lµm th¬, phó b»ng ch÷ N«m - ch÷ N«m trë thµnh v¨n tù chÝnh thøc cña Quèc gia, ®¸nh dÊu mét thµnh qu¶ quan träng trong lÞch sö ®Êu tranh vµ b¶o tån nÒn v¨n hãa d©n téc, chèng CS ®ång hãa cña c¸c triÒu ®¹i phong kiÕn ph­¬ng B¾c ®« hé n­íc ta. -->chøng tá «ng lµ mét ng­êi cã hoµi b·o x©y dùng mét nÒn häc thuËt, gi¸o dôc ®Çm ®µ b¶n s¾ch d©n téc, n©ng cao ý thøc ®éng lùc tù c­êng cho nh©n d©n. Tuy t«n träng Nho gi¸o song Quang Trung v·n tá ra réng r·i ®èi víi PhËt gi¸o vµ Thiªn chóa gi¸o. + ­u: Cã nhiÒu mÆt tÝch cùc thÓ hiÖn 1 t­ t­ëng tiÕn bé nh»m ®­a ®Êt n­íc nhanh chãng v­ît qua c¸c cuéc khñng ho¶ng kÐo dµi sau ??? ®Ó v­¬n lªn s¸nh vai cïng c¸c quèc gia ph¸t triÓn t­¬ng thêi. Nhµ n­íc chÝnh s¸ch ®ã ®· vµ sÏ t¹o kh¶ n¨ng më ®­êng cho sù giµu m¹nh, ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc cña d©n téc. + Nh­îc: Khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch ®ã gÆp nhiÒu ch­íng ng¹i thêi gian thùc hiÖn l¹i qu¸ ng¾n 29.7.1792 Quang Trung ®ét ngét qua ®êi khi c¸c c¶i c¸ch ®ã lµm ch­a ®­îc bao l©u. TriÒu ®¹i Quèc To¶n tiÕp sau bÊt lùc, kh«ng cßn tiÕp tôc chÝnh s¸ch c¶i c¸ch cña vua cha vµ bÞ NguyÔn ¸nh lËp ®æ 1802. NÒn hµnh chÝnh n­íc ta d­íi thêi NguyÔn C©u 58: ChÕ ®é quan l¹i vµ chÝnh s¸ch ®µo t¹o quan l¹i thêi NguyÔn Tr¶ lêi 1.ChÕ ®é quan l¹i Ban ®Çu quan l¹i chñ yÕu bao gåm nh÷ng ng­êi cã c«ng theo NguyÔn ¸nh chèng T©y S¬n (c¶ 1 sè ng­êi Ph¸p nh­ Senh«, Valie) 1 sè cùu thÇn nhµ Lª do ®ç ®¹t ë thêi Lª. VÒ sau, th«ng qua thi cö, nhµ NguyÔn míi thªm ng­êi bæ dông. Tuy nhiªn, 1807 míi cã khoa thi H­¬ng ®Çu tiªn. 1822 më khoa thi Héi ®Çu tiªn. Ng­êi ®i thi Ýt nªn quan chøc kh«ng thÓ dïng 1 sè ng­êi cã thi cö ®ç ®¹t cÇn thiÕt. Quan l¹i h­ëng l­¬ng theo phÈm hµm, kh«ng cã ruéng léc mµ chñ yÕu nhËn tiÒn, g¹o. Thêi Gia Long, quan NhÊt phÈm ®­îc cÊp hµng n¨m 600 quan tiÒn vµ 600 ph­¬ng g¹o. Quan cöu phÈm ®­îc cÊp 16 quan tiÒn vµ 16 ph­¬ng g¹o, thêi Minh M¹ng, theo quy chÕ 1827. NhÊt phÈm; 400 quan, 300 ph­¬ng g¹o, ¸o quÇn 70 quan, tiÒn tuÊt 400 quan. Tßng nhÊt phÈm ®­îc cÊp 300 quan + 200 ph­¬ng g¹o ¸o quÇn 60 quan ,tiÒn tuÊt 300 quan. Trong cøu phÈm ®­îc cÊp 18 quan + 16 g¹o , ¸o quÇn 4 quan , tiÒn tuÊt 40 quan. Ruéng ®Êt th× h­ëng theo phÐp qu©n ®iÒn. BM quan l¹i thêiNguyÔn nãi chung kh«ng cång kÒnh còng kh«ng ®«ng ®¶o, song kh«ng v× thÕ mµ bít tÖ tham nhòng 1807, Senh« nhËn xÐt: "D©n chóng v« cïng ®ãi khæ, vua quan bãc lét thËm tÖ. C«ng lý lµ mét mãn hµng mau b¸n kÎ giÇu cã thÓ c«ng khai s¸t h¹i ng­êi nghÌo vµ tin ch¾c r»ng víi thÕ lùc ®ång tiÒn, lÏ ph¶i sÏ vÒ tay chóng". 1811 Gia Long ra ®¹o dô: Nghiªm cÊm dÞch "kÎ gi÷ kho kh«ng kiÕm cí lµm khã dÔ d©n ®Ó yªu s¸ch, nÕu ®Ó tai h¹i cho d©n th× giÕt kh«ng tha". 1817 Minh M¹ng bùc tøc v× quan l¹i "coi ph¸p luËt nh­ h­ v¨n, xoay së nhiÒu vµnh, chØ cèt lÊy tiÒn, kh«ng ®­îc th× buéc téi". 1850 T­ §øc than v·n: quan vui th× d©n khæ, Ých ng­êi trªn th× tèn kÎ d­íi... ®­a quµ c¸p xin sá ®Ó lµm c¸i thang b­íc lªn quan tr­êng, hoÆc b¾t ®ãng gãp, kh¾c b¹c ®· lµm cña c¶i cña m×nh tiªu dïng, nh÷ng t×nh tÖ Êy kh«ng kÓ xiÕt. C¸c quan ngù sö nhiÒu lÇn xin "tróc thanh quan l¹i", nh©n d©n th× xem quan l¹i, nhÊt lµ quan l¹i ®Þa ph­¬ng lµ trém c­íp. ý thøc vÒ sù gia t¨ng m©u thuÉn gi÷a Nhµ n­íc vµ nh©n d©n, c¸c vua Gia Long, Minh M¹ng ®· xö rÊt nÆng hµng lo¹t viªn quan to, trong ®ã cso Ýt nhÊt lµ 11 trÇn th­ vµ hiÖp trÇn tham nhòng bÞ c¸ch chøc vµ xö tö. MÆc dï vËy, tÖ quan tham l¹i h¹t vÉn kh«ng ng¨n chÆn ®­îc. Sù bÊt chÝnh cña quan trªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho hßa lý tæng, x· hoµnh hµnh. Ho¹t ®éng ®¸ng phª ph¸n cña nhµ NguyÔn lµ sù tr¶ thï hÌn h¹ nhµ T©y S¬n. 2.ChÝnh s¸ch ®µo t¹o quan l¹i §Çu thª kû XIX Gia Long lªn ng«i ®Þnh l¹i viÖc gi¸o dôc thi cö nh­ng kh«ng lµm ®­îc. 1807 quy chÕ thi h­íng míi ®­îc ban hµnh. Khoa thi H­¬ng ®Çu tiªn ®­îc tæ chøc, chñ yÕu ë B¾c thµnh (sè ®ç rÊt Ýt), tõ sau ®ã, sè tr­êng thi h­¬ng trong c¶ n­íc rót xuèng cßn 6, kú h¹n thi kh«ng cè ®Þnh. 1822 nhµ NguyÔn míi cã ®iÒu kiÖn më khoa thi Héi ®Çu tiªn (cã 8 ng­êi ®ç tiÕn sÜ). 1829 Minh M¹ng cho lÊy thªm hä Vi phã b¶ng (tiÕn sÜ h¹ng 3) kú h¹n thi còng kh«ng cè ®Þnh (ch¼ng h¹n tõ ®Çu ®Õn 1851 cã 14 khoa thi héi, lÊy ®ç 136 tiÕn sÜ, 87 phã b¶ng. Tµi liÖu häc tËp néi dung thi kh«ng cã g× thay ®æi. Tr­êng Quèc Tö Gi¸m ®Æt ë HuÕ, lÊy con em quan chøc, c¸c thæ quan, ng­êi häc giái ë ®Þa ph­¬ng vµo häc. Gi¸o dôc thi cö thêi NguyÔn sa sót vÒ nhiÒu mÆt so víi c¸c triÒu ®¹i tr­íc. Mét ®Æc ®iÓm míi ®¸ng chó ý lµ n¨m 1836, Minh m¹ng cho thµnh lËp "tö dÞch qu¸n" ®Ó d¹y tiÕng n­íc ngoµi. C©u 59: C¬ cÊu bé m¸y hµnh chÝnh thêi NguyÔn Tõ sím NguyÔn ¸nh ®· ®Æt quan, phong t­íc cho nh÷ng ng­êi phß t¸, sau khi lÊy ®­îc toµn bé B¾c Hµ, NguyÔn ¸nh x­ng v­¬ng, kiÓm tra l¹i hÖ thèng c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh cò, ®Æt quan chøc cai qu¶n. §­¬ng th­ßi Gia Long gi÷ nguyªn c¸ch tæ chøc cò ë §µng Ngoµi vÉn lµ TrÊn, thñ, huyÖn, x·. ë ®µng träng lµ trÊn, dinh, huyÖn, x·. Sau ®ã Ýt l©u nhµ NguyÔn n©ng tæng thµnh 1 cÊp hµnh chÝnh trung gian gi÷a huyÖn vµ x·. Ngoµi ra 11 trÊn B¾c Thµnh (t­¬ng øng víi B¾c Bé ngµy nay) ®­îc hîp thµnh 1 tæng trÊn, 5 trÊn cùc Nam hîp thµnh 1 tæng trÊn gäi lµ Gia §Þnh thµnh. §Ó nhÊt thÓ hãa c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh trong n­íc 1831 - 1832 Minh M¹ng bá 2 tæng trÊn, chia c¶ n­íc thµnh 30 tØnh vµ phñ thõa Thiªn (trùc thuéc Trung ­¬ng). D­íi tØnh cã phñ, huyÖn, ch©u råi ®Õn tæng, x· theo thèng kª 1840 c¶ n­íc cã 90 phñ, 20 ph©n Êp. C¸ch chia ®¬n vÞ hµnh chÝnh nµy ®­îc gi÷ nguyªn cho ®Õn cuèi thêi nguyÔn. 1.ChÝnh quyÒn trung ­¬ng Gia Long, Minh M¹ng gi÷ nguyªn hÖ thèng c¬ quan cò cña c¸c triÒu ®¹i tr­íc. Vua n¾m quyÒn hµnh mét c¸ch ®éc ®o¸n. Gióp viÖc vua gi¶i quyÕt giÊy tê, v¨n th­ vµ ghi chÐp cã thi th­ viªn (thêi Gia Long), sang thêi Minh M¹ng ®æi lµ v¨n th­ phßng vµ 1829 th× chuyÓn thµnh néi c¸c. VÒ viÖc qu©n quèc träng sù th× cã tø trô ®¹i thÇn (4 vÞ ®iÖn ®¹i häc sÜ), sau chÝnh thøc hãa thµnh viªn c¬ mËt (1834) Ngoµi ra nhµ NguyÔn ®Æt thªm t«ng nh©n phñ phô tr¸ch c¸c viÖc Hoµng Gia. Bªn d­íi lµ 6 bé (l¹i, hé, lÔ, binh, h×nh, c«ng) chÞu tr¸ch nhiÖm chØ ®¹o c¸c c«ng viÖc chung cña nhµ n­íc vµ ngò qu©n ®« thèng phô tr¸ch qu©n ®éi. Bªn c¹nh ®ã, cã ®o s¸t viªn (tøc ngù sö ®µi bao gåm c¶ 6 khoa) phô tr¸ch thanh tra quan l¹i). Hµn L©m viÖn phô tr¸ch s¾c dô, c«ng v¨n, 5 tù phô tr¸c 1 sè c«ng t¸c sù vô, phñ néi vô phô tr¸ch kho tµng. Quèc Tö Gi¸m phô tr¸ch gi¸o dôc. Th¸o Y viÖn phô tr¸ch thuèc thang, ch÷a bÖnh.... cïng mét sè ti, viÖn... §¸ng chó ý lµ bé phËn tr«ng coi Hoµng Gia kh¸ phøc t¹p, bao gåm c¶ d©n sù vµ qu©n sù. §Ó ®Ò cao h¬n n÷a uy quyÒn cña nhµ vua, Gia Long ®Æt lÖ "tö bÊt" (nh­ng kh«ng ghi thµnh v¨n b¶n) tøc kh«ng ®Æt tÓ t­íng, kh«ng lËp hoµng hËu, kh«ng lÊy tr¹ng nguyªn trong thi cö, kh«ng phong t­íc v­¬ng cho ng­êi ngoµi hä vua. C¸c chøc tam th¸i, tam thiÕu trë thµnh vinh hµm ®Ó gia phong cho c¸c ®¹i thÇn ë trong bé vµ ViÖn c¬ mËt. 2.ChÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng 1802, khi lµm chñ ®­îc B¾c hµ vµ quyÕt ®Þnh xem Phó Xu©n lµ quèc ®«, Gia Long buéc ph¶i t¹m thêi hîp 11 trÊn phÝa B¾c thµnh 1 tæng trÊn víi tªn cò lµ B¾c Thµnh, do tæng trÊn ®øng ®øng ®Çu (ng­êi ®Çu tiªn lµ NguyÔn V¨n Thµnh) "ban cho s¾c, Ên, 11 néi, ngo¹i trÊn ®Òu lÖ thuéc, phÇn viÖc cÊt bµi quan l¹i, xö quyÕt kiÖn tông ®Òu ®­îc tïy tiÖn mµ lµm råi míi t©u. Gióp viÖc cã 3 tµo: hé tµo kiªm chøc cña c«ng phßng, binh tµo kiªm chøc cña l¹i phßng, h×nh tµo kiªm chøc cña lÔ phßng). 1808, 5 trÊn cùc Nam còng ®­îc hîp thµnh tæng trÊn víi tªn Gia §Þnh thµnh, quan chøc t­¬ng tù nh­ B¾c Thµnh (tæng trÊn ®Çu tiªn cña Gia §Þnh thµnh lµ NguyÔn V¨n Nh©n). Bªn d­íi, ban ®Çu ë c¸c trÊn §µng ngoµi cò, Gia Long ®Æt trÊn thñ ®øng ®Çu gióp viÖc cã 2 ty: t¶ thõa gåm 3 phßng l¹i, binh h×nh vµ h÷u thõa gåm 3 phßng: Hé, lÔ, C«ng 1804, ®èi víi c¸c dinh trÊn §µng trong cò, Gia Long bá c¸c ty x¸ sai, lÖnh sö ®Ó theo ®óng hÖ thèng c¬ quan nh­ c¸c trÊn ®µng ngoµi. Ngoµi ra cßn 3 ®¹o (ch­a ®­îc n©ng thµnh trÊn). Long Xuyªn, Kiªn Giang, Thanh B×nh (Ninh B×nh ngµy nay) ®Òu chØ ®Æt mét ty thuéc gåm c¶ 6 phßng. Nh­ vËy, bªn c¹nh sù nhÊt thÓ hãa vÒ tæ chøc chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cã sù tån t¹i cña 2 khu vùc ®Þa lý ®ã lµ ë Nam vµ B¾c. §Ó ®¶m b¶o cho sù thèng nhÊt l·nh ®¹o vµ ®¶m b¶o quyÒn lùc nhµ vua Gia Long cho söa ®¸p hÖ thèng ®­êng giao th«ng chÝnh tõ c¸c ®Þa ph­¬ng vÒ trung ­¬ng vµ ®Æt mét hÖ thèng tr¹m dÞch nh»m ®Ó chuyÓn v¨n th­ (thêi Gia Long lµ 98, Minh M¹ng lµ 147). Tuy nhiªn ®ã chØ lµ gi¶i ph¸p cã tÝnh chÊt qu¸ ®é, "quyÒn nghi t¹m ®Æt" nh­ nhËn ®Þnh cña Minh M¹ng, g©y nhiÒu khã kh¨n cho sù thèng trÞ cña nhµ NguyÔn. 1831 - 1832 Minh M¹ng ®· tiÕn hµnh 1 cuéc c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®Þa ph­¬ng, xãa bá c¸c tæng trÊn, ®æi c¸c dinh trÊn thµnh tØnh. BÊy giê c¶ n­íc cso 30 tØnh vµ 1 phñ Thõa Thiªn. + 1831 ®æi c¸c trÊn phÝa B¾c thµnh 18 tØnh: 1.Qu¶ng B×nh. 2.Qu¶ng TrÞ. 3.Hµ TÜnh. 4.NghÖ An. 5.Thanh Ho¸. 6.Ninh B×nh. 7.Nam §Þnh. 8.Hµ Néi. 9.H­ng yªn. 10.H¶i D­¬ng. 11.Qu¶ng Yªn. 12.S¬n T©y. 13.B¾c Ninh. 14.Tiªn Quang. 15.H­ng Ho¸. 16.Th¸i Nguyªn. 17.L¹ng S¬n. 18.Cao B»ng. + 1832 ®æi c¸c ®inh trÊn phÝa Nam thµnh 12 tØnh: 1.Qu¶ng Nam. 2.qu¶ng Ngh·i. 3.B×nh §Þnh. 4.Phó Yªn. 5.Kh¸nh Hoµ. 6.B×nh ThuËn. 7.Phiªn An. 8.Biªn Hoµ. 9.An Giang. 10.VÜnh Long. 11.§inh T­êng. 12.Hµ Tiªn. §øng ®Çu c¸c tØnh lµ c¸c chøc tæng ®èc (phô tr¸ch 2 - 3 tØnh) vµ tuÇn phñ (phô tr¸ch 1 tØnh d­íi quyÒn tæng ®èc). Gióp viÖc cã 2ty lµ Bè ChÝnh sö ti vµ ¸n s¸t sö ti. VÒ qu©n sù cã c¸c chøc l·nh ®¹o binh Quan chøc ®Þa ph­¬ng chñ yÕu do trung ­¬ng bæ nhiÖm vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc 2 cÊp tæng ®èc - tuÇn phï vµ trung ­¬ng. HÖ thèng hµnh chÝnh trung ­¬ng ®­îc ph©n biÖt râ rµng, quyÒn hµnh tËp trïng h¬n n÷a vµo tay nhµ vua. §iÒu ®¸ng chó ý lµ c¸c chøc ®øng ®Çu tØnh th­êng lµ vâ quan cao cÊp. D­íi tØnh lµ phñ, huyÖn, ch©u tæng, x·. ChÝnh quyÒn tæng - x· ®­îc tæ chøc chÆt chÏ nh»m ®¶m b¶o quyÒn lùc nhµ n­íc vµ gi¶i quyÕt c¸c khã kh¨n mét c¸ch kÞp thêi. §èi víi vïng th­¬ng du, chñ yÕu lµ 6 ngo¹i trÊn cña B¾c Thµnh, Minh M¹ng chñ tr­¬ng nhÊt thÓ hãa vÒ mÆt hµnh chÝnh cïng víi miÒn xu«i. 1829 nhµ n­íc bá lÖ thÕ tËp c¸c thæ ty ë vïng d©n téc Ýt ng­êi, cho quan ®Þa ph­¬ng chän cö nh÷ng tæ ti hµo môc... thanh liªm, tµi n¨ng cÇn c¸n ®­îc d©n trÝ nhiÖm, lµm thæ ty ch©u, lµm thæ tri huyÖn. TiÕp ®ã, nhµ NguyÔn còng ph©n chia l¹i thµnh ch©u, huyÖn lín nhá theo diÖn tÝch vµ ®Þnh sè. Sau khi tæ chøc l¹i chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng miÒn xu«i, Minh M¹ng cho ®Æt chÕ ®é l­u quan ë Tuyªn Quang, th¸i Nguyªn, L¹ng S¬n, Cao B»ng nh»m trùc tiÕp khèng chÕ c¸c thæ quan. TiÕn hµnh thu thuÕ c¸c lo¹i miÒn xu«i. ChÕ ®é l­u quan vèn ®­îc thùc hiÖn thö ë miÒn nói NghÖ An, nay ®­a ra sö dông ë ®©y. Do bÊt m·n cña c¸c vua quan, vµo nhiÒu n¨m tr­íc ®©y khi thùc d©n Ph¸p, nhµ NguyÔn ®· bá chÕ ®é nµy. C©u hái «n tËp m«n LÞch Sö HC VN C©u 1: Anh (chÞ) h·y tr×nh bÇy nh÷ng c¬ së cña sù h×nh thµnh nÒn hµnh chÝnh ®Çu tiªn ë n­íc ta thêi ®¹i Hïng V­¬ng – An D­¬ng v­¬ng? C©u 39: Anh(chÞ)h·y kh¸i qu¸t vÒ c¬ cÊu nÒn hµnh chÝnh cña thêi ®¹i dùng n­íc ®Çu tiªn? C©u 40:Anh(chÞ)h·y tr×nh bµy ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña nÒn hµnh chÝnh n­íc ta thêi Lý? C©u 41: Anh(chÞ)h·y ph©n tÝch nh÷ng biÕn chuyÓn c¬ b¶n cña c¸c chÝnh s¸ch hµnh chÝnh thêi Lý? C©u 42: §Æc tr­ng nÒn hµnh chÝnh n­íc ta thêi kú X? §¸nh gi¸ vai trß cña Lª §¹i Hoµng ®Õ? C©u 43: VÊn ®Ò c¬ b¶n cña c­¬ng vùc ®Þa giíi hµnh chÝnh vµ c¸c cÊp hµnh chÝnh ë n­íc ta trong 10 thÕ kû B¸c thuéc? C©u 44: §Æc tr­ng nÒn hµnh chÝnh thêi Lý? Vai trß Lý c«ng Uæn? C©u 45: H·y tr×nh bµy nh÷ng yÕu tè c¶i c¸ch cña nÒn hµnh chÝnh n­íc ta thêi Lý? C©u 46 : §Æc tr­ng nÒn hµnh chÝnh n­íc ta thêi TrÇn? C©u 47 : Nh÷ng biÕn ®æi vµ f¸t triÓn cña nÒn hµnh chÝnh n­íc ta thêi TrÇn? §¸nh gi¸ ý nghÜa biÕn ®æi ®ã? C©u 48 : Tr×nh bÇy, f©n tÝch ®¸nh gi¸ t­ t­ëng c¶i c¸ch hµnh chÝnh cña Hå Quý Ly nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 5? C©u 49 : §Æc tr­ng c¬ cÊu tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh n­íc ta thêi Lª S¬ thÕ kØ XV. C©u 50 : Trªn c¬ së nghiªn cøu t­ t­ëng c¶i c¸ch hµnh chÝnh trong lÞch sö n­íc ta, h·y rót ra bµi häc lÞch sö ®Ò cËp ®Õn cuéc c¶i c¸h nÒn hµnh chÝnh hiÖn nay? C©u 51 : Tr×nh bÇy bèi c¶nh lÞch sö nh÷ng nÐt chÝnh cña nÒn hµnh chÝnh n­íc ta thêi Lª S¬? C©u 52: §Æc tr­ng nÒn hµnh chÝnh n­íc ta thêi Lª S¬? C©u 53 : ChÕ ®é quan chøc vµ ®µo t¹o quan l¹i thêi Lª S¬? C©u 54 : Bèi c¶nh lÝch sö vµ ®Æc tr­ng cña nÒn hµnh chÝnh Nam triÒu ( TriÒu Lª Trung H­ng )? C©u 55 : Bèi c¶nh lÞch sö vµ nÒn hµnh chÝnh d­íi thêi T©y S¬n? C©u 56: Nh÷ng c¶i c¸ch hµnh chÝnh d­íi thêi T©y S¬n? C©u 57: ChÕ ®é quan l¹i vµ chÝnh s¸ch ®Ço t¹o quan l¹i thêi NguyÔn? C©u 58: C¬ cÊu bé m¸y hµnh chÝnh thêi NguyÔn? C©u 59: Tr×nh bÇy kh¸i qu¸t c¸c chÝnh qu¶n lý hµnh chÝnh thêi NguyÔn?

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docPhao lịch sử hành chính - 59 câu hỏi và trả lời.doc
Tài liệu liên quan