Kinh tế học - Chương 2: Cầu, cung và cân bằng thị trường

CHÖÔNG 2 CAÀU, CUNG VAØ CAÂN BAÈNG THÒ TRÖÔØNG 1 2CÁC CHỦ ĐỀ CHÍNH  Cầu  Cung  Trạng thái cân bằng của thị trường  Sự thay đổi trạng thái cân bằng thị trường  Độ co giãn của cung và cầu  Thặng dư tiêu dùng và thặng dư sản xuất 3Các giả định của mô hình  Thò tröôøng coù nhieàu ngöôøi mua, nhieàu ngöôøi baùn  Saûn phaåm ñoàng nhaát (ngöôøi tieâu duøng khoâng phaân bieät giöõa 2 saûn phaåm cuûa 2 ngöôøi baùn baát kyø)  Khoâng coù raøo caûn gia nhaäp hay rôøi khoûi thò tröôøng  Chi phí giao dòch baèng 0  Ngöôøi tieâu duøng toái ña hoùa ñoä thoûa maõn  Ngöôøi baùn toái ña hoùa lôïi nhuaän 4Caàu  Cầu của một sản phẩm là số lượng sản phẩm ứng với các mức giá khác nhau mà người tiêu dùng sẵn lòng mua trong một khoảng thời gian xác định. 5Caàu  Cách biểu diễn thứ nhất: Biểu cầu P (đồng/kg) QD (1000 kg/tháng) 7.000 80 6.500 90 6.000 100 5.500 110 5.000 120 6Caàu D Tại sao đường cầu lại dốc xuống? Löôïng caàu (Q D ) Giaù (P) ($/Ñôn vò) P 1 P 2 Q 1 Q 2  Cách biểu diễn 2: Đường cầu 7Caàu  Cách biểu diễn 3: Hàm số cầu Q D = f(P) Neáu laø haøm tuyeán tính : Q D = a.P + b (a < 0)  Quy luật cầu Các yếu tố khác không đổi, khi giá một sản phẩm tăng lên thì lượng cầu của sản phẩm đó sẽ (có xu hướng) giảm xuống. Phaân bieät löôïng caàu vaø caàu - Löôïng caàu laø soá löôïng muoán mua ôû moät möùc giaù nhaát ñònh - Caàu moâ taû haønh vi ngöôøi mua ôû taát caû caùc möùc giaù 9Cung  Cung của một sản phẩm là số lượng của sản phẩm đó mà những người bán sẵn lòng bán ứng với các mức giá khác nhau, trong một khoảng thời gian xác định. 10 Cung  Cách biểu diễn 1: Biểu cung P (đồng/kg) QS (1000 kg/tháng) 7.000 140 6.500 120 6.000 100 5.500 80 5.000 60 11 Cung S Tại sao đường cung dốc lên? Löôïng cung (Q S ) Giaù (P) ($/Ñôn vò) P 1 Q 1 P 2 Q 2  Cách biểu diễn 2: Đường cung 12 Cung  Cách biểu diễn 3: Hàm số cung Q S = f(P) Neáu laø haøm tuyeán tính : Q S = a.P + b (a > 0)  Quy luật cung Các yếu tố khác không đổi, khi giá một sản phẩm tăng lên thì lượng cung của sản phẩm đó sẽ (có xu hướng) tăng lên 13 Traïng thaùi caân baèng thò tröôøng Q D S • Điểm cân bằng thị trường là nơi đường cung và cầu giao nhau. •Tại P0 lượng cung bằng với lượng cầu và bằng Q0 . P 0 Q 0 P ($/Ñôn vò) 14  Các đặc điểm của giá cân bằng thị trường:  QD = QS  Không thiếu hụt hàng hóa  Không có dư cung  Không có áp lực làm thay đổi giá Traïng thaùi caân baèng thò tröôøng 16. 3. 2015 15 D’ SD Q 1 P 1 Q D  Caân baèng ban ñaàu taïi P 0 , Q 0  Khi caàu taêng (ñöôøng caàu dòch chuyeån sang D / )  Thieáu huït taïi P 0 laø Q D Q 0  Caân baèng môùi taïi P 1 , Q 1 P QQ 0 P 0 Söï thay ñoåi traïng thaùi caân baèng thò tröôøng 16. 3. 2015 16 S’ Q S  Caân baèèng ban ñaàu taïi P 0 , Q 0  Khi cung taêng (S dòch chuyeån sang S’ )  Dö thöøa taïi P 0 laø Q S Q 0  Caân baèng môùi taïi P 1 ,Q 1 P Q SD P 1 Q 1 Q 0 P 0 Söï thay ñoåi traïng thaùi caân baèng thò tröôøng VAÄN DUÏNG a. Giá trần Laø möùc giaù cao nhaát maø nhaø nöôùc aán ñònh buoäc ngöôøi baùn phaûi tuaân thuû. Khi đặt giá trần (ví dụ: tiền thuê nhà tối đa), chính phủ muốn đảm bảo lợi ích cho các hộ gia đình có thu nhập thấp (sinh viên, người cô đơn,). Song thông thường mức giá đó thấp hơn mức giá thị trường và gây ra hiện tượng thiếu hụt. 18 Cô cheá thò tröôøng D S Q S Q D P 2 Thiếu hụt Q P ($/Ñôn vò) Q 0 P 0 SD Q0 P E Qe Pe I JP2 Qs2 Qd2 Khi P2 < Pe Qd2 > Qs2 hiÖn tîng thiÕu hôt trªn thÞ trêng, cÇu vît (excess demand) g©y ra søc Ðp lµm t¨ng gÝa vµ lîng thiÕu hôt lµ : IJ = Qd2 – Qs2 20 Cô cheá thò tröôøng  Khi giá thị trường thấp hơn giá cân bằng:  Xảy ra thiếu hụt  Nhà sản xuất tăng giá  Lượng cầu giảm và lượng cung tăng  Thị trường tiếp tục điều chỉnh cho đến khi đạt được giá cân bằng. Thiếu hụt b. Giá sàn Laø möùc giaù thaáp nhaát maø nhaø nöôùc aán ñònh buoäc ngöôøi mua phaûi tuaân thuû Ví dụ tiền công tối thiểu, khi mức giá sàn được quy định là P* thì Qs là lượng cung lao động và các hãng chỉ muốn thuê Qd do đó sẽ dẫn đến dư thừa lao động. 22 Cô cheá thò tröôøng D S Q D P 1 Dư thừa Q S Q P ($/Ñôn vò) P 0 Q 0 Khi P1 > Pe  Qs1 > Qd1  cung vît (excess supply)  g©y ra søc Ðp lµm gi¶m gi¸  lưîng dư thõa lµ: MN = Qs1- Qd1 S D Q0 P E Qe Pe M N P1 Qd1 Qs1 24 Cô cheá thò tröôøng  Khi giá thị trường cao hơn giá cân bằng:  Có sự dư cung  Nhà sản xuất hạ giá  Lượng cầu tăng và lượng cung giảm  Thị trường tiếp tục điều chỉnh cho đến khi đạt được giá cân bằng Dư thừa  Qui m« cña sù dư thõa hay thiÕu hôt phô thuéc vµo  Sù kh¸c biÖt gi÷a P vµ Pe  §é dèc cña ®uêng cung vµ ®ường cÇu 26 Cô cheá thò tröôøng  Tóm tắt cơ chế thị trường cạnh tranh hoàn hảo: 1) Cung và cầu tương tác quyết định giá cân bằng thị trường. 2) Trạng thái cân bằng thị trường thay đổi khi:  Cầu thay đổi (đường cầu dịch chuyển)  Cung thay đổi (đường cung dịch chuyển)  Cả cung và cầu đều thay đổi 3) Khi chưa cân bằng, thị trường sẽ điều chỉnh sự thiếu hụt hoặc dư thừa hàng hóa cho đến khi đạt được trạng thái cân bằng. 4) Cơ chế hoạt động trên chỉ có hiệu quả khi thị trường là cạnh tranh hoàn hảo. 27 Thay ñoåi caàu (Ñöôøng caàu dòch chuyeån)  Thay đổi cầu khác với thay đổi lượng cầu  Cầu được quyết định bởi các yếu tố ngoài giá như thu nhập, giá các hàng hóa liên quan, thị hiếu .  Thay đổi cầu được biểu thị bằng sự dịch chuyển toàn bộ đường cầu.  Thay đổi lượng cầu được thể hiện bằng sự di chuyển dọc theo một đường cầu. 28 DP Q P 1 Q 1 P 2 D’ Q 2 Thay ñoåi caàu (Ñöôøng caàu dòch chuyeån)  Thu nhập  Thị hiếu người tiêu dùng  Giá kỳ vọng  Giá hàng thay thế  Giá hàng bổ sung  Số người mua Q’ 1 Q’ 2 3. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn cÇu Qd = F (gi¸, gi¸ hµng ho¸ liªn quan, thu nhËp, thÞ hiÕu, sè lîng ngêi mua, kú väng). Qd = F (Px, Py, I, T, N, E) 3.1. Thu nhËp (Income: I) * Hµng ho¸ th«ng thêng(normal goods)  I t¨ng => Qd t¨ng ë c¸c møc gi¸ => ®êng cÇu dÞch chuyÓn sang ph¶i.  I gi¶m => Qd gi¶m ë c¸c møc gi¸ => ®êng cÇu dÞch chuyÓn sang tr¸i. 29 * Hµng ho¸ thø cÊp (inferior goods) 3.2. Gi¸ hµng ho¸ cã liªn quan: (Py) * Hµng ho¸ thay thÕ (Substitute goods) lµ hµng ho¸ cã thÓ sö dông thay cho hµng ho¸ kh¸c. Py t¨ng => Qdy gi¶m => Qdx t¨ng => ®êng cÇu hµng ho¸ X dÞch chuyÓn sang ph¶i vµ ngîc l¹i. I t¨ng => Qd gi¶m => ®êng cÇu d/c sang tr¸i I gi¶m => Qd t¨ng => ®êng cÇu d/c sang ph¶i. 30 * Hµng ho¸ bæ sung (complement goods) lµ hµng ho¸ ®îc sö dông ®ång thêi víi hµng ho¸ kh¸c. Py t¨ng => Qdy gi¶m => Qdx gi¶m => ®êng cÇu hµng ho¸ X dÞch chuyÓn sang tr¸i, vµ ngîc l¹i. 3.3. ThÞ hiÕu (Taste: T ) lµ së thÝch hay sù u tiªn cña ngêi tiªu dïng ®èi víi hµng hãa hoÆc dÞch vô. - T vÒ hµng ho¸ dÞch vô thÊp => cÇu thÊp - Kh«ng quan s¸t T mét c¸ch trùc tiÕp, nªn thêng gi¶ ®Þnh T thay ®æi chËm hoÆc Ýt thay ®æi. 31 3.4. Sè lîng ngêi mua (d©n sè) Number of population N t¨ng => Qd t¨ng ë c¸c møc gi¸=> ®êng cÇu dÞch chuyÓn sang ph¶i, vµ ngîc l¹i. VD: D©n sè Hµ néi t¨ng => lîng tiªu dïng g¹o t¨ng => ®êng cÇu g¹o dÞch chuyÓn sang ph¶i. 3.5. Kú väng (Expectation: E) Kú väng lµ dù kiÕn sù thay ®æi trong t¬ng lai vÒ gi¸, thu nhËp vµ thÞ hiÕu lµm ¶nh hëng tíi lîng cÇu hiÖn t¹i. 32 * Kú väng cã thÓ vÒ gi¸, thu nhËp, thÞ hiÕu, sè lîng ngêi tiªu dïng... * Khi kú väng gi¸ trong t¬ng lai gi¶m => cÇu hiÖn t¹i sÏ gi¶m => ®êng cÇu dÞch chuyÓn sang tr¸i vµ ngîc l¹i. => Kú väng vÒ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn cÇu thay ®æi sÏ khiÕn cÇu hiÖn t¹i thay ®æi. 3.6. Gi¸ hµng ho¸, dÞch vô: Price of goods or services Gi¸ lµ nh©n tè néi sinh khi thay ®æi g©y nªn sù vËn ®éng trªn mét ®êng cÇu. 33 C¸c nh©n tè tõ 3.1=> 3.5 g©y nªn sù dich chuyÓn cña ®êng cÇu. 4. Sù vËn ®éng vµ dÞch chuyÓn cña ®êng cÇu: (Movement and shift of demand curve) *Sù vËn ®éng trªn mét ®êng cÇu (Movement along the demand curve) g©y nªn do nh©n tè néi sinh lµ gi¸ hµng ho¸ dÞch vô. NÕu P t¨ng th× vËn ®éng lªn phÝa trªn A=>A1,ngîc l¹i A=>A2;h×nh a * Sù dÞch chuyÓn cña ®êng cÇu (Shift of demand curve): g©y nªn bëi nh©n tè ngo¹i sinh, lµm ®êng cÇu dÞch chuyÓn song song ra ngoµi D =>D1 hoÆc vµo trong D => D2 ; h×nh b 34 D0 Q P P 0 Q D1 D2 Movement along demand curve H×nh a Shift of demand curve H×nh b D A1Pa1 Qa1 APa Qa A2Pa2 Qa2 35 36 Thay ñoåi cung (Ñöôøng cung dòch chuyeån)  Trình độ công nghệ  Giá yếu tố đầu vào  Giá kỳ vọng  Chính sách thuế và trợ cấp  Điều kiện tự nhiên P S Q P 1 P 2 Q 1 Q 2 S’ Q’ 1 Q’ 2 3. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn cung: Qsx = Fx (Px, T, Pi, G, N, E). 3.1. C«ng nghÖ (Technology: T) T t¨ng => NSL§ t¨ng => TR t¨ng, TC kh«ng ®æi => LN t¨ng => Qs t¨ng => ®êng cung dÞch chuyÓn sang ph¶i, ngîc l¹i khi T gi¶m ®êng cung d/c sang tr¸i. 3.2. Gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo: (P input: Pi) Pi t¨ng => TC t¨ng, TR kh«ng ®æi => LN gi¶m => Qs gi¶m => ®êng cung dÞch chuyÓn sang tr¸i, vµ ngîc l¹i Pi gi¶m ®êng cung d/c sang ph¶i. 3.3. Sè lîng ngêi s¶n xuÊt (Number of producer) N t¨ng => Qs t¨ng => ®êng cung d/c sang ph¶i N gi¶m=> Qs gi¶m => ®êng cung d/c sang tr¸i 3.4. Sù ®iÒu tiÕt cña ChÝnh phñ:Policy of Government G thuËn lîi => Qs t¨ng => ®êng cung d/c sang ph¶i VÝ dô: gi¶m thuÕ hay t¨ng trî cÊp cho ngêi s¶n xuÊt G khã kh¨n => Qs gi¶m => ®êng cung d/c sang tr¸i VÝ dô: t¨ng thuÕ hay gi¶m trî cÊp cho ngêi s¶n xuÊt 3.5. Kú väng cña ngêi s¶n xuÊt: (Expectation: E) Lµ nh÷ng dù kiÕn sù thay ®æi vÒ gi¸, gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo, sù ®iÒu tiÕt cña ChÝnh phñ trong t¬ng lai.. lµm thay ®æi lîng cung hiÖn t¹i. VÝ dô: Dù kiÕn Pi t¨ng, Qs hiÖn t¹i t¨ng ®Ó gi¶m chi phÝ hay dù kiÕn thuÕ t¨ng, Qs hiÖn t¹i t¨ng... 3.6 Gi¸ h¸ng ho¸ dÞch vô: Price of goods or services Gi¸ lµ nh©n tè néi sinh, khi gi¸ thay ®æi g©y nªn sù vËn ®éng däc trªn mét ®êng cung (Ha), c¸c nh©n tè ngo¹i sinh tõ 3.1 ®Õn 3.5 g©y nªn sù dÞch chuyÓn cña ®êng cung sang ph¶i hoÆc sang tr¸i (Hb) S S S1 S2 0 Q P 0 Q P H×nh a Movement along supply curve H×nh b Shift of supply curve A A1 A2 Qa2 Qa Qa1 Pa1 Pa Pa2 41 Độ co giãn của cung và cầu  Độ co giãn đo lường độ nhạy của một biến số đối với một biến số khác.  Độ co giãn là tỷ lệ % thay đổi của một biến đối với 1% thay đổi của biến số khác. 42 Độ co giãn của cầu theo giá  Biểu thị tính nhạy cảm của lượng cầu khi giá thay đổi.  Là phần trăm thay đổi trong lượng cầu của một hàng hóa hoặc dịch vụ khi giá của nó thay đổi 1% Độ co giãn của cầu theo giá giacamucthaydoi luongcaumucthaydoi EDP % %  43 Độ co giãn của cầu theo giá  Công thức tính độ co giãn của cầu theo giá P)Q)/(%(% EP  Q P * P Q P/P Q/Q EP       hệ số góc a (haøm caàu theo Q) Phương pháp tính hệ số co giãn điểm P0 Q0 0 0* Q P P Q E x x dp    (D) A (Q0, P0) P Q •Co giãn điểm: Nếu sự thay đổi của giá là nhỏ, người ta tính độ co giãn điểm Phương pháp tính hệ số co giãn khoảng P1 P2 Q1 Q2 x x x x dp Q P P Q E *    Với Px = (P1+P2)/2 Qx = (Q1+Q2)/2 (D) P Q A B •Co giãn khoảng: Nếu sự thay đổi của giá là lớn, người ta tính độ co giãn khoảng. 46 Độ co giãn của cầu theo giá  Nhận xét 1) Do mối quan hệ giữa P và Q là nghịch biến nên EP <0. 2) EP không có đơn vị tính 47 Độ co giãn của cầu theo giá  Các trường hợp co giãn của cầu theo giá  Nếu EP < -1: Cầu co giãn nhiều  Nếu EP > -1: Cầu co giãn ít  Nếu EP = -1: Cầu co giãn một đơn vị Nghiªn cøu sù co d·n cÇu theo gi¸ ta chia ra c¸c trêng hîp (EDp ë ®©y lÊy trÞ tuyÖt ®èi)  Edp >1, cÇu co d·n t¬ng ®èi theo gi¸, ®êng cÇu tho¶i thÓ hiÖn mét sù thay ®æi nhá cña gi¸ khiÕn lîng cÇu thay ®æi lín P 0 Q Q1 Q2 P2 P1 D  Edp <1: lóc nµy ®êng cÇu dèc, khi gi¸ thay ®æi nhiÒu th× lîng cÇu thay ®æi Ýt. D Q0 P Q1 Q2 P2 P1  EDp = 1, cÇu co d·n ®¬n vÞ, ®êng cÇu t¹o víi trôc hoµnh gãc 45, gi¸ vµ lîng thay ®æi nh nhau 0 Q P Q1 Q2 P1 P2 D 51 Độ co giãn của cầu theo giá Q P Ep < -1 E p = -1 E p = 0  - EP Khi di chuyển xuống dưới đường cầu, độ co giãn càng giảm. 4 8 2 4 E p > -1 vì P=0 Vì Q = 0 52 Độ co giãn của cầu theo giá DP*  - EP Q P Cầu co giãn hoàn toàn 53 Độ co giãn của cầu theo giá Q* 0 EP  Q P Cầu hoàn toàn không co giãn 54 Độ co giãn của cầu theo giá  Những nhân tố chính ảnh hưởng đến độ co giãn của cầu theo giá  Tính chất thay thế của hàng hoá.  Tỉ lệ chi tiêu của mặt hàng trong tổng mức chi tiêu  Thời gian 55 Độ co giãn của cầu theo giá  Mối quan hệ giữa doanh thu và giá bán  EP < -1: TR nghịch biến với P (đồng biến với Q)  EP > -1: TR đồng biến với P (nghịch biến với Q)  Tại mức giá và lượng bán có EP = -1 thì TR như thế nào? 56 Ñoä co giaõn cuûa caàu theo thu nhaäp  Độ co giãn của cầu theo thu nhập là phần trăm biến đổi của lượng cầu khi thu nhập thay đổi 1%. Q I * Q /I Q/Q E I II       )Q)/(%(% E I I 57 Ñoä co giaõn cuûa caàu theo thu nhaäp  EI < 0: hàng cấp thấp  EI > 0: hàng thông thường  EI < 1: hàng thiết yếu  EI > 1: hàng cao cấp 58 Ñoä co giaõn cheùo cuûa caàu  Độ co giãn chéo của cầu cho biết phần trăm biến đổi của lượng cầu của mặt hàng này khi giá của mặt hàng kia biến đổi 1%. X Y Y X YY XX XY Q P * P Q /PP /QQ E       )P)/(%Q(% E YXXY  59 Ñoä co giaõn cheùo cuûa caàu  EXY = 0 : X và Y là hai mặt hàng không liên quan  EXY < 0 : X và Y là hai mặt hàng bổ sung  EXY > 0 : X và Y là hai mặt hàng thay thế  Quan hệ giữa hai doanh nghiệp là gì? 60 Ñoä co giaõn cuûa cung  Độ co giãn của cung theo giá là phần trăm biến đổi của lượng cung khi giá thay đổi 1%.  Độ co giãn của cung có dấu dương do giá và lượng cung quan hệ đồng biến SE (% Q)/(% P)   Q P * P Q P/P Q/Q ES       Phương pháp tính hệ số co giãn khoảng P2 P1 Q1 Q2 x x x x s Q P P Q E *    Với Px = (P1+P2)/2 Qx = (Q1+Q2)/2 (S) P Q A B Phương pháp tính hệ số co giãn điểm P0 Q0 0 0 * Q P P Q E x x s    (S) A P Q 63 Ñoä co giaõn cuûa cung  ES > 1: cung co giãn nhiều  ES < 1: cung co giãn ít  ES = 1: cung co giãn một đơn vị  ES = 0: cung hoàn toàn không co giãn  ES = ∞: cung co giãn hoàn toàn Toùm taét keát quaû Pcb vaø Qcb thay ñoåi khi (D) hoaëc (S) dòch chuyeån S khoâng ñoåi S taêng S giaûm D khoâng ñoåi P vaø Q giöõ nguyeân P giaûm Q taêng P taêng Q giaûm D taêng P taêng Q giaûm P khoâng roõ Q taêng P taêng Q khoâng roõ D giaûm P giaûm Q giaûm P giaûm Q khoâng roõ P khoâng roõ Q giaûm c. Chính phuû ñaùnhThueá Muïc ñích cuûa ñaùnh thueá -Phaân phoái laïi thu nhaäp -Haïn cheá saûn xuaát hay tieâu duøng 1 haøng hoùa naøo ñoù Giaû söû chính phuû ñaùnh thueá t ñoàng/1 ñôn vò haøng hoùa P Q P 1 Q 2 P 2 Q 1 B A S 1 S 2 t Ps môùi = Ps + t Ai laø ngöôøi gaùnh chòu thueá cuûa chính phuû? -Neáu caàu co daõn nhieàu hôn cung  ngöôøi saûn xuaát chòu nhieàu thueá hôn -Neáu caàu ít co daõn hôn cung  ngöôøi tieâu duøng chòu nhieàu thueá hôn -Neáu caàu hoaøn toaøn co daõn theo giaù  ngöôøi saûn xuaát chòu toaøn boä thueá -Neáu caàu hoaøn toaøn khoâng co daõn theo giaù  ngöôøi tieâu duøng chòu toaøn boä thueá 68  Thaëng dö tieâu duøng laø dieän tích tam giaùc P 0 P N E  Thaëng dö saûn xuaát laø dieän tích tam giaùc P 0 P M E Thaëng dö tieâu duøng vaø thaëng dö saûn xuaát P Q P 0 Q 0 S D P N P M Thaëng dö tieâu duøng Thaëng dö saûn xuaát E CS PS 69  Thặng dư tiêu dùng là tổng phần chênh lệch giữa mức giá mà những người tiêu dùng sẵn lòng trả và mức giá thực tế họ phải trả.  Thặng dư sản xuất là tổng phần chênh lệch giữa mức giá mà những nhà sản xuất bán được và mức giá họ sẵn lòng bán. Thaëng dö tieâu duøng vaø thaëng dö saûn xuaát