Điều kiện sinh thái và dinh dưỡng cây ngô

Chương IV ĐiÒu kiÖn sinh th¸i vµ dinh d•ìng c©y ng« I. Yêu cầu điều kiện sinh thái I.1 Nhiệt độ (Temperature)  C©y ng« cã nguån gèc nhiÖt ®íi nªn gäi lµ c©y •a nhiÖt (sinh tr•ëng tèt trong ĐK nhiÖt ®é >200C)  NhiÖt ®é thÝch hîp 25 -300C  NhiÖt ®é < 130C: C©y ngõng sinh tr•ëng  NhiÖt ®é > 350C: C©y sinh tr•ëng kÐm Trong điều kiện miền Bắc và miền núi phía Bắc? Nhiệt độ  Do con ng•êi chän t¹o nªn cã bé gièng ngô rất phong phó, cã 2 nhóm:  Ng« vïng «n ®íi: ChÞu rÐt, nÈy mÇm ®•îc ë nhiÖt ®é thÊp  Ng« vïng nhiÖt ®íi: NÈy mÇm ë nhiÖt ®é >150C vµ sinh tr•ëng, ph¸t triÓn tèt ë 20-300C (350C),  Hướng PT là chän gièng chÞu rÐt.  NhiÖt ®é cã ¶nh h•ëng ®Õn TGST cña c©y ng«.  Trong c¶ ®êi sèng vµ tõng thêi kú c©y ng« cÇn mét l•îng tÝch nhiÖt nhÊt ®Þnh, ®ñ l•îng nhiÖt đó c©y míi ST, PT bình th•êng. Tổng tích nhiệt Nhãm gièng Vĩ độ 400 450 500 550 20o ChÝn sím 2050 2100 2150 2250 2000-2200 ChÝn TB 2250 2300 2350 2400 2300-2600 ChÝn muén 2940 3000 3000 3120 2700-3000  Ph¶n øng cña c©y ng« víi nhiÖt ®é tõng thêi kú sinh tr•ëng, c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau yªu cÇu nhiÖt ®é kh¸c nhau.  Hai giai ®o¹n c©y ng« mÉm c¶m víi nhiÖt ®é nhÊt lµ: khi gieo h¹t vµ trç cê  Gieo hạt: 20-250C (tèt nhÊt lµ 25-280C)  Trỗ cờ: 22-28  NhiÖt ®é cßn ¶nh h•ëng ®Õn thêi gian qua c¸c b•íc ph©n ho¸ hoa  NhiÖt ®é  quang hợp  h« hÊp cña c©y --> ¶nh h•ëng ®Õn năng suÊt.  Khi nhiÖt ®é tăng  h« hấp tăng  Khi Quang hîp tăng mµ h« hấp cũng tăng --> NS kh«ng cao  Khi Quang hîp tăng mµ h« hÊp gi¶m --> NS cao  ë ch©u ¸ do sù chªnh lÖch nhiÖt ®é ngµy ®ªm kh«ng lín  trång ng« cho NS kh«ng cao (NhiÖt ®é ban ®ªm >200C  NS gi¶m 30%) I.2 Ánh sáng (light)  Ánh sáng ảnh hưởng tới cây trồng và cây ngô  Độ dài ngày  Và chất lượng ánh sáng (Cường độ ánh sáng, bước sóng, độ che khuất ánh sáng…) Độ dài ngày  C©y ng« cã ph¶n øng ¸nh s¸ng ngµy ng¾n tøc lµ ra hoa, kÕt h¹t trong ®iÒu kiÖn ¸nh s¸ng ngµy ng¾n.  Trªn thùc tÕ có 2 nhóm:  Nhãm gièng ng¾n ngµy vµ míi lai t¹o cã xu h•íng ph¶n øng víi ¸nh s¸ng trung tÝnh nh•ng l¹i rÊt mẫn c¶m víi nhiÖt ®é --> gäi lµ gièng c¶m «n. VD: Gièng Q2, TSB2, LVN10, LVN4….  Nhãm gièng dµi ngµy cã xu h•íng ph¶n øng víi ¸nh s¸ng ngµy ng¾n, xuÊt hiÖn ë mét sè gièng ng« cã xuÊt xø ë vïng nguyªn b¶n cña c©y ng«. ChÊt l•îng ¸nh s¸ng  Ng« lµ c©y quang hîp theo chu trình C4 nªn rÊt •a c•êng ®é ¸nh s¸ng m¹nh.  Những tia s¸ng cã b•íc sãng dµi (s¸ng sím vµ chiÒu tèi) kìm h·m sù sinh tr•ëng cña c©y ng«.  Những tia s¸ng cã b•íc sãng ng¾n (giữa ngµy) l¹i thóc ®Èy sù sinh truëng cña c©y ng«.  Kh¶ năng sö dông ¸nh s¸ng cña c©y ng« rÊt cao,  Tèc ®é quang hîp TB cña c©y ng« ®¹t 35-39 mg CO2/dm2/h  C©y ng« «n ®íi ®¹t 21- 51 mg CO2/dm2/h  C©y ng« nhiÖt ®íi ®¹t 28-85 mg CO2/dm2/h  C©y ng« cã hiÖu suÊt tÝch luü chÊt kh« cao so víi c©y trång kh¸c (52-55 mg/m2/ngµy) (lúa:35-36)  HiÖu suÊt sö dông ¸nh s¸ng cña ng« lµ: 4.2-4.6 % (lóa lµ: 2.7-2.8 %)  Ng« trång trong ®iÒu kiÖn c•êng ®é ¸nh s¸ng m¹nh, sè giờ chiÕu s¸ng trong ngµy dµi -->NS cao -->®©y còng lµ ®Æc ®iÓm h¹n chÕ cña c©y ng« ë VN.  ChÊt l•îng ¸nh s¸ng cßn ¶nh h•ëng ®Õn thêi gian qua c¸c b•íc ph©n ho¸ c¬ quan sinh s¶n --> ¶nh h•ëng ®Õn TGST c©y ng«.  Kỹ thuật trồng tăng khả năng sử dụng ánh sáng cho ngô? I.3 N•íc vµ l•îng m•a Vai trß cña n•íc ®èi víi cây trồng và c©y ng«:  N•íc cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi qu¸ trình sinh tr•ëng, ph¸t triÓn vµ nằng suÊt ng«.  N•íc lµ mét trong những yÕu tè m«i tr•êng quyÕt ®Þnh năng suÊt ng« vña nhiÒu vïng trång ng« trªn TG  những vïng trång ng« chñ ®éng ®•îc n•íc t•íi (irrigated areas)--> NS cao, ®©y lµ vïng quyÕt ®Þnh cho s¶n l•îng ng« lín.  những vïng trång ng« phô thuéc vµo n•íc trêi ®©y lµ vïng chØ trång ng« vµo mïa m•a (rainfed areas) --> lµ vïng khã khăn, vïng cao, vÊn ®Ò t•íi n•íc gÆp nhiÒu khã khăn  VD: Hµ Giang chØ trång 2 vô ng«:  Vô 1: Gieo 20/2-20/3 (cã m•a) --> trç T5  Vô 2: Gieo sau khi thu ng« vô 1 tõ 20/7 - 5/8 --> trç T9  Giải pháp? C©y ng« rÊt cÇn nhiÒu n•íc  1 ha ng« cÇn 3000-4000 m3 n•íc/ha/vô; khoai t©y chØ cÇn 2470 m3,  ng« lµ c©y trång sö dông n•íc cã hiÖu qu¶:  1 ®¬n vÞ chÊt kh« c©y ng« cÇn 349 ®¬n vÞ n•íc, lóa cÇn 500-600đv, c©y b«ng cÇn 465®v Nhu cÇu n•íc vµ kh¶ năng chÞu h¹n:  Thời kỳ trồng ngô không thể thiếu nước  Thời kỳ cây ngô có khả năng chịu hạn  Thời kỳ cây ngô sử dụng nước nhiều nhất  Thời kỳ cây ngô mẫn cảm nhất với hạn  Biểu hiện của cây ngô nếu thiếu nước vào thời kỳ chín II. Yªu cÇu vÒ chÊt dinh d•ìng cña c©y ng«: II.1. ĐÆc ®iÓm dinh d•ìng cña c©y ng« (GT)  Nhãm nguyªn tè ®a l•îng: N, P, K, Ca, Mg, S  nguyªn tè chÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng ST vµ NS cña c©y ng«.  C¸c nguyªn tè ®a l•îng quyÕt ®Þnh sù sinh tr•ëng, ph¸t triÓn cña c©yhình thµnh TBhình thµnh c¸c c¬ quan sinh s¶n cña c©y.  NÕu thiÕu 3 nguyªn tèN, P, K NS ng« sÏ bÞ gi¶m. NÕu bãn ®Çy ®ñ kÕt hîp N, P, K  sÏ cho NS cao.  Nhãm nguyªn tè vi l•îng: Fe, Mn, Mo, B, Cu, Zn  Nhãm nµy c©y hót víi sè l•îng Ýt nh•ng rÊt cÇn cho c¸c ho¹t ®éng sèng, tham gia thµnh phÇn cÊu t¹o c¸c enzim, chÊt kÝch thÝch sinh tr•ëng.  Nhãm nguyªn tè siªu vi l•îng: Si, Al, Ag, Ba  Cã mÆt trong c¸c thµnh phÇn cña enzim, c¸c chÊt cã ho¹t tÝnh sinh lý cao.  Nhãm 1: Cã ë trong ph©n bãn  Nhãm 2+3: Cã ë trong c¸c chÊt kÝch thÝch sinh tr•ëng hoÆc ph©n bãn qua l¸  ĐÓ t¹o năng suÊt cao c©y ng« lÊy ®i tõ ®Êt mét l•îng dinh d•ìng rÊt lín.  Theo viÖn Atlanta đÓ ®¹t NS 10 tÊn h¹t/ha, ng« lÊy ®i tõ ®Êt : 269 kg N, 111 kg P2O5, 229 kg K2O, 56 kg Mg...  Trong cây N, P tËp trung nhiÒu trong h¹t cßn K tËp trung nhiÒu trong th©n l¸. II.2. Vai trß cña mét sè chÊt dinh d•ìng chÝnh: Đạm (N) - N tham gia vµo c¸c axit amin, Pr, enzim, diÖp lôc, c¸c chÊt kÝch thÝch sinh tr•ëng.  C©y ng« ph¶n øng rÊt râ víi ®¹m:  ®ñ ®¹m thì l¸ xanh , c©y ST, ph¸t triÓn tèt  Ph¶n øng thõa ®¹m: kÐo dµi TGST  Ph¶n øng thiÕu ®¹m: C©y cßi cäc, l¸ vµng, NS chÊt xanh thÊp, NS h¹t gi¶m  C¸c gièng ng« kh¸c nhau cã ph¶n øng víi ®¹m kh¸c nhau:  Ng« lai: yªu cÇu l•îng ®¹m cao: 120-150 kg/ha (180 kg/ha)  Ng« TPTD: 90-120-150 N kg/ha  Ng« ®Þa ph•¬ng: Ph¶n øng yÕu, 60-90 kg N/ha  ĐÆc ®iÓm dinh d•ìng ®¹m qua tõng thêi kú:  TK1: (25 ngµy) hót 7.8 % tæng l•îng ®¹m  TK2: hót 35 % tæng l•îng ®¹m  TK3: hót 28.4 % tæng l•îng ®¹m  TK4: hót 20 % tæng l•îng ®¹m  TK5: hót 6 % tæng l•îng ®¹m  tËp trung bãn N vµo thêi kú 2 (3-5 và 7-9 l¸). Phân lân (P2O5) Vai trò:  Thµnh phÇn c¸c hîp chÊt nucleotit: (AND, ARN) vµ c¸c hîp chÊt cao năng (ATP, ADP)  Tham gia QT ph©n chia TB, t¹o míi c¸c bé phËn c¬ thÓ.  Lµm tăng søc sèng vµ phÈm chÊt h¹t (75% l•îng l©n ®ång ho¸ tËp trung vµo h¹t, gióp b¾p to, h¹t to).  Tăng kh¶ năng chèng chÞu víi ĐKNC bÊt thuËn nh• chèng rÐt, chèng h¹n, chống ngÑt rÔ...  ThiÕu l©n: L¸ ®á mµu huyÕt dô, ch¸y mÐp l¸ vµ rông, c©y mµu tÝm. Bé rÔ kÐm ph¸t triÓn, b¾p bé, b«ng cê nhá, Ýt hoa. ĐÆc ®iÓm hót l©n  TK ®Çu (50 ngµy ®Çu): yªu cÇu 30%l•îng P  T¸c dông ®èi víi ph©n ho¸ c¸c bé phËn, kÝch thÝch sù ph¸t triÓn cña bé rÔ, ph©n ho¸ hoa.  TK sau: C©y cần nhiÒu l©n, ®Æc biÖt lµ TK sau khi trç cê, tung phÊn vµ t¹o h¹t, yªu cÇu 65 %  TK chÝn: cÇn 5% l•îng P  L•îng bãn phï hîp: 90 kg P2O5/ha  Bón P vào lúc nào? C©y hót l©n phô thuéc vµo:  NhiÖt ®é >180C: c©y hót P tèt  NhiÖt ®é <180C: c©y hót P kÐm  NÕu nhiÖt ®é <150C: c©y hÇu nh• kh«ng hót P  Èm ®é 70-80 %: c©y hót P tèt  Èm ®é 90 %: c©y hót P kÐm II.3 Kali Vai trß cña Kali : Kali lµ nguyªn tè quan träng thø 2 sau N  CÇn thiÕt cho ho¹t ®éng cña keo NSC, kìm h·m sù tho¸t h¬i n•íc  Kali tăng kh¶ năng chèng chÞu sâu bÖnh vµ NC bÊt thuËn (chèng rÐt)  K xóc tiÕn qu¸ trình quang hîp, vËn chuyÓn s¶n phÈm quang hîp vÒ h¹t.  K thóc ®Èy viÖc hót c¸c chÊt dinh d•ìng kh¸c nh• N, P  Ph¶n øng khi thiÕu K: B¾p nhá, c©y dÔ ®æ, mÐp l¸ bÞ vµng, h¹t dÔ bong khái lâi. ĐÆc ®iÓm hót K:  TK1: (25 ngµy) hót 9 % l•îng Kali  TK2: 43 %  TK3: 30 %  TK4: 5 %  TK5: 15 %  Nh• vËy bãn Kali tËp trung vµo thêi kú 2, 3\  L•îng bãn: 60-100 K2O/ha, th•êng bãn 90 K2O Chương V. Kỹ thuật trồng ngô 1. Yêu cầu về đất trồng và kỹ thuật làm đất (TLTK) • Giải pháp cho các loại đất và mùa vụ khác nhau • Kỹ thuật làm ngô bầu II. Thêi vô 1. Căn cø ®Ó x¸c ®Þnh thêi vô:  Dùa vµo yªu cÇu sinh th¸i cña c©y ng«:  NhiÖt ®é: Chän vô trång cã nhiÖt ®é >200C.  ¸nh s¸ng: C©y ng« yªu cÇu c•êng ®é ¸nh s¸ng m¹nh, ®é dµi ngµy >13 h  N•íc: Trªn thùc tÕ mïa m•a trïng víi ®iÒu kiÖn nhiÖt ®é cao nªn trång ng« vµo mïa m•a, nhiÖt ®é cao  cho NS cao  Dùa vµo ®Æc ®iÓm cña gièng  Gièng dµi ngµy nh•: VM1, DK888, LVN10, LVN12  Gièng trung ngµy nh•: Bioseed9670, LVN20  Gièng ng¾n ngµy nh•: TSB2, Q2, TSB49, nÕp tr¾ng Căn cø ®Ó x¸c ®Þnh thêi vô  Dùa vµo ®iÒu kiÖn khÝ hËu, thêi tiÕt cña vïng  Mçi vïng cã mét ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, khÝ hËu kh¸c nhau.  Quan ®iÓm: Sèng cïng víi khÝ hËu thêi tiÕt,  Dùa vµo c¬ cÊu lu©n canh, xen canh  3 vô: Lóa Xu©n muén Mïa símNg« ®«ng  2 vô: Trong ®ång: Ng« Xu©n (T2-T7)  Lóa mïa (T7- T11,12)  Ngoµi ®ª (®Êt b·i ven s«ng): Ng« Xu©n (T2-T6)  Ng« Thu ®«ng (T8, 9-T1) sau khi n•íc rót  Xen canh: Khoai lang (lÊy th©n l¸) + ng«  ®Ëu + Ng« (3-4 hµng ®Ëu + 1 hµng ng«) Căn cø ®Ó x¸c ®Þnh thêi vô  Dùa vµo ®Êt trång, s©u bÖnh  đÊt trång cã t¸c dông chi phèi ®Õn mïa vô ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh (møc ®é thÊp)  Dùa vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, kü thuËt cña n«ng hé  YÕu tè nµy diÒu chØnh ë mét khÝa c¹nh phô nh•ng l¹i ¶nh h•ëng lín ®Õn NS cña mïa vô. Thêi vô 2. C¸c thêi vô chÝnh  TLTK  Vô ng« Xu©n, hÌ thu vµ ng« ®«ng 1. Vô ng« xu©n Gieo cuèi T1, ®Çu T2  thu ho¹ch T6,7  đÆc ®iÓm:  Lµ vô æn ®Þnh nhÊt vµ cho NS cao nhÊt, NhiÖt ®é TB c¶ vô >200C  NhiÖt ®é tăng dÇn ®Õn cuèi T4, ®Çu th¸ng 5, thÝch hîp cho c©y ng« ST, PT vµ trç cê  tû lÖ ®Ëu h¹t cao.  Th¸ng 5, 6: nhiÖt ®é cao (25-300C) cïng víi ¸nh s¸ng m¹nh, Ýt m©y  gióp c©y tÝch luü vµo h¹t thuËn lîi.  Trong thêi gian vµo h¹t, nhiÖt ®é kh«ng lªn qu¸ cao  h¹t chÝn thuËn lîi  lµm gièng tèt.  Lóc thu ho¹ch dÔ ph¬i, dÔ b¶o qu¶n   Vô Xu©n coi lµ vô chÝnh, th•êng lµ vô s¶n xuÊt h¹t gièng ®Ó cung cÊp cho c¸c vô sau Ngô xuân Khã khăn:  GÆp rÐt vµ h¹n ®Çu vô.  Kh¾c phôc: Lµm ®Êt vµ gieo ngay  Gieo s©u, nÐn ®Êt, tøíi sau khi ng« mäc  S©u bÖnh g©y h¹i nhiÒu: S©u ®ôc th©n, rÖp, kh« v»n, ®¹o «n. S©u bÖnh cã thÓ lµm gi¶m 30-50% NS  Kh¾c phôc: Chän gièng kh¸ng bÖnh, ph¸t hiÖn bÖnh sím ®Ó kip thêi phßng trõ  DiÖn tÝch trång ng« Xu©n cßn Ýt, kh«ng ®ñ kh¶ năng c¹nh tranh víi lóa vô Xu©n còng lµ vô lóa chÝnh, 2. Vô ng« hÌ thu: Gieo T4,5  thu ho¹ch th¸ng 9,10 ĐÆc ®iÓm:  DiÖn tÝch Ýt, chØ trång ë vïng ®Êt b·i ven s«ng, d¶i ®Êt cao. Chñ yÕu lµ vïng nói (n¬i chÞu n•íc trêi)  Lµ vô n»m trän trong mïa n•a  Lµ thêi vô phï hîp víi nhu cÇu cña c©y ng« (nhiÖt ®é cao, ¸nh s¸ng m¹nh, ®ñ n•íc)  cã thÓ trång ®•îc nh•ng gièng ng« cho NS cao. Vô ng« hÌ thu Khã khăn:  Khi gieo h¹t dÔ gÆp m•a to  h¹t dÔ bÞ chÕt, c©y con yÕu  Lóc trç cê gÆp ®iÒu kiÖn n¾ng nãng  DÔ gÆp b·o hay ®æ lµm NS gi¶m Kh¾c phôc:  Chän gièng chèng ®æ (cã bé rÔ ph¸t triÓn m¹nh, l¸ gän, th©n cøng, thÊp c©y): DK888, Pioneer 3012, LVN10 (cøng c©y), LVN20 (thÊp c©y)  T¸c ®éng biÖn ph¸p KT ®Ó bé rÔ ph¸t triÓn 3.Vô ng« thu ®«ng: Gieo T8, ®Çu T9  thu ho¹ch T12, 1 ĐÆc ®iÓm:  Lµ vô ng« rÊt thÝch hîp, cã nhiÖt ®é cao, TB 25-300C, ¸nh s¸ng m¹nh, ®ñ Èm  lµ vô cã NS cao (2-2,5 t¹/sµo)  Thêi kú c©y trç cê, tung phÊn, t¹o h¹t gÆp ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¹t cã phÈm chÊt tèt  sö dông ®Ó s¶n xuÊt gièng cho vô sau.  Trång chñ yÕu ë vïng ®Êt ven s«ng (khi n•íc rót) Vô ng« thu ®«ng ThuËn lîi  Trồng ®•îc c¸c gièng cã NS cao: VM1, DK888, LVN10, HQ2000  Ýt s©u bÖnh:  N•íc ngËp trong thêi gian tr•íc  B¾t ®Çu vµo mïa ®«ng nªn s©u bÖnh ngñ ®«ng nhiÒu  s¶n xuÊt gièng chÝnh cho vô Xu©n Nh•îc ®iÓm:  kh«ng cã ®iÒu kiÖn t•íi tiªu. 5.Vô ng« đ«ng (T9,10-T1,2)  Đ©y lµ vô ng« khã khăn nhÊt nh•ng lµ vô ng« chÝnh trong c¬ cÊu lu©n canh 3 vô:  Lóa Xu©n muén (T2-T6) Lóa mïa sím (T6-T9) Ng« §«ng (T9,10-T1,2). Vô lóa mïa sím nªn dïng gièng ng¾n ngµy nh•  Thêi vô rÊt khÈn tr•¬ng, xu h•íng trång ngµy cµng sím cµng tèt, muén nhÊt tr•íc 15/10  Vô đ«ng lµ vô tËn dông tèi ®a đk sinh th¸i, khÝ hËu cña vïng và gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò:  æn ®Þnh l•¬ng thùc, T¹o s¶n phÈm hµng ho¸, Lµm t/a gia sóc, T¹o viÖc lµm cho ng•êi n«ng d©n Ngô đông  đK sinh th¸i kh«ng phï hîp  NhiÖt ®é TB ≤ 200C  Giai ®o¹n sau kh«ng cã m•a, c•êng ®é ¸nh s¸ng yÕu, chØ b»ng 50-60% vô hÌ  Kh¾c phôc: Dïng c¸c biÖn ph¸p KT ®Ó thóc ®Èy c©y ST, PT nhanh giai ®o¹n ®Çu khi nhiÖt ®é cßn cao, ¸nh s¸ng m¹nh. Ngô đông  Thêi vô trång nghiªm ngÆt:  Tr•íc 25/9: Trång ng« lai: P11, Bioseed9670, Cargil 919, Pioneer3012, LVN4, LVN12, LVN26,...  Tõ 25/9 ®Õn 5/10: ChØ trång ng« lai ng¾n ngµy : LVN20, hoÆc c¸c gièng OPV ng¾n ngµy (Q2, TSB2)  Sau 5/10: ChØ trång gièng cùc ng¾n: NÕp, VN2, ng« rau  Bè trÝ ®Ó trç cê tr•íc 15/11, muén nhÊt tr•íc 15/12  Thêi vô khã lµm ®Êt: ®Êt ngËp n•íc.  Kh¾c phôc: Trång ng« bÇu trªn nÒn ®Êt •ít  Cuèi vô gÆp rÐt, h¹n  khi thu ho¹ch, khã ph¬i, khã b¶o qu¶n 5.Vô ®«ng xu©n: Gieo 15/11 – 15/12  thu ho¹ch T5,6 ĐÆc ®iÓm:  Lµ thêi vô dµi cã thÓ trång ®•îc gièng cã TGST dµi, NS cao vµ æn ®Þnh nh•: LVN10, VM1, DK888...  Chñ yÕu trång trªn ®Êt b·i ven s«ng, ®Êt lóa, sau ®ã lµm m¹.  Tuy ®Çu vô gÆp rÐt nh•ng sau th¸ng 2 nhiÖt ®é, ¸nh s¸ng , l•îng m•a tăng dÇn  thuËn lîi cho c©y ng« ST, PT  Ýt s©u bÖnh do ®Æc ®iÓm thêi tiÕt rÐt  GÆp rÐt, h¹n khi gieo h¹t vµ giai ®o¹n c©y con III. Gièng ng«: 1. Sö dông gièng ng« trªn TG vµ ë ViÖt nam - Ch•¬ng 1 - TLTK 2. C¸c lo¹i gièng ng« ë ViÖt nam:  Gièng ng« ®Þa ph•¬ng:  Lµ gièng ®•îc tån t¹i, trång l©u ®êi t¹i ®Þa ph•¬ng (>20 years).  10-15 % diÖn tÝch vµ cã xu h•íng gi¶m dÇn. Gièng ng« ®Þa ph•¬ng  ĐÆc ®iÓm:  ThÝch øng tèt víi ®iÒu kiÖn ®Þa ph•¬ng  PhÈm chÊt nhÊt ®Þnh vµ ®•îc ng•êi d©n sö dông nhiÒu vµ lµm l•¬ng thùc chÝnh.  NS thÊp (0,7-1,5) tÊn/ha) nh•ng æn ®Þnh  DÔ b¶o tån gièng, kh«ng mÊt tiÒn chuÈn bÞ gièng  Xu h•íng hiÖn nay: C¸c gièng nµy ngµy cµng tho¸i ho¸ dÇn vµ cÇn ph¶i tiÕn hµnh c¶i t¹o NS vµ phÈm chÊt 2. Gièng ng« thô phÊn tù do (OPV)  C¸c gièng ng« tæng hîp( Synthesic). VD: TH5A, TH5B  Lµ thÕ hÖ tiÕn triÓn cña gièng lai nhiÒu chiÒu b»ng TPTD  C¸c gièng lai hèn hîp (composite)  Lµ thÕ hÖ tiÕn triÓn cña tæ hîp c¸c nguån nguyªn liÖu •u tó cã nÒn di truyÒn kh¸c nhau.  C«ng thøc chung : F1 = A x B x C x ... F (A F lµ c¸c dßng, c¸c gièng cã nguån gen •u tó, F >4)  Sau nhiÒu chu kú c¶i t¹o sÏ t¹o ®•îc mét tËp hîp quÇn thÓ ®ång ®Òu. VD: TSB2, VM1, Q2, MSB49, ISB2... OPV  •u ®iÓm:  Cã •u thÕ lai, cho NS kh¸ cao vµ æn ®Þnh 4-6 tÊn/ha  Cã phæ DT réng (do nhiÒu nguån gen), KN thÝch øng réng, møc ®é sö dông cao  Cã thÓ sö dông h¹t gièng F1F5 víi ®k c¸ch ly tèt  Gi¸ h¹t gièng rÎ (TB tõ 2-5 kg ng« thÞt)  DÔ chän t¹o, b¶o tån  Phï hîp víi n¬i cã ®k kinh tÕ TB OPV  Nh•îc ®iÓm  NS h¹n chÕ, NS kh«ng v•ît qu¸ 6 tÊn/ha  ®é ®ång ®Òu kÐm  H¹t gièng cã chÊt l•îng kh«ng cao, sö dông nhiÒu lÇn (h¹n chÕ cho viÖc kinh doanh gièng) 3. Gièng ng« lai quy •íc (hybrid corn)  Lµ ng« lai t¹o gi÷a c¸c dßng thuÇn (a, b, c, d ...) C«ng thøc: F1 = a x b  lai ®¬n (single cross) F1 = (a x b) x c  lai ba (three way cross) F1 = (a x b) x (c x d)  lai kÐp (double cross)  ViÖc t¹o dßng thuÇn rÊt khã, ®ång thêi c¸c dßng thuÇn cã K/n kÕt hîp víi nhau còng rÊt khã. Hybrid corn  ¦u ®iÓm:  Cã •u thÕ lai cao (lîi dông hiÖu øng siªu tréi, tréi), do ®ã ®¹t NS cao (8-14 tÊn /ha)  Trong •u thÕ lai , con lai ®¬n cho NS cao h¬n lai ba vµ lai kÐp  Cã ®é ®ång ®Òu rÊt cao, thÕ c©y ®Ñp c¬ giíi ho¸ dÔ dµng  cho NS lao ®éng cao  Yªu cÇu th©m canh cao (cao h¬n so v¬i OPV)  C«ng nghÖ cao trong c¸c kh©u s¶n xuÊt, chÕ biÕn sp Hybrid corn  Nh•îc ®iÓm:  Khã t¹o gièng, ®ßi hái c«ng nghÖ s¶n xuÊt cao chØ s¶n xuÊt ®•îc ë c¸c viÖn nghiªn cøu, c¸c c«ng ty gièng  K/n thÝch øng hÑp, quy ®Þnh nghiªm ngÆt vÒ thêi vô trång, n•¬c t•íi, ph©n bãn...  Gi¸ ®¾t, chØ dïng ®•îc mét lÇn 1 kg ng« gièng lai ®¬n= 15-20 kg ng« thÞt (30-40 000 ®/kg) 1 kg ng« gièng lai ba= 10-15 kg ng« thÞt (20-25 000 ®/kg) 1 kg ng« gièng lai kÐp= 7-10 kg ng« thÞt (14 -20 000 ®/kg)  C¸c gièng ®¹i diÖn : LVN10, LVN4, P11, Bioseed, DK888 IV. MËt ®é, kho¶ng c¸ch trång 1. C¬ së khoa häc  HiÖu qu¶ cña viÖc trång ®óng mËt ®é:  C©y ng« sö dông ¸nh s¸ng tèt  C©y ng« sö dông dinh d•ìng tèt  Chăm sãc dÔ dµng  NhËn phÊn, thô phÊn dÔ dµng  tû lÖ h¹t, chÊt l•îng h¹t cao  ph¸t huy m¹nh t¸c dông cña gièng C¬ së khoa häc  NÕu trång qu¸ th•a:  Sè c©y Ýt  Cá d¹i ph¸t triÓn nhiÒu ë giai ®o¹n c©y con   C©y ST m¹nh, b¾p to do nhËn ®•îc nhiÒu ¸nh s¸nh s¸ng, dinh d•ìng ®ång thêi nhËn phÊn dÔ  NS c¸c thÓ cao nh•ng NS trªn toµn ruéng thÊp C¬ së khoa häc  NÕu trång qu¸ dÇy  Sè c©y nhiÒu  L¸ ®an chen nhau, che khuÊt nhau, h« hÊp m¹nh  ¸nh s¸ng nhËn ®•îc Ýt  Dinh d•ìng nhËn ®•îc Ýt  Cá d¹i Ýt  C©y cao  dÔ ®æ  DÔ nhiÔm s©u bÖnh  Khã nhËn phÊn, t¹o h¹t  NS b¾p gi¶m  NS chung toµn ruéng gi¶m 2. Căn cø ®Ó x¸c ®Þnh mËt ®é  Tuú thuéc vµo môc ®Ých sö dông  NÕu trång lÊy h¹t : 4.7-6.5 v¹n c©y/ha  NÕu trång ng« rau: 7-10 van c©y/ha  NÕu trång lµm thøc ¨n xanh: 7-9 v¹n c©y/ha  Tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña gièngnh• TGST, ®Æc ®iÓm h×nh th¸i th©n l¸...  Tuú thuéc vµo thµnh phÇn dinh d•ìng cña ®Êt: ®Êt tèt  trång dÇy, ®Êt xÊutrång th•a  Tuú thuéc vµo thêi vô: NÕu vô dµi ngµytrång th•a, nÕu vô ng¾n ngµy trång dÇy h¬n. 3. MËt ®é, kho¶ng c¸ch trång cña mét sè nhãm gièng ng«  Kho¶ng c¸ch lµ kÝch th•íc trång cô thÓ cña tõng gièng ng« trªn ®ång ruéng  K/c hµng th•êng cè ®Þnh: 70 cm  K/c c©y tuú theo nhãm gièng(20-25-30 cm)  MËt ®é cô thÓ cho c¸c nhãm gièng ng« theo TGST  Nhãm gièng dµi ngµy: 5-5,5 v¹n c©y/ha (K/C:70 x 30)  Nhãm gièng trung ngµy: 5,5-6 v¹n c©y/ha (K/C:70 x 25)  Nhãm gièng ng¾n ngµy: 6-7 v¹n c©y/ha (K/C: 70 x 20) V. Kü thuËt bãn ph©n 1. Căn cø ®Ó x©y dùng chÕ ®é bãn ph©n cho ng«:  Nhu cÇu dinh d•ìng vµ ®Æc ®iÓm dinh d•ìng cña c©y ng«  C¸c gièng ng« kh¸c nhau vÒ ®Æc ®iÓm hót dinh d•ìng c¬ b¶n gièng nhau nh•ng l•îng hót kh¸c nhau l•îng bãn kh¸c nhau.  c©y ng« yªu cÇu l•îng dinh d•ìng rÊt cao nã t¹o ra l•îng sinh khèi lín. C©y ng« chÞu N tèt nh•ng ®ång thêi còng cÇn nhiÒu P, K.  L•îng ph©n bãn tiªu chuÈn ®bbb:  Ng« lai:150N + 90 K2O + 90 P2O5  Ng« OPV = 0,8 l•îng PBTC  Ng« ®Þa ph•¬ng = 0,6-0,8 l•îng PBTC  Đèi víi gièng yªu cÇu th©m canh cao = 1,1 – 1,2 PBTC X©y dùng chÕ ®é bãn ph©n cho ng«  ĐÆc ®iÓm cña ®Êt  c¸c chØ tiªu n«ng ho¸: N dÔ tiªu, P2O5, K2O...  ®Êt phï sa s«ng Hång: Cã hµm l•îng dinh d•ìng cao, c©n ®èi chØ cÇn bãn: 0,8 l•îng PBTC ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ.  ®Êt nghÌo dinh d•ìng, ®Êt b¹c mµu vïng trung du cÇn l•îng ph©n bãn : 180N + 120 K2O + 90 P2O5 (®Æc biÖt K2O do bÞ röa tr«i) X©y dùng chÕ ®é bãn ph©n cho ng«  Căn cø vµo ®iÒu kiÖn thêi tiÕt, mïa vô:  Thêi gian chiÕm ®Êt vô ®ã, nÕu vô kh« h¹n (®«ng xu©n) cÇn t¨ng ph©n chuång + l©n ®Ó c©y chèng h¹n, rÐt  Vô m•a nhiÒu cÇn tr¸nh bãn khi m•a, khi ®Êt ë trang th¸i xÊu X©y dùng chÕ ®é bãn ph©n cho ng«  Căn cø vµo ®Æc ®iÓm cña gièng  Gièng cã TGST dµi bãn h¬n 1,2 lÇn so víi gièng ng¾n ngµy  L•îng bãn cô thÓ ®èi víi tõng nhãm gièng  Căn cø vµo chÕ ®é lu©n canh, xen canh  Xem c©y trång tr•íc cã cßn ®Ó l¹i ph©n tån d• kh«ng?  Trång thuÇn: Ph©n bãn cao h¬n khi trång xen víi c©y hä ®Ëu 2. Kü thuËt bãn 1. LiÒu l•îng bãn:  L•îng ph©n bãn tiªu chuÈn cho 1 ha ë vïng đBBB (¸p dông cho nhãm ng« lai, ®iÒu kiÖn ®Êt tèt, th©m canh cao): 10 tÊn P/C + 150N+ 90 P2O5 + 90 K2O 2. Ph•¬ng ph¸p bãn:  Bãn lãt:  Toµn bé p/c vµ ph©n l©n trong ®iÒu kiÖn gieo h¹t b×nh th•êng  Bãn d¶i: Bãn ®Òu trªn ruéng, sau ®ã bõa hoÆc phay (ph•¬ng ph¸p ë VN Ýt dïng, chØ dïng khi c¬ giíi ho¸)  Bãn theo hµng, hèc: Áp dụng ở VN Kü thuËt bãn  Bãn thóc: cÇn chó ý : Lo¹i ph©n bãn, thêi kú bãn, c¸ch bãn  Lo¹i ph©n: DÔ tiªu, cã t¸c dông cung cÊp nhanh nh•: đ¹m, Kali, n•íc gi¶i, n•íc ph©n chuång, ph©n b¾c ñ...  Thêi kú bãn: Chia lµm 3 TK: 1. Ng« 3-4 l¸  T¸c dông:  Gióp c©y chuyÓn sang dinh d•ìng ®Êt tèt  T¹o ®iÒu kiÖn cho rÔ ®èt ph¸t triÓn  Gióp cho qu¸ trình ph©n ho¸ c¬ quan sinh s¶n (B2-B4), lµm tăng sè ®èt th©n vµ sè nh¸nh hoa (giÐ hoa)  C¸ch bãn: Bãn 1/3N + 1/3Kali  R¹ch hµng s©u 5 cm, c¸ch gèc5-7 cm, bãn ph©n vµ lÊp ®Êt, kÕt hîp xíi x¸o  Pha vµo n•íc t•íi tăng hiÖu qu¶ 2.Ng« 7-9 l¸  T¸c dông:  Gióp bé dÔ ®èt ph¸t triÓn nhanh.  Xóc tiÕn qu¸ trình ph¸t triÓn th©n l¸.  T¸c dông tèt ®Õn sù ph©n ho¸ c¬ quan:  C¸ch bãn: Bãn 1/3 N + 1/3 K2O  R¹ch hµng s©u 5-7cm, c¸ch gèc 7-10cm ë hai bªn hµng ng«, sau ®ã tra ®Òu ph©n xuèng råi l¾p ®Êt. KÕt hîp x¬Ý x¸o, vun cao 3. Ng« xo¾n nân(tr•íc trç 15 ngµy)  T¸c dông:  Gióp ng« hoµn chØnh bé rÔ, kÝch thÝch ra rÔ ch©n kiÒng .  T¸c dông tèt ®Õn sù ph©n ho¸ c¬ quan sinh s¶n  Th©n l¸ xanh l©u, cung c©p dd cho thêi kú chÝn  C¸ch bãn:  R¹ch hµng, c¸ch gèc 10-15 cm, s©u 7-10 cm, d¶i ®Òu ph©n, vun cao lÇn cuèi V. Các kỹ thuật khác (TLTK)  Tưới nước  Thụ phấn bổ khuyết  Rút cờ, cắt cờ và phòng trừ sâu bệnh