Bài giảng Tiền tệ, tài khóa và lạm phát

TIEÀN TEÄ, TAØI KHOÙA VAØ LAÏM PHAÙT PGS.TS. SÖÛ ÑÌNH THAØNH KHOA TAØI CHÍNH NHAØ NÖÔÙC 2/7/2009 1 NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU 1 Caàu tieàn teä. 2. Moâ hình ISLM, chính saùch tieàn teä vaø taøi khoùa trong moâ hình ISLM 3 Tieàn teä, taøi khoùa vaø lam phaùt. ï 2/7/2009 2 LYÙ THUYEÁT CAÀU TIEÀN TEÄ ƒ Taïi sao caùc chuû theå caàn tieàn ? ƒ Caùc chuû theå caàn tieàn teä ñeå ñaùp öùng nhu caàu: ƒ Caàu ñaàu tö ƒ Caàu tieâu duøng ƒ … 2/7/2009 3 LYÙ THUYEÁT CAÀU TIEÀN TEÄ ƒ Nhaân toá aûnh höôûng caàu tieàn teä: ƒ Thu nhaäp ƒ Giaù caû vaø lam phaùt ï ƒ Laõi suaát ƒ Cô caáu daân soá Vaên hoùa , 2/7/2009 4 (Thuyeát soá löôïng tieàn teä Fisher 1887-1947) ƒ M.V = P.Y ƒ M: Khoái löôïng tieàn löu haønh ƒ P: Giaù caû haøng hoùa ƒ Y Kh ái löô h ø h ù: o ïng ang oa ƒ=>M.V = GDP ƒ V: Toác ñoä voøng quay ñoàng tieàn (velocity of money) ƒ Phöông trình treân goïi laø phöông trình trao ñoåi (E ti f h ) hó l ø á löô ti à t äqua on o exc ange ng a a so ïng en e nhaân vôùi soá laàn maø löôïng tieàn chi tieâu trong moät naêm baèng soá thu nhaäp danh nghóa (P.Y) 2/7/2009 5 (Fisher 1887-1947) ƒ PY laø thu nhaäp danh nghóa, ñöôïc quyeát ñònh bôûiM. ƒ Nghóa laø giaù caû haøng hoùa bieán ñoäng tuøy thuoäc vaøo löôïng cung tieàn M ƒ Fisher cho raèng V trong ngaén laø coá ñònh. ƒ Töø ñoù coù theå chuyeån ñoåi phöông trình trao ñoåi thaønh lyù thuyeát soá löôïng tieàn teä. PY ñöôïc quyeát bôûi soá löôïng tieàn . Ví d 5 PY l ø 5 û ñ à hì M 1 û ñ àƒ uï: V = ; a ty ong t = ty ong ƒ Lyù thuyeát soá löôïng tieàn teä cho raèng: ƒ Neáu gaáp ñoâi M thì P cuõng gaáp ñoâi trong ngaén han vì V vaø Yï coá ñònh. ƒNhöõng thay ñoåi möùc giaù keát quaû duy nhaát laø töø thay ñoåi soá löông tieàn teä 2/7/2009 6 ï (Fisher 1887-1947) ƒ Coù theå vieát laïi phöông trình trao ñoåi : M = PY/V ƒKhi thò tröôøng tieàn teä caân baèng thì soá löôïng tieàn teä maø coâng chuùng naém giöõ baèng vôùi soá löôïng caàu tieàn teä Md . Goïi k= 1/V, khi ñoù phöông trình treân ñöôïc vieát laïi: ƒ Md = k x PYƒ Do k laø coá ñònh, caàu tieàn laø haøm soá cuûa thu nhaäp danh nghóa PY Laõi suaát khoâng coù aûnh höôûng ñeán caàu tieàn teä. . ƒ Theo Fisher, coâng chuùng naém giöõ tieàn laø ñeå giao dòch vaø caàu tieàn teä phuï thuoäc vaøo: ƒNhu caàu giao dòch PY. ƒCaùch thöùc ñieàu haønh cuûa caùc ñònh cheá taùc ñoäng đñến giao dòch, töø ñoù quyeát ñònh ñeán V vaø k. 2/7/2009 7 (Cambridge –Marsall &Pigou) ƒ Khaùc vôùi Fisher, Cambridge cho raèng coâng chuùng raát linh hoaït trong vieäc naém giöõ tieàn vaø khoâng phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo caùc ñònh cheá taøi chính. ƒ Coâng chuùng caàn tieàn ñeå trao ñoåi vaø caát tröõ giaù trò Tieàn laø. moät taøi saûn vaø caàu tieàn teä phuï thuoäc vaøo: ƒ Möùc ñoä giao dòch cuûa coâng chuùng ƒ Möùc ñoä giaøu coù cuûa coâng chuùng . ƒ k coù theå thay ñoåi trong ngaén haïn. Söï caát tröõ tieàn phuï thuoäc ø l i ù k ø û ù øi û ù h ù á õ i ùvao ôï töc y voïng cua cac ta san co c öc naêng cat trö g a trò 2/7/2009 8 (Keynes 1884 -1946) ƒ Thuyeát öu thích thanh khoaûn cuûa Keynes à რSöï öu thích tien maët xuat phaùt töø: ƒ Ñoäng cô giao dòch ( Transaction motive) ƒTieàn laø phöông tieän trao ñoåi (tính loûng cao) ƒ Ñoäng cô döï phoøng (Precautionary motive) ƒTieàn laø phöông tieän ñaùp öùng caùc nhu caàu khoâng mong ñôïi ( tính loûng cao) ƒ Ñoäng cô ñaàu cô (Speculative motive) Ti à ø ùi hi á C â h ù h i à hƒ en va tra p eu. ong c ung c oïn t en ay traùi phieáu? ƒCầu tiền quan hệ nghịch với laõi suất 2/7/2009 9 (Keynes 1884 -1946) 2/7/2009 10 (Keynes 1884 -1946) ƒ Keynes phaân bieät soá löông tieàn danh nghiaõ (nominal) vaø soáï löôïng tieàn thöïc (real). ƒ Coâng chuùng muoán naém giöõ khoái löông tieàn thöc. Ba ñoäng côï ï giöõ tieàn coù quan heä ñeán Y vaø laõi suaát. ƒ Caàu tieàn teä ñöôïc bieát ñeán nhö laø haøm soá “sôû thích tính loûng”. Caàu tieàn thöïc (M/p) coù lieân quan ñeán Y vaø i: ( )dM f ,p i y= - + 2/7/2009 11 (Keynes 1884 -1946) ƒ Nghòch ñaûo coâng thöùc treân 1 ( , )dM P f i y= ƒ Nhaân 2 veá cho Y ta coù ( )M PY Y f iv= = ƒ Keynes cho raèng v bieán ñoåi. Khi i taêng thì f(i,Y) giaûm vì theá => v gia taêng ,y . 2/7/2009 12 (Keynes 1884 -1946) r Cung tiền Cầu tiền L (r) M/PM/P 2/7/2009 13 Thuyeát soá löôïng tieàn teä cuûa Milton_Friedman (1950s) ƒ Nhu caàu tieàn maët laø haøm soá cuûa nhieàu bieán: thu nhaäp, giaù caû, l i á á øi û ø hí h ù h âaõ suat, cô cau ta san va söï öa t c ca n an ( , , , )d eM p h m e m mP f Y r r r r rπ= − − − Trong ñoù: ƒ caàu tieàn thöcdMP + - - - ï ƒYp: cuûa caûi (taøi saûn) ƒ rm: tieàn lôøi kyø voïng cuûa tieàn teä ƒ rh: tieàn lôøi kyø voïng cuûa traùi phieáu ƒ re tieàn lôøi kyø voïng cuûa coå phieáu 2/7/2009 14 ƒ tyû leä laïm phaùt kyø voïngeπ Thuyeát soá löôïng tieàn teä cuûa Milton_Friedman (1950s) ƒ Sö khaùc nhau giöõa Keyness vaø Friedman: Friedman cho raèng:ï ƒCoù nhieàu taøi saûn coù theå thay theá tieàn. Taùch traùi phieáu ra khoûi coå phieáu, chuùng coù möùc tieàn lôøi khaùc nhau ƒ Tieàn vaø haøng hoùa coù theå thay theá nhau tuøy theo tyû suaát sinh lôïi cuûa chuùng. ƒMöùc sinh lôi cuûa tieàn teä khoâng coá ñònh Sö thay ñoåi möùcï . ï sinh lôïi cuûa tieàn teä keùo theo söï thay ñoåi giaù caû cuûa traùi phieáu vaø coå phieáu. ƒNeáu nhö Keynes cho raèng laõi suaát aûnh höôûng quan troïng ñeán caàu tieàn teä thì Friedman cho raèng caàu tieàn teä ít bò aûnh höôûng bôûi laõi suaát vaø coù tính oån ñònh 2/7/2009 15 Milton_Friedman (1950s) ƒ H aøm caàu tieàn teä cuûa Friedman coù theå vieát thaønh: ( )dM f YpP = ( ) Y f Yv = ƒ => Khaùc vôùi keynes, Friedman cho raèng caàu tieàn teä chuû yeáu phuï thuoäc vaøo thu nhaäp. p 2/7/2009 16 MO HÌNH ISLM ƒ Moâ hình ISLM ñöôc John Hicks (1937) phaùtï trieån döïa vaøo phaân tích cuûa Keynes (1936) ƒ Moâ hình ISML giaûi thích laõi suaát vaø saûn löôngï ñöôïc quyeát ñònh nhö theá naøo öùng vôùi moät möùc giaù coá ñònh (trong ngaén han)ï ƒ Coâng duïng ISLM: (i) döï baùo kinh teá; (ii) kieåm soaùt taùc ñoäng chính saùch cuûa chính phuû ñeán hoatï ñoäng kinh teá toång theå. 2/7/2009 17 Caùc khaùi nieäm cô baûn ƒ Toång caàu xaõ hoäi ƒ Keynes hình thaønh moâ hình soá nhaân treân cô sôû phaân )( MXGICAE −+++= taùch chi tieâu xaõ hoäi thaønh hai loaïi: (i) chi tieâu töï ñònh (Autonomy expenditures) thay ñoåi theo nhöõng nhaân toá khaùc, ñoäc laäp vôùi thay ñoåi thu nhaäp; (ii) Chi tieâu öùng duï (Induced expenditure) laø thaønh phaàn chi tieâu th ñ åi khi th h ä th ñ åiay o u n ap ay o . 2/7/2009 18 Caùc khaùi nieäm cô baûn ƒ Khi ñoù ƒ Trong ñoù: mpcYAEMXGICAE +=−+++= 0)( ƒ AE0 laø chi tieâu töï ñònh (chi tieâu duøng vaø chi ñaàu tö); ƒ mpc: thieân höôùng tieâu duøng bieân (Marginal propensity to consume); ƒ Y: thu nhaäp; ƒ vaø tích soá mpcY chính laø chi tieâu öùng duï. 2/7/2009 19 Caùc khaùi nieäm cô baûn ƒ mpc ñöôc tính: Y AE Y Cmpc Δ Δ=Δ Δ=ï ƒ Döïa vaøo mpc, Keynes thieát laäp moái quan heä giöõa chi tieâu cuûa ngöôøi tieâu duøng (C) vôùi thu nhaäp khaû duïng (disposable income: YD). ƒ Trong ñoù, thu nhaäp khaû duïng (YD) ñöôïc xaùc ñònh baèng toång thu nhaäp (Y) tröø ñi thueá (T): YD= Y - T. ƒ Haøm soá tieâu duøng C ñöôïc dieãn taû qua coâng thöùc: ƒ a laø chi tieâu töï ñònh cuûa ngöôøi tieâu duøng. DmpcYaC += 2/7/2009 20 Caùc khaùi nieäm cô baûn ƒ Taïi ñieåm caân baèng thò tröôøng caïnh tranh, toång cung = toång caàu. Trong ñieàu kieän thò tröôøng hoaøn haûo, toång caàu (AD) Ù toång chi tieâu xaõ hoäi; vaø toång cung Ùø å å ètong thu nhaäp xaõ hoäi => taïi ñiem caân bang cuûa thò tröôøng ta coù: T ø ñ ù AEY = ƒ ö o, suy ra ƒ Bieán ñoåi phöông trình naøy ta ñöôïc: á mpcYAEY += 0 0)1( 1 AE mpc Y ×⎟⎟⎠ ⎞ ⎜⎜⎝ ⎛ −=⎞⎛ 1 goïi laø so nhaân chi tieâu⎟⎟⎠⎜⎜⎝ − )1( mpc 2/7/2009 21 Caùc khaùi nieäm cô baûn ƒ Chuùng ta coù theå phaân taùch toång caàu thaønh caùc thaønh toá: ⎟⎞⎜⎛ + )( C Δ ⎟⎟ ⎟⎟ ⎠⎜ ⎜⎜ ⎜ ⎝ + +×−=Δ=Δ M)-(XΔ )(G Δ )( I Δ 1 1 mpc AEY 2/7/2009 22 (b) E Y = E E = C + I + G Y (a) (c) rr Lãi suất tăng => đầu tư giảm=> tổng cầu giảm => sản lượng giảm => Liên kết các ự kiệ hì h thà h YI I(r) IS s n n n đường IS r Supply M/PM/P Demand, L (r) Thị trường tiền tệ thiết lập sự cân bằng cung và cầu tiền tệ 2/7/2009 24 r SupplySupply' M/PM/P Demand, L (r,Y) Cung tiền giảm, lãi suất tăng => cầu tiền tệ giảm 2/7/2009 25 r Supply r LM r r2 L (r,Y)' L (r,Y) 1 M/PM/P Y Lãi suất thị trường tăng khi cầu tiền tệ ă ả l ă YÆY’ Tương ứng các loại lãi suất r là các mức sản lượng Yt ng => s n ượng t ng r r LMSupplySupply' LM' r1 r1 r2 r2 M/P L (r,Y) YM/PM´/P Cung tiền tệ giảm, lãi suất tăng, sản lượng giảm => đường LM > LM’ 2/7/2009 27 - r LM(P0)IS r0 YY0 2/7/2009 28 +ΔG LMr IS IS´ A B Y +ΔM ISr LM A LM′ B Y IS r IS LM(P2)r LM(P1) LM(P1) B P Y A P Y A A A BP2 Y AD Y AD P1 +ΔG LM (P2)r IS LM(P0) IS´ A B C Y = C (Y-T) + I(r) + G M/ P = L (r Y) P Y BP2 C LRAS , ầ Y ADP0 AD´ SRASA Chi tiêu chính phủ tăng (G) => đ u tư tăng (I) =>IS dịch chuyển sang phải => AD ->AD’. Giá tăng (chi phí tăng) => Cầu tiền giảm LM (P0) ->LM(P2) +ΔG LM(P2) r IS LM(P0)IS´ A B C YLRASP P SRASB P2 C Y AD 0 AD´A *Y Y´ +ΔG r IS LM(P0)ISC´ LM(P2) A B P Y C LRAS A P0 AD´ SRASA BP2 Y D *Y Y´ +ΔM ISr LMM/ P = L (r, Y) LM′(P0)A= C B P YLRAS M/ P = L (r, Y) B C P0 SRASA P2 AD´AD Y Cầu tiền tăng LM (P0)=> LM’ kéo theo AD ->AD’. (A->B) Giá tăng (chi phí tăng) => Cầu tiền giảm LM’ -> LM (P0) (B->C) L ý SR di h ê ừ A Bưu c uy n t -> . LM ′ ISr LM (P0) A (P2) B Y B P SRAS LRAS P2 AD´AD P0 A Y´Y* Y ISr LM LM ′ = C (P0) A B P YLRAS B CP2 P0 SRASA AD´AD YY´Y* CÔ CHEÁ TRUYEÀN DAÃN CUÛA TIEÀN TEÄ „ Cô cheá truyeàn daãn cuûa chính saùch tieàn teä nhaán maïnh moái quan heä giöõa heä thoáng taøi chính vôùi chính saùch tieàn teä vaø caùc muïc átieâu kinh te (Mishkin, 2006) „ Hieåu ñöôïc cô cheá truyeàn daãn => hieåu ñöôïc i t ø û hí h ù h ti à t ä ñ ái ùi àva ro cua c n sac en e o vô nen kinh teá „ C ù k â h t à d ãac en ruyen an: „ Laõi suaát T øi û 2/7/2009 38 „ a san Cô cheá …. „ Moâ hình truyeàn daãn cô baûn qua keânh laõi suaát: M (cung tieàn) -> i (laõi suaát) -> I (ñaàu tö) -> Y (saûn löôïng). 2/7/2009 39 Cô cheá …. „ Moâ hình truyeàn daãn qua keânh taøi saûn: 2/7/2009 40 LAÏM PHAÙT Coù 2 vaán ñeà caàn taäp trung: „ Caùc quan ñieåm laïm phaùt „ Nguoàn goác chính saùch tieàn teä gaây ra lamï phaùt 2/7/2009 41 Caùc quan ñieåm laïm phaùt Friedman cho raèng: “Baát cöù khi naøo, tyû leä laïm phaùt cuûa moät quoác gia ôû möùc cao keùo daøi, thì tyû leä taêng tröôûng cung tieàn cuõng ôû möùc cao”. => Laïm phaùt luoân luoân vaø baát cöù ôû ñaâu ñeàu laø hieän töôïng tieàn teä. 2/7/2009 42 Quan ñieåm laïm phaùt Quan ñieåm caùc nhaø thuoäc tröôøng phaùi tieàn teä: Taêng tröôûng tieàn teä cao, keùo daøi => laïm phaùt AS4 P4 P AS3 AS2 AS1 4 3’ Cung tieàn gia taêng => toång caàu dòch chuyeån sang P3 P2 2 3 1’ 2’ phaûi => nền kinh tế mở rộng => chi phí tăng => giaù P1 AD1 AD3AD2 AD4 1taêng 2/7/2009 43 Y Phaûn öùng giaù caû ñoái vôùi söï gia taêng tieàn teä lieân tuïc Quan ñieåm laïm phaùt Chính saùch taøi khoùa coù gaây ra laïm phaùt hay khoâng? AS2 P AS2 2 1’ AD2 1 Y AD1 2/7/2009 44 Phaûn öùng giaù caû ñoái vôùi söï gia taêng chi tieâu chính phuû Quan ñieåm laïm phaùt „ Neáu nhö chính phuû cöù gia taêng chi tieâu lieân tuïc (caùc nhaø kinh teá tieàn teä) => möùc giaù gia taêng lieân tuïc => laïm phaùt. Theá nhöng theo tröôøng phaùi cuûa Keynes, ñoù chæ laø gia taêng chi tieâu töùc thôøi chöù khoâng phaûi gia taêng lieân tuïc vaø laïm phaùt cuõng seõ trôû veà zero. „ Thöïc teá coù söï giôùi haïn nhaát ñònh trong chi tieâu chính phuû do quaù trình chính trò vaø söï kieåm soaùt cuûa quoác hoäi. Tröôøng phaùi Keynes keát luaän: laïm phaùt cao khoâng coù theå moät mình chính saùch taøi 2/7/2009 45 khoùa gaây ra. Quan ñieåm laïm phaùt „ Töø laäp luaän treân, tröôøng phaùi Keynes cho raèng khi neàn kinh teá chöa ñaït tôùi möùc toaøn duïng, chính phuû coù theå thöïc hieän moät chính saùch kích caàu thì chaéc chaén seõ thu ñöôïc keát quaû tích cöïc trong ngaén haïn: (i) khaéc phuïc khuûng hoaûng kinh teá, (ii) giaûm thieåu ñöôïc tình traïng thaát nghieäp. „ Laïm phaùt ñöôïc chính phuû chuû ñoäng söû duïng nhö laø moät coâng cuï ñeå kích thích taêng tröôûng kinh teá. 2/7/2009 46 Quan ñieåm laïm phaùt Tuy nhieân, Lyù thuyeát taøi khoùa taùc ñoäng ñeán möùc giaù (Fiscal theory of the price level: FT) cuûa Woodford (1995) tranh luaän lam phaùtï thöïc söï laø moät hieän töôïng thuoäc veà tieàn teä, nhöng sö taêng tröôûng tieàn teä bò chi phoái/quyeátï ñònh bôûi chính saùch taøi khoùa. „Moâ hình FT thöøa nhaän moái töông quan giöõa chính saùch taøi khoùa vaø chính saùch tieàn teä 2/7/2009 47 . Quan ñieåm laïm phaùt „ Chính phuû coù caùc nguoàn thu ñeå chi tieâu (thueá, phí, leä phí…). Khi ngaân saùch bò thaâm huït, chính phuû phaûi vieän ñeán ngaân haøng trung öông ñeå taøi trôï => “taïo tieàn” (thoâng qua cô cheá cho chính phuû vay baèng vieäc caàm coá traùi phieáu chính phuû/ tieàn teä hoùa traùi phieáu) => gaây ra taêng tröôûng tieàn teä, coù theå laøm taêng giaù caû vaø gaây ra laïm phaùt. á ᄠThieu huït taøi khoùa ñöôïc taøi trôï qua phaùt haønh traùi phieu, thì seõ khoâng laøm aûnh höôûng ñeán cô soá tieàn teä vaø vì theá ñeán cung tieàn teä. Nhöng, neáu thieáu huït ñöôïc taøi trôï baèng in tieàn/hay tieàn teä hoùa traùi phieáu => thay ñoåi cô soá tieàn vaø cung tieàn gia taêng. 2/7/2009 48 Quan ñieåm laïm phaùt Caùc cuù soác thuoäc khía cung töï noù coù gaây ra laïm phaùt hay khoâng? AS2 P P1’ P1 AS2 1’ 1 AD1 Y 2/7/2009 49Phaûn öùng giaù caû ñoái vôùi cuù soác cung Quan ñieåm laïm phaùt „ Xeùt tröôøng hôïp giaù daàu taêng: Neáu cung tieàn khoâng ñoåi, cuù soác daàu löûa laøm dòch chuyeån ñöôøng toång cung sang traùi. Töông öùng möùc saûn löôïng thöïc teá thaáp hôn saûn löông tieàm naêng => giaù caû taêng vaø thaát nghieäp giaï taêng. „ Tuy nhieân, do möùc thaát nghieäp cao hôn tyû leä tieàm naêng, neân ñöôøng toång cung coù khuynh höôùng dòch chuyeån sang phaûi vaø caân baèng cuûa neàn kinh teá seõ ñaït ôû vò trí ban ñaàu. „ Tröôøng phaùi Keynes keát luaän: Hieän töôïng thuoäc khía canh cung tö noù khoâng theå laø nguoàn goác gaây ra lam 2/7/2009 50 ï ï ï phaùt cao.