Bài giảng Chương 1: Những vấn đề chung về quản trị sản xuất và dịch vụ

Bài toán phân công công việc Thành lập bài toán Phương pháp Hungary Bƣớc 1. Mục đích của bƣớc này là làm xuất hiện các phần tử có giá trị 0 càng nhiều càng tốt trong ma trận Để làm đƣợc điều này, ta lấy tất cả các phần tử của từng hàng trừ cho phần tử nhỏ nhất tƣơng ứng trong hàng đó. Sau đó, ta lấy tất cả các phần tử của từng cột trừ cho phần tử nhỏ nhất tƣơng ứng trong cột đó Phương pháp Hungary Bƣớc 2. Nếu nhƣ sau khi thực hiện bƣớc 1, trong mỗi dòng và mỗi cột của ma trận có thể chọn 1 phần tử 0, thì bài toán đã đƣợc giải xong. Phương pháp Hungary Bƣớc 3. Nếu nhƣ đáp số bao gồm các phần tử bằng 0 chƣa đƣợc tìm thấy, thì ta kẻ số đƣờng thẳng tối thiểu đi qua các hàng và cột sao cho tất cả các phần tử 0 đều bị gạch. Chọn phần tử bé nhất chƣa bị gạch. Lấy mỗi số chƣa bị gạch trừ cho số này; Lấy mỗi số bị gạch bởi 2 đƣờng thẳng cộng cho số này; Chép lại các số bị gạch bởi một đƣờng thẳng. Nếu vẫn chƣa tìm đƣợc nghiệm tối ƣu, thì lặp lại bƣớc 2. $1 $4 $6 $3 $9 $7 $10 $9 $4 $5 $11 $7 $8 $7 $8 $5 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $1 $4 $6 $3 $9 $7 $10 $9 $4 $5 $11 $7 $8 $7 $8 $5 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Tìm trong mỗi hàng phần tử bé nhất. Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $0 $3 $5 $2 $2 $0 $3 $2 $0 $1 $7 $3 $3 $2 $3 $0 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Lấy tất cả các phần tử của từng hàng trừ cho phần tử nhỏ nhất tƣơng ứng trong hàng đó. Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $0 $3 $5 $2 $2 $0 $3 $2 $0 $1 $7 $3 $3 $2 $3 $0 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Tìm trong mỗi cột phần tử bé nhất. Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $0 $3 $2 $2 $2 $0 $0 $2 $0 $1 $4 $3 $3 $2 $0 $0 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Lấy tất cả các phần tử của từng cột trừ cho phần tử nhỏ nhất tƣơng ứng trong cột đó (thực tế chỉ có cột thứ 3). Nghiệm vẫn chƣa tìm đƣợc Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $0 $3 $2 $2 $2 $0 $0 $2 $0 $1 $4 $3 $3 $2 $0 $0 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Gạch bỏ tất cả phần tử zê-rô Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $0 $3 $2 $2 $2 $0 $0 $2 $0 $1 $4 $3 $3 $2 $0 $0 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Tìm phần tử nhỏ nhất chƣa bị gạnh. Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $0 $2 $1 $1 $2 $0 $0 $2 $0 $0 $3 $2 $3 $2 $0 $0 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Trừ các phần tử chƣa bị gạnh cho phần tử bé nhất. Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $0 $2 $1 $1 $3 $0 $0 $2 $0 $0 $3 $2 $4 $2 $0 $0 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Cộng thêm phần tử bé nhất ($1) cho các phần tử bị gạch 2 lần. Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $0 $2 $1 $1 $3 $0 $0 $2 $0 $0 $3 $2 $4 $2 $0 $0 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Kết quả nhận đƣợc: Đầu tiên phân việc cho các phƣơng án duy nhất. Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $0 $2 $1 $1 $3 $0 $0 $2 $0 $0 $3 $2 $4 $2 $0 $0 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 4 Nhân viên Kết quả nhận đƣợc. Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary $13 $10 $12 $11 $15 $50 $13 $20 $5 $7 $10 $6 1 2 3 4 Công việc 1 2 3 Nhân viên Bài toán phân công công việc Phương pháp Hungary VD 2: Bài toán phân công công việc • Mô hình tổng quát • Mô hình bài toán • Phương pháp giải bài toán phân công (phương pháp Hungary). Mô hình tổng quát Xét trường hợp, khi cần phân bổ m công việc cho n máy. Công việc i (i=1, , m) được thực hiện trên máy j (j=1, , n) với chi phí là cij. Vấn đề đặt ra là hãy phân bổ sao cho mỗi công việc được thực hiện trên mỗi máy với tổng chi phí là bé nhất. Mô hình bài toán • Đây là một trường hợp đặc biệt của bài toán vận tải. Ở đây công việc là điểm nguồn, còn máy móc – điểm đích. Cung trong mỗi điểm nguồn bằng 1, nghĩa là ai=1 với mọi i. Tương tự, cầu trong mỗi điểm đích bằng 1, nghĩa là bj=1 với mọi j. Chi phí của công việc i trên máy j là cij. Nếu như có một công việc nào đó không thể thực hiện được trên một máy nào đó, thì cij tương ứng sẽ lấy bằng một số rất lớn. • Trước khi giải bài toán này ta phải đưa thêm công việc giả hoặc máy giả (phụ thuộc vào điều kiện ban đầu của bài toán) để đảm bảo cân bằng cho bài toán. Cho nên ta có thể đặt m=n mà không làm mất đi tính tổng quát của bài toán. Mô hình bài toán • xij = 0 - nếu công việc i không thực hiện được trên máy j, • xij = 1 - nếu công việc i thực hiện được trên máy j. • Như vậy, nghiệm của bài toán có thể ghi dưới dạng ma trận X=(xij). Với n giá trị bài toán có n! nghiệm. • Bài toán phân công có thể viết như sau: • Với các ràng buộc: , i=1, , n; , j=1, , n;. min 1 1    n i n j ijij xcZ    n j ijx 1 1   n i ijx 1 1 Mô hình bài toán Ví dụ 1: Một công ty mua 3 máy mới A, B, C và có 4 vị trí có thể đặt máy. Chi phí đặt mỗi máy vào mỗi vị trí được cho ở bảng sau, trong đó máy B không thể đặt ở vị trí thứ 2. Vị_trí Máy 1 2 3 4 A 13 10 12 11 B 15 - 13 20 C 5 7 10 6 Yêu cầu: Đặt các máy A, B, C vào các vị trí nào để tổng chi phí là nhỏ nhất. Mô hình bài toán Để đảm bảo tính cân bằng cho bài toán, ta thêm 1 máy giả D với chi phí lắp đặt tại mọi vị trí đều bằng 0. Ngoài ra, Máy B không thể đặt được vào vị trí 2 ta cho vào vị trí ấy một chi phí M rất lớn. Ta có bảng sau: Vị_trí Máy 1 2 3 4 A 13 10 12 11 B 15 M 13 20 C 5 7 10 6 D 0 0 0 0 Phương pháp Hungary Phương pháp này do nhà toán học người Hungary là D. Honig nghĩ ra. Quá trình giải bài toán dựa vào các đặc tính sau đây:  Có thể cộng hoặc trừ bất kỳ một hằng số nào vào một cột hoặc một hàng của ma trận chi phí phân việc mà không làm thay đổi tính tối ưu của nó.  Nếu ma trận chi phí chỉ chứa các số không âm và nếu đáp số hiện hữu có tổng chi phí bằng 0 thì giải pháp là tối ưu. Phương pháp Hungary Bước 1. Mục đích của bước này là làm xuất hiện các phần tử có giá trị 0 càng nhiều càng tốt trong ma trận. Để làm được điều này, ta lấy tất cả các phần tử của từng hàng trừ cho phần tử nhỏ nhất tương ứng trong hàng đó. Sau đó, ta lấy tất cả các phần tử của từng cột trừ cho phần tử nhỏ nhất tương ứng trong cột đó. Phương pháp Hungary Bước 2. Cố gắng tìm một đáp số có tổng chi phí bằng 0. + 2.1. Tìm các hàng có chứa đúng một số 0 chưa bị gạch, khoanh tròn số 0 đó rồi gạch một đường thẳng xuyên suốt cột. Nếu trong hàng không có số 0 nào hoặc có nhiều số 0 thì ta bỏ qua hàng đó. + 2.2. Tìm các cột có chứa đúng một số 0 chưa bị gạch, khoanh tròn số 0 đó rồi gạch một đường thẳng xuyên suốt hàng. Nếu trong cột không có số 0 nào hoặc có nhiều số 0 thì ta bỏ qua cột đó. + 2.3. Lặp lại các bước 2.1 và 2.2 cho đến khi nào không còn có thể khoanh tròn con số 0 nào nữa. Nếu như các con số 0 còn lại đều bị gạch (bị đường thẳng đè qua) thì dừng lại. Bài toán đã được giải. Giải pháp tối ưu được cho ở các số 0 đã được khoanh tròn. Nếu số 0 đã được khoanh tròn nhỏ hơn đáp số cần tìm thì làm tiếp bước 3. Phương pháp Hungary Bước 3. + 3.1. Tính số 0 trong từng hàng chưa bị gạch và trong từng cột chưa bị gạch. + 3.2. Gạch một đường thẳng xuyên suốt hàng hoặc cột có nhiều số 0 nhất. + 3.3. Lặp lại các bước 3.1 và 3.2 cho đến khi nào tất cả các con số 0 đều bị gạch. + 3.4. Tìm ra số chưa bị gạch nhỏ nhất để: Lấy mỗi số chưa bị gạch trừ cho số này; Lấy mỗi số bị gạch bởi 2 đường thẳng cộng cho số này; Chép lại các số bị gạch bởi một đường thẳng. Quay lại bước 2. Phương pháp Hungary Nếu số đường thẳng dùng để gạch các phần tử 0 bằng tổng số hàng (hoặc tổng số cột), thì bài toán đã giải xong. Phương pháp Hungary Ví dụ: Tiếp tục giải bài toán cho trong ví dụ 1. Đáp số: Máy A đặt ở vị trì 2 Máy B đặt ở vị trì 3 Máy C đặt ở vị trì 1. 13 10 12 11 15 M 13 20 5 7 10 6 0 0 0 0 3 0 2 1 2 M 0 7 0 2 5 1 0 0 0 0 3 2 1 2 M 7 0 2 5 1 0 0 0 0 0 0 0 Phương pháp Hungary Ví dụ 2: Một công ty lên kế hoạch sản xuất 3 loại sản phẩm mới. Giả sử công ty có 5 phân xƣởng và 3 trong số đó phải sản xuất các loại sản phẩm mới – một loại sản phẩm do một phân xƣởng sản xuất. Chi phí sản xuất và tiêu thụ một đơn vị sản phẩm nhƣ sau: 1 - Chi phí sản xuất cho 1 đơn vị sản phẩm, tr.đ. Phân xưởng Loại Sản phẩm 1 2 3 4 5 1 20 23 38 15 35 2 8 29 6 35 35 3 5 8 3 4 7 Phương pháp Hungary 2 - Chi phí tiêu thụ cho 1 đơn vị sản phẩm, tr.đ. Phân xưởng Loại Sản phẩm 1 2 3 4 5 1 20 50 20 10 13 2 7 90 8 35 60 3 5 5 4 15 6 Phương pháp Hungary Giả sử, sản lượng sản xuất theo kế hoạch năm cho phép thỏa mãn nhu cầu và giá bán của mỗi đơn vị sản phẩm của từng chủng loại như sau: Loại sản phẩm Khối lượng Gía bán, tr.đ. 1 35.000 55 2 160.000 50 3 54.000 30 Yêu cầu: Phân công công việc cho các phân xưởng sao cho lợi nhuận thu được là tối đa. Phương pháp Hungary Tổng chi phí cho 1 đơn vị sản phẩm bao gồm chi phí sản xuất và chi phí tiêu thụ. Vì giá bán của mỗi đơn vị đã biết, nên có thể tính lợi nhuận cho mỗi đơn vị sản phẩm: Phân xưởng Loại sản phẩm 1 2 3 4 5 1 15 -18 -3 30 7 2 35 -69 36 -20 -45 3 20 17 23 11 17 Phương pháp Hungary Khi nhân lợi nhuận của mỗi đơn vị sản phẩm cho khối lượng tiêu thụ cả năm ta có được tổng lợi nhuận tương ứng với từng cặp “loại sản phẩm – phân xưởng”, ta có bảng sau đây: Phân xưởng Loại sản phẩm 1 2 3 4 5 1 525.000 -630.000 -105.000 1.050.000 245.000 2 5.600.000 -11.040.000 5.760.000 -3.200.000 -7.200.000 3 1.080.000 918.000 1.242.000 594.000 918.000 Phương pháp Hungary Nếu lợi nhuận của doanh nghiệp được coi như là các chi phí âm, thì bài toán ban đầu cực đại hóa trở thành bài toán cực tiểu hóa: Phân xưởng Loại sản phẩm 1 2 3 4 5 1 -525.000 630.000 105.000 -1.050.000 -245.000 2 -5.600.000 11.040.000 -5.760.000 3.200.000 7.200.000 3 -1.080.000 -918.000 -1.242.000 -594.000 -918.000 Phương pháp Hungary Để ma trận không chứa các giá trị âm, ta cộng từng phần tử của ma trận với số 5.760 và đưa vào 2 sản phẩm giả là 4 và 5 với lợi nhuận tương ứng là 0. Kết quả ta có ma trận sau: 1 2 3 4 5 1 5.235 6.390 5.865 4.710 5.515 2 160 16.800 0 8.960 12.960 3 4.680 4.842 4.518 5.166 4.842 4 0 0 0 0 0 5 0 0 0 0 0 Phương pháp Hungary Bước 1 525 1.680 1.155 0 805 160 16.800 0 8.960 12.960 162 324 0 648 324 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Phương pháp Hungary Bước 2 525 1.680 1.155 0 805 160 16.800 0 8.960 12.960 162 324 0 648 324 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Phương pháp Hungary Bước 3 525 1.680 1.155 0 805 160 16.800 0 8.960 12.960 162 324 0 648 324 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 Phương pháp Hungary Trở lại bước 2 365 1.520 1.155 0 645 0 16.640 0 8.960 12.800 2 164 0 648 164 0 0 160 160 0 0 0 160 160 0 Phƣơng pháp Hungary 365 1.520 1.155 0 645 0 16.640 0 8.960 12.800 2 164 0 648 164 0 0 160 160 0 0 0 160 160 0 CHƯƠNG 5 QUẢN TRỊ TỒN KHO Nội dung - Giới thiệu chung về quản trị tồn kho - Các mô hình tồn kho I- GIỚI THIỆU CHUNG VỀ QUẢN TRỊ TỒN KHO 1. Chức năng của quản trị tồn kho - Chức năng liên kết: Liên kết 3 giai đoạn: Giai đoạn cung ứng, giai đoạn sản xuất và giai đoạn tiêu thụ - Chức năng đề phòng tăng giá, đề phòng lạm phát - Chức năng khấu trừ theo sản lượng 2- Ph©n lo¹i hµng tån kho theo kü thuËt ph©n tÝch ABC • Nhãm A: 15% ®Õn 25% lo¹i s¶n phÈm chiÕm 75-85% tæng gi¸ trÞ hµng tån kho. • Nhãm B: 25% ®Õn 35% lo¹i s¶n phÈm chiÕm 10-20% tæng gi¸ trÞ hµng tån kho. • Nhãm C: 50% ®Õn 60% lo¹i s¶n phÈm chiÕm 5-10% tæng gi¸ trÞ hµng tån kho. % gi¸ trÞ A B C Sè lo¹i s¶n phÈm,% 100% O 95% 80% 20 50 100 Ph©n lo¹i ABC - Những loại vật tư giá trị cao xếp vào nhóm A – số lượng chủng loại ít - Những loại vật tư giá trị trung bình xếp vào nhóm B – Số lượng chủng loại trung bình - Những loại vật tư giá trị thấp xếp vào nhóm C – Số lượng chủng loại cao Tác dụng của kỹ thuật phân tích ABC - Đầu tư có trọng tâm khi mua hàng: Ưu tiên nhóm A và nhóm B - Xác định chu kỳ kiểm toán khác nhau cho các nhóm hàng khác nhau + Nhóm A: Kiểm toán hàng tháng + Nhóm B: Kiểm toán hàng quý + Nhóm C: Kiểm toán hàng 6 tháng Tác dụng của kỹ thuật phân tích ABC - Các báo cáo tồn kho chính xác, mức độ chính xác phụ thuộc vào giá trị hàng - Áp dụng các phương pháp dự báo khác nhau cho các nhóm hàng khác nhau: + Nhóm A, B dự báo chính xác hơn + Nhóm C dự báo khái quát hơn 3- C¸c lo¹i chi phÝ tån kho – Chi phÝ tån tr÷ – Chi phÝ ®Æt hµng – Chi phÝ mua hµng Chi phí mua hàng ( Cmh) Cmh = khối lượng hàng *Đơn giá Chi phí đặt hàng ( Cđh) S: Chi phí cho 1 lần đặt hàng, bao gồm: - Chi phí hoa hồng cho người giới thiệu - Chi phí hành chính để thực hiện 1 đơn hàng - Chi phí chuẩn bị phương tiện để thực hiện 1 đơn hàng - Chi phí khác. S Q D Cđh * Chi phí tồn trữ ( Ctt) H: Chi phí tồn trữ 1 đơn vị hàng trong 1 đơn vị thời gian: - Chi phí thuê kho ( khấu hao kho) - Chi phí sử dụng máy móc thiết bị trang bị trong kho - Chi phí lao động giữ kho - Bảo hiểm - Chi phí mất mát, hao hụt, hư hỏng H Q Ctt * 2  II- C¸c m« h×nh tån kho 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (Economic Order Quantity- EOQ) 2- M« h×nh lîng ®Æt hµng theo s¶n xuÊt (POQ- Production Order Quantity Model) 3- M« h×nh khÊu trõ theo sè lîng (Quantity Discount Models) 4- M« h×nh tån kho cã sè lîng hµng ®Ó l¹i n¬i cung øng 5- M« h×nh x¸c suÊt víi thêi gian cung øng kh«ng ®æi 6- Ph©n tÝch biªn tÕ 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ EOQ được xây dựng dựa trên các giả định sau đây: - Nhu cầu vật tư phải biết trước và không đổi. - Thời gian vận chuyển không thay đổi - Số lượng 1 đơn hàng được vận chuyển 1 chuyến - Không có khấu trừ theo số lượng. - Không có việc thiếu hàng trong kho - Chi phí tồn kho gồm chi phí đặt hàng và chi phí tồn trữ 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) (Economic Order Quantity- EOQ) Møc tån kho trung b×nh theo thêi gian. Q* – Sè lîng cña 1 ®¬n hµng (lîng hµng tån kho tèi ®a), O – Tån kho tèi thiÓu, =Q*/2 – Tån kho trung b×nh, OA=AB=BC: Kho¶ng c¸ch thêi gian kÓ tõ khi nhËn hµng ®Õn khi sö dông hÕt hµng cña mét ®ît dù tr÷. Q Q - A B C Thêi gian Q* O 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) X©y dùng m« h×nh EOQ – Tæng chi phÝ tån kho bao gåm chi phÝ ®Æt hµng vµ chi phÝ tån tr÷: Trong ®ã: Q- Sè lîng cña mét ®¬n hµng. Q*- Sè lîng kinh tÕ (tèi u) cho mét ®¬n hµng. D- Nhu cÇu hµng n¨m cña hµng tån kho. S- Chi phÝ ®Æt hµng. H- Chi phÝ tån tr÷ tÝnh cho mçi ®¬n vÞ hµng n¨m. H Q S Q D TC 2  1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) Chi phÝ tån tr÷ Chi phÝ ®Æt hµng Tæng chi phÝ Tæng chi phÝ tån kho Sản lượng Chi phí 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) Sè lîng kinh tÕ Q* (c«ng thøc Wilson) tÝnh ®îc khi tæng chi phÝ ®¹t gi¸ trÞ nhá nhÊt, nghÜa lµ: H Q S Q D 2 * *  H SD Q 2*  1- Mô hình số lượng đặt hàng kinh tế (tt) Ví dụ: Một doanh nghiệp có nhu cầu nguyên liệu hàng năm là 500 tấn. Chi phí đặt hàng mỗi lần là 1.000.000 đ/đơn hàng. Chi phí trữ hàng 100.000đ/tấn/năm. Hãy xác định số lượng đơn hàng mong muốn, khoảng cách giữa hai lần đặt hàng và lượng mua vào tối ưu mỗi lần đặt hàng? Tổng chi phí tối thiểu? Giả sử doanh nghiệp làm việc 300 ngày/năm 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) Ta cã: tÊn Sè lîng ®¬n hµng mong muèn ®¬n hµng/n¨m. Kho¶ng c¸ch thêi gian gi÷a 2 ®¬n hµng cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc: T=(sè ngµy lµm viÖc trong n¨m)/ (sè lîng ®¬n hµng mong muèn) - Kho¶ng c¸ch thêi gian gi÷a 2 ®¬n hµng lµ T=300/5=60 ngµy (hoÆc T=Q/D=100/500=0,2 n¨m x 300 ngµy= 60 ngµy). Tæng chi phÝ tån kho: =(500*1.000.000/100)+(100*100.000/2)=10.000.000 đ. 100 000.100 500*000.000.1*22*  H SD Q 5 100 500  Q D N H Q S Q D TC 2  1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) Ph©n tÝch ®é nh¹y c¶m cña m« h×nh EOQ Ph©n tÝch ®é nh¹y c¶m cho phÐp tr¶ lêi c©u hái: tæng chi phÝ tån kho sÏ thay ®æi nh thÕ nµo khi sè lîng cña ®¬n hµng thay ®æi. Ph©n tÝch ®é nh¹y c¶m cña tæng phÝ TC so víi tæng chi phÝ nhá nhÊt TC*: Thay ta cã: H Q S Q D H Q S Q D TC TC 2 2 * * *    H SD Q 2*         * * * 2 1 Q Q Q Q TC TC 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) Quan hÖ gi÷a TC/TC* vµ Q/Q*. 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) + NÕu Q/Q* = 0,5 tøc lµ Q=0,5Q* th× TC/TC* =1,25  TC = 1,25TC* + NÕu Q/Q* = 1 tøc lµ Q=Q* th× TC/TC* =1  TC = TC* + NÕu Q/Q* = 2 tøc lµ Q=2Q* th× TC/TC* =1,25  TC = 1,25TC*. Nh vËy, nÕu t¨ng hoÆc gi¶m Q* ®i 2 lÇn th× tæng chi phÝ tån kho sÏ t¨ng lªn 25%. Ta cã thÓ ®iÒu chØnh sè lîng ®¬n hµng trong mét kho¶ng nµo ®ã mµ kh«ng lµm t¨ng ®¸ng kÓ chi phÝ tån kho so víi chi phÝ ë ®iÓm tèi u. 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) X¸c ®Þnh thêi ®iÓm ®Æt l¹i hµng (ROP-Reorder Point) ROP= (Nhu cÇu hµng ngµy) x (Thêi gian thùc hiÖn ®¬n hµng)= d x L. Nhu cÇu hµng ngµy=(Nhu cÇu hµng n¨m)/(Sè ngµy lµm viÖc trong n¨m) 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) { t Q Q* ROP Thêi gian thùc hiÖn ®¬n hµng §iÓm ®Æt l¹i hµng - ROP 1- M« h×nh sè lîng ®Æt hµng kinh tÕ (tt) X¸c ®Þnh thêi ®iÓm ®Æt l¹i hµng (ROP-Reorder Point) VÝ dô: Mét doanh nghiÖp cã nhu cÇu vÒ nguyªn liÖu hµng n¨m lµ 500 tÊn. Thêi gian lµm viÖc hµng n¨m cña doanh nghiÖp lµ 250ngµy. Thêi gian vËn chuyÓn lµ 2 ngµy. §iÓm ®Æt hµng l¹i (ROP) lµ: ROP=(500/250)x2=4 tÊn. 2- M« h×nh lîng ®Æt hµng theo s¶n xuÊt (POQ) C¸c ký hiÖu: – Q - Lµ s¶n lîng cña ®¬n hµng. – p - Møc ®é s¶n xuÊt (còng lµ møc ®é cung øng) hµng ngµy. – H - Chi phÝ tån tr÷ cho ®¬n vÞ dù tr÷/n¨m. – d - Nhu cÇu sö dông hµng ngµy. – t - Thêi gian cung cÊp (t=Q/p). – T - Chu kú cung cÊp (T=Q/d), nghÜa lµ kho¶ng c¸ch thêi gian gi÷a 2 lÇn ®Æt M« h×nh POQ cã d¹ng sau: 2- M« h×nh lîng ®Æt hµng theo s¶n xuÊt (POQ) Q Møc dù tr÷ trung b×nh= Q(1-d/p)/2 Thêi gian T t Møc dù tr÷ tèi ®a= Q(1-d/p) Q* M« h×nh POQ 2- M« h×nh lîng ®Æt hµng theo s¶n xuÊt (POQ) Møc tån kho tèi ®a=(Tæng sè ®¬n vÞ hµng ®îc cung øng trong thêi gian t) - (Tæng sè ®¬n vÞ hµng ®îc sö dông trong thêi gian t) = p.t - d.t=p(Q/p) - d(Q/p)= Chi phÝ tån tr÷ hµng n¨m = (nghÜa lµ chi phÝ tån tr÷ gi¶m vµ nh vËy Q* t¨ng so víi m« h×nh EOQ) Sè lîng kinh tÕ (Q*) t×m ®îc khi  )1( p d Q  H p dQ )1( 2  S Q D H p dQ * * )1( 2  H p d DS Q )1( 2*   2- M« h×nh lîng ®Æt hµng theo s¶n xuÊt (POQ) VÝ dô: Mét c«ng ty s¶n xuÊt phô tïng víi tèc ®é 40 ®¬n vÞ/ ngµy. Nhu cÇu lo¹i phô tïng nµy ë c«ng ty lµ 20 ®¬n vÞ/ngµy. Chi phÝ cè ®Þnh cho 1 lÇn ®a vµo s¶n xuÊt lµ 100 $/l« hµng. Chi phÝ tr÷ hµng 0,05$/®¬n vÞ/ngµy. H·y x¸c ®Þnh sè lîng tèi u mçi l« hµng, kho¶ng c¸ch thêi gian gi÷a 2 lÇn ®Æt hµng, thời gian sản xuất hết 1 lô hàng. Ta cã: p=40 ®v; d=20 ®v; S=100$; H=0,05$ Sè lîng tèi u cña l« hµng lµ: =400 ®¬n vÞ. Kho¶ng c¸ch thêi gian gi÷a 2 lÇn ®Æt hµng lµ: T=Q/d=400/20=20 ngµy. Thêi gian s¶n xuÊt hÕt 1 l« hµng lµ: t=Q/p=400/40=10 ngµy. NghÜa lµ cÇn 10 ngµy ®Ó cung cÊp ®ñ 1 ®¬n hµng 400 ®v. 05,0) 40 20 1( 100202 )1( 2* x xx H p d DS Q     3- M« h×nh khÊu trõ theo sè lîng (Quantity Discount Models) §Ó t¨ng doanh thu b¸n hµng vµ gi¶m chi phÝ dù tr÷ c¸c c«ng ty sÏ gi¶m gi¸ b¸n cho 1 ®¬n vÞ hµng ho¸ nÕu kh¸ch hµng mua víi khèi lîng lín h¬n mét ngìng x¸c ®Þnh. VÝ dô: B¶ng khÊu trõ theo sè lîng: Sè TT Sè lîng khÊu trõ Tû lÖ khÊu trõ (%) Gi¸ khÊu trõ 1. 2. 3. 0-999 ®¬n vÞ 1.000-1.999 ®¬n vÞ 2.000 ®¬n vÞ trë lªn 0 4 5 1.000 VND 960 VND 950 VND Gi¶m gi¸ sÏ t¸c ®éng ®Õn hµnh vi mua hµng vµ dù tr÷ cña ngêi mua. VÊn ®Ò ë chç lµ tæng chi phÝ tån kho ph¶i lu«n ë møc thÊp nhÊt. 3- M« h×nh khÊu trõ theo sè lîng (tt) Tæng chi phÝ cña hµng tån kho ®îc tÝnh theo c«ng thøc: §Ó x¸c ®Þnh Q* ta thùc hiÖn theo 4 bíc sau: Bíc 1: X¸c ®Þnh Q* t¬ng øng víi tõng møc khÊu trõ theo c«ng thøc: Trong ®ã: I -lµ tû lÖ % chi phÝ tån tr÷ tÝnh theo gi¸ mua 1 ®¬n vÞ hµng; P - gi¸ mua 1 ®¬n vÞ hµng. DPH Q S Q D TC . 2  PI SD Q . ..2*  3- M« h×nh khÊu trõ theo sè lîng (tt) Bíc 2: NÕu Q* ®· tÝnh ë bíc 1 thÊp h¬n møc hëng gi¸ khÊu trõ t¬ng øng, th× Q* sÏ ®îc ®iÒu chØnh lªn møc sè lîng tèi thiÓu ®Ó ®îc hëng gi¸ khÊu trõ. Bíc 3: TÝnh tæng chi phÝ hµng tån kho cho c¸c møc sè lîng ®· x¸c ®Þnh ë c¸c bíc trªn. Bíc 4: Chän Q* nµo cã tæng chi phÝ hµng tån kho thÊp nhÊt. Q* chÝnh lµ s¶n lîng tèi u cña ®¬n hµng. 3- M« h×nh khÊu trõ theo sè lîng (tt) VÝ dô: Mét c«ng ty mua s¶n phÈm víi chÕ ®é khÊu trõ nh sau: -Víi sè lîng mua Ýt h¬n 1.000 s¶n phÈm - gi¸ 1.000 VND/sp. -Tõ 1.000 - 1.999 s¶n phÈm - gi¸ 960 VND/sp. -Tõ 2.000 s¶n phÈm - gi¸ 950 VND/sp. Chi phÝ ®Æt hµng lµ 16.000 VND. Nhu cÇu hµng n¨m lµ 4.000 s¶n phÈm. Chi phÝ thùc hiÖn tån kho I= 20% gi¸ mua 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm. VËy sè lîng kinh tÕ lµ bao nhiªu? 3- M« h×nh khÊu trõ theo sè lîng (tt) Bíc 1: X¸c ®Þnh Q* theo c¸c møc gi¸ khÊu trõ theo c«ng thøc : =800 s¶n phÈm/®¬n hµng. =816 s¶n phÈm/®¬n hµng. =821 s¶n phÈm/®¬n hµng. PI SD Q . ..2*  1000*2,0 16000*4000*2* 1 Q 960*2,0 16000*4000*2* 2 Q 950*2,0 16000*4000*2* 3 Q 3- M« h×nh khÊu trõ theo sè lîng (tt) Bíc 2: §iÒu chØnh Q*, nÕu Q* tÝnh ®îc thÊp h¬n møc ®îc hëng gi¸ khÊu trõ. Nh vËy Q*1 kh«ng cÇn ®iÒu chØnh, Q*2 ®iÒu chØnh lªn 1000 vµ Q*3 ®iÒu chØnh lªn 2000. 3- M« h×nh khÊu trõ theo sè lîng (tt) Bíc 3: X¸c ®Þnh tæng phÝ cho hµng tån kho theo c«ng thøc : DPH Q S Q D TC . 2  Møc khÊu trõ Ьn gÝa, VND Q* Chi phÝ mua hµng, P.D Chi phÝ ®Æt hµng Chi phÝ Tån trữ Tæng phÝ, VND 1. 2. 3. 1.000 960 950 800 1.000 2.000 4.000.000 3.840.000 3.800.000 80.000 64.000 32.000 80.000 96.000 190.000 4.160.000 4.000.000 4.022.000 3- M« h×nh khÊu trõ theo sè lîng (tt) Bíc 4: Nh vËy víi Q*=1000 s¶n phÈm cho 1 lÇn ®Æt hµng ta cã tæng chi phÝ hµng tån kho thÊp nhÊt. Tãm l¹i, viÖc gi¶m gi¸ khi mua hµng khèi lîng lín dÉn ®Õn: + Chi phÝ toµn bé gi¶m v× gi¸ mua gi¶m. + Chi phÝ ®Æt hµng gi¶m v× Q t¨ng. + Chi phÝ tån tr÷ sÏ thay ®æi (cã thÓ t¨ng hoÆc gi¶m) v× Q.P/2 thay ®æi. 4- M« h×nh tån kho cã sè lîng hµng ®Ó l¹i n¬i cung øng Gi¶ sö: B – ThiÖt h¹i do thiÕu 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm/ n¨m. b - Lîng hµng cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i lîng thiÕu hôt cã chñ ®Þnh (tån kho tèi ®a). 4- M« h×nh tån kho cã sè lîng hµng ®Ó l¹i n¬i cung øng (tt) Tæng chi phÝ dù tr÷ trong trêng hîp nµy bao gåm 3 lo¹i: + Chi phÝ ®Æt hµng + Chi phÝ tån tr÷ + Chi phÝ cho lîng hµng ®Ó l¹i n¬i cung øng. Ta cã: B BH H SD Q )( . 2*  )( . 2* BH B H SD b                  BH B Q BH B QQbQ 1***** Sè lîng hµng ®Ó l¹i n¬i cung øng: Q BbQ Q Hb Q D STC 2 .)( 2 . . 22   Tổng chi phí: Ví dụ: D = 20.000 đơn vị S = 150.000 đ H = 20.000 đ/đơn vị/ năm B = 100.000 đ/đơn vị/năm Sản lượng tối ưu? Tồn kho tối đa? Lượng hàng để lại nơi cung ứng? Tổng chi phí? Q = 600 đơn vị b = 500 đơn vị Q – b = 100 đơn vị 5- M« h×nh x¸c suÊt víi thêi gian cung øng kh«ng ®æi Trêng hîp kh«ng cã tån kho an toµn th× ®iÓm ®Æt hµng l¹i lµ: ROP=L x d Trong ®ã: L- thêi gian thùc hiÖn ®¬n hµng; d- nhu cÇu hµng ngµy. Trêng hîp t¨ng lîng tån kho an toµn th× ®iÓm ®Æt hµng l¹i sÏ lµ: ROP=L x d + dù tr÷ an toµn. Sè lîng dù tr÷ an toµn nhiÒu hay Ýt tuú thuéc vµo sù thiÖt h¹i do t×nh tr¹ng thiÕu hµng g©y nªn vµ chi phÝ tån tr÷ cho lîng tån kho t¨ng thªm nµy. 5- M« h×nh x¸c suÊt víi thêi gian cung øng kh«ng ®æi (tt) VÝ dô: T¹i mét c«ng ty cã ®iÓm ®Æt hµng l¹i lµ 50 ®¬n vÞ, chi phÝ tån tr÷ lµ 5$/1 ®v/n¨m. ThiÖt h¹i do thiÕu hµng lµ 40$/1 ®v. X¸c suÊt tÝnh cho nhu cÇu hµng tån kho trong thêi kú ®Æt hµng cho theo b¶ng díi ®©y. Sè lîng ®¬n hµng tèi u hµng n¨m lµ 6. H·y x¸c ®Þnh lîng dù tr÷ an toµn mµ c«ng ty cÇn quyÕt ®Þnh. Sè ®¬n vÞ hµng X¸c suÊt x¶y ra 30 40 ROP  50 60 70 0,20 0,20 0,30 0,20 0,10 1,00 5- M« h×nh x¸c suÊt víi thêi gian cung øng kh«ng ®æi (tt) NÕu møc dù tr÷ an toµn =0, chóng ta sÏ cã kh¶ n¨ng thiÕu hôt: + Khi nhu cÇu x¶y ra 60: sÏ thiÕu hôt 10 ®v víi x¸c suÊt 0,2 vµ sè lÇn xuÊt hiÖn thiÕu hôt lµ 6. Chi phÝ thiÖt h¹i do thiÖt 1 ®v lµ 40$. + Khi nhu cÇu x¶y ra 70: sÏ thiÕu hôt 20 ®v víi x¸c suÊt 0,1 vµ sè lÇn xuÊt hiÖn thiÕu hôt lµ 6. Chi phÝ thiÖt h¹i do thiÖt 1 ®v lµ 40$. Tæng thiÕt h¹i do thiÕu hôt khi møc dù tr÷ an toµn =0 lµ: (10®v x 0,2 x 40$ x 6) + (20®v x 0,1 x 40$ x 6)=960$. B»ng c¸ch tÝnh to¸n nµy ta cã thÓ lËp b¶ng tÝnh tæng chi phÝ trong vÝ dô trªn nh sau: 5- M« h×nh x¸c suÊt víi thêi gian cung øng kh«ng ®æi (tt) Møc dù trữ an toµn Chi phÝ tån trữ tăng thªm PhÝ tæn do thiÕu hôt x¶y ra Tæng chi phÝ 20 10 0 20x5=100 10x5=50 0 0 10 x 0,1 x 40 x6=240 10 x 0,2 x 40 x6 + 20 x 0,1 x 40 x6=960 100 290 960 5- M« h×nh x¸c suÊt víi thêi gian cung øng kh«ng ®æi (tt) VÝ dô: T¹i mét c«ng ty cã ®iÓm ®Æt hµng l¹i lµ 70 ®¬n vÞ, chi phÝ tån tr÷ lµ 2$/1 ®v/n¨m. ThiÖt h¹i do thiÕu hµng lµ 20$/1 ®v. X¸c suÊt tÝnh cho nhu cÇu hµng tån kho trong thêi kú ®Æt hµng cho theo b¶ng díi ®©y. Sè lîng ®¬n hµng tèi u hµng n¨m lµ 6. H·y x¸c ®Þnh lîng dù tr÷ an toµn mµ c«ng ty cÇn quyÕt ®Þnh. Sè ®¬n vÞ hµng X¸c suÊt x¶y ra 50 60 ROP  70 80 90 0,20 0,20 0,10 0,20 0,30 1,00 Bài 1: Công ty ABC chuyên mua bán máy chiếu. Mỗi lần đặt hàng công ty tốn chi phí là 2.000.000 đồng/đơn hàng. Chi phí tồn trữ hàng năm là 6.000 đồng/sản phẩm/ngày. Các nhà quản trị hàng tồn kho của công ty ước lượng nhu cầu hàng năm là 2.200 sản phẩm. Công ty đặt hàng mấy lần trong năm? Khoảng cách thời gian giữa hai lần đặt hàng? Lượng đặt hàng tối ưu để đạt tổng chi phí tồn kho là tối thiểu. Tính tổng chi phí? 1 năm công ty làm việc 300 ngày. Bài 2: Một nhà sản xuất nhận được bảng báo giá về chi tiết X của nhà cung ứng như sau: Biết mức sử dụng trung bình của chi tiết X hàng năm là 700 chi tiết, chi phí tồn trữ là 14.000 đồng/chi tiết/năm và mỗi lần đặt hàng nhà sản xuất tốn một khoản chi phí là 275.000 đồng. Hỏi nhà sản xuất nên phải đặt hàng là bao nhiêu để được hưởng lợi ích nhiều nhất theo bảng chiết khấu trên. Lượng hàng mua 1 - 199 200-600 Trên 600 Đơn giá (đồng) 65.000 59.000 56.000 6- Ph©n tÝch biªn tÕ Môc ®Ých cña viÖc ph©n tÝch biªn tÕ lµ x¸c ®Þnh møc tån tr÷ tèi u cho nhiÒu m« h×nh tån kho th«ng qua viÖc tÝnh lîi nhuËn biªn tÕ (marginal profit-MP) vµ lç biªn tÕ (marginal loss). Ở bÊt kú mét møc tån kho ®· ®Þnh tríc ta chØ t¨ng thªm 1 ®¬n vÞ tån kho nÕu lîi nhuËn biªn tÕ lín h¬n hoÆc b»ng lç biªn tÕ. – Gäi p lµ x¸c suÊt x¶y ra khi nhu cÇu lín h¬n hoÆc b»ng møc cung øng. – (1-p) - x¸c suÊt x¶y ra khi nhu cÇu nhá h¬n møc cung øng. – Lîi nhuËn biªn tÕ mong ®îi: p*MP. – Lç biªn tÕ mong ®îi: (1-p)*ML. Cuèi cïng ta cã: – p*MP ≥ (1-p)*ML MLMP ML p   6- Ph©n tÝch biªn tÕ (tt) VÝ dô: Mét c«ng ty b¸n s¶n phÈm víi gi¸ 6$, khi mua hµng hä mua víi gi¸ 3$. S¶n phÈm nµo kh«ng tiªu thô ®îc sÏ tr¶ l¹i cho ngêi cung øng, ngêi cung øng sÏ hoµn tr¶ l¹i gi¸ mua cho c¸c s¶n phÈm nµy nhng hä ph¶i trõ ®i 1 $ cho mçi s¶n phÈm. X¸c suÊt cña nhu cÇu ph©n phèi nh sau: Nhu cÇu 5 s¶n phÈm 6 s¶n phÈm 7 s¶n phÈm X¸c suÊt b¸n ®îc 0,2 0,3 0,5 6- Ph©n tÝch biªn tÕ (tt) MLMP ML p   25,0 4 1 1)36( 1   p Nhu cÇu 5 s¶n phÈm 6 s¶n phÈm 7 s¶n phÈm X¸c suÊt b¸n ®îc 0,2 0,3 0,5 X¸c suÊt ë ®ã cÇu lín h¬n cung, p (x¸c suÊt tÝch lòy) 1,0 (1,0=0,8+0,2) 0,8 (0,8=0,5+0,3) 0,5 So s¸nh víi p ®· tÝnh 1,0 >0,25 0,8 > 0,25 0,5 >0,25 Chương 6. HOẠCH ĐỊNH NHU CẦU VẬT TƯ (MRP) Nội dung Khái quát chung Trình tự tiến hành hoạch định nhu cầu nguyên vật liệu Xác định kích thước lô hàng trong hệ thống MRP Sự phát triển của hệ thống MRP. I. Khái quát chung 1.1. MRP (Material Requirements Planing) là gì? Trong quá trình sản xuất, nhà quản trị luôn phải tìm câu trả lời cho 3 câu hỏi cơ bản:  Cần cái gì (để sản xuất)?  Số lượng bao nhiêu?  Khi nào thì cần? MRP được thiết kế để trả lời đồng bộ cả 3 câu hỏi này. MRP - là hệ thống hoạt động dựa trên chương trình máy tính để hoạch định và quản lý nhu cầu nguyên vật liệu phục vụ sản xuất của một doanh nghiệp. 1.1. MRP là gì? • Mục tiêu của MRP? Tối ưu hóa nguồn nguyên vật liệu dự trữ: kịp thời, đúng, đủ, mức dự trữ tối thiểu. Tối ưu hóa thời gian cung ứng nguyên vật liệu cũng như qui trình sản xuất. Quản trị hiệu quả hoạt động của các bộ phận trong hệ thống sản xuất (phối hợp chặt chẽ, thống nhất). Nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. 1.2. Cấu trúc cơ bản của hệ thống MRP Biểu (lịch trình) Kiểm soát quá trình Dữ liệu đầu vào Số liệu đầu vào Xử lý dữ liệu File danh mục Nguyên vật liệu File tính toán Nguyên vật liệu Dự trữ Chương trình Máy tính - MRP Lịch trình đặt hàng Hay sản xuất Đánh giá, kết luận về chất lượng thực Hiện kế hoạch Thông tin về quản Trị dự trữ Đơn hàng Dự báo Thay đổi Nhập Xuất 1.3. Một số yêu cầu khi áp dụng MRP • Có đội ngũ cán bộ quản lý am hiểu và có khả năng sử dụng các phầm mềm máy tính chuyên dụng, am hiểu về ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý. • Có hệ thống máy tính và chương trình phần mềm ứng dụng MRP. • Đảm bảo chính xác về thông tin cũng như khả năng cập nhật thông tin. • Có hệ thống lưu giữ đầy đủ hồ sơ và các dữ liệu cần thiết. II. Trình tự hoạch định nhu cầu Phân tích kết Cấu sản phẩm Tính nhu cầu Xác định thời gian đặt hàng Lập biểu kế hoạch 2.1. Phân tích kết cấu của sản phẩm (File danh mục vật tư) • Trước khi phân tích kết cấu của sản phẩm cần phân biệt rõ hai loại nhu cầu: Nhu cầu độc lập Nhu cầu phụ thuộc • Nhu cầu độc lập là nhu cầu đối với các sản phẩm hoàn chỉnh. • Nhu cầu phụ thuộc là nhu cầu đối với các linh kiện, bán thành phẩm – cần thiết để sản xuất được một sản phẩm hoàn chỉnh. • Kết cấu của sản phẩm thể hiện các nhu cầu phụ thuộc. t Q NC độc lập NC phụ thuộc 2.1. Phân tích kết cấu của sản phẩm (File danh mục nguyên vật liệu) • Để phân tích kết cầu của sản phẩm người ta dùng sơ đồ kết cấu hình cây. • Mỗi bộ phận (chi tiết, linh kiện) cấu thành nên sản phẩm được biểu diễn tương ứng với một cấp bậc. • Ví dụ: sản phẩm (X) được cấu thành từ 2 bộ phận: B(2) và C. Bộ phận B được cấu thành bởi D (3) & E; D -bởi E (4); C – bởi E (2) và F (2). X B (2) C D(3) E E (2) F(2) E(4) Cấp 0 1 2 3 2.2. Tính nhu cầu • Nhu cầu đối với nguyên vật liệu được chia làm hai loại chính: Tổng nhu cầu Nhu cầu thực. • Tổng nhu cầu là số nhu cầu chung đối với một loại nguyên vật liệu cần có để tạo nên sản phẩm không tính mức dự trữ hiện có. Nhu cầu ở cấp 0 bằng chính số lượng đặt hàng hoặc dự báo. Nhu cầu ở cấp thấp hơn bằng chính số lượng đặt hàng theo kế hoạch của các bộ phận trước đó nhân hệ số nhân. Tính tổng nhu cầu B: 2x1=2 D: 3x2=6 E: 1x2=2 E: 4x3x2=24 C: 1x1=1 E: 2x1=2 F: 2x1=2 X B(2) C D(3) E E (2) F (2) E(4) Cấp 0 1 2 3 Hãy tính tổng nhu cầu các linh kiện B,C,D,E,F cần thiết để sản xuất 1X? Tính nhu cầu thực • Nhu cầu thực = Tổng NC – Dự trữ hiện có + Dự trữ an toàn. • Dự trữ hiện có – là mức dự trữ đang có ở thời điểm bắt đầu của từng thời kỳ. • Căn cứ vào NC thực sẽ lên kế hoạch đặt hàng theo kế hoạch. 2.3. Xác định thời gian đặt hàng Dựa trên sơ đồ cấu trúc sản phẩm, thiết lập biểu đồ thời gian đặt hàng (hoặc mua) linh kiện cần thiết. Cần biết trước thời gian sản xuất các linh kiện. Linh kiện B C D E F X Số lượng 2 1 6 28 2 1 Thời gian 2 1 3 7 1 1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Sản xuất E Lắp ráp D (2) Sản xuất E Lắp ráp B (2) Sản xuất E (2) Lắp ráp C Lắp ráp X 2.4.Lập biểu kế hoạch • Sau khi đã thực hiện các bước trên, kết quả tính toán sẽ được tổng hợp thành Biểu Kế hoạch. • Ví dụ: Một công ty sản xuất sản phẩm X nhận được 2 đơn hàng: 100sp vào tuần thứ 4 và 150 sp vào tuần thứ 8. Mỗi sản phẩm gồm 2 chi tiết A và 4 chi tiết B. Chi tiết A được sản xuất tại công ty mất 2 tuần. Chi tiết B mua bên ngoài với thời gian cung ứng là 1 tuần. Việc lắp rắp sp X hết 1 tuần. Lịch tiếp nhận B ở tuần đầu là 70 chi tiết. Hãy lập kế hoạch cung ứng để đáp ứng 2 đơn hàng trên. Trường hợp tiếp nhận hàng theo lô với cỡ mỗi lô nhập hàng là 320sp loại A và 70 sp loại B. 2.4. Lập biểu kế hoạch • Lịch trình sản xuất • Dựng kết cấu của sản phẩm • Tính tổng nhu cầu và nhu cầu thực • Đối với đơn hàng 100 sp: – A: 100x2=200 – B: 100x4=400 – NC thực của B =400-70=330 chi tiết. Tuần 1 2 3 4 5 6 7 8 Số lượng 100 150 A (2) B (4) X Tuần 1 2 3 4 5 6 7 8 Số lượng 100 150 B A Lắp ráp X B A Lắp ráp X 2.4. Lập biểu kế hoạch Tuần 1 2 3 4 5 6 7 8 Đơn hàng 100 150 X Tổng nhu cầu 100 150 Sản phẩm X, thời gian lắp ráp 1 tuần Lượng tiếp nhận theo tiến độ Dự trữ hiện có Nhu cầu thực 100 150 Lượng tiếp nhận theo kế hoạch 100 150 Lượng đặt hàng theo kế hoạch 100 150 2.4. Lập biểu kế hoạch Tuần 1 2 3 4 5 6 7 8 Đơn hàng 100 150 Ax2 Tổng nhu cầu 200 300 Chi tiết A, thời gian lắp ráp 2 tuần Lượng tiếp nhận theo tiến độ Dự trữ hiện có Nhu cầu thực 200 300 Lượng tiếp nhận theo kế hoạch 200 300 Lượng đặt hàng theo kế hoạch 200 300 2.4. Lập biểu kế hoạch Tuần 1 2 3 4 5 6 7 8 Đơn hàng 100 150 Bx4 Tổng nhu cầu 400 600 Chi tiết B, thời gian lắp ráp 1 tuần Lượng tiếp nhận theo tiến độ 70 Dự trữ hiện có 70 70 70 Nhu cầu thực 330 600 Lượng tiếp nhận theo kế hoạch 330 600 Lượng đặt hàng theo kế hoạch 330 600 2.4. Lập biểu kế hoạch Tuần 1 2 3 4 5 6 7 8 Đơn hàng 100 150 Ax2 Tổng nhu cầu 200 300 Chi tiết A, thời gian lắp ráp 2 tuần Lượng tiếp nhận theo tiến độ Dự trữ hiện có 120 120 120 120 140 Nhu cầu thực 200 180 Lượng tiếp nhận theo kế hoạch 320 320 Lượng đặt hàng theo kế hoạch 320 320 Trường hợp nhập hàng theo lô: A-320sp 2.4. Lập biểu kế hoạch Tuần 1 2 3 4 5 6 7 8 Đơn hàng 100 150 Bx4 Tổng nhu cầu 400 600 Chi tiết B, thời gian lắp ráp 1 tuần Lượng tiếp nhận theo tiến độ 70 Dự trữ hiện có 70 70 70 20 20 20 20 50 Nhu cầu thực 330 580 Lượng tiếp nhận theo kế hoạch 350 5x70 630 9x70 Lượng đặt hàng theo kế hoạch 350 630 Trường hợp nhập hàng theo lô: B-70sp III. XAÙC ÑÒNH KÍCH THÖÔÙC LO HAØNG TRONG HEÄ THOÁNG MRP 3.1. Moâ hình cung caáp theo loâ (Lot for Lot) 3.2. Moâ hình EOQ 3.3. Moâ hình caân ñoái theo töøng boä phaän (Part Period Balancing) 3.1. MO HÌNH CUNG CAÁP THEO LO (LOT FOR LOT) Ví duï: Moät coâng ty muoán xaùc ñònh chi phí ñaët haøng, chi phí thöïc hieän, chi phí toàn tröõ ñôn haøng theo tieâu chuaån cung caáp haøng theo loâ öùng vôùi nhu caàu  Chi phí thieát laäp 1 ñôn haøng laø 100 USD  Chi phí toàn tröõ laø 1 USD/ñôn vò/tuaàn  Lòch nhu caàu saûn xuaát cuõng phaûn aûnh nhu caàu roøng ñöôïc theå hieän qua baûng sau: Lòch nhu caàu saûn xuaát Chæ tieâu Tuaàn 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Nhu caàu 35 30 40 0 10 40 30 0 30 55 Löôïng haøng toàn kho 35 Löôïng haøng ñem ñeán  Chi phí ñaët haøng: 7 x 100 = 700 USD  Chi phí toàn tröõ: 0  Toång chi phí: 700 + 0 = 700 USD Ñònh kích thöôùc loâ haøng baèng aùp duïng kyõ thuaät “Lot for Lot” Chæ tieâu Tuaàn 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10  Nhu caàu 35 30 40 0 10 40 30 0 30 55  Löôïng haøng TK 35 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  Löôïng haøng ñem ñeán 30 40 10 40 30 30 55 3.1. MO HÌNH CUNG CAÁP THEO LO (LOT FOR LOT) 3.2. MO HÌNH EOQ Aùp duïng moâ hình EOQ ñeå xaùc ñònh kích thöôùc loâ haøng, ta söû duïng coâng thöùc: H 2DS Q*  Moãi naêm laøm vieäc 52 tuaàn, do ñoù nhu caàu bình quaân cho 1 naêm laø: 1.404 52 x 10 55 30 0 30 40 10 0 40 30 35 D    Nhö vaäy, kích thöôùc loâ haøng theo moâ hình EOQ laø vò ñôn 73 52 . 1 100 . 1.404 . 2 Q*   Chi phí ñaët haøng: 4 x 100 = 400 USD  Chi phí toàn tröõ: (43 + 3 + 3 + 66 + 26 + 69 + 69 + 39 + 57) x 1 = 375 USD  Toång chi phí 400 + 375 = 775 USD Ñònh kích thöôùc loâ haøng baèng aùp duïng kyõ thuaät EOQ Chæ tieâu Tuaàn 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10  Nhu caàu 35 30 40 0 10 40 30 0 30 55  Löôïng haøng TK 35 0 43 3 3 66 26 69 69 39 57  Löôïng haøng ñem ñeán 73 73 73 73 3.2. MO HÌNH EOQ 3.3. MO HÌNH CAÂN ÑOÁI THEO BOÄ PHAÄN Muïc ñích cuûa moâ hình laø xaùc ñònh saûn löôïng ñôn haøng maø ôû ñoù chi phí ñaët haøng baèng vôùi chi phí toàn tröõ. Chi phí toàn tröõ 1 ñv haøng Chi phí ñaët haøng Saûn löôïng toàn tröõ toái öu = 3.3. MO HÌNH CAÂN ÑOÁI THEO BOÄ PHAÄN Kyõ thuaät tính toaùn theo caân ñoái caùc thôøi kyø boä phaän Caùc thôøi kyø keát hôïp Luõy keá nhu caàu Luõy keá chi phí toàn tröõ theo phaân kyø Cñh Ctt TC 2 30 0 100 0 100 2,3 70 40 x 1t x 1 = 40 100 40 140 2, 3, 4 70 40 x 1t x 1 = 40 100 40 140 2, 3, 4, 5 80 40 x 1t x 1 + 10 x 3t x 1 = 70 100 70 170 2, 3, 4, 5, 6 120 40 x 1t x 1 + 10 x 3t x 1 + 40 x 4t x 1 = 230 100 230 330 Kyõ thuaät tính toaùn theo caân ñoái caùc thôøi kyø boä phaän Caùc thôøi kyø keát hôïp Luõy keá nhu caàu Luõy keá chi phí toàn tröõ theo phaân kyø Cñh Ctt TC 6 40 0 100 0 100 6, 7 70 30 x 1t x 1 = 30 100 30 130 6, 7, 8 70 30 x 1t x 1 = 30 100 30 130 6, 7, 8, 9 100 30 x 1t x 1 + 30 x 3t x 1 = 120 100 120 220 3.3. MO HÌNH CAÂN ÑOÁI THEO BOÄ PHAÄN Kyõ thuaät tính toaùn theo caân ñoái caùc thôøi kyø boä phaän Caùc thôøi kyø keát hôïp Luõy keá nhu caàu Luõy keá chi phí toàn tröõ theo phaân kyø Cñh Ctt TC 10 55 0 100 0 100  3 ñôn haøng  Ñôn haøng 1 – 80 ñôn vò cung caáp cho 4 tuaàn (2, 3, 4, 5)  Ñôn haøng 2 – 100 ñôn vò cung caáp cho 4 tuaàn (6, 7, 8, 9)  Ñôn haøng 3 – 55 ñôn vò cung caáp cho 1 tuaàn (10). 3.3. MO HÌNH CAÂN ÑOÁI THEO BOÄ PHAÄN  Chi phí ñaët haøng: 3 x 100 = 300 USD  Chi phí toàn tröõ: 70 + 120 + 0 = 190 USD  Toång chi phí 300 + 190 = 490 USD Ñònh kích thöôùc loâ haøng baèng aùp duïng kyõ thuaät caân ñoái thôøi kyø boä phaän Chæ tieâu Tuaàn 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10  Nhu caàu 35 30 40 0 10 40 30 0 30 55  Löôïng haøng TK 35 0 50 10 10 0 60 30 30 0 0  Löôïng haøng ñem ñeán 80 100 55 3.3. MO HÌNH CAÂN ÑOÁI THEO BOÄ PHAÄN IV. Sự phát triển của hệ thống MRP IC MRP MRP II ERP 1960 1970 1980 2000 1990 ERP II Hoạch định vật tư sản xuất Hoạch định và quản trị mọi nguồn lực DN IV. Sự phát triển của hệ thống MRP Quản trị tồn kho Sự phát triển tin học hoá của DN MRP MRP II ERP ERP II Tính mới T ín h m ề n d ẻ o Enterprise Resource Planning - ERP Manufacturing Resource Planning – MRP II Material Requirements Planning- MRP Lịch trình sản xuất thống nhất Tính nhu cầu các nguồn lực Tính nhu cầu công suất Hoạch định kinh doanh Hoạch định bán hàng và cung ứng Hoạch định các quá trình Quản trị dòng tài chính Quản trị bán hàng ... Quản trị dòng vật tư Quản trị nhân sự Quản trị chất lượng Quản trị bảo trì MMTB Quản trị đầu tư Từ MRP đến ERP Chƣơng 7: QUYẾT ĐỊNH VỀ SẢN PHẨM VÀ CÔNG NGHỆ Nội dung Thiết kế sản phẩm Lựa chọn qui trình công nghệ Thiết kế và lựa chọn phƣơngthức cung ứng dịch vụ Hoạch định công suất I. THIẾT KẾ SẢN PHẨM Thiết kế sản phẩm là gì? Thiết kế sản phẩm mới là một quá trình bao gồm nhiều hoạt động liên kết chặt chẽ với nhau từ khâu nghiên cứu xác định nhu cầu của thị trường, hình thành ý tưởng về sản phẩm, lập kế hoạch khảo sát, đến tiến hành thiết kế sản phẩm, lập kế hoạch sản xuất, tổ chức sản xuất thử, đưa sản phẩm vào tiêu dùng thử, đánh giá kiểm định và đưa vào sản xuất đại trà. I. THIẾT KẾ SẢN PHẨM Quá trình thiết kế sản phẩm: Nhu cầu của khách hàng Marketing Hình thành ý tưởng Nghiên cứu sơ bộ Phân tích khả năng công nghệ,kỹ thuật, thẩm mỹ Thiết kế sản phẩm Lập kế hoạch sản xuất Tổ chức sản xuất thử Thử nghiệm sản phẩm Tổ chức sản xuất đại trà THỊ TRƢỜNG TIÊU DÙNG Tổ chức đưa sản phẩm mới ra thị trường Nhóm điều phối phát triển sản phẩm I. THIẾT KẾ SẢN PHẨM Các loại hình thiết kế sản phẩm: a) Thiết kế kiểu dáng công nghiệp ( phƣơng pháp Tagushi) Sản phẩm có độ bền cao, có sức chịu đựng tốt trước sự thay đổi của môi trường. - Ƣu điểm: Rút ngắn thời gian, tạo chuẩn công nghiệp, tiết kiệm chi phí. - Nhƣợc điểm: Sản phẩm bền nhưng không tiện lợi. Các loại hình thiết kế sản phẩm: b) Thiết kế đồng thời (Concurrent Engineering – CE) Có sự kết hợp đồng thời của các bộ phận tham gia tạo sản phẩm mới. - Ƣu điểm: Nâng cao hiệu quả Rút ngắn thời gian Tập trung giải quyết các vấn đề phát sinh, chứ không phải giải quyết mâu thuẫn. - Nhƣợc điểm: “ Chuyền bóng qua tường”. Các loại hình thiết kế sản phẩm: c) Thiết kế bằng vi tính ( computer aided design) - Ƣu điểm: Nâng cao hiệu suất lao động Tạo được kho dữ liệu Giảm chi phí thiết kế - Nhƣợc điểm: Chi phí đầu tư lớn Trình độ công nghệ cao Các loại hình thiết kế sản phẩm: d) Thiết kế theo module Khâu thiết kế sẽ chia làm nhiều module. - Ƣu điểm: Đơn giản trong lắp ráp Dễ phát hiện sai sót Dễ dàng chuẩn hóa - Nhƣợc điểm: Kém linh hoạt trong thay đổi kiểu dạng Chi phí thay thế, bảo dưỡng sẽ cao Các loại hình thiết kế sản phẩm: e) Kỹ thuật phân tích ý kiến khách hàng Qui trình phân tích ý kiến của khách hàng thông thường qua 4 giai đoạn chính: – Thu thập ý kiến – Phân tích – Chuyển hóa từ yêu cầu của khách thành yêu cầu đối với sản phẩm – Tổ chức thực hiện. Vai trò của nghiên cứu và phát triển trong thiết kế sản phẩm - Nghiên cứu cơ bản - Nghiên cứu ứng dụng - Nghiên cứu triển khai. Vai trò của tiêu chuẩn hóa trong thiết kế • Ƣu điểm – Tăng hiệu suất lao động, giảm giá thành – Giảm chi phí – Dễ dàng thực hiện tự động hóa. • Nhƣợc điểm: – Chi phí cao khi muốn thay đổi tiêu chuẩn – Dễ lâm vào đơn điệu, nghèo nàn về chủng loại. Đánh giá chất lƣợng thiết kế sản phẩm Tiêu chí nào để đánh giá chất lượng thiết kế? – Phù hợp với yêu cầu của khách hàng. – Đảm bảo các tiêu chuẩn: kinh tế, kỹ thuật và thẩm mỹ. – Đơn giản trong cấu trúc, đảm bảo hợp lý trong phân phối, bảo dưỡng. Các xu hƣớng mới trong thiết kế sản phẩm • Chú trọng đặc biệt tới khách hàng • Rút ngắn tối đa thời gian thiết kế • Bảo vệ môi trường • Sản phẩm đơn giản, gần gũi với khách hàng. Thiết kế sản phẩm toàn cầu – Sản phẩm hình thành từ nhiều module tiêu chuẩn. – Xây dựng hệ thống dữ liệu cho từng module phù hợp với yêu cầu, tiêu chuẩn của vùng sở tại. – Ứng dụng công nghệ thông tin. – Phát huy ưu thế của toàn cầu hóa và năng lực vận chuyển đa phương thức để tạo lợi thế cạnh tranh cho sản phẩm. – Chú trọng đặc biệt các yếu tố văn hóa, ngôn ngữ, phong tục tập quán trên thị trường sở tại. II. LỰA CHỌN QUI TRÌNH SẢN XUẤT Khái niệm: – Lựa chọn phương thức mà doanh nghiệp sẽ áp dụng để sản xuất linh kiện hay sản phẩm. – Mua hay tự sản xuất? Mua một phần hay mua toàn bộ SP?  Mục đích và nhiệm vụ kinh doanh.  Năng lực sản xuất của DN.  Trình độ sản xuất.  Khả năng đảm bảo chất lượng.  Đặc điểm của thị trường.  Năng lực tài chính. Cấu trúc của dòng sản xuất – Sản xuất theo đơn hàng riêng lẻ – Sản xuất hàng loạt – Sản xuất dây chuyền – Sản xuất liên tục – Sản xuất gián đoạn Các dạng qui trình công nghệ cơ bản • Qui trình khai thác, điều chế (Conversion Process). • Qui trình chế tạo tại nhà máy (Fabrication Process). • Qui trình lắp ghép (Assembly Process). • Qui trình thử nghiệm (Testing Process). Phƣơng pháp lựa chọn công nghệ và thiết bị Nhu cầu về số lượng sản phẩm (+) Nhu cầu về chủng loại (-) I Số lƣợng ít II Số không lớn III Số lƣợng lớn IV Số lƣợng cực lớn Tính linh hoạt của thiết bị (-) I Rất đa dạng Sản xuất đơn lẻ II Đa dạng Sản xuất đại trà III Ít Sản xuất dây chuyền IV Rất ít Sản xuất liên tục Phƣơng pháp lựa chọn công nghệ và thiết bị Một số câu hỏi cần lưu ý khi tiến hành lựa chọn thiết bị sx: – Vốn đầu tư ban đầu – Hiệu suất – Yêu cầu khi sử dụng – Chất lượng sản phẩm – Yêu cầu đối với công nhân – Tính linh hoạt – Yêu cầu khi lắp đặt, chỉnh lý. – Bảo trì kỹ thuật, vận hành – Khả năng thanh lý. – Yêu cầu dự trữ nguyên liệu – Tính tương thích với các bộ phận III. THIẾT KẾ VÀ LỰA CHỌN PHƢƠNG THỨC CUNG ỨNG DỊCH VỤ Cấu trúc một sản phẩm dịch vụ Khách hàng Chiến lƣợc DV Hệ thống DV Nhân viên DV Sự khác biệt cơ bản giữa thiết kế dịch vụ và thiết kế SP vật chất – Tác động của các yếu tố phi vật thể – Khó có cơ hội để sửa chữa sai lầm – Chú trọng công suất vì không lưu giữ được – Dịch vụ diễn ra trong sự quan sát của khách hàng – Vị trí đóng vai trò chủ chốt trong cung ứng dịch vụ – Khách hàng vừa là đầu vào, vừa là đầu ra của sản phẩm dịch vụ. Một số nguyên tắc cơ bản khi thiết kế dịch vụ – Hệ thống cung ứng dịch vụ phải là một chỉnh thể thống nhất. – Hệ thống phải thân thiện, trân trọng với khách hàng. – Hệ thống phải bền vững. – Nhân viên chuyên nghiệp, thiết bị chuẩn mực – Phải thể hiện được chất lượng dịch vụ với khách hàng càng đầy đủ, càng nhanh chóng càng tốt. – Tiết kiệm tối đa (có thể) nguồn lực cũng như thời gian cho các bên tham gia. Điều kiện để một dịch vụ chiếm đƣợc ƣu thế cạnh tranh – Thái độ phục vụ. – Vận tốc và sự tiện lợi. – Sự đa dạng. – Chất lượng của các sản phẩm đi kèm. – Kỹ năng tạo đẳng cấp. Một số mô hình cung ứng dịch vụ thông dụng – Mô hình dây chuyền – Mô hình tự phục vụ – Mô hình phục vụ riêng biệt. IV. HOẠCH ĐỊNH CÔNG SUẤT Khái quát chung: • Công suất là gì? – Khả năng sản xuất tối đa của một đối tượng sx. – Đối với DN đó là khối lượng sản phẩm mà DN có thể sản xuất được trong một đơn vị thời gian. • Phân loại công suất – Công suất thiết kế: Công suất tối đa theo thiết kế – Công suất hiệu quả: Công suất tối đa trong điều kiện làm việc cụ thể. – Công suất thực tế: Công suất thực tế đạt được. Khái quát chung • Đánh giá công suất: – Mức hiệu quả = Công suất thực tế/Công suất hiệu quả – Mức độ sử dụng = Công suất thực tế/công suất thiết kế • Các yếu tố ảnh hƣởng đến công suất: – Yếu tố bên ngoài: Thị trường, chính sách, pháp luật, tiêu chuẩn, môi trường – Yếu tố bên trong: Con người, công nghệ, sản phẩm, năng lực sản xuất và trình độ quản lý. Qui trình lựa chọn phƣơng thức sản xuất – Quyết định mua hay tự sản xuất. – Quyết định phương thức sản xuất (gián đoạn, đại trà, dây chuyền, đơn lẻ). – Quyết định mức độ tự động hóa trong SX. – Đánh giá sự phù hợp của phương thức SX với yêu cầu của sản phẩm. – Điều chỉnh và liên tục hoàn thiện Phƣơng pháp hoạch định công suất Bƣớc 1. Xác định mục đích nhiệm vụ: – Mục đích của hoạch định công suất? – Cần lựa chọn loại công suất nào? Cong năng? – Thời điểm cần đạt định mức công suất tương ứng? Bƣớc 2. Chọn đơn vị đo công suất: – Chiếc/ca; tấn/ngày; thùng/giờ; số lượng/ha; doanh thu/ngày Bƣớc 3. Phân tích yếu tố ảnh hƣởng đến công suất: – Yếu tố bên ngoài (cụ thể mức ảnh hưởng) – Yếu tố bên trong Bƣớc 4. Xác định yêu cầu về công suất – Yêu cầu ngắn hạn (lưu ý tính thời vụ) – Yêu cầu dài hạn (lưu ý tính xu hướng, chu kỳ) Bƣớc 5. Xây dựng phƣơng án lựa chọn công suất – Cần có cách nhìn tổng quát – Chú trọng dự báo – Chuẩn bị phương án đảm bảo SX bền vững – Xác định mức công suất tối ưu. Phƣơng pháp hoạch định công suất Phƣơng pháp hoạch định công suất Làm thế nào để xác định đƣợc công suất tối ƣu? – Xác định công suất tối ưu bằng phương pháp cận biên. – Các phương pháp xác định điểm hòa vốn. Phƣơng pháp hoạch định công suất Làm thế nào để xác định đƣợc công suất tối ƣu? – Xác định công suất tối ưu bằng phân tích “Chi phí trung bình – số lượng” Ta có: TC = FC + AVC.Q; TR=P.Q π =TR-TC = P.Q – (FC + AVC.Q) = Q(P-AVC) – FC=> Q= (π +FC)/(P-AVC) – Tại điểm hòa vốn π=0, lúc đó QBEP=FC/(P-AVC) Phƣơng pháp hoạch định công suất Ví dụ: Công ty muốn sản xuất một dòng sản phẩm mới. Chi phí thuê dây chuyền sản xuất là $3000/tháng. Chi phí biến đổi trung bình trên một đơn vị sản phẩm là $3, giá bán lẻ dự trù là $5. – Cần bán bao nhiêu sản phẩm để công ty hòa vốn? – Lợi nhuận sẽ là bao nhiêu nếu công ty bán được trung bình 1100 sản phẩm/tháng. – Cần phải bán bao nhiêu sản phẩm để công ty thu được lợi nhuận là $3000? – Cho biết sản lượng tối ưu mà xây chuyền có thể sản xuất được? – Nhược điểm của phương pháp hòa vốn. Phƣơng pháp hoạch định công suất Bƣớc 6. Đánh giá phƣơng án và ra quyết định Dùng các phương pháp sau: – Điểm hòa vốn (như trên), Chi phí – số lượng – Phân tích tài chính – Lý thuyết ra quyết định – Phân tích hàng chờ – Tối ưu hóa lợi nhuận bằng phương pháp cận biên.